| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
२. दुतियपण्णासकं
2. Dutiyapaṇṇāsakaṃ
(६) १. नीवरणवग्गो
(6) 1. Nīvaraṇavaggo
१-२. आवरणसुत्तादिवण्णना
1-2. Āvaraṇasuttādivaṇṇanā
५१-५२. दुतियस्स पठमे आवरन्तीति आवरणा, नीवारयन्तीति नीवरणा। एत्थ च आवरन्तीति कुसलधम्मुप्पत्तिं आदितो परिवारेन्ति। नीवारयन्तीति निरवसेसतो वारयन्तीति अत्थो, तस्मा आवरणवसेनाति आदितो कुसलुप्पत्तिवारणवसेन। नीवरणवसेनाति निरवसेसतो वारणवसेनाति एवमेत्थ अत्थो दट्ठब्बो। यस्मा पञ्च नीवरणा उप्पज्जमाना अनुप्पन्नाय लोकियलोकुत्तराय पञ्ञाय उप्पज्जितुं न देन्ति, उप्पन्नापि अट्ठ समापत्तियो पञ्च वा अभिञ्ञा उपच्छिन्दित्वा पातेन्ति, तस्मा ‘‘पञ्ञाय दुब्बलीकरणा’’ति वुच्चन्ति। उपच्छिन्दनं पातनञ्चेत्थ तासं पञ्ञानं अनुप्पन्नानं उप्पज्जितुं अप्पदानमेव। इति महग्गतानुत्तरपञ्ञानं एकच्चाय च परित्तपञ्ञाय अनुप्पत्तिहेतुभूता नीवरणधम्मा इतरासं समत्थतं विहनन्तियेवाति पञ्ञाय दुब्बलीकरणा वुत्ता। भावनामनसिकारेन विना पकतिया मनुस्सेहि निब्बत्तेतब्बो धम्मोति मनुस्सधम्मो, मनुस्सत्तभावावहो वा धम्मो मनुस्सधम्मो, अनुळारं परित्तकुसलं। यं असतिपि बुद्धुप्पादे वत्तति, यञ्च सन्धायाह ‘‘हीनेन ब्रह्मचरियेन, खत्तिये उपपज्जती’’ति (जा॰ १.८.७५)। अलं अरियाय अरियभावायाति अलमरियो, अरियभावाय समत्थोति वुत्तं होति। ञाणदस्सनमेव ञाणदस्सनविसेसो, अलमरियो च सो ञाणदस्सनविसेसो चाति अलमरियञाणदस्सनविसेसो।
51-52. Dutiyassa paṭhame āvarantīti āvaraṇā, nīvārayantīti nīvaraṇā. Ettha ca āvarantīti kusaladhammuppattiṃ ādito parivārenti. Nīvārayantīti niravasesato vārayantīti attho, tasmā āvaraṇavasenāti ādito kusaluppattivāraṇavasena. Nīvaraṇavasenāti niravasesato vāraṇavasenāti evamettha attho daṭṭhabbo. Yasmā pañca nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya lokiyalokuttarāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannāpi aṭṭha samāpattiyo pañca vā abhiññā upacchinditvā pātenti, tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Upacchindanaṃ pātanañcettha tāsaṃ paññānaṃ anuppannānaṃ uppajjituṃ appadānameva. Iti mahaggatānuttarapaññānaṃ ekaccāya ca parittapaññāya anuppattihetubhūtā nīvaraṇadhammā itarāsaṃ samatthataṃ vihanantiyevāti paññāya dubbalīkaraṇā vuttā. Bhāvanāmanasikārena vinā pakatiyā manussehi nibbattetabbo dhammoti manussadhammo, manussattabhāvāvaho vā dhammo manussadhammo, anuḷāraṃ parittakusalaṃ. Yaṃ asatipi buddhuppāde vattati, yañca sandhāyāha ‘‘hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjatī’’ti (jā. 1.8.75). Alaṃ ariyāya ariyabhāvāyāti alamariyo, ariyabhāvāya samatthoti vuttaṃ hoti. Ñāṇadassanameva ñāṇadassanaviseso, alamariyo ca so ñāṇadassanaviseso cāti alamariyañāṇadassanaviseso.
ञाणदस्सनन्ति च दिब्बचक्खुपि विपस्सनापि मग्गोपि फलम्पि पच्चवेक्खणञाणम्पि सब्बञ्ञुतञ्ञाणम्पि वुच्चति। ‘‘अप्पमत्तो समानो ञाणदस्सनं आराधेती’’ति (म॰ नि॰ १.३११) हि एत्थ दिब्बचक्खु ञाणदस्सनं नाम। ‘‘ञाणदस्सनाय चित्तं अभिनीहरति अभिनिन्नामेती’’ति (दी॰ नि॰ १.२३४) एत्थ विपस्सनाञाणं। ‘‘अभब्बा ते ञाणाय दस्सनाय अनुत्तराय सम्बोधाया’’ति (अ॰ नि॰ ४.१९६) एत्थ मग्गो। ‘‘अयमञ्ञो उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो अधिगतो फासुविहारो’’ति (म॰ नि॰ १.३२८) एत्थ फलं। ‘‘ञाणञ्च पन मे दस्सनं उदपादि, अकुप्पा मे विमुत्ति, अयमन्तिमा जाति, नत्थि दानि पुनब्भवो’’ति (सं॰ नि॰ ५.१०८१; महाव॰ १६; पटि॰ म॰ २.३०) एत्थ पच्चवेक्खणञाणं। ‘‘ञाणञ्च पन मे दस्सनं उदपादि ‘सत्ताहकालकतो आळारो कालामो’’’ति (म॰ नि॰ १.२८४; २.३४०) एत्थ सब्बञ्ञुतञ्ञाणं। इध पन लोकुत्तरधम्मो अधिप्पेतो। एत्थ च रूपायतनं जानाति चक्खुविञ्ञाणं विय पस्सति चाति ञाणदस्सनं, दिब्बचक्खु। सम्मसनूपचारे च धम्मलक्खणत्तयञ्च तथा जानाति पस्सति चाति ञाणदस्सनं, विपस्सना। निब्बानं चत्तारि वा सच्चानि असम्मोहप्पटिवेधतो जानाति पस्सति चाति ञाणदस्सनं, मग्गो। फलं पन निब्बानवसेनेव योजेतब्बं। पच्चवेक्खणा मग्गाधिगतस्स अत्थस्स सब्बसो जोतनट्ठेन ञाणदस्सनं। सब्बञ्ञुता अनावरणताय समन्तचक्खुताय च ञाणदस्सनं। ब्यादिण्णकालोति परियादिन्नकालो। दुतियं उत्तानमेव।
Ñāṇadassananti ca dibbacakkhupi vipassanāpi maggopi phalampi paccavekkhaṇañāṇampi sabbaññutaññāṇampi vuccati. ‘‘Appamatto samāno ñāṇadassanaṃ ārādhetī’’ti (ma. ni. 1.311) hi ettha dibbacakkhu ñāṇadassanaṃ nāma. ‘‘Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmetī’’ti (dī. ni. 1.234) ettha vipassanāñāṇaṃ. ‘‘Abhabbā te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāyā’’ti (a. ni. 4.196) ettha maggo. ‘‘Ayamañño uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) ettha phalaṃ. ‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi, akuppā me vimutti, ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 16; paṭi. ma. 2.30) ettha paccavekkhaṇañāṇaṃ. ‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi ‘sattāhakālakato āḷāro kālāmo’’’ti (ma. ni. 1.284; 2.340) ettha sabbaññutaññāṇaṃ. Idha pana lokuttaradhammo adhippeto. Ettha ca rūpāyatanaṃ jānāti cakkhuviññāṇaṃ viya passati cāti ñāṇadassanaṃ, dibbacakkhu. Sammasanūpacāre ca dhammalakkhaṇattayañca tathā jānāti passati cāti ñāṇadassanaṃ, vipassanā. Nibbānaṃ cattāri vā saccāni asammohappaṭivedhato jānāti passati cāti ñāṇadassanaṃ, maggo. Phalaṃ pana nibbānavaseneva yojetabbaṃ. Paccavekkhaṇā maggādhigatassa atthassa sabbaso jotanaṭṭhena ñāṇadassanaṃ. Sabbaññutā anāvaraṇatāya samantacakkhutāya ca ñāṇadassanaṃ. Byādiṇṇakāloti pariyādinnakālo. Dutiyaṃ uttānameva.
आवरणसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Āvaraṇasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
१. आवरणसुत्तं • 1. Āvaraṇasuttaṃ
२. अकुसलरासिसुत्तं • 2. Akusalarāsisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १. आवरणसुत्तवण्णना • 1. Āvaraṇasuttavaṇṇanā
