| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๔. โภชนวโคฺค
4. Bhojanavaggo
๑. อาวสถสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Āvasathasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘อคิลาโน’’ติ เอตฺถ อนฺตมโส ทฺวิคาวุตํ คนฺตุํ สมโตฺถ อธิเปฺปโตติ อาห ‘‘อทฺธโยชนมฺปิ คนฺตุํ สมเตฺถนา’’ติฯ อาวสถปิโณฺฑติ อาวสเถ ปิโณฺฑ, สาลาทีสุ อโนทิสฺส ยาวทตฺถํ ปญฺญตฺตํ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรํ โภชนนฺติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘อิเมสํ วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อิเมสํ วาติ อิเมสํ ปาสณฺฑานํ วาฯ เอตฺตกานํ วาติ อิมสฺมิํ ปาสเณฺฑ เอตฺตกานํ ปาสณฺฑานํ วาฯ ปาสณฺฑนฺติ ฉนฺนวุติวิธํ สมณปริพฺพาชกาทิํฯ เต หิ ตณฺหาปาสเญฺจว ทิฎฺฐิปาสญฺจ เฑนฺติ โอเฑฺฑนฺตีติ ปาสณฺฑาติ วุจฺจนฺติฯ อโนทิสฺสาติ อนุทฺทิสิตฺวา, อปริจฺฉินฺทิตฺวาติ อโตฺถฯ สาลาทีสุ ยตฺถ กตฺถจีติ สาลารุกฺขมูลอโพฺภกาสาทีสุ ยตฺถ กตฺถจิ ฐาเนสุฯ เอกทิวสเมว ภุญฺชิตโพฺพติ เอกทิวสํ สกิํเยว ภุญฺชิตโพฺพ, เอกสฺมิํ ทิวเส ปุนปฺปุนํ ภุญฺชิตุํ น วฎฺฎติฯ ทุติยทิวสโต ปฎฺฐายาติ ภุตฺตทิวสสฺส ทุติยทิวสโต ปฎฺฐายฯ อโชฺฌหาเร อโชฺฌหาเร ปาจิตฺติยนฺติ อาโลเป อาโลเป กพเฬ กพเฬ ปาจิตฺติยํฯ นานากุเลหิ (ปาจิ. อฎฺฐ. ๒๐๖) ปน นานาฎฺฐาเนสุ ปญฺญตฺตํ, เอกสฺมิํ ฐาเน เอกทิวสํ ภุญฺชิตฺวา ทุติยทิวเส อญฺญตฺถ ภุญฺชิตุํ วฎฺฎติ, ปฎิปาฎิํ ปน เขเปตฺวา ปุน อาทิโต ปฎฺฐาย ภุญฺชิตุํ น วฎฺฎติฯ เอกปูคนานาปูคเอกคามนานาคาเมสุปิ เอเสว นโยฯ โยปิ เอกกุลสฺส วา นานากุลานํ วา เอกโต ปญฺญโตฺต ตณฺฑุลาทีนํ อภาเวน อนฺตรนฺตรา ฉิชฺชติ, โสปิ น ภุญฺชิตโพฺพฯ สเจ ปน ‘‘น สโกฺกม ทาตุ’’นฺติ อุปจฺฉินฺทิตฺวา ปุน กลฺยาณจิเตฺต อุปฺปเนฺน ทาตุํ อารภนฺติ, เอตํ ปุน เอกทิวสํ ภุญฺชิตุํ วฎฺฎติฯ
‘‘Agilāno’’ti ettha antamaso dvigāvutaṃ gantuṃ samattho adhippetoti āha ‘‘addhayojanampi gantuṃ samatthenā’’ti. Āvasathapiṇḍoti āvasathe piṇḍo, sālādīsu anodissa yāvadatthaṃ paññattaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhojananti attho. Tenāha ‘‘imesaṃ vā’’tiādi. Tattha imesaṃ vāti imesaṃ pāsaṇḍānaṃ vā. Ettakānaṃ vāti imasmiṃ pāsaṇḍe ettakānaṃ pāsaṇḍānaṃ vā. Pāsaṇḍanti channavutividhaṃ samaṇaparibbājakādiṃ. Te hi taṇhāpāsañceva diṭṭhipāsañca ḍenti oḍḍentīti pāsaṇḍāti vuccanti. Anodissāti anuddisitvā, aparicchinditvāti attho. Sālādīsu yattha katthacīti sālārukkhamūlaabbhokāsādīsu yattha katthaci ṭhānesu. Ekadivasameva bhuñjitabboti ekadivasaṃ sakiṃyeva bhuñjitabbo, ekasmiṃ divase punappunaṃ bhuñjituṃ na vaṭṭati. Dutiyadivasato paṭṭhāyāti bhuttadivasassa dutiyadivasato paṭṭhāya. Ajjhohāre ajjhohāre pācittiyanti ālope ālope kabaḷe kabaḷe pācittiyaṃ. Nānākulehi (pāci. aṭṭha. 206) pana nānāṭṭhānesu paññattaṃ, ekasmiṃ ṭhāne ekadivasaṃ bhuñjitvā dutiyadivase aññattha bhuñjituṃ vaṭṭati, paṭipāṭiṃ pana khepetvā puna ādito paṭṭhāya bhuñjituṃ na vaṭṭati. Ekapūganānāpūgaekagāmanānāgāmesupi eseva nayo. Yopi ekakulassa vā nānākulānaṃ vā ekato paññatto taṇḍulādīnaṃ abhāvena antarantarā chijjati, sopi na bhuñjitabbo. Sace pana ‘‘na sakkoma dātu’’nti upacchinditvā puna kalyāṇacitte uppanne dātuṃ ārabhanti, etaṃ puna ekadivasaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati.
ติกปาจิตฺติยนฺติ อคิลาเน อคิลานสญฺญิเวมติกคิลานสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ คิลานสฺส คิลานสญฺญิโนติ คิลานสฺส ปน ‘‘คิลาโน อห’’นฺติ สญฺญิโน อนุวสิตฺวา ภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติฯ สกิํ ภุญฺชตีติ เอกทิวสํ ภุญฺชติฯ ‘‘คจฺฉโนฺต วา’’ติ อิทํ อทฺธโยชนวเสน คเหตพฺพํ, ตถา ‘‘ปจฺจาคจฺฉโนฺต’’ติ (สารตฺถ. ฎี. ปาจิตฺติย ๓.๒๐๘) อิทมฺปีติ วทนฺติฯ เกนจิ อุปทฺทเวนาติ นทิปูรโจรภยาทินา เกนจิ อุปทฺทเวนฯ อญฺญนฺติ ยาคุขชฺชกผลาผลาทิเภทํ ยํ กิญฺจิ อญฺญํฯ อนุวสิตฺวาติ ปุน วสิตฺวาฯ
Tikapācittiyanti agilāne agilānasaññivematikagilānasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Gilānassa gilānasaññinoti gilānassa pana ‘‘gilāno aha’’nti saññino anuvasitvā bhuñjantassa anāpatti. Sakiṃ bhuñjatīti ekadivasaṃ bhuñjati. ‘‘Gacchanto vā’’ti idaṃ addhayojanavasena gahetabbaṃ, tathā ‘‘paccāgacchanto’’ti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.208) idampīti vadanti. Kenaci upaddavenāti nadipūracorabhayādinā kenaci upaddavena. Aññanti yāgukhajjakaphalāphalādibhedaṃ yaṃ kiñci aññaṃ. Anuvasitvāti puna vasitvā.
อาวสถสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Āvasathasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
