| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
(๔) อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา
(4) Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
๔๗๗. เตสนฺติ ทสนฺนํ ปุคฺคลานํฯ ‘‘สทฺธิ’’นฺติ อิมินา สามีเจนาติ เอตฺถ สหเตฺถ กรณวจนนฺติ ทเสฺสติฯ สามีเจนาติ จ สามีจินา กตฺตพฺพํ สามีจํ กมฺมํ, เตน สามีเจนฯ ทส จีวรธารณาติ ปทสฺส สมาสภาวํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘ทส ทิวสานิ อติเรกจีวรสฺส ธารณา’’ติฯ
477.Tesanti dasannaṃ puggalānaṃ. ‘‘Saddhi’’nti iminā sāmīcenāti ettha sahatthe karaṇavacananti dasseti. Sāmīcenāti ca sāmīcinā kattabbaṃ sāmīcaṃ kammaṃ, tena sāmīcena. Dasa cīvaradhāraṇāti padassa samāsabhāvaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘dasa divasāni atirekacīvarassa dhāraṇā’’ti.
กติสตนฺติอาทีสุ ทฺวีสุ คาถาปาเทสุ จตูสุ วิภตฺยนฺตปเทสุ ปุริมํ ปุริเมน, ปจฺฉิมญฺจ ปจฺฉิเมน ยถากฺกมํ โยเชตพฺพนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กติสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาทยิตฺวานา’’ติฯ ปจฺฉิมคาถาย ปุพฺพเฑฺฒปิ เอเสว นโยฯ อยํ หีติ อยํ เอว วกฺขมาโนฯ เอตฺถาติ คาถายํฯ โยติ ภิกฺขุ, ปฎิจฺฉาเทตีติ สมฺพโนฺธฯ อิตีติ อยํ สเงฺขปโตฺถฯ
Katisatantiādīsu dvīsu gāthāpādesu catūsu vibhatyantapadesu purimaṃ purimena, pacchimañca pacchimena yathākkamaṃ yojetabbanti dassento āha ‘‘katisataṃ āpattiyo rattisataṃ chādayitvānā’’ti. Pacchimagāthāya pubbaḍḍhepi eseva nayo. Ayaṃ hīti ayaṃ eva vakkhamāno. Etthāti gāthāyaṃ. Yoti bhikkhu, paṭicchādetīti sambandho. Itīti ayaṃ saṅkhepattho.
เหฎฺฐา วุเตฺตสุ จตูสุ จตุเกฺกสุ ธเมฺมน สมคฺคํ อปเนตฺวา ทฺวาทส กมฺมโทสา วุตฺตาติ ทฎฺฐพฺพํฯ อธเมฺมน วคฺคกมฺมํ, อธเมฺมน สมคฺคกมฺมนฺติ โยเชตพฺพํฯ
Heṭṭhā vuttesu catūsu catukkesu dhammena samaggaṃ apanetvā dvādasa kammadosā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Adhammena vaggakammaṃ, adhammena samaggakammanti yojetabbaṃ.
เอตฺถาติ ฉสุ กเมฺมสุฯ เอตเทวาติ ธเมฺมน สมคฺคกมฺมเมวฯ
Etthāti chasu kammesu. Etadevāti dhammena samaggakammameva.
ยํ เทสิตาติ เอตฺถ ยํสโทฺท วจนวิปลฺลาโสติ อาห ‘‘ยานิ เทสิตานี’’ติฯ ‘‘เทสิตานี’’ติ อิมินา เทสิตาติ เอตฺถ นิการสฺส อาการาเทสภาวํ ทเสฺสติฯ ‘‘ปริยนฺตปริเจฺฉทภาวรหิตตฺตา’’ติ อิมินา นตฺถิ อนฺตํ ปริยนฺตเมตสฺสาติ อนนฺตนฺติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ตนฺติ นิพฺพานํ, ชิตนฺติ สมฺพโนฺธฯ เกน กํ กินฺติ กตฺวา ชิตนฺติ อาห ‘‘ภควตา กิเลสคณํ อภิมทฺทิตฺวา’’ติฯ เกน กํ กินฺติ กตฺวา กิํ ชิตํ วิยาติ อาห ‘‘รญฺญา สปตฺตคณํ อภิมทฺทิตฺวา รชฺชํ วิยา’’ติฯ ตตฺถ ‘‘รญฺญา’’ติ อิมินา ‘‘เกนา’’ติ ปุจฺฉํ วิสฺสเชฺชสิฯ ‘‘สปตฺตคณ’’นฺติ อิมินา ‘‘ก’’นฺติ ปุจฺฉํ วิสฺสเชฺชสิฯ ‘‘อภิมทฺทิตฺวา’’ติ อิมินา ‘‘กินฺติ กตฺวา’’ติ ปุจฺฉํ วิสฺสเชฺชสิฯ ‘‘รชฺช’’นฺติ อิมินา ‘‘กิ’’นฺติ ปุจฺฉํ วิสฺสเชฺชสิฯ สปตฺตคณนฺติ เวริคณํฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา – รญฺญา สปตฺตคณํ อภิมทฺทิตฺวา รชฺชํ ราชภาวํ ชิตํ วิย, ภควตา กิเลสคณํ อภิมทฺทิตฺวา นิพฺพานํ ชิตนฺติฯ เสฺววาติ ภควา เอวฯ ‘‘นิพฺพิการตายา’’ติ อิมินา ตาทิสโทฺท นิพฺพิการตฺถวาจโก อนิปฺผนฺนปาฎิปทิโกติ ทเสฺสติฯ ‘‘วิเวกปญฺจก’’นฺติ อิมินา กายจิตฺตอุปธิวเสน วิเวกตฺตยมฺปิ คเหตพฺพํ วิเวกภาเวน สมานตฺตาฯ เตน ภควตาติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘ยานิ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธานี’’ติ อิมินา เอเกตฺถาติ เอตฺถ เอกสทฺทสฺส วิสยํ ทเสฺสติฯ ตตฺถาติ สตฺตสุ อาปตฺติกฺขเนฺธสุฯ เอตฺถ ปนาติ สมเถสุ ปนฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺสาติ สมฺมุขาวินยสฺสฯ อฎฺฐกถาสูติ สพฺพอฎฺฐกถาสุฯ มยํ ปนาติ สงฺคหการกา อเมฺห ปน, พุทฺธโฆสนามกา มยํ ปนาติ อโตฺถ, โรจยามาติ สมฺพโนฺธฯ กสฺส กิมตฺถํ คเหตฺวา โรเจสีติ อาห ‘‘วินาติ นิปาตสฺส ปฎิเสธนมตฺถมตฺต’’นฺติฯ ‘‘วินาติ นิปาตสฺสา’’ติ ปทํ ‘‘อตฺถมตฺต’’นฺติ ปเท วาจกสมฺพโนฺธฯ อตฺตโน สาธฺยวจนํ พุทฺธวจนสงฺขาเตน สาธกวจเนน สาเธโนฺต อาห ‘‘วุตฺตมฺปิ เจต’’นฺติอาทิฯ
Yaṃ desitāti ettha yaṃsaddo vacanavipallāsoti āha ‘‘yāni desitānī’’ti. ‘‘Desitānī’’ti iminā desitāti ettha nikārassa ākārādesabhāvaṃ dasseti. ‘‘Pariyantaparicchedabhāvarahitattā’’ti iminā natthi antaṃ pariyantametassāti anantanti vacanatthaṃ dasseti. Tanti nibbānaṃ, jitanti sambandho. Kena kaṃ kinti katvā jitanti āha ‘‘bhagavatā kilesagaṇaṃ abhimadditvā’’ti. Kena kaṃ kinti katvā kiṃ jitaṃ viyāti āha ‘‘raññā sapattagaṇaṃ abhimadditvā rajjaṃ viyā’’ti. Tattha ‘‘raññā’’ti iminā ‘‘kenā’’ti pucchaṃ vissajjesi. ‘‘Sapattagaṇa’’nti iminā ‘‘ka’’nti pucchaṃ vissajjesi. ‘‘Abhimadditvā’’ti iminā ‘‘kinti katvā’’ti pucchaṃ vissajjesi. ‘‘Rajja’’nti iminā ‘‘ki’’nti pucchaṃ vissajjesi. Sapattagaṇanti verigaṇaṃ. Ayaṃ panettha yojanā – raññā sapattagaṇaṃ abhimadditvā rajjaṃ rājabhāvaṃ jitaṃ viya, bhagavatā kilesagaṇaṃ abhimadditvā nibbānaṃ jitanti. Svevāti bhagavā eva. ‘‘Nibbikāratāyā’’ti iminā tādisaddo nibbikāratthavācako anipphannapāṭipadikoti dasseti. ‘‘Vivekapañcaka’’nti iminā kāyacittaupadhivasena vivekattayampi gahetabbaṃ vivekabhāvena samānattā. Tena bhagavatāti sambandho. ‘‘Yāni satta āpattikkhandhānī’’ti iminā eketthāti ettha ekasaddassa visayaṃ dasseti. Tatthāti sattasu āpattikkhandhesu. Ettha panāti samathesu pana. Hīti saccaṃ. Tassāti sammukhāvinayassa. Aṭṭhakathāsūti sabbaaṭṭhakathāsu. Mayaṃ panāti saṅgahakārakā amhe pana, buddhaghosanāmakā mayaṃ panāti attho, rocayāmāti sambandho. Kassa kimatthaṃ gahetvā rocesīti āha ‘‘vināti nipātassa paṭisedhanamatthamatta’’nti. ‘‘Vināti nipātassā’’ti padaṃ ‘‘atthamatta’’nti pade vācakasambandho. Attano sādhyavacanaṃ buddhavacanasaṅkhātena sādhakavacanena sādhento āha ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi.
อฎฺฐารส อฎฺฐกานีติ อธมฺมทิฎฺฐิเภท, ธมฺมทิฎฺฐิเภท, เวมติกเภเทสุ ตีสุ เอกเมกํ มูลํ กตฺวา ตโย ตโย มูลิํ กตฺวา นว โหนฺติ, เตสุ ธมฺมทิฎฺฐิเภเทสุ ธมฺมทิฎฺฐิเภทํ อปเนตฺวา อฎฺฐ โหนฺติ, ตานิ อฎฺฐารส เภทกรวตฺถูสุ โยเชตฺวา อฎฺฐารส อฎฺฐกานิ โหนฺตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ ฉอูนทิยฑฺฒสตนฺติ จตุจตฺตาลีสาธิกํ สตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ
Aṭṭhārasa aṭṭhakānīti adhammadiṭṭhibheda, dhammadiṭṭhibheda, vematikabhedesu tīsu ekamekaṃ mūlaṃ katvā tayo tayo mūliṃ katvā nava honti, tesu dhammadiṭṭhibhedesu dhammadiṭṭhibhedaṃ apanetvā aṭṭha honti, tāni aṭṭhārasa bhedakaravatthūsu yojetvā aṭṭhārasa aṭṭhakāni hontīti daṭṭhabbaṃ. Chaūnadiyaḍḍhasatanti catucattālīsādhikaṃ satanti vuttaṃ hoti.
เอเกกวตฺถุสฺมินฺติ อฎฺฐารสสุ เภทกรวตฺถูสุ เอเกกสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ
Ekekavatthusminti aṭṭhārasasu bhedakaravatthūsu ekekasmiṃ vatthusmiṃ.
อิติ คาถาสงฺคณิกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti gāthāsaṅgaṇikavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๔. อวนฺทนียปุคฺคลาทิ • 4. Avandanīyapuggalādi
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / (๔) อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา • (4) Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา • Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อวนฺทนียปุคฺคลาทิวณฺณนา • Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
