| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
8. ලක්‌ඛණසංයුත්‌තං
8. Lakkhaṇasaṃyuttaṃ
1. පඨමවග්‌ගො
1. Paṭhamavaggo
1. අට්‌ඨිසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
202. ආයස්‌මා ච ලක්‌ඛණොතිආදීසු ‘‘කො නාමායස්‌මා ලක්‌ඛණො, කස්‌මා ච ‘ලක්‌ඛණො’ති නාමං අහොසි, කො චායස්‌මා මොග්‌ගල්‌ලානො, කස්‌මා ච සිතං පාත්‌වාකාසී’’ති තං සබ්‌බං පකාසෙතුං ‘‘ය්‌වාය’’න්‌තිආදි ආරද්‌ධං. ලක්‌ඛණසම්‌පන්‌නෙනාති පුරිසලක්‌ඛණසම්‌පන්‌නෙන.
202.Āyasmāca lakkhaṇotiādīsu ‘‘ko nāmāyasmā lakkhaṇo, kasmā ca ‘lakkhaṇo’ti nāmaṃ ahosi, ko cāyasmā moggallāno, kasmā ca sitaṃ pātvākāsī’’ti taṃ sabbaṃ pakāsetuṃ ‘‘yvāya’’ntiādi āraddhaṃ. Lakkhaṇasampannenāti purisalakkhaṇasampannena.
ඊසං හසිතං ‘‘සිත’’න්‌ති වුච්‌චතීති ආහ ‘‘මන්‌දහසිත’’න්‌ති. අට්‌ඨිසඞ්‌ඛලිකන්‌ති නයිදං අවිඤ්‌ඤාණකං අට්‌ඨිසඞ්‌ඛලිකමත්‌තං, අථ ඛො එකො පෙතොති ආහ ‘‘පෙතලොකෙ නිබ්‌බත්‌ත’’න්‌ති. එතෙ අත්‌තභාවාති පෙතත්‌තභාවා. න ආපාථං ආගච්‌ඡන්‌තීති දෙවත්‌තභාවා විය න ආපාථං ආගච්‌ඡන්‌ති පකතියා. තෙසං පන රුචියා ආපාථං ආගච්‌ඡෙය්‍යුං මනුස්‌සානං. දුක්‌ඛාභිභූතානං අනාථභාවදස්‌සනපදට්‌ඨානා කරුණාති ආහ ‘‘කාරුඤ්‌ඤෙ කත්‌තබ්‌බෙ’’ති. අත්‌තනො ච සම්‌පත්‌තිං බුද්‌ධඤාණස්‌ස ච සම්‌පත්‌තින්‌ති පච්‌චෙකං සම්‌පත්‌තිසද්‌දො යොජෙතබ්‌බො. තදුභයං විභාවෙතුං ‘‘තං හී’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ අත්‌තනො සම්‌පත්‌තිං අනුස්‌සරිත්‌වා සිතං පාත්‌වාකාසීති පදං ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. ධම්‌මධාතූති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං සන්‌ධාය වදති. ධම්‌මධාතූති වා ධම්‌මානං සභාවො.
Īsaṃ hasitaṃ ‘‘sita’’nti vuccatīti āha ‘‘mandahasita’’nti. Aṭṭhisaṅkhalikanti nayidaṃ aviññāṇakaṃ aṭṭhisaṅkhalikamattaṃ, atha kho eko petoti āha ‘‘petaloke nibbatta’’nti. Ete attabhāvāti petattabhāvā. Na āpāthaṃ āgacchantīti devattabhāvā viya na āpāthaṃ āgacchanti pakatiyā. Tesaṃ pana ruciyā āpāthaṃ āgaccheyyuṃ manussānaṃ. Dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā karuṇāti āha ‘‘kāruññe kattabbe’’ti. Attano ca sampattiṃ buddhañāṇassa ca sampattinti paccekaṃ sampattisaddo yojetabbo. Tadubhayaṃ vibhāvetuṃ ‘‘taṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha attano sampattiṃ anussaritvā sitaṃ pātvākāsīti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Dhammadhātūti sabbaññutaññāṇaṃ sandhāya vadati. Dhammadhātūti vā dhammānaṃ sabhāvo.
ඉතරොති ලක්‌ඛණත්‌ථෙරො. උපපත්‌තීති ජාති. උපපත්‌තිසීසෙන හි තථාරූපං අත්‌තභාවං වදති. ලොහතුණ්‌ඩකෙහීති ලොහමයෙහෙව තුණ්‌ඩකෙහි. චරන්‌තීති ආකාසෙන ගච්‌ඡන්‌ති. අච්‌ඡරියං වතාති ගරහච්‌ඡරියං නාමෙතං. චක්‌ඛුභූතාති සම්‌පත්‌තදිබ්‌බචක්‌ඛුකා, ලොකස්‌ස චක්‌ඛුභූතාති එවං වා එත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො.
Itaroti lakkhaṇatthero. Upapattīti jāti. Upapattisīsena hi tathārūpaṃ attabhāvaṃ vadati. Lohatuṇḍakehīti lohamayeheva tuṇḍakehi. Carantīti ākāsena gacchanti. Acchariyaṃ vatāti garahacchariyaṃ nāmetaṃ. Cakkhubhūtāti sampattadibbacakkhukā, lokassa cakkhubhūtāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
යත්‍රාති හෙතුඅත්‌ථෙ නිපාතොති ආහ ‘‘යත්‍රාති කාරණවචන’’න්‌ති. අඤ්‌ඤත්‍ර හි ‘‘යත්‍ර හි නාමා’’ති අත්‌ථො වුච්‌චති. අප්‌පමාණෙ සත්‌තනිකායෙ තෙ ච ඛො විභාගෙන කාමභවාදිභෙදෙ භවෙ, නිරයාදිභෙදා ගතියො, නානත්‌තකායනානත්‌තසඤ්‌ඤිආදිවිඤ්‌ඤාණට්‌ඨිතියො, තථාරූපෙ සත්‌තාවාසෙ ච සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණඤ්‌ච මෙ උපනෙතුං පච්‌චක්‌ඛං කරොන්‌තෙන.
Yatrāti hetuatthe nipātoti āha ‘‘yatrāti kāraṇavacana’’nti. Aññatra hi ‘‘yatra hi nāmā’’ti attho vuccati. Appamāṇe sattanikāye te ca kho vibhāgena kāmabhavādibhede bhave, nirayādibhedā gatiyo, nānattakāyanānattasaññiādiviññāṇaṭṭhitiyo, tathārūpe sattāvāse ca sabbaññutaññāṇañca me upanetuṃ paccakkhaṃ karontena.
ගොඝාතකොති ගුන්‌නං අභිණ්‌හං හනනකො. තෙනාහ ‘‘වධිත්‌වා වධිත්‌වා’’ති. තස්‌සාති ගුන්‌නං වධකකම්‌මස්‌ස. අපරාපරියකම්‌මස්‌සාති අපරාපරියවෙදනීයකම්‌මස්‌ස. බලවතා ගොඝාතකකම්‌මෙන විපාකෙ දීයමානෙ අලද්‌ධොකාසං අපරාපරියවෙදනීයං තස්‌මිං විපක්‌කවිපාකෙ ඉදානි ලද්‌ධොකාසං ‘‘අවසෙසකම්‌ම’’න්‌ති වුත්‌තං. පටිසන්‌ධීති පාපකම්‌මජනිතා පටිසන්‌ධි. කම්‌මසභාගතායාති කම්‌මසදිසභාවෙන. ආරම්‌මණසභාගතායාති ආරම්‌මණස්‌ස සභාගභාවෙන සදිසභාවෙන. යාදිසෙ හි ආරම්‌මණෙ පුබ්‌බෙ තං කම්‌මං තස්‌ස ච විපාකො පවත්‌තො, තාදිසෙයෙව ආරම්‌මණෙ ඉදං කම්‌මං ඉමස්‌ස විපාකො ච පවත්‌තොති කත්‌වා වුත්‌තං ‘‘තස්‌සෙව කම්‌මස්‌ස විපාකාවසෙසෙනා’’ති. භවති හි තංසදිසෙපි තබ්‌බොහාරො යථා ‘‘සො එව තිත්‌තිරො, තානියෙව ඔසධානී’’ති. නිමිත්‌තං අහොසීති පුබ්‌බෙ කතූපචිතස්‌ස පෙතූපපත්‌තිනිබ්‌බත්‌තනවසෙන කතොකාසස්‌ස තස්‌ස කම්‌මස්‌ස නිමිත්‌තභූතං ඉදානි තථා උපට්‌ඨහන්‌තං තස්‌ස විපාකස්‌ස නිමිත්‌තං ආරම්‌මණං අහොසි. සොති ගොඝාතකො. අට්‌ඨිසඞ්‌ඛලිකපෙතො ජාතො කම්‌මසරික්‌ඛකවිපාකතාවසෙන.
Goghātakoti gunnaṃ abhiṇhaṃ hananako. Tenāha ‘‘vadhitvā vadhitvā’’ti. Tassāti gunnaṃ vadhakakammassa. Aparāpariyakammassāti aparāpariyavedanīyakammassa. Balavatā goghātakakammena vipāke dīyamāne aladdhokāsaṃ aparāpariyavedanīyaṃ tasmiṃ vipakkavipāke idāni laddhokāsaṃ ‘‘avasesakamma’’nti vuttaṃ. Paṭisandhīti pāpakammajanitā paṭisandhi. Kammasabhāgatāyāti kammasadisabhāvena. Ārammaṇasabhāgatāyāti ārammaṇassa sabhāgabhāvena sadisabhāvena. Yādise hi ārammaṇe pubbe taṃ kammaṃ tassa ca vipāko pavatto, tādiseyeva ārammaṇe idaṃ kammaṃ imassa vipāko ca pavattoti katvā vuttaṃ ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti. Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā ‘‘so eva tittiro, tāniyeva osadhānī’’ti. Nimittaṃ ahosīti pubbe katūpacitassa petūpapattinibbattanavasena katokāsassa tassa kammassa nimittabhūtaṃ idāni tathā upaṭṭhahantaṃ tassa vipākassa nimittaṃ ārammaṇaṃ ahosi. Soti goghātako. Aṭṭhisaṅkhalikapeto jāto kammasarikkhakavipākatāvasena.
අට්‌ඨිසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aṭṭhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. අට්‌ඨිසුත්‌තං • 1. Aṭṭhisuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. අට්‌ඨිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
