| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā |
(๔) อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา
(4) Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
๔๗๗. ทส ปุคฺคลา นาภิวาเทตพฺพาติ เสนาสนกฺขนฺธเก วุตฺตา ทส ชนาฯ อญฺชลิ สามีเจน จาติ สามีจิกเมฺมน สทฺธิํ อญฺชลิ จ เตสํ น กาตโพฺพ, เนว ปานียาปุจฺฉนตาลวณฺฎคฺคหณาทิ ขนฺธกวตฺตํ เตสํ ทเสฺสตพฺพํ, น อญฺชลิ ปคฺคณฺหิตโพฺพติ อโตฺถฯ ทสนฺนํ ทุกฺกฎนฺติ เตสํเยว ทสนฺนํ เอวํ กโรนฺตสฺส ทุกฺกฎํ โหติฯ ทส จีวรธารณาติ ทส ทิวสานิ อติเรกจีวรสฺส ธารณา อนุญฺญาตาติ อโตฺถฯ
477.Dasa puggalā nābhivādetabbāti senāsanakkhandhake vuttā dasa janā. Añjali sāmīcena cāti sāmīcikammena saddhiṃ añjali ca tesaṃ na kātabbo, neva pānīyāpucchanatālavaṇṭaggahaṇādi khandhakavattaṃ tesaṃ dassetabbaṃ, na añjali paggaṇhitabboti attho. Dasannaṃ dukkaṭanti tesaṃyeva dasannaṃ evaṃ karontassa dukkaṭaṃ hoti. Dasa cīvaradhāraṇāti dasa divasāni atirekacīvarassa dhāraṇā anuññātāti attho.
ปญฺจนฺนํ วสฺสํวุฎฺฐานํ, ทาตพฺพํ อิธ จีวรนฺติ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํ สมฺมุขาว ทาตพฺพํฯ สตฺตนฺนํ สเนฺตติ ทิสาปกฺกนฺตอุมฺมตฺตกขิตฺตจิตฺตเวทนาฎฺฎานํ ติณฺณญฺจ อุกฺขิตฺตกานนฺติ อิเมสํ สตฺตนฺนํ สเนฺต ปติรูเป คาหเก ปรมฺมุขาปิ ทาตพฺพํฯ โสฬสนฺนํ น ทาตพฺพนฺติ เสสานํ จีวรกฺขนฺธเก วุตฺตานํ ปณฺฑกาทีนํ โสฬสนฺนํ น ทาตพฺพํฯ
Pañcannaṃ vassaṃvuṭṭhānaṃ, dātabbaṃ idha cīvaranti pañcannaṃ sahadhammikānaṃ sammukhāva dātabbaṃ. Sattannaṃ santeti disāpakkantaummattakakhittacittavedanāṭṭānaṃ tiṇṇañca ukkhittakānanti imesaṃ sattannaṃ sante patirūpe gāhake parammukhāpi dātabbaṃ. Soḷasannaṃ na dātabbanti sesānaṃ cīvarakkhandhake vuttānaṃ paṇḍakādīnaṃ soḷasannaṃ na dātabbaṃ.
กติสตํ รตฺติสตํ, อาปตฺติโย ฉาทยิตฺวานาติ กติสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาทยิตฺวานฯ ทสสตํ รตฺติสตํ, อาปตฺติโย ฉาทยิตฺวานาติ ทสสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาทยิตฺวานฯ อยเญฺหตฺถ สเงฺขปโตฺถ – โย ทิวเส สตํ สตํ สงฺฆาทิเสสาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ทส ทส ทิวเส ปฎิจฺฉาเทติ, เตน รตฺติสตํ อาปตฺติสหสฺสํ ปฎิจฺฉาทิตํ โหติ, โส สพฺพาว ตา อาปตฺติโย ทสาหปฎิจฺฉนฺนาติ ปริวาสํ ยาจิตฺวา ทส รตฺติโย วสิตฺวาน มุเจฺจยฺย ปาริวาสิโกติฯ
Katisataṃ rattisataṃ, āpattiyo chādayitvānāti katisataṃ āpattiyo rattisataṃ chādayitvāna. Dasasataṃ rattisataṃ, āpattiyo chādayitvānāti dasasataṃ āpattiyo rattisataṃ chādayitvāna. Ayañhettha saṅkhepattho – yo divase sataṃ sataṃ saṅghādisesāpattiyo āpajjitvā dasa dasa divase paṭicchādeti, tena rattisataṃ āpattisahassaṃ paṭicchāditaṃ hoti, so sabbāva tā āpattiyo dasāhapaṭicchannāti parivāsaṃ yācitvā dasa rattiyo vasitvāna mucceyya pārivāsikoti.
ทฺวาทส กมฺมโทสา วุตฺตาติ อปโลกนกมฺมํ อธเมฺมนวคฺคํ, อธเมฺมนสมคฺคํ, ธเมฺมนวคฺคํ, ตถา ญตฺติกมฺมญตฺติทุติยกมฺมญตฺติจตุตฺถกมฺมานิปีติ เอวํ เอเกกสฺมิํ กเมฺม ตโย ตโย กตฺวา ทฺวาทส กมฺมโทสา วุตฺตาฯ
Dvādasa kammadosā vuttāti apalokanakammaṃ adhammenavaggaṃ, adhammenasamaggaṃ, dhammenavaggaṃ, tathā ñattikammañattidutiyakammañatticatutthakammānipīti evaṃ ekekasmiṃ kamme tayo tayo katvā dvādasa kammadosā vuttā.
จตโสฺส กมฺมสมฺปตฺติโยติ อปโลกนกมฺมํ ธเมฺมนสมคฺคํ, ตถา เสสานิปีติ เอวํ จตโสฺส กมฺมสมฺปตฺติโย วุตฺตาฯ
Catasso kammasampattiyoti apalokanakammaṃ dhammenasamaggaṃ, tathā sesānipīti evaṃ catasso kammasampattiyo vuttā.
ฉ กมฺมานีติ อธเมฺมนวคฺคกมฺมํ, อธเมฺมนสมคฺคกมฺมํ, ธมฺมปติรูปเกนวคฺคกมฺมํ, ธมฺมปติรูปเกนสมคฺคกมฺมํ, ธเมฺมนวคฺคกมฺมํ, ธเมฺมนสมคฺคกมฺมนฺติ เอวํ ฉ กมฺมานิ วุตฺตานิฯ เอเกตฺถ ธมฺมิกา กตาติ เอกํ ธเมฺมน สมคฺคกมฺมเมเวตฺถ ธมฺมิกํ กตนฺติ อโตฺถฯ ทุติยคาถาวิสฺสชฺชเนปิ เอตเทว ธมฺมิกํฯ
Cha kammānīti adhammenavaggakammaṃ, adhammenasamaggakammaṃ, dhammapatirūpakenavaggakammaṃ, dhammapatirūpakenasamaggakammaṃ, dhammenavaggakammaṃ, dhammenasamaggakammanti evaṃ cha kammāni vuttāni. Ekettha dhammikā katāti ekaṃ dhammena samaggakammamevettha dhammikaṃ katanti attho. Dutiyagāthāvissajjanepi etadeva dhammikaṃ.
ยํ เทสิตาติ ยานิ เทสิตานิ วุตฺตานิ ปกาสิตานิฯ อนนฺตชิเนนาติอาทีสุ ปริยนฺตปริเจฺฉทภาวรหิตตฺตา อนนฺตํ วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตํ ภควตา รญฺญา สปตฺตคณํ อภิมทฺทิตฺวา รชฺชํ วิย กิเลสคณํ อภิมทฺทิตฺวา ชิตํ วิชิตํ อธิคตํ สมฺปตฺตํ, ตสฺมา ภควา ‘‘อนนฺตชิโน’’ติ วุจฺจติฯ เสฺวว อิฎฺฐานิเฎฺฐสุ นิพฺพิการตาย ตาทิ, วิกฺขมฺภนตทงฺคสมุเจฺฉทปฎิปสฺสทฺธินิสฺสรณวิเวกสงฺขาตํ วิเวกปญฺจกํ อทฺทสาติ วิเวกทสฺสี; เตน อนนฺตชิเนน ตาทินา วิเวกทสฺสินา ยานิ อาปตฺติกฺขนฺธานิ เทสิตานิ วุตฺตานิฯ เอเกตฺถ สมฺมติ วินา สมเถหีติ อยเมตฺถ ปทสมฺพโนฺธ, ยานิ สตฺถารา สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธานิ เทสิตานิ, ตตฺถ เอกาปิ อาปตฺติ วินา สมเถหิ น สมฺมติ, อถ โข ฉ สมถา จตฺตาริ อธิกรณานีติ สเพฺพปิเม ธมฺมา สมฺมุขาวินเยน สมฺมนฺติ, สมาโยคํ คจฺฉนฺติฯ เอตฺถ ปน เอโก สมฺมุขาวินโยว วินา สมเถหิ สมฺมติ, สมถภาวํ คจฺฉติฯ น หิ ตสฺส อเญฺญน สมเถน วินา อนิปฺผตฺติ นาม อตฺถิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘เอเกตฺถ สมฺมติ วินา สมเถหี’’ติฯ อิมินา ตาว อธิปฺปาเยน อฎฺฐกถาสุ อโตฺถ วุโตฺตฯ มยํ ปน ‘‘วินา’’ติ นิปาตสฺส ปฎิเสธนมตฺตมตฺถํ คเหตฺวา ‘‘เอเกตฺถ สมฺมติ วินา สมเถหี’’ติ เอเตสุ สตฺตสุ อาปตฺติกฺขเนฺธสุ เอโก ปาราชิกาปตฺติกฺขโนฺธ วินา สมเถหิ สมฺมตีติ เอตมตฺถํ โรเจยฺยามฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ‘‘ยา สา อาปตฺติ อนวเสสา, สา อาปตฺติ น กตเมน อธิกรเณน กตมมฺหิ ฐาเน น กตเมน สมเถน สมฺมตี’’ติฯ
Yaṃ desitāti yāni desitāni vuttāni pakāsitāni. Anantajinenātiādīsu pariyantaparicchedabhāvarahitattā anantaṃ vuccati nibbānaṃ, taṃ bhagavatā raññā sapattagaṇaṃ abhimadditvā rajjaṃ viya kilesagaṇaṃ abhimadditvā jitaṃ vijitaṃ adhigataṃ sampattaṃ, tasmā bhagavā ‘‘anantajino’’ti vuccati. Sveva iṭṭhāniṭṭhesu nibbikāratāya tādi, vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭipassaddhinissaraṇavivekasaṅkhātaṃ vivekapañcakaṃ addasāti vivekadassī; tena anantajinena tādinā vivekadassinā yāni āpattikkhandhāni desitāni vuttāni. Ekettha sammati vinā samathehīti ayamettha padasambandho, yāni satthārā satta āpattikkhandhāni desitāni, tattha ekāpi āpatti vinā samathehi na sammati, atha kho cha samathā cattāri adhikaraṇānīti sabbepime dhammā sammukhāvinayena sammanti, samāyogaṃ gacchanti. Ettha pana eko sammukhāvinayova vinā samathehi sammati, samathabhāvaṃ gacchati. Na hi tassa aññena samathena vinā anipphatti nāma atthi. Tena vuttaṃ – ‘‘ekettha sammati vinā samathehī’’ti. Iminā tāva adhippāyena aṭṭhakathāsu attho vutto. Mayaṃ pana ‘‘vinā’’ti nipātassa paṭisedhanamattamatthaṃ gahetvā ‘‘ekettha sammati vinā samathehī’’ti etesu sattasu āpattikkhandhesu eko pārājikāpattikkhandho vinā samathehi sammatīti etamatthaṃ roceyyāma. Vuttampi cetaṃ ‘‘yā sā āpatti anavasesā, sā āpatti na katamena adhikaraṇena katamamhi ṭhāne na katamena samathena sammatī’’ti.
ฉอูนทิยฑฺฒสตาติ ‘‘อิธ, อุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธโมฺมติ ทีเปติ, ตสฺมิํ อธมฺมทิฎฺฐิ เภเท อธมฺมทิฎฺฐิ, ตสฺมิํ อธมฺมทิฎฺฐิ เภเท ธมฺมทิฎฺฐิ, ตสฺมิํ อธมฺมทิฎฺฐิ เภเท เวมติโก, ตสฺมิํ ธมฺมทิฎฺฐิ เภเท อธมฺมทิฎฺฐิ, ตสฺมิํ ธมฺมทิฎฺฐิ เภเท เวมติโก, ตสฺมิํ เวมติโก เภเท อธมฺมทิฎฺฐิ, ตสฺมิํ เวมติโก เภเท ธมฺมทิฎฺฐิ, ตสฺมิํ เวมติโก เภเท เวมติโก’’ติ เอวํ ยานิ อฎฺฐารสนฺนํ เภทกรวตฺถูนํ วเสน อฎฺฐารส อฎฺฐกานิ สงฺฆเภทกกฺขนฺธเก วุตฺตานิ, เตสํ วเสน ฉอูนทิยฑฺฒสตํ อาปายิกา เวทิตพฺพาฯ
Chaūnadiyaḍḍhasatāti ‘‘idha, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti, tasmiṃ adhammadiṭṭhi bhede adhammadiṭṭhi, tasmiṃ adhammadiṭṭhi bhede dhammadiṭṭhi, tasmiṃ adhammadiṭṭhi bhede vematiko, tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede adhammadiṭṭhi, tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede vematiko, tasmiṃ vematiko bhede adhammadiṭṭhi, tasmiṃ vematiko bhede dhammadiṭṭhi, tasmiṃ vematiko bhede vematiko’’ti evaṃ yāni aṭṭhārasannaṃ bhedakaravatthūnaṃ vasena aṭṭhārasa aṭṭhakāni saṅghabhedakakkhandhake vuttāni, tesaṃ vasena chaūnadiyaḍḍhasataṃ āpāyikā veditabbā.
อฎฺฐารส อนาปายิกาติ ‘‘อิธ, อุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธโมฺมติ ทีเปติ, ตสฺมิํ ธมฺมทิฎฺฐิ เภเท ธมฺมทิฎฺฐิ อวินิธาย ทิฎฺฐิํ อวินิธาย ขนฺติํ อวินิธาย รุจิํ อวินิธาย ภาวํ อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ ‘อยํ ธโมฺม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติ, อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก น เนรยิโก น กปฺปโฎฺฐ น อเตกิโจฺฉ’’ติ เอวํ เอเกกสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ เอเกกํ กตฺวา สงฺฆเภทกกฺขนฺธกาวสาเน วุตฺตา อฎฺฐารส ชนาฯ อฎฺฐารส อฎฺฐกา ฉอูนทิยฑฺฒสตวิสฺสชฺชเน วุตฺตาเยวฯ
Aṭṭhārasa anāpāyikāti ‘‘idha, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti, tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede dhammadiṭṭhi avinidhāya diṭṭhiṃ avinidhāya khantiṃ avinidhāya ruciṃ avinidhāya bhāvaṃ anussāveti, salākaṃ gāheti ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti, ayampi kho, upāli, saṅghabhedako na āpāyiko na nerayiko na kappaṭṭho na atekiccho’’ti evaṃ ekekasmiṃ vatthusmiṃ ekekaṃ katvā saṅghabhedakakkhandhakāvasāne vuttā aṭṭhārasa janā. Aṭṭhārasa aṭṭhakā chaūnadiyaḍḍhasatavissajjane vuttāyeva.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๔. อวนฺทนียปุคฺคลาทิ • 4. Avandanīyapuggalādi
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา • Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา • Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / (๔) อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา • (4) Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
