| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
८. लक्खणसंयुत्तं
8. Lakkhaṇasaṃyuttaṃ
१. पठमवग्गो
1. Paṭhamavaggo
१. अट्ठिसुत्तवण्णना
1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
२०२. आयस्मा च लक्खणोतिआदीसु ‘‘को नामायस्मा लक्खणो, कस्मा च ‘लक्खणो’ति नामं अहोसि, को चायस्मा मोग्गल्लानो, कस्मा च सितं पात्वाकासी’’ति तं सब्बं पकासेतुं ‘‘य्वाय’’न्तिआदि आरद्धं। लक्खणसम्पन्नेनाति पुरिसलक्खणसम्पन्नेन।
202.Āyasmāca lakkhaṇotiādīsu ‘‘ko nāmāyasmā lakkhaṇo, kasmā ca ‘lakkhaṇo’ti nāmaṃ ahosi, ko cāyasmā moggallāno, kasmā ca sitaṃ pātvākāsī’’ti taṃ sabbaṃ pakāsetuṃ ‘‘yvāya’’ntiādi āraddhaṃ. Lakkhaṇasampannenāti purisalakkhaṇasampannena.
ईसं हसितं ‘‘सित’’न्ति वुच्चतीति आह ‘‘मन्दहसित’’न्ति। अट्ठिसङ्खलिकन्ति नयिदं अविञ्ञाणकं अट्ठिसङ्खलिकमत्तं, अथ खो एको पेतोति आह ‘‘पेतलोके निब्बत्त’’न्ति। एते अत्तभावाति पेतत्तभावा। न आपाथं आगच्छन्तीति देवत्तभावा विय न आपाथं आगच्छन्ति पकतिया। तेसं पन रुचिया आपाथं आगच्छेय्युं मनुस्सानं। दुक्खाभिभूतानं अनाथभावदस्सनपदट्ठाना करुणाति आह ‘‘कारुञ्ञे कत्तब्बे’’ति। अत्तनो च सम्पत्तिं बुद्धञाणस्स च सम्पत्तिन्ति पच्चेकं सम्पत्तिसद्दो योजेतब्बो। तदुभयं विभावेतुं ‘‘तं ही’’तिआदि वुत्तं। तत्थ अत्तनो सम्पत्तिं अनुस्सरित्वा सितं पात्वाकासीति पदं आनेत्वा सम्बन्धितब्बं। धम्मधातूति सब्बञ्ञुतञ्ञाणं सन्धाय वदति। धम्मधातूति वा धम्मानं सभावो।
Īsaṃ hasitaṃ ‘‘sita’’nti vuccatīti āha ‘‘mandahasita’’nti. Aṭṭhisaṅkhalikanti nayidaṃ aviññāṇakaṃ aṭṭhisaṅkhalikamattaṃ, atha kho eko petoti āha ‘‘petaloke nibbatta’’nti. Ete attabhāvāti petattabhāvā. Na āpāthaṃ āgacchantīti devattabhāvā viya na āpāthaṃ āgacchanti pakatiyā. Tesaṃ pana ruciyā āpāthaṃ āgaccheyyuṃ manussānaṃ. Dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā karuṇāti āha ‘‘kāruññe kattabbe’’ti. Attano ca sampattiṃ buddhañāṇassa ca sampattinti paccekaṃ sampattisaddo yojetabbo. Tadubhayaṃ vibhāvetuṃ ‘‘taṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha attano sampattiṃ anussaritvā sitaṃ pātvākāsīti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Dhammadhātūti sabbaññutaññāṇaṃ sandhāya vadati. Dhammadhātūti vā dhammānaṃ sabhāvo.
इतरोति लक्खणत्थेरो। उपपत्तीति जाति। उपपत्तिसीसेन हि तथारूपं अत्तभावं वदति। लोहतुण्डकेहीति लोहमयेहेव तुण्डकेहि। चरन्तीति आकासेन गच्छन्ति। अच्छरियं वताति गरहच्छरियं नामेतं। चक्खुभूताति सम्पत्तदिब्बचक्खुका, लोकस्स चक्खुभूताति एवं वा एत्थ अत्थो दट्ठब्बो।
Itaroti lakkhaṇatthero. Upapattīti jāti. Upapattisīsena hi tathārūpaṃ attabhāvaṃ vadati. Lohatuṇḍakehīti lohamayeheva tuṇḍakehi. Carantīti ākāsena gacchanti. Acchariyaṃ vatāti garahacchariyaṃ nāmetaṃ. Cakkhubhūtāti sampattadibbacakkhukā, lokassa cakkhubhūtāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
यत्राति हेतुअत्थे निपातोति आह ‘‘यत्राति कारणवचन’’न्ति। अञ्ञत्र हि ‘‘यत्र हि नामा’’ति अत्थो वुच्चति। अप्पमाणे सत्तनिकाये ते च खो विभागेन कामभवादिभेदे भवे, निरयादिभेदा गतियो, नानत्तकायनानत्तसञ्ञिआदिविञ्ञाणट्ठितियो, तथारूपे सत्तावासे च सब्बञ्ञुतञ्ञाणञ्च मे उपनेतुं पच्चक्खं करोन्तेन।
Yatrāti hetuatthe nipātoti āha ‘‘yatrāti kāraṇavacana’’nti. Aññatra hi ‘‘yatra hi nāmā’’ti attho vuccati. Appamāṇe sattanikāye te ca kho vibhāgena kāmabhavādibhede bhave, nirayādibhedā gatiyo, nānattakāyanānattasaññiādiviññāṇaṭṭhitiyo, tathārūpe sattāvāse ca sabbaññutaññāṇañca me upanetuṃ paccakkhaṃ karontena.
गोघातकोति गुन्नं अभिण्हं हननको। तेनाह ‘‘वधित्वा वधित्वा’’ति। तस्साति गुन्नं वधककम्मस्स। अपरापरियकम्मस्साति अपरापरियवेदनीयकम्मस्स। बलवता गोघातककम्मेन विपाके दीयमाने अलद्धोकासं अपरापरियवेदनीयं तस्मिं विपक्कविपाके इदानि लद्धोकासं ‘‘अवसेसकम्म’’न्ति वुत्तं। पटिसन्धीति पापकम्मजनिता पटिसन्धि। कम्मसभागतायाति कम्मसदिसभावेन। आरम्मणसभागतायाति आरम्मणस्स सभागभावेन सदिसभावेन। यादिसे हि आरम्मणे पुब्बे तं कम्मं तस्स च विपाको पवत्तो, तादिसेयेव आरम्मणे इदं कम्मं इमस्स विपाको च पवत्तोति कत्वा वुत्तं ‘‘तस्सेव कम्मस्स विपाकावसेसेना’’ति। भवति हि तंसदिसेपि तब्बोहारो यथा ‘‘सो एव तित्तिरो, तानियेव ओसधानी’’ति। निमित्तं अहोसीति पुब्बे कतूपचितस्स पेतूपपत्तिनिब्बत्तनवसेन कतोकासस्स तस्स कम्मस्स निमित्तभूतं इदानि तथा उपट्ठहन्तं तस्स विपाकस्स निमित्तं आरम्मणं अहोसि। सोति गोघातको। अट्ठिसङ्खलिकपेतो जातो कम्मसरिक्खकविपाकतावसेन।
Goghātakoti gunnaṃ abhiṇhaṃ hananako. Tenāha ‘‘vadhitvā vadhitvā’’ti. Tassāti gunnaṃ vadhakakammassa. Aparāpariyakammassāti aparāpariyavedanīyakammassa. Balavatā goghātakakammena vipāke dīyamāne aladdhokāsaṃ aparāpariyavedanīyaṃ tasmiṃ vipakkavipāke idāni laddhokāsaṃ ‘‘avasesakamma’’nti vuttaṃ. Paṭisandhīti pāpakammajanitā paṭisandhi. Kammasabhāgatāyāti kammasadisabhāvena. Ārammaṇasabhāgatāyāti ārammaṇassa sabhāgabhāvena sadisabhāvena. Yādise hi ārammaṇe pubbe taṃ kammaṃ tassa ca vipāko pavatto, tādiseyeva ārammaṇe idaṃ kammaṃ imassa vipāko ca pavattoti katvā vuttaṃ ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti. Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā ‘‘so eva tittiro, tāniyeva osadhānī’’ti. Nimittaṃ ahosīti pubbe katūpacitassa petūpapattinibbattanavasena katokāsassa tassa kammassa nimittabhūtaṃ idāni tathā upaṭṭhahantaṃ tassa vipākassa nimittaṃ ārammaṇaṃ ahosi. Soti goghātako. Aṭṭhisaṅkhalikapeto jāto kammasarikkhakavipākatāvasena.
अट्ठिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Aṭṭhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. अट्ठिसुत्तं • 1. Aṭṭhisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. अट्ठिसुत्तवण्णना • 1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
