| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
8. ලක්‌ඛණසංයුත්‌තං
8. Lakkhaṇasaṃyuttaṃ
1. පඨමවග්‌ගො
1. Paṭhamavaggo
1. අට්‌ඨිසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
202. ලක්‌ඛණසංයුත්‌තෙ ය්‌වායං ආයස්‌මා ච ලක්‌ඛණොති ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො වුත්‌තො, එස ජටිලසහස්‌සබ්‌භන්‌තරෙ එහිභික්‌ඛූපසම්‌පදාය උපසම්‌පන්‌නො ආදිත්‌තපරියායාවසානෙ අරහත්‌තං පත්‌තො එකො මහාසාවකොති වෙදිතබ්‌බො. යස්‌මා පනෙස ලක්‌ඛණසම්‌පන්‌නෙන සබ්‌බාකාරපරිපූරෙන බ්‍රහ්‌මසමෙන අත්‌තභාවෙන සමන්‌නාගතො, තස්‌මා ‘‘ලක්‌ඛණො’’ති සඞ්‌ඛං ගතො. මහාමොග්‌ගල්‌ලානො පන පබ්‌බජිතදිවසතො සත්‌තමෙ දිවසෙ අරහත්‌තං පත්‌තො දුතියො අග්‌ගසාවකො.
202. Lakkhaṇasaṃyutte yvāyaṃ āyasmā ca lakkhaṇoti lakkhaṇatthero vutto, esa jaṭilasahassabbhantare ehibhikkhūpasampadāya upasampanno ādittapariyāyāvasāne arahattaṃ patto eko mahāsāvakoti veditabbo. Yasmā panesa lakkhaṇasampannena sabbākāraparipūrena brahmasamena attabhāvena samannāgato, tasmā ‘‘lakkhaṇo’’ti saṅkhaṃ gato. Mahāmoggallāno pana pabbajitadivasato sattame divase arahattaṃ patto dutiyo aggasāvako.
සිතං පාත්‌වාකාසීති මන්‌දහසිතං පාතුඅකාසි, පකාසයි දස්‌සෙසීති වුත්‌තං හොති. කිං පන දිස්‌වා ථෙරො සිතං පාත්‌වාකාසීති? උපරි පාළියං ආගතං අට්‌ඨිකසඞ්‌ඛලිකං එකං පෙතලොකෙ නිබ්‌බත්‌තං සත්‌තං දිස්‌වා. තඤ්‌ච ඛො දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා, න පසාදචක්‌ඛුනා. පසාදචක්‌ඛුස්‌ස හි එතෙ අත්‌තභාවා න ආපාථං ආගච්‌ඡන්‌ති. එවරූපං පන අත්‌තභාවං දිස්‌වා කාරුඤ්‌ඤෙ කත්‌තබ්‌බෙ කස්‌මා සිතං පාත්‌වාකාසීති? අත්‌තනො ච බුද්‌ධඤාණස්‌ස ච සම්‌පත්‌තිං සමනුස්‌සරණතො. තඤ්‌හි දිස්‌වා ථෙරො ‘‘අදිට්‌ඨසච්‌චෙන නාම පුග්‌ගලෙන පටිලභිතබ්‌බා එවරූපා අත්‌තභාවා මුත්‌තො අහං, ලාභා වත මෙ, සුලද්‌ධං වත මෙ’’ති අත්‌තනො ච සම්‌පත්‌තිං අනුස්‌සරිත්‌වා – ‘‘අහො බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ඤාණසම්‌පත්‌ති, ‘යො කම්‌මවිපාකො, භික්‌ඛවෙ, අචින්‌තෙය්‍යො න චින්‌තෙතබ්‌බො’ති දෙසෙසි, පච්‌චක්‌ඛං වත කත්‌වා බුද්‌ධා දෙසෙන්‌ති, සුප්‌පටිවිද්‌ධා බුද්‌ධානං ධම්‌මධාතූ’’ති එවං බුද්‌ධඤාණසම්‌පත්‌තිඤ්‌ච අනුස්‌සරිත්‌වා සිතං පාත්‌වාකාසීති.
Sitaṃ pātvākāsīti mandahasitaṃ pātuakāsi, pakāsayi dassesīti vuttaṃ hoti. Kiṃ pana disvā thero sitaṃ pātvākāsīti? Upari pāḷiyaṃ āgataṃ aṭṭhikasaṅkhalikaṃ ekaṃ petaloke nibbattaṃ sattaṃ disvā. Tañca kho dibbena cakkhunā, na pasādacakkhunā. Pasādacakkhussa hi ete attabhāvā na āpāthaṃ āgacchanti. Evarūpaṃ pana attabhāvaṃ disvā kāruññe kattabbe kasmā sitaṃ pātvākāsīti? Attano ca buddhañāṇassa ca sampattiṃ samanussaraṇato. Tañhi disvā thero ‘‘adiṭṭhasaccena nāma puggalena paṭilabhitabbā evarūpā attabhāvā mutto ahaṃ, lābhā vata me, suladdhaṃ vata me’’ti attano ca sampattiṃ anussaritvā – ‘‘aho buddhassa bhagavato ñāṇasampatti, ‘yo kammavipāko, bhikkhave, acinteyyo na cintetabbo’ti desesi, paccakkhaṃ vata katvā buddhā desenti, suppaṭividdhā buddhānaṃ dhammadhātū’’ti evaṃ buddhañāṇasampattiñca anussaritvā sitaṃ pātvākāsīti.
අථ ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො කස්‌මා න අද්‌දස, කිමස්‌ස දිබ්‌බචක්‌ඛු නත්‌ථීති? නො නත්‌ථි, මහාමොග්‌ගල්‌ලානො පන ආවජ්‌ජෙන්‌තො අද්‌දස, ඉතරො පන අනාවජ්‌ජනෙන න අද්‌දස. යස්‌මා පන ඛීණාසවා නාම න අකාරණා සිතං කරොන්‌ති, තස්‌මා තං ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො පුච්‌ඡි කො නු ඛො, ආවුසො මොග්‌ගල්‌ලාන, හෙතු, කො පච්‌චයො සිතස්‌ස පාතුකම්‌මායාති? ථෙරො පන යස්‌මා යෙහි අයං උපපත්‌ති සාමං අදිට්‌ඨා, තෙ දුස්‌සද්‌ධාපයා හොන්‌ති, තස්‌මා භගවන්‌තං සක්‌ඛිං කත්‌වා බ්‍යාකාතුකාමතාය අකාලො ඛො, ආවුසොතිආදිමාහ. තතො භගවතො සන්‌තිකෙ පුට්‌ඨො ඉධාහං, ආවුසොතිආදිනා නයෙන බ්‍යාකාසි.
Atha lakkhaṇatthero kasmā na addasa, kimassa dibbacakkhu natthīti? No natthi, mahāmoggallāno pana āvajjento addasa, itaro pana anāvajjanena na addasa. Yasmā pana khīṇāsavā nāma na akāraṇā sitaṃ karonti, tasmā taṃ lakkhaṇatthero pucchi ko nu kho, āvuso moggallāna, hetu, ko paccayo sitassa pātukammāyāti? Thero pana yasmā yehi ayaṃ upapatti sāmaṃ adiṭṭhā, te dussaddhāpayā honti, tasmā bhagavantaṃ sakkhiṃ katvā byākātukāmatāya akālo kho, āvusotiādimāha. Tato bhagavato santike puṭṭho idhāhaṃ, āvusotiādinā nayena byākāsi.
තත්‌ථ අට්‌ඨිකසඞ්‌ඛලිකන්‌ති සෙතං නිම්‌මංසලොහිතං අට්‌ඨිසඞ්‌ඝාතං. ගිජ්‌ඣාපි කාකාපි කුලලාපීති එතෙපි යක්‌ඛගිජ්‌ඣා චෙව යක්‌ඛකාකා ච යක්‌ඛකුලලා ච පච්‌චෙතබ්‌බා. පාකතිකානං පන ගිජ්‌ඣාදීනං ආපාථම්‌පි එතං රූපං නාගච්‌ඡති. අනුපතිත්‌වා අනුපතිත්‌වාති අනුබන්‌ධිත්‌වා අනුබන්‌ධිත්‌වා. විතුදෙන්‌තීති අසිධාරූපමෙහි තිඛිණෙහි ලොහතුණ්‌ඩකෙහි විජ්‌ඣිත්‌වා විජ්‌ඣිත්‌වා ඉතො චිතො ච චරන්‌ති ගච්‌ඡන්‌ති. සා සුදං අට්‌ටස්‌සරං කරොතීති එත්‌ථ සුදන්‌ති නිපාතො, සා අට්‌ඨිකසඞ්‌ඛලිකා අට්‌ටස්‌සරං ආතුරස්‌සරං කරොතීති අත්‌ථො. අකුසලවිපාකානුභවනත්‌ථං කිර යොජනප්‌පමාණාපි තාදිසා අත්‌තභාවා නිබ්‌බත්‌තන්‌ති, පසාදුස්‌සදා ච හොන්‌ති පක්‌කගණ්‌ඩසදිසා. තස්‌මා සා අට්‌ඨිකසඞ්‌ඛලිකා බලවවෙදනාතුරා තාදිසං සද්‌දමකාසීති.
Tattha aṭṭhikasaṅkhalikanti setaṃ nimmaṃsalohitaṃ aṭṭhisaṅghātaṃ. Gijjhāpi kākāpi kulalāpīti etepi yakkhagijjhā ceva yakkhakākā ca yakkhakulalā ca paccetabbā. Pākatikānaṃ pana gijjhādīnaṃ āpāthampi etaṃ rūpaṃ nāgacchati. Anupatitvā anupatitvāti anubandhitvā anubandhitvā. Vitudentīti asidhārūpamehi tikhiṇehi lohatuṇḍakehi vijjhitvā vijjhitvā ito cito ca caranti gacchanti. Sā sudaṃ aṭṭassaraṃ karotīti ettha sudanti nipāto, sā aṭṭhikasaṅkhalikā aṭṭassaraṃ āturassaraṃ karotīti attho. Akusalavipākānubhavanatthaṃ kira yojanappamāṇāpi tādisā attabhāvā nibbattanti, pasādussadā ca honti pakkagaṇḍasadisā. Tasmā sā aṭṭhikasaṅkhalikā balavavedanāturā tādisaṃ saddamakāsīti.
එවඤ්‌ච පන වත්‌වා පුන ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො ‘‘වට්‌ටගාමිසත්‌තා නාම එවරූපා අත්‌තභාවා න මුච්‌චන්‌තී’’ති සත්‌තෙසු කාරුඤ්‌ඤං පටිච්‌ච උප්‌පන්‌නං ධම්‌මසංවෙගං දස්‌සෙන්‌තො තස්‌ස මය්‌හං, ආවුසො, එතදහොසි අච්‌ඡරියං වත භොතිආදිමාහ. තතො භගවා ථෙරස්‌ස ආනුභාවං පකාසෙන්‌තො චක්‌ඛුභූතා වත, භික්‌ඛවෙ , සාවකා විහරන්‌තීතිආදිමාහ. තත්‌ථ චක්‌ඛු භූතං ජාතං උප්‌පන්‌නං එතෙසන්‌ති චක්‌ඛුභූතා, භූතචක්‌ඛුකා උප්‌පන්‌නචක්‌ඛුකා චක්‌ඛුං උප්‌පාදෙත්‌වා විහරන්‌තීති අත්‌ථො. දුතියපදෙපි එසෙව නයො. යත්‍ර හි නාමාති එත්‌ථ යත්‍රාති කාරණවචනං. තත්‍රායං අත්‌ථයොජනා – යස්‌මා නාම සාවකොපි එවරූපං ඤස්‌සති වා දක්‌ඛති වා සක්‌ඛිං වා කරිස්‌සති, තස්‌මා අවොචුම්‌හ – ‘‘චක්‌ඛුභූතා වත, භික්‌ඛවෙ, සාවකා විහරන්‌ති, ඤාණභූතා වත, භික්‌ඛවෙ, සාවකා විහරන්‌තී’’ති. පුබ්‌බෙව මෙ සො, භික්‌ඛවෙ, සත්‌තො දිට්‌ඨොති බොධිමණ්‌ඩෙ සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණපටිවෙධෙන අප්‌පමාණෙසු චක්‌කවාළෙසු අප්‌පමාණෙ සත්‌තනිකායෙ භවගතියොනිඨිතිනිවාසෙ ච පච්‌චක්‌ඛං කරොන්‌තෙන මයා පුබ්‌බෙව සො සත්‌තො දිට්‌ඨොති වදති.
Evañca pana vatvā puna āyasmā mahāmoggallāno ‘‘vaṭṭagāmisattā nāma evarūpā attabhāvā na muccantī’’ti sattesu kāruññaṃ paṭicca uppannaṃ dhammasaṃvegaṃ dassento tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi acchariyaṃ vata bhotiādimāha. Tato bhagavā therassa ānubhāvaṃ pakāsento cakkhubhūtā vata, bhikkhave, sāvakā viharantītiādimāha. Tattha cakkhu bhūtaṃ jātaṃ uppannaṃ etesanti cakkhubhūtā, bhūtacakkhukā uppannacakkhukā cakkhuṃ uppādetvā viharantīti attho. Dutiyapadepi eseva nayo. Yatra hi nāmāti ettha yatrāti kāraṇavacanaṃ. Tatrāyaṃ atthayojanā – yasmā nāma sāvakopi evarūpaṃ ñassati vā dakkhati vā sakkhiṃ vā karissati, tasmā avocumha – ‘‘cakkhubhūtā vata, bhikkhave, sāvakā viharanti, ñāṇabhūtā vata, bhikkhave, sāvakā viharantī’’ti. Pubbeva me so, bhikkhave, satto diṭṭhoti bodhimaṇḍe sabbaññutaññāṇapaṭivedhena appamāṇesu cakkavāḷesu appamāṇe sattanikāye bhavagatiyoniṭhitinivāse ca paccakkhaṃ karontena mayā pubbeva so satto diṭṭhoti vadati.
ගොඝාතකොති ගාවො වධිත්‌වා අට්‌ඨිතො මංසං මොචෙත්‌වා වික්‌කිණිත්‌වා ජීවිකං කප්‌පනකසත්‌තො. තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාවසෙසෙනාති තස්‌ස නානාචෙතනාහි ආයූහිතස්‌ස අපරාපරියකම්‌මස්‌ස. තත්‍ර හි යාය චෙතනාය නරකෙ පටිසන්‌ධි ජනිතා, තස්‌සා විපාකෙ පරික්‌ඛීණෙ අවසෙසකම්‌මං වා කම්‌මනිමිත්‌තං වා ආරම්‌මණං කත්‌වා පුන පෙතාදීසු පටිසන්‌ධි නිබ්‌බත්‌තති, තස්‌මා සා පටිසන්‌ධි කම්‌මසභාගතාය ආරම්‌මණසභාගතාය වා ‘‘තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාවසෙසො’’ති වුච්‌චති. අයඤ්‌ච සත්‌තො එවං උප්‌පන්‌නො. තෙනාහ – ‘‘තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාවසෙසෙනා’’ති. තස්‌ස කිර නරකා චවනකාලෙ නිම්‌මංසකතානං ගුන්‌නං අට්‌ඨිරාසියෙව නිමිත්‌තං අහොසි. සො පටිච්‌ඡන්‌නම්‌පි තං කම්‌මං විඤ්‌ඤූනං පාකටං විය කරොන්‌තො අට්‌ඨිසඞ්‌ඛලිකපෙතො ජාතො. පඨමං.
Goghātakoti gāvo vadhitvā aṭṭhito maṃsaṃ mocetvā vikkiṇitvā jīvikaṃ kappanakasatto. Tasseva kammassa vipākāvasesenāti tassa nānācetanāhi āyūhitassa aparāpariyakammassa. Tatra hi yāya cetanāya narake paṭisandhi janitā, tassā vipāke parikkhīṇe avasesakammaṃ vā kammanimittaṃ vā ārammaṇaṃ katvā puna petādīsu paṭisandhi nibbattati, tasmā sā paṭisandhi kammasabhāgatāya ārammaṇasabhāgatāya vā ‘‘tasseva kammassa vipākāvaseso’’ti vuccati. Ayañca satto evaṃ uppanno. Tenāha – ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti. Tassa kira narakā cavanakāle nimmaṃsakatānaṃ gunnaṃ aṭṭhirāsiyeva nimittaṃ ahosi. So paṭicchannampi taṃ kammaṃ viññūnaṃ pākaṭaṃ viya karonto aṭṭhisaṅkhalikapeto jāto. Paṭhamaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. අට්‌ඨිසුත්‌තං • 1. Aṭṭhisuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 1. අට්‌ඨිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
