| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๔. โภชนวโคฺค
4. Bhojanavaggo
๑. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา
1. Āvasathapiṇḍasikkhāpada-atthayojanā
๒๐๓. โภชนวคฺคสฺส ปฐเม อาวสเถ ปญฺญโตฺต ปิโณฺฑ อาวสถปิโณฺฑติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สมนฺตา’’ติอาทิฯ ปริกฺขิตฺตนฺติ ปริวุตํ อาวสถนฺติ สมฺพโนฺธฯ อทฺธํ ปถํ คจฺฉนฺตีติ อทฺธิกาฯ คิลายนฺติ รุชนฺตีติ คิลานาฯ คโพฺภ กุจฺฉิฎฺฐสโตฺต เอตาสนฺติ คพฺภินิโยฯ มลํ ปพฺพาเชนฺตีติ ปพฺพชิตา, เตสํ ยถานุรูปนฺติ สมฺพโนฺธฯ ปญฺญตฺตานิ มญฺจปีฐานิ เอตฺถาติ ปญฺญตฺตมญฺจปีโฐ, ตํฯ อเนกคพฺภปริเจฺฉทํ อเนกปมุขปริเจฺฉทํ อาวสถํ กตฺวาติ โยชนาฯ ตตฺถาติ อาวสเถฯ เตสํ เตสนฺติ อทฺธิกาทีนํฯ หิโยฺยสทฺทสฺส อตีตานนฺตราหสฺส จ อนาคตานนฺตราหสฺส จ วาจกตฺตา อิธ อนาคตานนฺตราหวาจโกติ อาห ‘‘เสฺวปี’’ติฯ กุหิํ คตา อิติ วุเตฺตติ โยชนาฯ ‘‘กุกฺกุจฺจายโนฺต’’ติปทสฺส นามธาตุํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กุกฺกุจฺจํ กโรโนฺต’’ติฯ
203. Bhojanavaggassa paṭhame āvasathe paññatto piṇḍo āvasathapiṇḍoti dassento āha ‘‘samantā’’tiādi. Parikkhittanti parivutaṃ āvasathanti sambandho. Addhaṃ pathaṃ gacchantīti addhikā. Gilāyanti rujantīti gilānā. Gabbho kucchiṭṭhasatto etāsanti gabbhiniyo. Malaṃ pabbājentīti pabbajitā, tesaṃ yathānurūpanti sambandho. Paññattāni mañcapīṭhāni etthāti paññattamañcapīṭho, taṃ. Anekagabbhaparicchedaṃ anekapamukhaparicchedaṃ āvasathaṃ katvāti yojanā. Tatthāti āvasathe. Tesaṃ tesanti addhikādīnaṃ. Hiyyosaddassa atītānantarāhassa ca anāgatānantarāhassa ca vācakattā idha anāgatānantarāhavācakoti āha ‘‘svepī’’ti. Kuhiṃ gatā iti vutteti yojanā. ‘‘Kukkuccāyanto’’tipadassa nāmadhātuṃ dassento āha ‘‘kukkuccaṃ karonto’’ti.
๒๐๖. ‘‘อทฺธโยชนํ วา โยชนํ วา’’ติอิมินา ‘‘ปกฺกมิตุ’’นฺติปทสฺส กมฺมํ ทเสฺสติฯ ‘‘คนฺตุ’’นฺติอิมินา กมุสทฺทสฺส ปทวิเกฺขปตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อโนทิสฺสา’’ติปทสฺส ตฺวาปจฺจยนฺตภาวํ ทเสฺสตุํ ‘‘อนุทฺทิสิตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ ปาสํ เฑตีติ ปาสโณฺฑ, สตฺตานํ จิเตฺตสุ ทิฎฺฐิปาสํ ขิปตีติ อโตฺถฯ อถ วา ตณฺหาปาสํ, ทิฎฺฐิปาสญฺจ เฑติ อุเฑฺฑตีติ ปาสโณฺฑ, ตํ ปาสณฺฑํฯ ยาวตโตฺถ ปญฺญโตฺต โหตีติ ยาวตา อโตฺถ โหติ, ตาวตา ปญฺญโตฺต โหตีติ โยชนาฯ ‘‘ยาวทโตฺถ’’ติปิ ปาโฐ, อยเมวโตฺถฯ ทกาโร ปทสนฺธิกโรฯ สกิํ ภุญฺชิตพฺพนฺติ เอกทิวสํ สกิํ ภุญฺชิตพฺพนฺติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘เอกทิวสํ ภุญฺชิตพฺพ’’นฺติฯ
206. ‘‘Addhayojanaṃ vā yojanaṃ vā’’tiiminā ‘‘pakkamitu’’ntipadassa kammaṃ dasseti. ‘‘Gantu’’ntiiminā kamusaddassa padavikkhepatthaṃ dasseti. ‘‘Anodissā’’tipadassa tvāpaccayantabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘anuddisitvā’’ti vuttaṃ. Pāsaṃ ḍetīti pāsaṇḍo, sattānaṃ cittesu diṭṭhipāsaṃ khipatīti attho. Atha vā taṇhāpāsaṃ, diṭṭhipāsañca ḍeti uḍḍetīti pāsaṇḍo, taṃ pāsaṇḍaṃ. Yāvatattho paññatto hotīti yāvatā attho hoti, tāvatā paññatto hotīti yojanā. ‘‘Yāvadattho’’tipi pāṭho, ayamevattho. Dakāro padasandhikaro. Sakiṃ bhuñjitabbanti ekadivasaṃ sakiṃ bhuñjitabbanti attho. Tenāha ‘‘ekadivasaṃ bhuñjitabba’’nti.
เอตฺถาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ เอกกุเลน วา ปญฺญตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ ภุญฺชิตุํ น วฎฺฎติ เอกโต หุตฺวา ปญฺญตฺตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ นานากุเลหิ ปญฺญตฺตํ ปิณฺฑนฺติ โยชนาฯ ภุญฺชิตุํ วฎฺฎติ นานากุลานิ เอกโต อหุตฺวา วิสุํ วิสุํ ปญฺญตฺตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ โยปิ ปิโณฺฑ ฉิชฺชตีติ สมฺพโนฺธฯ อุปจฺฉินฺทิตฺวาติ อสทฺธิยาทิปาปจิตฺตตฺตา อุปจฺฉินฺทิตฺวาฯ
Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. Ekakulena vā paññattanti sambandho. Bhuñjituṃ na vaṭṭati ekato hutvā paññattattāti adhippāyo. Nānākulehi paññattaṃ piṇḍanti yojanā. Bhuñjituṃ vaṭṭati nānākulāni ekato ahutvā visuṃ visuṃ paññattattāti adhippāyo. Yopi piṇḍo chijjatīti sambandho. Upacchinditvāti asaddhiyādipāpacittattā upacchinditvā.
๒๐๘. อนุวสิตฺวาติ ปุนปฺปุนํ วสิตฺวาฯ อนฺตรามเคฺค คจฺฉนฺตตฺตา ‘‘คจฺฉโนฺต ภุญฺชตี’’ติ อิทํ ตาว ยุตฺตํ โหตุ, คตฎฺฐาเน ปน คมิตตฺตา กถํ? ปจฺจุปฺปนฺนสมีโปปิ อตีโต เตน สงฺคหิตตฺตา ยุตฺตํฯ ‘‘กุโต นุ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสี’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. ๑.๑๓๐) วิยฯ ตํสมีโปปิ หิ ตาทิโสฯ นานาฎฺฐาเนสุ นานากุลานํ สนฺตเก ปกติยา อนาปตฺติภาวโต นานาฎฺฐาเนสุ เอกกุลเสฺสว สนฺตกํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อนาปตฺตี’’ติฯ อารทฺธสฺส วิเจฺฉทตฺตา ‘‘ปุน เอกทิวสํ ภุญฺชิตุํ ลภตี’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘โอทิสฺสา’’ติ สามญฺญโต วุเตฺตปิ ภิกฺขูเยว คเหตพฺพาติ อาห ‘‘ภิกฺขูนํเยวา’’ติฯ ปฐมํฯ
208.Anuvasitvāti punappunaṃ vasitvā. Antarāmagge gacchantattā ‘‘gacchanto bhuñjatī’’ti idaṃ tāva yuttaṃ hotu, gataṭṭhāne pana gamitattā kathaṃ? Paccuppannasamīpopi atīto tena saṅgahitattā yuttaṃ. ‘‘Kuto nu tvaṃ bhikkhu āgacchasī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.130) viya. Taṃsamīpopi hi tādiso. Nānāṭṭhānesu nānākulānaṃ santake pakatiyā anāpattibhāvato nānāṭṭhānesu ekakulasseva santakaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘anāpattī’’ti. Āraddhassa vicchedattā ‘‘puna ekadivasaṃ bhuñjituṃ labhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Odissā’’ti sāmaññato vuttepi bhikkhūyeva gahetabbāti āha ‘‘bhikkhūnaṃyevā’’ti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. โภชนวโคฺค • 4. Bhojanavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๑. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๑. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Āvasathapiṇḍasikkhāpadavaṇṇanā
