Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៦. អវស្សុតបរិយាយសុត្តវណ្ណនា
6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
២៤៣. ឆដ្ឋេ នវំ សន្ថាគារន្តិ អធុនា ការិតំ សន្ថាគារំ, ឯកា មហាសាលាតិ អត្ថោ។ ឧយ្យោគកាលាទីសុ ហិ រាជានោ តត្ថ ឋត្វា, ‘‘ឯត្តកា បុរតោ គច្ឆន្តុ, ឯត្តកា បច្ឆា, ឯត្តកា ឧភោហិ បស្សេហិ, ឯត្តកា ហត្ថី អភិរុហន្តុ, ឯត្តកា អស្សេ, ឯត្តកា រថេសុ តិដ្ឋន្តូ’’តិ ឯវំ សន្ថំ ករោន្តិ, មរិយាទំ ពន្ធន្តិ, តស្មា តំ ឋានំ សន្ថាគារន្តិ វុច្ចតិ។ ឧយ្យោគដ្ឋានតោ ច អាគន្ត្វា យាវ គេហេសុ អល្លគោមយបរិភណ្ឌាទីនិ ការេន្តិ, តាវ ទ្វេ តីណិ ទិវសានិ តេ រាជានោ តត្ថ សន្ថរន្តីតិបិ សន្ថាគារំ។ តេសំ រាជូនំ សហ អត្ថានុសាសនំ អគារន្តិបិ សន្ថាគារំ។ គណរាជានោ ហិ តេ, តស្មា ឧប្បន្នំ កិច្ចំ ឯកស្ស វសេន ន ឆិជ្ជតិ, សព្ពេសំ ឆន្ទោបិ លទ្ធុំ វដ្ដតិ, តស្មា សព្ពេ តត្ថ សន្និបតិត្វា អនុសាសន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘សហ អត្ថានុសាសនំ អគារន្តិបិ សន្ថាគារ’’ន្តិ។ យស្មា បន តេ តត្ថ សន្និបតិត្វា, ‘‘ឥមស្មិំ កាលេ កសិតុំ វដ្ដតិ, ឥមស្មិំ កាលេ វបិតុ’’ន្តិ ឯវមាទិនា នយេន ឃរាវាសកិច្ចានិ សម្មន្តយន្តិ, តស្មា ឆិទ្ទាវឆិទ្ទំ ឃរាវាសំ តត្ថ សន្ថរន្តីតិបិ, សន្ថាគារំ។ អចិរការិតំ ហោតីតិ ឥដ្ឋកកម្មសុធាកម្មចិត្តកម្មាទិវសេន សុសជ្ជិតំ ទេវវិមានំ វិយ អធុនា និដ្ឋាបិតំ។ សមណេន វាតិ ឯត្ថ យស្មា ឃរវត្ថុបរិគ្គហណកាលេយេវ ទេវតា អត្តនោ វសនដ្ឋានំ គណ្ហន្តិ, តស្មា ‘‘ទេវេន វា’’តិ អវត្វា, ‘‘សមណេន វា ព្រាហ្មណេន វា កេនចិ វា មនុស្សភូតេនា’’តិ វុត្តំ។
243. Chaṭṭhe navaṃ santhāgāranti adhunā kāritaṃ santhāgāraṃ, ekā mahāsālāti attho. Uyyogakālādīsu hi rājāno tattha ṭhatvā, ‘‘ettakā purato gacchantu, ettakā pacchā, ettakā ubhohi passehi, ettakā hatthī abhiruhantu, ettakā asse, ettakā rathesu tiṭṭhantū’’ti evaṃ santhaṃ karonti, mariyādaṃ bandhanti, tasmā taṃ ṭhānaṃ santhāgāranti vuccati. Uyyogaṭṭhānato ca āgantvā yāva gehesu allagomayaparibhaṇḍādīni kārenti, tāva dve tīṇi divasāni te rājāno tattha santharantītipi santhāgāraṃ. Tesaṃ rājūnaṃ saha atthānusāsanaṃ agārantipi santhāgāraṃ. Gaṇarājāno hi te, tasmā uppannaṃ kiccaṃ ekassa vasena na chijjati, sabbesaṃ chandopi laddhuṃ vaṭṭati, tasmā sabbe tattha sannipatitvā anusāsanti. Tena vuttaṃ ‘‘saha atthānusāsanaṃ agārantipi santhāgāra’’nti. Yasmā pana te tattha sannipatitvā, ‘‘imasmiṃ kāle kasituṃ vaṭṭati, imasmiṃ kāle vapitu’’nti evamādinā nayena gharāvāsakiccāni sammantayanti, tasmā chiddāvachiddaṃ gharāvāsaṃ tattha santharantītipi, santhāgāraṃ. Acirakāritaṃ hotīti iṭṭhakakammasudhākammacittakammādivasena susajjitaṃ devavimānaṃ viya adhunā niṭṭhāpitaṃ. Samaṇena vāti ettha yasmā gharavatthupariggahaṇakāleyeva devatā attano vasanaṭṭhānaṃ gaṇhanti, tasmā ‘‘devena vā’’ti avatvā, ‘‘samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtenā’’ti vuttaṃ.
យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសូតិ សន្ថាគារំ និដ្ឋិតន្តិ សុត្វា ‘‘គច្ឆាម នំ បស្សិស្សាមា’’តិ គន្ត្វា ទ្វារកោដ្ឋកតោ បដ្ឋាយ សព្ពំ ឱលោកេត្វា ‘‘ឥទំ សន្ថាគារំ អតិវិយ មនោរមំ សស្សិរិកំ។ កេន បឋមំ បរិភុត្តំ អម្ហាកំ ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយ អស្សា’’តិ ចិន្តេត្វា – ‘‘អម្ហាកំ ញាតិសេដ្ឋស្ស បឋមំ ទិយ្យមានេបិ សត្ថុនោវ អនុច្ឆវិកំ, ទក្ខិណេយ្យវសេន ទិយ្យមានេបិ សត្ថុនោវ អនុច្ឆវិកំ, តស្មា សត្ថារំ បឋមំ បរិភុញ្ជាបេស្សាម, ភិក្ខុសង្ឃស្ស ច អាគមនំ ករិស្សាម, ភិក្ខុសង្ឃេ អាគតេ តេបិដកំ ពុទ្ធវចនំ អាគតមេវ ភវិស្សតិ, សត្ថារំ តិយាមរត្តិំ អម្ហាកំ ធម្មកថំ កថាបេស្សាម, ឥតិ តីហិ រតនេហិ បរិភុត្តំ បច្ឆា មយំ បរិភុញ្ជិស្សាម, ឯវំ នោ ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយ ភវិស្សតី’’តិ សន្និដ្ឋានំ កត្វា ឧបសង្កមិំសុ។
Yenabhagavā tenupasaṅkamiṃsūti santhāgāraṃ niṭṭhitanti sutvā ‘‘gacchāma naṃ passissāmā’’ti gantvā dvārakoṭṭhakato paṭṭhāya sabbaṃ oloketvā ‘‘idaṃ santhāgāraṃ ativiya manoramaṃ sassirikaṃ. Kena paṭhamaṃ paribhuttaṃ amhākaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya assā’’ti cintetvā – ‘‘amhākaṃ ñātiseṭṭhassa paṭhamaṃ diyyamānepi satthunova anucchavikaṃ, dakkhiṇeyyavasena diyyamānepi satthunova anucchavikaṃ, tasmā satthāraṃ paṭhamaṃ paribhuñjāpessāma, bhikkhusaṅghassa ca āgamanaṃ karissāma, bhikkhusaṅghe āgate tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissati, satthāraṃ tiyāmarattiṃ amhākaṃ dhammakathaṃ kathāpessāma, iti tīhi ratanehi paribhuttaṃ pacchā mayaṃ paribhuñjissāma, evaṃ no dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā upasaṅkamiṃsu.
យេន នវំ សន្ថាគារំ តេនុបសង្កមិំសូតិ តំទិវសំ កិរ សន្ថាគារំ កិញ្ចាបិ រាជកុលានំ ទស្សនត្ថាយ ទេវវិមានំ វិយ សុសជ្ជិតំ ហោតិ សុបដិជគ្គិតំ, ពុទ្ធារហំ បន កត្វា អបញ្ញត្តំ។ ពុទ្ធា ហិ នាម អរញ្ញជ្ឈាសយា អរញ្ញារាមា អន្តោគាមេ វសេយ្យុំ វា នោ វា, តស្មា ‘‘ភគវតោ មនំ ជានិត្វាវ, បញ្ញាបេស្សាមា’’តិ ចិន្តេត្វា, តេ ភគវន្តំ ឧបសង្កមិំសុ, ឥទានិ បន មនំ លភិត្វា បញ្ញាបេតុកាមា យេន សន្ថាគារំ តេនុបសង្កមិំសុ។
Yena navaṃ santhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsūti taṃdivasaṃ kira santhāgāraṃ kiñcāpi rājakulānaṃ dassanatthāya devavimānaṃ viya susajjitaṃ hoti supaṭijaggitaṃ, buddhārahaṃ pana katvā apaññattaṃ. Buddhā hi nāma araññajjhāsayā araññārāmā antogāme vaseyyuṃ vā no vā, tasmā ‘‘bhagavato manaṃ jānitvāva, paññāpessāmā’’ti cintetvā, te bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu, idāni pana manaṃ labhitvā paññāpetukāmā yena santhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsu.
សព្ពសន្ថរិំ សន្ថាគារំ សន្ថរិត្វាតិ យថា សព្ពមេវ សន្ថតំ ហោតិ, ឯវំ តំ សន្ថរាបេត្វា។ សព្ពបឋមំ តាវ ‘‘គោមយំ នាម សព្ពមង្គលេសុ វដ្ដតី’’តិ សុធាបរិកម្មកតម្បិ ភូមិំ អល្លគោមយេន ឱបុញ្ជាបេត្វា, បរិសុក្ខភាវំ ញត្វា, យថា អក្កន្តដ្ឋានេ បទំ បញ្ញាយតិ, ឯវំ ចតុជ្ជាតិយគន្ធេហិ លិម្បាបេត្វា ឧបរិ នានាវណ្ណកដសារកេ សន្ថរិត្វា តេសំ ឧបរិ មហាបិដ្ឋិកកោជវេ អាទិំ កត្វា ហត្ថត្ថរអស្សត្ថរសីហត្ថរព្យគ្ឃត្ថរចន្ទត្ថរកសូរិយត្ថរកចិត្តត្ថរកាទីហិ នានាវណ្ណេហិ អត្ថរកេហិ សន្ថរិតព្ពយុត្តកំ សព្ពោកាសំ សន្ថរាបេសុំ។ តេន វុត្តំ ‘‘សព្ពសន្ថរិំ សន្ថាគារំ សន្ថរិត្វា’’តិ។
Sabbasanthariṃ santhāgāraṃ santharitvāti yathā sabbameva santhataṃ hoti, evaṃ taṃ santharāpetvā. Sabbapaṭhamaṃ tāva ‘‘gomayaṃ nāma sabbamaṅgalesu vaṭṭatī’’ti sudhāparikammakatampi bhūmiṃ allagomayena opuñjāpetvā, parisukkhabhāvaṃ ñatvā, yathā akkantaṭṭhāne padaṃ paññāyati, evaṃ catujjātiyagandhehi limpāpetvā upari nānāvaṇṇakaṭasārake santharitvā tesaṃ upari mahāpiṭṭhikakojave ādiṃ katvā hatthattharaassattharasīhattharabyagghattharacandattharakasūriyattharakacittattharakādīhi nānāvaṇṇehi attharakehi santharitabbayuttakaṃ sabbokāsaṃ santharāpesuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘sabbasanthariṃ santhāgāraṃ santharitvā’’ti.
អាសនានិ បញ្ញាបេត្វាតិ មជ្ឈដ្ឋានេ តាវ មង្គលថម្ភំ និស្សាយ មហារហំ ពុទ្ធាសនំ បញ្ញាបេត្វា, តត្ថ តត្ថ យំ យំ មុទុកញ្ច មនោរមញ្ច បច្ចត្ថរណំ , តំ តំ បច្ចត្ថរិត្វា ឧភតោលោហិតកំ មនុញ្ញទស្សនំ ឧបធានំ ឧបទហិត្វា ឧបរិ សុវណ្ណរជតតារកវិចិត្តវិតានំ ពន្ធិត្វា គន្ធទាមបុប្ផទាមបត្តទាមាទីហិ អលង្ករិត្វា សមន្តា ទ្វាទសហត្ថេ ឋានេ បុប្ផជាលំ ការេត្វា, តិំសហត្ថមត្តំ ឋានំ បដសាណិយា បរិក្ខិបាបេត្វា បច្ឆិមភិត្តិំ និស្សាយ ភិក្ខុសង្ឃស្ស បល្លង្កបីឋអបស្សយបីឋមុណ្ឌបីឋានិ បញ្ញាបេត្វា ឧបរិ សេតបច្ចត្ថរណេហិ បច្ចត្ថរាបេត្វា បាចីនភិត្តិំ និស្សាយ អត្តនោ អត្តនោ មហាបិដ្ឋិកកោជវេ បញ្ញាបេត្វា មនោរមានិ ហំសលោមាទិបូរិតានិ ឧបធានានិ ឋបាបេសុំ ‘‘ឯវំ អកិលមមានា សព្ពរត្តិំ ធម្មំ សុណិស្សាមា’’តិ។ ឥទំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘អាសនានិ បញ្ញាបេត្វា’’តិ។
Āsanāni paññāpetvāti majjhaṭṭhāne tāva maṅgalathambhaṃ nissāya mahārahaṃ buddhāsanaṃ paññāpetvā, tattha tattha yaṃ yaṃ mudukañca manoramañca paccattharaṇaṃ , taṃ taṃ paccattharitvā ubhatolohitakaṃ manuññadassanaṃ upadhānaṃ upadahitvā upari suvaṇṇarajatatārakavicittavitānaṃ bandhitvā gandhadāmapupphadāmapattadāmādīhi alaṅkaritvā samantā dvādasahatthe ṭhāne pupphajālaṃ kāretvā, tiṃsahatthamattaṃ ṭhānaṃ paṭasāṇiyā parikkhipāpetvā pacchimabhittiṃ nissāya bhikkhusaṅghassa pallaṅkapīṭhaapassayapīṭhamuṇḍapīṭhāni paññāpetvā upari setapaccattharaṇehi paccattharāpetvā pācīnabhittiṃ nissāya attano attano mahāpiṭṭhikakojave paññāpetvā manoramāni haṃsalomādipūritāni upadhānāni ṭhapāpesuṃ ‘‘evaṃ akilamamānā sabbarattiṃ dhammaṃ suṇissāmā’’ti. Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘āsanāni paññāpetvā’’ti.
ឧទកមណិកំ បតិដ្ឋាបេត្វាតិ មហាកុច្ឆិកំ ឧទកចាដិំ បតិដ្ឋាបេត្វា ‘‘ឯវំ ភគវា ច ភិក្ខុសង្ឃោ ច យថារុចិយា ហត្ថេ វា ធោវិស្សន្តិ បាទេ វា, មុខំ វា វិក្ខាលេស្សន្តី’’តិ តេសុ តេសុ ឋានេសុ មណិវណ្ណស្ស ឧទកស្ស បូរាបេត្វា វាសត្ថាយ នានាបុប្ផានិ ចេវ ឧទកវាសចុណ្ណានិ ច បក្ខិបិត្វា កទលិបណ្ណេហិ បិទហិត្វា បតិដ្ឋាបេសុំ។ ឥទំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘ឧទកមណិកំ បតិដ្ឋាបេត្វា’’តិ។
Udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpetvāti mahākucchikaṃ udakacāṭiṃ patiṭṭhāpetvā ‘‘evaṃ bhagavā ca bhikkhusaṅgho ca yathāruciyā hatthe vā dhovissanti pāde vā, mukhaṃ vā vikkhālessantī’’ti tesu tesu ṭhānesu maṇivaṇṇassa udakassa pūrāpetvā vāsatthāya nānāpupphāni ceva udakavāsacuṇṇāni ca pakkhipitvā kadalipaṇṇehi pidahitvā patiṭṭhāpesuṃ. Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpetvā’’ti.
តេលប្បទីបំ អារោបេត្វាតិ រជតសុវណ្ណាទិមយទណ្ឌទីបិកាសុ យោនករូបកិរាតរូបកាទីនំ ហត្ថេ ឋបិតសុវណ្ណរជតាទិមយកបល្លិកាសុ ច តេលប្បទីបំ ជាលាបេត្វាតិ អត្ថោ។ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសូតិ ឯត្ថ បន តេ សក្យរាជានោ ន កេវលំ សន្ថាគារមេវ, អថ ខោ យោជនាវដ្ដេ កបិលវត្ថុស្មិំ នគរវីថិយោបិ សម្មជ្ជាបេត្វា ធជេ ឧស្សាបេត្វា គេហទ្វារេសុ បុណ្ណឃដេ ច កទលិយោ ច ឋបាបេតេវា សកលនគរំ ទីបមាលាទីហិ វិប្បកិណ្ណតារកំ វិយ កត្វា ‘‘ខីរូបគេ ទារកេ ខីរំ បាយេថ, ទហរេ កុមារេ លហុំ លហុំ ភោជេត្វា សយាបេថ, ឧច្ចាសទ្ទំ មា ករិត្ថ, អជ្ជ ឯករត្តិំ សត្ថា អន្តោគាមេ វសិស្សតិ, ពុទ្ធា នាម អប្បសទ្ទកាមា ហោន្តី’’តិ ភេរិំ ចរាបេត្វា សយំ ទណ្ឌទីបិកា អាទាយ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសុ។
Telappadīpaṃ āropetvāti rajatasuvaṇṇādimayadaṇḍadīpikāsu yonakarūpakirātarūpakādīnaṃ hatthe ṭhapitasuvaṇṇarajatādimayakapallikāsu ca telappadīpaṃ jālāpetvāti attho. Yenabhagavā tenupasaṅkamiṃsūti ettha pana te sakyarājāno na kevalaṃ santhāgārameva, atha kho yojanāvaṭṭe kapilavatthusmiṃ nagaravīthiyopi sammajjāpetvā dhaje ussāpetvā gehadvāresu puṇṇaghaṭe ca kadaliyo ca ṭhapāpetevā sakalanagaraṃ dīpamālādīhi vippakiṇṇatārakaṃ viya katvā ‘‘khīrūpage dārake khīraṃ pāyetha, dahare kumāre lahuṃ lahuṃ bhojetvā sayāpetha, uccāsaddaṃ mā karittha, ajja ekarattiṃ satthā antogāme vasissati, buddhā nāma appasaddakāmā hontī’’ti bheriṃ carāpetvā sayaṃ daṇḍadīpikā ādāya yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.
អថ ខោ ភគវា និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ សទ្ធិំ ភិក្ខុសង្ឃេន យេន នវំ សន្ថាគារំ តេនុបសង្កមីតិ ‘‘យស្ស ទានិ, ភន្តេ, ភគវា កាលំ មញ្ញតី’’តិ ឯវំ កិរ កាលេ អារោចិតេ ភគវា លាខារសតិន្តរត្តកោវិឡារបុប្ផវណ្ណំ រត្តទុបដ្ដំ កត្តរិយា បទុមំ កន្តេន្តោ វិយ, សំវិធាយ តិមណ្ឌលំ បដិច្ឆាទេន្តោ និវាសេត្វា សុវណ្ណបាមង្គេន បទុមកលាបំ បរិក្ខិបន្តោ វិយ, វិជ្ជុលតាសស្សិរិកំ កាយពន្ធនំ ពន្ធិត្វា រត្តកម្ពលេន គជកុម្ភំ បរិយោនន្ធន្តោ វិយ, រតនសតុព្ពេធេ សុវណ្ណគ្ឃិកេ បវាឡជាលំ ខិបមានោ វិយ សុវណ្ណចេតិយេ រត្តកម្ពលកញ្ចុកំ បដិមុញ្ចន្តោ វិយ, គច្ឆន្តំ បុណ្ណចន្ទំ រត្តវណ្ណវលាហកេន បដិច្ឆាទយមានោ វិយ, កញ្ចនបព្ពតមត្ថកេ សុបក្កលាខារសំ បរិសិញ្ចន្តោ វិយ, ចិត្តកូដបព្ពតមត្ថកំ វិជ្ជុលតាយ បរិក្ខិបន្តោ វិយ ច សចក្កវាឡសិនេរុយុគន្ធរំ មហាបថវិំ សញ្ចាលេត្វា គហិតំ និគ្រោធបល្លវសមានវណ្ណំ រត្តវរបំសុកូលំ បារុបិត្វា, គន្ធកុដិទ្វារតោ និក្ខមិ កញ្ចនគុហតោ សីហោ វិយ ឧទយបព្ពតកូដតោ បុណ្ណចន្ទោ វិយ ច។ និក្ខមិត្វា បន គន្ធកុដិបមុខេ អដ្ឋាសិ។
Athakho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena navaṃ santhāgāraṃ tenupasaṅkamīti ‘‘yassa dāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti evaṃ kira kāle ārocite bhagavā lākhārasatintarattakoviḷārapupphavaṇṇaṃ rattadupaṭṭaṃ kattariyā padumaṃ kantento viya, saṃvidhāya timaṇḍalaṃ paṭicchādento nivāsetvā suvaṇṇapāmaṅgena padumakalāpaṃ parikkhipanto viya, vijjulatāsassirikaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā rattakambalena gajakumbhaṃ pariyonandhanto viya, ratanasatubbedhe suvaṇṇagghike pavāḷajālaṃ khipamāno viya suvaṇṇacetiye rattakambalakañcukaṃ paṭimuñcanto viya, gacchantaṃ puṇṇacandaṃ rattavaṇṇavalāhakena paṭicchādayamāno viya, kañcanapabbatamatthake supakkalākhārasaṃ parisiñcanto viya, cittakūṭapabbatamatthakaṃ vijjulatāya parikkhipanto viya ca sacakkavāḷasineruyugandharaṃ mahāpathaviṃ sañcāletvā gahitaṃ nigrodhapallavasamānavaṇṇaṃ rattavarapaṃsukūlaṃ pārupitvā, gandhakuṭidvārato nikkhami kañcanaguhato sīho viya udayapabbatakūṭato puṇṇacando viya ca. Nikkhamitvā pana gandhakuṭipamukhe aṭṭhāsi.
អថស្ស កាយតោ មេឃមុខេហិ វិជ្ជុកលាបា វិយ រស្មិយោ និក្ខមិត្វា សុវណ្ណរសធារាបរិសេកបិញ្ជរបត្តបុប្ផផលវិដបេ វិយ អារាមរុក្ខេ ករិំសុ។ តាវទេវ ច អត្តនោ អត្តនោ បត្តចីវរមាទាយ មហាភិក្ខុសង្ឃោ ភគវន្តំ បរិវារេសិ។ តេ បន បរិវារេត្វា ឋិតា ភិក្ខូ ឯវរូបា អហេសុំ – អប្បិច្ឆា សន្តុដ្ឋា បវិវិត្តា អសំសដ្ឋា អារទ្ធវីរិយា វត្តារោ វចនក្ខមា ចោទកា បាបគរហិនោ សីលសម្បន្នា សមាធិសម្បន្នា បញ្ញាវិមុត្តិវិមុត្តិញាណទស្សនសម្បន្នា។ តេហិ បរិវារិតោ ភគវា រត្តកម្ពលបរិក្ខិត្តោ វិយ សុវណ្ណក្ខន្ធោ, រត្តបទុមសណ្ឌមជ្ឈគតា វិយ សុវណ្ណនាវា, បវាឡវេទិកាបរិក្ខិត្តោ វិយ សុវណ្ណបាសាទោ វិរោចិត្ថ។ សារិបុត្តមោគ្គល្លានាទយោ មហាថេរាបិ នំ មេឃវណ្ណំ បំសុកូលំ បារុបិត្វា មណិវម្មវម្មិកា វិយ មហានាគា បរិវារយិំសុ វន្តរាគា ភិន្នកិលេសា វិជដិតជដា ឆិន្នពន្ធនា កុលេ វា គណេ វា អលគ្គា។
Athassa kāyato meghamukhehi vijjukalāpā viya rasmiyo nikkhamitvā suvaṇṇarasadhārāparisekapiñjarapattapupphaphalaviṭape viya ārāmarukkhe kariṃsu. Tāvadeva ca attano attano pattacīvaramādāya mahābhikkhusaṅgho bhagavantaṃ parivāresi. Te pana parivāretvā ṭhitā bhikkhū evarūpā ahesuṃ – appicchā santuṭṭhā pavivittā asaṃsaṭṭhā āraddhavīriyā vattāro vacanakkhamā codakā pāpagarahino sīlasampannā samādhisampannā paññāvimuttivimuttiñāṇadassanasampannā. Tehi parivārito bhagavā rattakambalaparikkhitto viya suvaṇṇakkhandho, rattapadumasaṇḍamajjhagatā viya suvaṇṇanāvā, pavāḷavedikāparikkhitto viya suvaṇṇapāsādo virocittha. Sāriputtamoggallānādayo mahātherāpi naṃ meghavaṇṇaṃ paṃsukūlaṃ pārupitvā maṇivammavammikā viya mahānāgā parivārayiṃsu vantarāgā bhinnakilesā vijaṭitajaṭā chinnabandhanā kule vā gaṇe vā alaggā.
ឥតិ ភគវា សយំ វីតរាគោ វីតរាគេហិ, វីតទោសោ វីតទោសេហិ, វីតមោហោ វីតមោហេហិ , និត្តណ្ហោ និត្តណ្ហេហិ, និក្កិលេសោ និក្កិលេសេហិ, សយំ ពុទ្ធោ ពហុស្សុតពុទ្ធេហិ បរិវារិតោ បត្តបរិវារិតំ វិយ កេសរំ, កេសរបរិវារិតា វិយ កណ្ណិកា, អដ្ឋនាគសហស្សបរិវារិតោ វិយ ឆទ្ទន្តោ នាគរាជា, នវុតិហំសសហស្សបរិវារិតោ វិយ ធតរដ្ឋោ ហំសរាជា, សេនង្គបរិវារិតោ វិយ ចក្កវត្តិរាជា, មរុគណបរិវារិតោ វិយ សក្កោ ទេវរាជា, ព្រហ្មគណបរិវារិតោ វិយ ហារិតមហាព្រហ្មា, តារាគណបរិវារិតោ វិយ បុណ្ណចន្ទោ អសមេន ពុទ្ធវេសេន អបរិមាណេន ពុទ្ធវិលាសេន កបិលវត្ថុគាមិមគ្គំ បដិបជ្ជិ។
Iti bhagavā sayaṃ vītarāgo vītarāgehi, vītadoso vītadosehi, vītamoho vītamohehi , nittaṇho nittaṇhehi, nikkileso nikkilesehi, sayaṃ buddho bahussutabuddhehi parivārito pattaparivāritaṃ viya kesaraṃ, kesaraparivāritā viya kaṇṇikā, aṭṭhanāgasahassaparivārito viya chaddanto nāgarājā, navutihaṃsasahassaparivārito viya dhataraṭṭho haṃsarājā, senaṅgaparivārito viya cakkavattirājā, marugaṇaparivārito viya sakko devarājā, brahmagaṇaparivārito viya hāritamahābrahmā, tārāgaṇaparivārito viya puṇṇacando asamena buddhavesena aparimāṇena buddhavilāsena kapilavatthugāmimaggaṃ paṭipajji.
អថស្ស បុរត្ថិមកាយតោ សុវណ្ណវណ្ណា រស្មិ ឧដ្ឋហិត្វា អសីតិហត្ថដ្ឋានំ អគ្គហេសិ បច្ឆិម-កាយតោ, ទក្ខិណហត្ថតោ, វាមហត្ថតោ សុវណ្ណវណ្ណា រស្មិ ឧដ្ឋហិត្វា អសីតិហត្ថដ្ឋានំ អគ្គហេសិ។ ឧបរិ កេសន្តតោ បដ្ឋាយ សព្ពកេសាវដ្ដេហិ មោរគីវវណ្ណា រស្មិ ឧដ្ឋហិត្វា គគនតលេ អសីតិហត្ថដ្ឋានំ អគ្គហេសិ។ ហេដ្ឋា បាទតលេហិ បវាឡវណ្ណា រស្មិ ឧដ្ឋហិត្វា ឃនបថវិំ អសីតិហត្ថដ្ឋានំ អគ្គហេសិ។ ឯវំ សមន្តា អសីតិហត្ថដ្ឋានំ ឆព្ពណ្ណា ពុទ្ធរស្មិយោ វិជ្ជោតមានា វិប្ផន្ទមានា កញ្ចនទណ្ឌទីបិកាហិ និច្ឆរិត្វា អាកាសំ បក្ខន្ទជាលា វិយ ចាតុទ្ទីបិកមហាមេឃតោ និក្ខន្តវិជ្ជុលតា វិយ វិធាវិំសុ។ សព្ពទិសាភាគា សុវណ្ណចម្បកបុប្ផេហិ វិកិរិយមានា វិយ, សុវណ្ណឃដតោ និក្ខន្តសុវណ្ណរសធារាហិ សិញ្ចមានា វិយ, បសារិតសុវណ្ណបដបរិក្ខិត្តា វិយ, វេរម្ភវាតសមុដ្ឋិតកិំសុកកណិការបុប្ផចុណ្ណសមោកិណ្ណា វិយ វិប្បភាសិំសុ។
Athassa puratthimakāyato suvaṇṇavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesi pacchima-kāyato, dakkhiṇahatthato, vāmahatthato suvaṇṇavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesi. Upari kesantato paṭṭhāya sabbakesāvaṭṭehi moragīvavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā gaganatale asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesi. Heṭṭhā pādatalehi pavāḷavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā ghanapathaviṃ asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesi. Evaṃ samantā asītihatthaṭṭhānaṃ chabbaṇṇā buddharasmiyo vijjotamānā vipphandamānā kañcanadaṇḍadīpikāhi niccharitvā ākāsaṃ pakkhandajālā viya cātuddīpikamahāmeghato nikkhantavijjulatā viya vidhāviṃsu. Sabbadisābhāgā suvaṇṇacampakapupphehi vikiriyamānā viya, suvaṇṇaghaṭato nikkhantasuvaṇṇarasadhārāhi siñcamānā viya, pasāritasuvaṇṇapaṭaparikkhittā viya, verambhavātasamuṭṭhitakiṃsukakaṇikārapupphacuṇṇasamokiṇṇā viya vippabhāsiṃsu.
ភគវតោបិ អសីតិអនុព្យញ្ជនព្យាមប្បភាទ្វត្តិំសវរលក្ខណសមុជ្ជលសរីរំ សមុគ្គតតារកំ វិយ គគនតលំ, វិកសិតមិវ បទុមវនំ, សព្ពបាលិផុល្លោ វិយ យោជនសតិកោ បារិច្ឆត្តកោ, បដិបាដិយា ឋបិតានំ ទ្វត្តិំសចន្ទានំ ទ្វត្តិំសសូរិយានំ ទ្វត្តិំសចក្កវត្តីនំ ទ្វត្តិំសទេវរាជានំ ទ្វត្តិំសមហាព្រហ្មានំ សិរិយា សិរិំ អភិភវមានំ វិយ វិរោចិត្ថ, យថា តំ ទសហិ បារមីហិ ទសហិ ឧបបារមីហិ ទសហិ បរមត្ថបារមីហិ សម្មទេវ បូរិតាហិ សមតិំសបារមិតាហិ អលង្កតំ។ កប្បសតសហស្សាធិកានិ ចត្តារិ អសង្ខ្យេយ្យានិ ទិន្នទានំ រក្ខិតសីលំ កតកល្យាណកម្មំ ឯកស្មិំ អត្តភាវេ ឱតរិត្វា វិបាកំ ទាតុំ ឋានំ អលភមានំ សម្ពាធបត្តំ វិយ អហោសិ។ នាវាសហស្សភណ្ឌំ ឯកនាវំ អារោបនកាលោ វិយ, សកដសហស្សភណ្ឌំ ឯកសកដំ អារោបនកាលោ វិយ, បញ្ចវីសតិយា គង្គានំ ឱឃស្ស សម្ភិជ្ជ មុខទ្វារេ ឯកតោ រាសិភូតកាលោ វិយ អហោសិ។
Bhagavatopi asītianubyañjanabyāmappabhādvattiṃsavaralakkhaṇasamujjalasarīraṃ samuggatatārakaṃ viya gaganatalaṃ, vikasitamiva padumavanaṃ, sabbapāliphullo viya yojanasatiko pāricchattako, paṭipāṭiyā ṭhapitānaṃ dvattiṃsacandānaṃ dvattiṃsasūriyānaṃ dvattiṃsacakkavattīnaṃ dvattiṃsadevarājānaṃ dvattiṃsamahābrahmānaṃ siriyā siriṃ abhibhavamānaṃ viya virocittha, yathā taṃ dasahi pāramīhi dasahi upapāramīhi dasahi paramatthapāramīhi sammadeva pūritāhi samatiṃsapāramitāhi alaṅkataṃ. Kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni dinnadānaṃ rakkhitasīlaṃ katakalyāṇakammaṃ ekasmiṃ attabhāve otaritvā vipākaṃ dātuṃ ṭhānaṃ alabhamānaṃ sambādhapattaṃ viya ahosi. Nāvāsahassabhaṇḍaṃ ekanāvaṃ āropanakālo viya, sakaṭasahassabhaṇḍaṃ ekasakaṭaṃ āropanakālo viya, pañcavīsatiyā gaṅgānaṃ oghassa sambhijja mukhadvāre ekato rāsibhūtakālo viya ahosi.
ឥមាយ ពុទ្ធសិរិយា ឱភាសមានស្សាបិ ច ភគវតោ បុរតោ អនេកានិ ទណ្ឌទីបិកាសហស្សានិ ឧក្ខិបិំសុ, តថា បច្ឆតោ, វាមបស្សេ, ទក្ខិណបស្សេ។ ជាតិសុមនចម្បកវនមល្លិការត្តុប្បល-នីលុប្បល-ពកុលសិន្ទុវារបុប្ផានិ ចេវ នីលបីតាទិវណ្ណសុគន្ធគន្ធចុណ្ណានិ ច ចាតុទ្ទីបិកមេឃវិស្សដ្ឋា ឧទកវុដ្ឋិយោ វិយ វិប្បកិរិយិំសុ។ បញ្ចង្គិកតូរិយនិគ្ឃោសា ចេវ ពុទ្ធធម្មសង្ឃគុណបដិសំយុត្តា ថុតិឃោសា ច សព្ពា ទិសា បូរយិំសុ។ ទេវមនុស្សនាគសុបណ្ណគន្ធព្ពយក្ខាទីនំ អក្ខីនិ អមតបានំ វិយ លភិំសុ។ ឥមស្មិំ បន ឋានេ ឋត្វា បទសហស្សេន គមនវណ្ណំ វត្តុំ វដ្ដតិ។ តត្រិទំ មុខមត្តំ –
Imāya buddhasiriyā obhāsamānassāpi ca bhagavato purato anekāni daṇḍadīpikāsahassāni ukkhipiṃsu, tathā pacchato, vāmapasse, dakkhiṇapasse. Jātisumanacampakavanamallikārattuppala-nīluppala-bakulasinduvārapupphāni ceva nīlapītādivaṇṇasugandhagandhacuṇṇāni ca cātuddīpikameghavissaṭṭhā udakavuṭṭhiyo viya vippakiriyiṃsu. Pañcaṅgikatūriyanigghosā ceva buddhadhammasaṅghaguṇapaṭisaṃyuttā thutighosā ca sabbā disā pūrayiṃsu. Devamanussanāgasupaṇṇagandhabbayakkhādīnaṃ akkhīni amatapānaṃ viya labhiṃsu. Imasmiṃ pana ṭhāne ṭhatvā padasahassena gamanavaṇṇaṃ vattuṃ vaṭṭati. Tatridaṃ mukhamattaṃ –
‘‘ឯវំ សព្ពង្គសម្បន្នោ, កម្បយន្តោ វសុន្ធរំ;
‘‘Evaṃ sabbaṅgasampanno, kampayanto vasundharaṃ;
អហេឋយន្តោ បាណានិ, យាតិ លោកវិនាយកោ។
Aheṭhayanto pāṇāni, yāti lokavināyako.
‘‘ទក្ខិណំ បឋមំ បាទំ, ឧទ្ធរន្តោ នរាសភោ
‘‘Dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ, uddharanto narāsabho
គច្ឆន្តោ សិរិសម្បន្នោ, សោភតេ ទ្វិបទុត្តមោ។
Gacchanto sirisampanno, sobhate dvipaduttamo.
‘‘គច្ឆតោ ពុទ្ធសេដ្ឋស្ស, ហេដ្ឋាបាទតលំ មុទុ;
‘‘Gacchato buddhaseṭṭhassa, heṭṭhāpādatalaṃ mudu;
សមំ សម្ផុសតេ ភូមិំ, រជសា នុបលិប្បតិ។
Samaṃ samphusate bhūmiṃ, rajasā nupalippati.
‘‘និន្នដ្ឋានំ ឧន្នមតិ, គច្ឆន្តេ លោកនាយកេ;
‘‘Ninnaṭṭhānaṃ unnamati, gacchante lokanāyake;
ឧន្នតញ្ច សមំ ហោតិ, បថវី ច អចេតនា។
Unnatañca samaṃ hoti, pathavī ca acetanā.
‘‘បាសាណា សក្ខរា ចេវ, កថលា ខាណុកណ្ដកា;
‘‘Pāsāṇā sakkharā ceva, kathalā khāṇukaṇṭakā;
សព្ពេ មគ្គា វិវជ្ជន្តិ, គច្ឆន្តេ លោកនាយកេ។
Sabbe maggā vivajjanti, gacchante lokanāyake.
‘‘នាតិទូរេ ឧទ្ធរតិ, នច្ចាសន្នេ ច និក្ខិបំ;
‘‘Nātidūre uddharati, naccāsanne ca nikkhipaṃ;
អឃដ្ដយន្តោ និយ្យាតិ, ឧភោ ជាណូ ច គោប្ផកេ។
Aghaṭṭayanto niyyāti, ubho jāṇū ca gopphake.
‘‘នាតិសីឃំ បក្កមតិ, សម្បន្នចរណោ មុនិ;
‘‘Nātisīghaṃ pakkamati, sampannacaraṇo muni;
ន ចាបិ សណិកំ យាតិ, គច្ឆមានោ សមាហិតោ។
Na cāpi saṇikaṃ yāti, gacchamāno samāhito.
‘‘ឧទ្ធំ អធោ ច តិរិយញ្ច, ទិសញ្ច វិទិសំ តថា;
‘‘Uddhaṃ adho ca tiriyañca, disañca vidisaṃ tathā;
ន បេក្ខមានោ សោ យាតិ, យុគមត្តញ្ហិ បេក្ខតិ។
Na pekkhamāno so yāti, yugamattañhi pekkhati.
‘‘នាគវិក្កន្តចារោ សោ, គមនេ សោភតេ ជិនោ;
‘‘Nāgavikkantacāro so, gamane sobhate jino;
ចារុំ គច្ឆតិ លោកគ្គោ, ហាសយន្តោ សទេវកេ។
Cāruṃ gacchati lokaggo, hāsayanto sadevake.
‘‘ឧឡុរាជាវ សោភន្តោ, ចតុចារីវ កេសរី;
‘‘Uḷurājāva sobhanto, catucārīva kesarī;
តោសយន្តោ ពហូ សត្តេ, បុរំ សេដ្ឋំ ឧបាគមី’’តិ។
Tosayanto bahū satte, puraṃ seṭṭhaṃ upāgamī’’ti.
វណ្ណកាលោ នាម កិរេស, ឯវំវិធេសុ កាលេសុ ពុទ្ធស្ស សរីរវណ្ណេ វា គុណវណ្ណេ វា ធម្មកថិកស្ស ថាមោយេវ បមាណំ។ ចុណ្ណិយបទេហិ វា គាថាពន្ធេន វា យត្តកំ សក្កោតិ, តត្តកំ វត្តព្ពំ។ ទុក្កថិតន្តិ ន វត្តព្ពំ។ អប្បមាណវណ្ណា ហិ ពុទ្ធា។ តេសំ ពុទ្ធាបិ អនវសេសតោ វណ្ណំ វត្តុំ អសមត្ថា, បគេវ ឥតរា បជាតិ។ ឥមិនា សិរិវិលាសេន អលង្កតបដិយត្តំ សក្យរាជកុលំ បវិសិត្វា ភគវា បសន្នចិត្តេន ជនេន គន្ធធូមវាសចុណ្ណាទីហិ បូជិយមានោ សន្ថាគារំ បាវិសិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អថ ខោ ភគវា និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ សទ្ធិំ ភិក្ខុសង្ឃេន យេន នវំ សន្ថាគារំ តេនុបសង្កមី’’តិ។
Vaṇṇakālo nāma kiresa, evaṃvidhesu kālesu buddhassa sarīravaṇṇe vā guṇavaṇṇe vā dhammakathikassa thāmoyeva pamāṇaṃ. Cuṇṇiyapadehi vā gāthābandhena vā yattakaṃ sakkoti, tattakaṃ vattabbaṃ. Dukkathitanti na vattabbaṃ. Appamāṇavaṇṇā hi buddhā. Tesaṃ buddhāpi anavasesato vaṇṇaṃ vattuṃ asamatthā, pageva itarā pajāti. Iminā sirivilāsena alaṅkatapaṭiyattaṃ sakyarājakulaṃ pavisitvā bhagavā pasannacittena janena gandhadhūmavāsacuṇṇādīhi pūjiyamāno santhāgāraṃ pāvisi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena navaṃ santhāgāraṃ tenupasaṅkamī’’ti.
ភគវន្តំយេវ បុរក្ខត្វាតិ ភគវន្តំ បុរតោ កត្វា។ តត្ថ ភគវា ភិក្ខូនញ្ចេវ ឧបាសកានញ្ច មជ្ឈេ និសិន្នោ គន្ធោទកេន ន្ហាបេត្វា ទុកូលចុម្ពដកេន វោទកំ កត្វា ជាតិហិង្គុលកេន មជ្ជិត្វា រត្តកម្ពលបលិវេឋិតេ បីឋេ ឋបិតរត្តសុវណ្ណឃនបដិមា វិយ អតិវិរោចិត្ថ។ អយំ បនេត្ថ បោរាណានំ វណ្ណភណនមគ្គោ –
Bhagavantaṃyeva purakkhatvāti bhagavantaṃ purato katvā. Tattha bhagavā bhikkhūnañceva upāsakānañca majjhe nisinno gandhodakena nhāpetvā dukūlacumbaṭakena vodakaṃ katvā jātihiṅgulakena majjitvā rattakambalapaliveṭhite pīṭhe ṭhapitarattasuvaṇṇaghanapaṭimā viya ativirocittha. Ayaṃ panettha porāṇānaṃ vaṇṇabhaṇanamaggo –
‘‘គន្ត្វាន មណ្ឌលមាឡំ, នាគវិក្កន្តចារណោ;
‘‘Gantvāna maṇḍalamāḷaṃ, nāgavikkantacāraṇo;
ឱភាសយន្តោ លោកគ្គោ, និសីទិ វរមាសនេ។
Obhāsayanto lokaggo, nisīdi varamāsane.
‘‘តហិំ និសិន្នោ នរទម្មសារថិ,
‘‘Tahiṃ nisinno naradammasārathi,
ទេវាតិទេវោ សតបុញ្ញលក្ខណោ;
Devātidevo satapuññalakkhaṇo;
ពុទ្ធាសនេ មជ្ឈគតោ វិរោចតិ,
Buddhāsane majjhagato virocati,
សុវណ្ណនេក្ខំ វិយ បណ្ឌុកម្ពលេ។
Suvaṇṇanekkhaṃ viya paṇḍukambale.
‘‘នេក្ខំ ជម្ពោនទស្សេវ, និក្ខិត្តំ បណ្ឌុកម្ពលេ;
‘‘Nekkhaṃ jambonadasseva, nikkhittaṃ paṇḍukambale;
វិរោចតិ វីតមលោ, មណិវេរោចនោ យថា។
Virocati vītamalo, maṇiverocano yathā.
‘‘មហាសាលោវ សម្ផុល្លោ, នេរុរាជាវ’លង្កតោ;
‘‘Mahāsālova samphullo, nerurājāva’laṅkato;
សុវណ្ណយូបសង្កាសោ, បទុមោ កោកនទោ យថា។
Suvaṇṇayūpasaṅkāso, padumo kokanado yathā.
‘‘ជលន្តោ ទីបរុក្ខោវ, បព្ពតគ្គេ យថា សិខី;
‘‘Jalanto dīparukkhova, pabbatagge yathā sikhī;
ទេវានំ បារិច្ឆត្តោវ, សព្ពផុល្លោ វិរោចតី’’តិ។
Devānaṃ pāricchattova, sabbaphullo virocatī’’ti.
កាបិលវត្ថវេ សក្យេ ពហុទេវ រត្តិំ ធម្មិយា កថាយាតិ ឯត្ថ ធម្មកថា នាម សន្ថាគារានុមោទនាបដិសំយុត្តា បកិណ្ណកកថា វេទិតព្ពា។ តទា ហិ ភគវា អាកាសគង្គំ ឱតារេន្តោ វិយ បថវោជំ អាកឌ្ឍន្តោ វិយ មហាជម្ពុំ មត្ថកេ គហេត្វា ចាលេន្តោ វិយ យោជនិកំ មធុភណ្ឌំ ចក្កយន្តេន បីឡេត្វា មធុបានំ បាយមានោ វិយ កបិលវត្ថុវាសីនំ សក្យានំ ហិតសុខាវហំ បកិណ្ណកកថំ កថេសិ។ ‘‘អាវាសទានំ នាមេតំ, មហារាជ, មហន្តំ, តុម្ហាកំ អាវាសោ មយា បរិភុត្តោ, ភិក្ខុសង្ឃេន ច បរិភុត្តោ , មយា ច ភិក្ខុសង្ឃេន ច បរិភុត្តោ បន ធម្មរតនេន បរិភុត្តោយេវាតិ តីហិ រតនេហិ បរិភុត្តោ នាម ហោតិ។ អាវាសទានស្មិញ្ហិ ទិន្នេ សព្ពទានំ ទិន្នមេវ ហោតិ។ ភុម្មដ្ឋកបណ្ណសាលាយ វា សាខាមណ្ឌបស្ស វាបិ អានិសំសោ នាម បរិច្ឆិន្ទិតុំ ន សក្កា។ អាវាសទានានុភាវេន ហិ ភវេ ភវេ និព្ពត្តស្សាបិ សម្ពាធិតគព្ភវាសោ ន ហោតិ, ទ្វាទសហត្ថោ ឱវរកោ វិយ មាតុកុច្ឆិ អសម្ពាធោវ ហោតី’’តិ។ ឯវំ នានានយវិចិត្តំ ពហុំ ធម្មិំ កថំ កថេត្វា –
Kāpilavatthave sakye bahudeva rattiṃ dhammiyā kathāyāti ettha dhammakathā nāma santhāgārānumodanāpaṭisaṃyuttā pakiṇṇakakathā veditabbā. Tadā hi bhagavā ākāsagaṅgaṃ otārento viya pathavojaṃ ākaḍḍhanto viya mahājambuṃ matthake gahetvā cālento viya yojanikaṃ madhubhaṇḍaṃ cakkayantena pīḷetvā madhupānaṃ pāyamāno viya kapilavatthuvāsīnaṃ sakyānaṃ hitasukhāvahaṃ pakiṇṇakakathaṃ kathesi. ‘‘Āvāsadānaṃ nāmetaṃ, mahārāja, mahantaṃ, tumhākaṃ āvāso mayā paribhutto, bhikkhusaṅghena ca paribhutto , mayā ca bhikkhusaṅghena ca paribhutto pana dhammaratanena paribhuttoyevāti tīhi ratanehi paribhutto nāma hoti. Āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hoti. Bhummaṭṭhakapaṇṇasālāya vā sākhāmaṇḍapassa vāpi ānisaṃso nāma paricchindituṃ na sakkā. Āvāsadānānubhāvena hi bhave bhave nibbattassāpi sambādhitagabbhavāso na hoti, dvādasahattho ovarako viya mātukucchi asambādhova hotī’’ti. Evaṃ nānānayavicittaṃ bahuṃ dhammiṃ kathaṃ kathetvā –
‘‘សីតំ ឧណ្ហំ បដិហន្តិ, តតោ វាឡមិគានិ ច;
‘‘Sītaṃ uṇhaṃ paṭihanti, tato vāḷamigāni ca;
សិរីសបេ ច មកសេ, សិសិរេ ចាបិ វុដ្ឋិយោ។
Sirīsape ca makase, sisire cāpi vuṭṭhiyo.
‘‘តតោ វាតាតបោ ឃោរោ, សញ្ជាតោ បដិហញ្ញតិ;
‘‘Tato vātātapo ghoro, sañjāto paṭihaññati;
លេណត្ថញ្ច សុខត្ថញ្ច, ឈាយិតុញ្ច វិបស្សិតុំ។
Leṇatthañca sukhatthañca, jhāyituñca vipassituṃ.
‘‘វិហារទានំ សង្ឃស្ស, អគ្គំ ពុទ្ធេន វណ្ណិតំ;
‘‘Vihāradānaṃ saṅghassa, aggaṃ buddhena vaṇṇitaṃ;
តស្មា ហិ បណ្ឌិតោ បោសោ, សម្បស្សំ អត្ថមត្តនោ។
Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano.
‘‘វិហារេ ការយេ រម្មេ, វាសយេត្ថ ពហុស្សុតេ;
‘‘Vihāre kāraye ramme, vāsayettha bahussute;
តេសំ អន្នញ្ច បានញ្ច, វត្ថសេនាសនានិ ច។
Tesaṃ annañca pānañca, vatthasenāsanāni ca.
‘‘ទទេយ្យ ឧជុភូតេសុ, វិប្បសន្នេន ចេតសា;
‘‘Dadeyya ujubhūtesu, vippasannena cetasā;
តេ តស្ស ធម្មំ ទេសេន្តិ, សព្ពទុក្ខាបនូទនំ;
Te tassa dhammaṃ desenti, sabbadukkhāpanūdanaṃ;
យំ សោ ធម្មំ ឥធញ្ញាយ, បរិនិព្ពាតិ អនាសវោ’’តិ។ (ចូឡវ. ២៩៥) –
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāya, parinibbāti anāsavo’’ti. (cūḷava. 295) –
ឯវំ ‘‘អយម្បិ អាវាសេ អានិសំសោ, អយម្បិ អាវាសេ អានិសំសោ’’តិ ពហុទេវ រត្តិំ អតិរេកតរំ ទិយឌ្ឍយាមំ អាវាសានិសំសកថំ កថេសិ។ តត្ថ ឥមា តាវ គាថាវ សង្គហំ អារុឡ្ហា, បកិណ្ណកធម្មទេសនា បន សង្គហំ នារោហតិ។ សន្ទស្សេត្វាតិអាទីនិ វុត្តត្ថានេវ។
Evaṃ ‘‘ayampi āvāse ānisaṃso, ayampi āvāse ānisaṃso’’ti bahudeva rattiṃ atirekataraṃ diyaḍḍhayāmaṃ āvāsānisaṃsakathaṃ kathesi. Tattha imā tāva gāthāva saṅgahaṃ āruḷhā, pakiṇṇakadhammadesanā pana saṅgahaṃ nārohati. Sandassetvātiādīni vuttatthāneva.
អភិក្កន្តាតិ អតិក្កន្តា ទ្វេ យាមា គតា។ យស្ស ទានិ កាលំ មញ្ញថាតិ យស្ស តុម្ហេ គមនស្ស កាលំ មញ្ញថ, គមនកាលោ តុម្ហាកំ, គច្ឆថាតិ វុត្តំ ហោតិ។ កស្មា បន ភគវា តេ ឧយ្យោជេសីតិ? អនុកម្បាយ។ សុខុមាលា ហិ តេ, តិយាមរត្តិំ និសីទិត្វា វីតិនាមេន្តានំ សរីរេ អាពាធោ ឧប្បជ្ជេយ្យ។ ភិក្ខុសង្ឃោបិ មហា, តស្ស ឋាននិសជ្ជានំ ឱកាសោ លទ្ធុំ វដ្ដតីតិ ឧភយានុកម្បាយ ឧយ្យោជេសិ។
Abhikkantāti atikkantā dve yāmā gatā. Yassa dāni kālaṃ maññathāti yassa tumhe gamanassa kālaṃ maññatha, gamanakālo tumhākaṃ, gacchathāti vuttaṃ hoti. Kasmā pana bhagavā te uyyojesīti? Anukampāya. Sukhumālā hi te, tiyāmarattiṃ nisīditvā vītināmentānaṃ sarīre ābādho uppajjeyya. Bhikkhusaṅghopi mahā, tassa ṭhānanisajjānaṃ okāso laddhuṃ vaṭṭatīti ubhayānukampāya uyyojesi.
វិគតថិនមិទ្ធោតិ តត្រ កិរ ភិក្ខូ យាមទ្វយំ ឋិតាបិ និសិន្នាបិ អចាលយិំសុ, បច្ឆិមយាមេ បន អាហារោ បរិណមតិ, តស្ស បរិណតត្តា ភិក្ខុសង្ឃោ វិគតថិនមិទ្ធោ ជាតោតិ អការណមេតំ។ ពុទ្ធានញ្ហិ កថំ សុណន្តស្ស កាយិកចេតសិកទរថា ន ហោន្តិ, កាយចិត្តលហុតាទយោ ឧប្បជ្ជន្តិ, តេន តេសំ ទ្វេ យាមេ ឋិតានម្បិ និសិន្នានម្បិ ធម្មំ សុណន្តានំ ថិនមិទ្ធំ វិគតំ, បច្ឆិមយាមេបិ សម្បត្តេ តថា វិគតមេវ ជាតំ។ តេនាហ ‘‘វិគតថិនមិទ្ធោ’’តិ។
Vigatathinamiddhoti tatra kira bhikkhū yāmadvayaṃ ṭhitāpi nisinnāpi acālayiṃsu, pacchimayāme pana āhāro pariṇamati, tassa pariṇatattā bhikkhusaṅgho vigatathinamiddho jātoti akāraṇametaṃ. Buddhānañhi kathaṃ suṇantassa kāyikacetasikadarathā na honti, kāyacittalahutādayo uppajjanti, tena tesaṃ dve yāme ṭhitānampi nisinnānampi dhammaṃ suṇantānaṃ thinamiddhaṃ vigataṃ, pacchimayāmepi sampatte tathā vigatameva jātaṃ. Tenāha ‘‘vigatathinamiddho’’ti.
បិដ្ឋិ មេ អាគិលាយតីតិ កស្មា អាគិលាយតិ? ភគវតោ ហិ ឆព្ពស្សានិ មហាបធានំ បទហន្តស្ស មហន្តំ កាយទុក្ខំ អហោសិ, អថស្ស អបរភាគេ មហល្លកកាលេ បិដ្ឋិវាតោ ឧប្បជ្ជីតិ។ អការណំ វា ឯតំ។ បហោតិ ហិ ភគវា ឧប្បន្នំ វេទនំ វិក្ខម្ភេត្វា ឯកម្បិ ទ្វេបិ សត្តាហានិ ឯកបល្លង្កេន និសីទិតុំ។ សន្ថាគារសាលំ បន ចតូហិ ឥរិយាបថេហិ បរិភុញ្ជិតុកាមោ អហោសិ។ តត្ថ បាទធោវនដ្ឋានតោ យាវ ធម្មាសនា អគមាសិ, ឯត្តកេ ឋានេ គមនំ និប្ផន្នំ។ ធម្មាសនំ បត្តំ ថោកំ ឋត្វា និសីទិ, ឯត្តកេ ឋានេ ឋានំ និប្ផន្នំ។ ទ្វេយាមំ ធម្មាសនេ និសីទិ, ឯត្តកេ ឋានេ និសជ្ជា និប្ផន្នា។ ឥទានិ ទក្ខិណេន បស្សេន ថោកំ និបន្នេ សយនំ និប្ផជ្ជិស្សតីតិ ឯវំ ចតូហិ ឥរិយាបថេហិ បរិភុញ្ជិតុកាមោ អហោសិ។ ឧបាទិន្នកសរីរញ្ច នាម ‘‘នោ អាគិលាយតី’’តិ ន វត្តព្ពំ, តស្មា ចិរនិសជ្ជាយ សញ្ជាតំ អប្បកម្បិ អាគិលាយនំ គហេត្វា ឯវមាហ។
Piṭṭhime āgilāyatīti kasmā āgilāyati? Bhagavato hi chabbassāni mahāpadhānaṃ padahantassa mahantaṃ kāyadukkhaṃ ahosi, athassa aparabhāge mahallakakāle piṭṭhivāto uppajjīti. Akāraṇaṃ vā etaṃ. Pahoti hi bhagavā uppannaṃ vedanaṃ vikkhambhetvā ekampi dvepi sattāhāni ekapallaṅkena nisīdituṃ. Santhāgārasālaṃ pana catūhi iriyāpathehi paribhuñjitukāmo ahosi. Tattha pādadhovanaṭṭhānato yāva dhammāsanā agamāsi, ettake ṭhāne gamanaṃ nipphannaṃ. Dhammāsanaṃ pattaṃ thokaṃ ṭhatvā nisīdi, ettake ṭhāne ṭhānaṃ nipphannaṃ. Dveyāmaṃ dhammāsane nisīdi, ettake ṭhāne nisajjā nipphannā. Idāni dakkhiṇena passena thokaṃ nipanne sayanaṃ nipphajjissatīti evaṃ catūhi iriyāpathehi paribhuñjitukāmo ahosi. Upādinnakasarīrañca nāma ‘‘no āgilāyatī’’ti na vattabbaṃ, tasmā ciranisajjāya sañjātaṃ appakampi āgilāyanaṃ gahetvā evamāha.
សង្ឃាដិំ បញ្ញាបេត្វាតិ សន្ថាគារស្ស កិរ ឯកបស្សេ តេ រាជានោ បដសាណិំ បរិក្ខិបាបេត្វា កប្បិយមញ្ចកំ បញ្ញាបេត្វា កប្បិយបច្ចត្ថរណេន អត្ថរិត្វា ឧបរិ សុវណ្ណតារកគន្ធមាលាទិទាមបដិមណ្ឌិតំ វិតានំ ពន្ធិត្វា គន្ធតេលប្បទីបំ អារោបយិំសុ, ‘‘អប្បេវ នាម សត្ថា ធម្មាសនតោ វុដ្ឋាយ ថោកំ វិស្សមន្តោ ឥធ និបជ្ជេយ្យ, ឯវំ នោ ឥមំ សន្ថាគារំ ភគវតា ចតូហិ ឥរិយាបថេហិ បរិភុត្តំ ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយ ភវិស្សតី’’តិ។ សត្ថាបិ តទេវ សន្ធាយ តត្ថ សង្ឃាដិំ បញ្ញាបេត្វា និបជ្ជិ។ ឧដ្ឋានសញ្ញំ មនសិ ករិត្វាតិ ‘‘ឯត្តកំ កាលំ អតិក្កមិត្វា វុដ្ឋហិស្សាមី’’តិ វុដ្ឋានសញ្ញំ ចិត្តេ ឋបេត្វា, តញ្ច ខោ អនិទ្ទាយន្តោវ ថេរស្ស ធម្មកថំ សុណមានោ។
Saṅghāṭiṃ paññāpetvāti santhāgārassa kira ekapasse te rājāno paṭasāṇiṃ parikkhipāpetvā kappiyamañcakaṃ paññāpetvā kappiyapaccattharaṇena attharitvā upari suvaṇṇatārakagandhamālādidāmapaṭimaṇḍitaṃ vitānaṃ bandhitvā gandhatelappadīpaṃ āropayiṃsu, ‘‘appeva nāma satthā dhammāsanato vuṭṭhāya thokaṃ vissamanto idha nipajjeyya, evaṃ no imaṃ santhāgāraṃ bhagavatā catūhi iriyāpathehi paribhuttaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti. Satthāpi tadeva sandhāya tattha saṅghāṭiṃ paññāpetvā nipajji. Uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvāti ‘‘ettakaṃ kālaṃ atikkamitvā vuṭṭhahissāmī’’ti vuṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapetvā, tañca kho aniddāyantova therassa dhammakathaṃ suṇamāno.
អវស្សុតបរិយាយន្តិ អវស្សុតស្ស បរិយាយំ, អវស្សុតស្ស ការណន្តិ អត្ថោ។ អធិមុច្ចតីតិ កិលេសាធិមុច្ចនេន អធិមុច្ចតិ, គិទ្ធោ ហោតិ។ ព្យាបជ្ជតីតិ ព្យាបាទវសេន បូតិចិត្តោ ហោតិ។ ចក្ខុតោតិ ចក្ខុភាវេន។ មារោតិ កិលេសមារោបិ ទេវបុត្តមារោបិ។ ឱតារន្តិ វិវរំ។ អារម្មណន្តិ បច្ចយំ។ នឡាគារតិណាគារំ វិយ ហិ សវិសេវនានិ អាយតនានិ, តិណុក្កា វិយ កិលេសុប្បត្តិរហំ អារម្មណំ, តិណុក្កាយ ឋបិតឋបិតដ្ឋានេ អង្គារស្សុជ្ជលនំ វិយ អារម្មណេ អាបាថមាគតេ កិលេសានំ ឧប្បត្តិ។ តេន វុត្តំ លភេថ មារោ ឱតារន្តិ។
Avassutapariyāyanti avassutassa pariyāyaṃ, avassutassa kāraṇanti attho. Adhimuccatīti kilesādhimuccanena adhimuccati, giddho hoti. Byāpajjatīti byāpādavasena pūticitto hoti. Cakkhutoti cakkhubhāvena. Māroti kilesamāropi devaputtamāropi. Otāranti vivaraṃ. Ārammaṇanti paccayaṃ. Naḷāgāratiṇāgāraṃ viya hi savisevanāni āyatanāni, tiṇukkā viya kilesuppattirahaṃ ārammaṇaṃ, tiṇukkāya ṭhapitaṭhapitaṭṭhāne aṅgārassujjalanaṃ viya ārammaṇe āpāthamāgate kilesānaṃ uppatti. Tena vuttaṃ labhetha māro otāranti.
សុក្កបក្ខេ ពហលមត្តិកបិណ្ឌាវលេបនំ កូដាគារំ វិយ និព្ពិសេវនានិ អាយតនានិ, តិណុក្កា វិយ វុត្តបការារម្មណំ, តិណុក្កាយ ឋបិតឋបិតដ្ឋានេ និព្ពាបនំ វិយ និព្ពិសេវនានំ អាយតនានំ អារម្មណេ អាបាថមាគតេ កិលេសបរិឡាហស្ស អនុប្បត្តិ។ តេន វុត្តំ នេវ លភេថ មារោ ឱតារន្តិ។
Sukkapakkhe bahalamattikapiṇḍāvalepanaṃ kūṭāgāraṃ viya nibbisevanāni āyatanāni, tiṇukkā viya vuttapakārārammaṇaṃ, tiṇukkāya ṭhapitaṭhapitaṭṭhāne nibbāpanaṃ viya nibbisevanānaṃ āyatanānaṃ ārammaṇe āpāthamāgate kilesapariḷāhassa anuppatti. Tena vuttaṃ neva labhetha māro otāranti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៦. អវស្សុតបរិយាយសុត្តំ • 6. Avassutapariyāyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៦. អវស្សុតបរិយាយសុត្តវណ្ណនា • 6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā