| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
४. भोजनवग्गो
4. Bhojanavaggo
१. आवसथपिण्डसिक्खापद-अत्थयोजना
1. Āvasathapiṇḍasikkhāpada-atthayojanā
२०३. भोजनवग्गस्स पठमे आवसथे पञ्ञत्तो पिण्डो आवसथपिण्डोति दस्सेन्तो आह ‘‘समन्ता’’तिआदि। परिक्खित्तन्ति परिवुतं आवसथन्ति सम्बन्धो। अद्धं पथं गच्छन्तीति अद्धिका। गिलायन्ति रुजन्तीति गिलाना। गब्भो कुच्छिट्ठसत्तो एतासन्ति गब्भिनियो। मलं पब्बाजेन्तीति पब्बजिता, तेसं यथानुरूपन्ति सम्बन्धो। पञ्ञत्तानि मञ्चपीठानि एत्थाति पञ्ञत्तमञ्चपीठो, तं। अनेकगब्भपरिच्छेदं अनेकपमुखपरिच्छेदं आवसथं कत्वाति योजना। तत्थाति आवसथे। तेसं तेसन्ति अद्धिकादीनं। हिय्योसद्दस्स अतीतानन्तराहस्स च अनागतानन्तराहस्स च वाचकत्ता इध अनागतानन्तराहवाचकोति आह ‘‘स्वेपी’’ति। कुहिं गता इति वुत्तेति योजना। ‘‘कुक्कुच्चायन्तो’’तिपदस्स नामधातुं दस्सेन्तो आह ‘‘कुक्कुच्चं करोन्तो’’ति।
203. Bhojanavaggassa paṭhame āvasathe paññatto piṇḍo āvasathapiṇḍoti dassento āha ‘‘samantā’’tiādi. Parikkhittanti parivutaṃ āvasathanti sambandho. Addhaṃ pathaṃ gacchantīti addhikā. Gilāyanti rujantīti gilānā. Gabbho kucchiṭṭhasatto etāsanti gabbhiniyo. Malaṃ pabbājentīti pabbajitā, tesaṃ yathānurūpanti sambandho. Paññattāni mañcapīṭhāni etthāti paññattamañcapīṭho, taṃ. Anekagabbhaparicchedaṃ anekapamukhaparicchedaṃ āvasathaṃ katvāti yojanā. Tatthāti āvasathe. Tesaṃ tesanti addhikādīnaṃ. Hiyyosaddassa atītānantarāhassa ca anāgatānantarāhassa ca vācakattā idha anāgatānantarāhavācakoti āha ‘‘svepī’’ti. Kuhiṃ gatā iti vutteti yojanā. ‘‘Kukkuccāyanto’’tipadassa nāmadhātuṃ dassento āha ‘‘kukkuccaṃ karonto’’ti.
२०६. ‘‘अद्धयोजनं वा योजनं वा’’तिइमिना ‘‘पक्कमितु’’न्तिपदस्स कम्मं दस्सेति। ‘‘गन्तु’’न्तिइमिना कमुसद्दस्स पदविक्खेपत्थं दस्सेति। ‘‘अनोदिस्सा’’तिपदस्स त्वापच्चयन्तभावं दस्सेतुं ‘‘अनुद्दिसित्वा’’ति वुत्तं। पासं डेतीति पासण्डो, सत्तानं चित्तेसु दिट्ठिपासं खिपतीति अत्थो। अथ वा तण्हापासं, दिट्ठिपासञ्च डेति उड्डेतीति पासण्डो, तं पासण्डं। यावतत्थो पञ्ञत्तो होतीति यावता अत्थो होति, तावता पञ्ञत्तो होतीति योजना। ‘‘यावदत्थो’’तिपि पाठो, अयमेवत्थो। दकारो पदसन्धिकरो। सकिं भुञ्जितब्बन्ति एकदिवसं सकिं भुञ्जितब्बन्ति अत्थो। तेनाह ‘‘एकदिवसं भुञ्जितब्ब’’न्ति।
206. ‘‘Addhayojanaṃ vā yojanaṃ vā’’tiiminā ‘‘pakkamitu’’ntipadassa kammaṃ dasseti. ‘‘Gantu’’ntiiminā kamusaddassa padavikkhepatthaṃ dasseti. ‘‘Anodissā’’tipadassa tvāpaccayantabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘anuddisitvā’’ti vuttaṃ. Pāsaṃ ḍetīti pāsaṇḍo, sattānaṃ cittesu diṭṭhipāsaṃ khipatīti attho. Atha vā taṇhāpāsaṃ, diṭṭhipāsañca ḍeti uḍḍetīti pāsaṇḍo, taṃ pāsaṇḍaṃ. Yāvatattho paññatto hotīti yāvatā attho hoti, tāvatā paññatto hotīti yojanā. ‘‘Yāvadattho’’tipi pāṭho, ayamevattho. Dakāro padasandhikaro. Sakiṃ bhuñjitabbanti ekadivasaṃ sakiṃ bhuñjitabbanti attho. Tenāha ‘‘ekadivasaṃ bhuñjitabba’’nti.
एत्थाति इमस्मिं सिक्खापदे। एककुलेन वा पञ्ञत्तन्ति सम्बन्धो। भुञ्जितुं न वट्टति एकतो हुत्वा पञ्ञत्तत्ताति अधिप्पायो। नानाकुलेहि पञ्ञत्तं पिण्डन्ति योजना। भुञ्जितुं वट्टति नानाकुलानि एकतो अहुत्वा विसुं विसुं पञ्ञत्तत्ताति अधिप्पायो। योपि पिण्डो छिज्जतीति सम्बन्धो। उपच्छिन्दित्वाति असद्धियादिपापचित्तत्ता उपच्छिन्दित्वा।
Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. Ekakulena vā paññattanti sambandho. Bhuñjituṃ na vaṭṭati ekato hutvā paññattattāti adhippāyo. Nānākulehi paññattaṃ piṇḍanti yojanā. Bhuñjituṃ vaṭṭati nānākulāni ekato ahutvā visuṃ visuṃ paññattattāti adhippāyo. Yopi piṇḍo chijjatīti sambandho. Upacchinditvāti asaddhiyādipāpacittattā upacchinditvā.
२०८. अनुवसित्वाति पुनप्पुनं वसित्वा। अन्तरामग्गे गच्छन्तत्ता ‘‘गच्छन्तो भुञ्जती’’ति इदं ताव युत्तं होतु, गतट्ठाने पन गमितत्ता कथं? पच्चुप्पन्नसमीपोपि अतीतो तेन सङ्गहितत्ता युत्तं। ‘‘कुतो नु त्वं भिक्खु आगच्छसी’’तिआदीसु (सं॰ नि॰ १.१३०) विय। तंसमीपोपि हि तादिसो। नानाट्ठानेसु नानाकुलानं सन्तके पकतिया अनापत्तिभावतो नानाट्ठानेसु एककुलस्सेव सन्तकं सन्धाय वुत्तं ‘‘अनापत्ती’’ति। आरद्धस्स विच्छेदत्ता ‘‘पुन एकदिवसं भुञ्जितुं लभती’’ति वुत्तं। ‘‘ओदिस्सा’’ति सामञ्ञतो वुत्तेपि भिक्खूयेव गहेतब्बाति आह ‘‘भिक्खूनंयेवा’’ति। पठमं।
208.Anuvasitvāti punappunaṃ vasitvā. Antarāmagge gacchantattā ‘‘gacchanto bhuñjatī’’ti idaṃ tāva yuttaṃ hotu, gataṭṭhāne pana gamitattā kathaṃ? Paccuppannasamīpopi atīto tena saṅgahitattā yuttaṃ. ‘‘Kuto nu tvaṃ bhikkhu āgacchasī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.130) viya. Taṃsamīpopi hi tādiso. Nānāṭṭhānesu nānākulānaṃ santake pakatiyā anāpattibhāvato nānāṭṭhānesu ekakulasseva santakaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘anāpattī’’ti. Āraddhassa vicchedattā ‘‘puna ekadivasaṃ bhuñjituṃ labhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Odissā’’ti sāmaññato vuttepi bhikkhūyeva gahetabbāti āha ‘‘bhikkhūnaṃyevā’’ti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. भोजनवग्गो • 4. Bhojanavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. आवसथपिण्डसिक्खापदवण्णना • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. आवसथपिण्डसिक्खापदवण्णना • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १. आवसथपिण्डसिक्खापदवण्णना • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. आवसथपिण्डसिक्खापदवण्णना • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
