| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
၆. အဝသ္သုတပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
၂၄၃. သန္ထာဂာရန္တိ သညာပနာဂာရံ။ တေနာဟ ‘‘ဥယ္ယောဂကာလာဒီသူ’’တိအာဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မင္ဂလမဟာဒီနံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သန္ထရန္တီတိ ဝိသ္သမန္တိ , ပရိသ္သမံ ဝိနောဒေန္တီတိ အတ္ထော။ သဟာတိ သန္နိပာတဝသေန ဧကဇ္ဈံ။ သဟ အတ္ထာနုသာသနံ အဂာရန္တိ တသ္မိံ အတ္ထေ တ္ထ-ကာရသ္သ န္ထ-ကာရံ ကတ္ဝာ ‘‘သန္ထာဂာရ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ပဌမံ တတ္ထ သမ္မန္တနဝသေန သန္ထရန္တိ ဝိစာရေန္တီတိ အတ္ထော။
243.Santhāgāranti saññāpanāgāraṃ. Tenāha ‘‘uyyogakālādīsū’’tiādi. Ādi-saddena maṅgalamahādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Santharantīti vissamanti , parissamaṃ vinodentīti attho. Sahāti sannipātavasena ekajjhaṃ. Saha atthānusāsanaṃ agāranti tasmiṃ atthe ttha-kārassa ntha-kāraṃ katvā ‘‘santhāgāra’’nti vuccatīti daṭṭhabbaṃ, paṭhamaṃ tattha sammantanavasena santharanti vicārentīti attho.
တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အာဂတမေဝ ဘဝိသ္သတီတိ ဗုဒ္ဓဝစနသ္သ အာဂမနသီသေန အရိယဖလဓမ္မာနမ္ပိ အာဂမနံ ဝုတ္တမေဝ။ တိယာမရတ္တိံ တတ္ထ ဝသန္တာနံ ဖလသမာပတ္တိဝဠဉ္ဇနံ ဟောတီတိ။ တသ္မိဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃေ ကလ္ယာဏဓမ္မာ ကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနာ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေန္တာ ဟောန္တီတိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မာနမ္ပိ တတ္ထ အာဂမနံ ဟောတိယေဝ။
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatīti buddhavacanassa āgamanasīsena ariyaphaladhammānampi āgamanaṃ vuttameva. Tiyāmarattiṃ tattha vasantānaṃ phalasamāpattivaḷañjanaṃ hotīti. Tasmiñca bhikkhusaṅghe kalyāṇadhammā kalyāṇaputhujjanā vipassanaṃ ussukkāpentā hontīti ariyamaggadhammānampi tattha āgamanaṃ hotiyeva.
အလ္လဂောမယေနာတိ အစ္ဆေန အလ္လဂောမယရသေန။ ဩပုဉ္ဇာပေတ္ဝာတိ ဝိလိမ္ပေတ္ဝာ။ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေဟီတိ ကုင္ကုမတုရုက္ခယဝနပုပ္ဖတမာလပတ္တဂန္ဓေဟိ။ နာနာဝဏ္ဏေတိ နီလာဒိဝသေန နာနာဝဏ္ဏေ, ဘိတ္တိဝိသေသဝသေန နာနာသဏ္ဌာနရူပေ။ ‘‘မဟာပိဋ္ဌိကကောဇဝေတိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိအာဒီသု အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ ‘မဟာပိဋ္ဌိကာ’တိ လဒ္ဓသမညေ ကောဇဝေ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုတ္တကေ ပန သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ, ‘‘စတုရင္ဂုလာဓိကပုပ္ဖာ မဟာပိဋ္ဌိကကောဇဝာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဟတ္ထတ္ထရအသ္သတ္ထရာ ဟတ္ထိအသ္သပိဋ္ဌီသု အတ္ထရိတဗ္ဗာ ဟတ္ထိအသ္သရူပဝိစိတ္တာ စ အတ္ထရကာ။ သီဟတ္ထရကာဒယော ပန သီဟရူပာဒိဝိစိတ္တာ ဧဝ အတ္ထရကာ။ စိတ္တတ္ထရကံ နာနာဝိဓရူပေဟိ စေဝ နာနာဝိဓမာလာကမ္မာဒီဟိ စ ဝိစိတ္တံ အတ္ထရကံ။
Allagomayenāti acchena allagomayarasena. Opuñjāpetvāti vilimpetvā. Catujjātiyagandhehīti kuṅkumaturukkhayavanapupphatamālapattagandhehi. Nānāvaṇṇeti nīlādivasena nānāvaṇṇe, bhittivisesavasena nānāsaṇṭhānarūpe. ‘‘Mahāpiṭṭhikakojaveti hatthipiṭṭhiādīsu attharitabbatāya ‘mahāpiṭṭhikā’ti laddhasamaññe kojave’’ti vadanti. Kuttake pana sandhāyetaṃ vuttaṃ, ‘‘caturaṅgulādhikapupphā mahāpiṭṭhikakojavā’’tipi vadanti. Hatthattharaassattharā hatthiassapiṭṭhīsu attharitabbā hatthiassarūpavicittā ca attharakā. Sīhattharakādayo pana sīharūpādivicittā eva attharakā. Cittattharakaṃ nānāvidharūpehi ceva nānāvidhamālākammādīhi ca vicittaṃ attharakaṃ.
ဥပဓာနန္တိ အပသ္သယနံ။ ဥပဒဟိတ္ဝာတိ အပသ္သယယောဂ္ဂဘာဝေန ဌပေတ္ဝာ။ ဂန္ဓေဟိ ကတမာလာ ဂန္ဓဒာမံ။ တမာလပတ္တာဒီဟိ ကတမာလာ ပတ္တဒာမံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟိင္ဂုလတက္ကောလဇာတိဖလဇာတိပုပ္ဖာဒီဟိ ကတဒာမံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ပလ္လင္ကာကာရေန ကတပီဌံ ပလ္လင္ကပီဌံ။ တီသု ပသ္သေသု ဧကပသ္သေ ဧဝ ဝာ သဥပသ္သယံ အပသ္သယပီဌံ။ အနပသ္သယံ မုဏ္ဍပီဌံ။ ယောဇနာဝဋ္ဋေတိ ယောဇနပရိက္ခေပောကာသေ။
Upadhānanti apassayanaṃ. Upadahitvāti apassayayoggabhāvena ṭhapetvā. Gandhehi katamālā gandhadāmaṃ. Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ. Ādi-saddena hiṅgulatakkolajātiphalajātipupphādīhi katadāmaṃ saṅgaṇhāti. Pallaṅkākārena katapīṭhaṃ pallaṅkapīṭhaṃ. Tīsu passesu ekapasse eva vā saupassayaṃ apassayapīṭhaṃ. Anapassayaṃ muṇḍapīṭhaṃ. Yojanāvaṭṭeti yojanaparikkhepokāse.
သံဝိဓာယာတိ အန္တရဝာသကသ္သ ကောဏပဒေသံ ဣတရပဒေသဉ္စ သမံ ကတ္ဝာ ဝိဓာယ။ တေနာဟ – ‘‘ကတ္တရိယာ ပဒုမံ ကန္တေန္တော ဝိယာ’’တိ, ‘‘တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော’’တိ စ။ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓာနံ ရူပသမ္ပဒာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပဒာပိ ပရမုက္ကံသတံ ဂတာ, တသ္မာ တဒာ ဘဂဝာ ဧဝံ သောဘေယ္ယာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘သုဝဏ္ဏပာမင္ဂေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အသမေန ဗုဒ္ဓဝေသေနာ’’တိအာဒိနာ တဒာ ဘဂဝာ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝသ္သ နိဂုဟနေ ကာရဏာဘာဝတော တတ္ထ သန္နိပတိတဒေဝမနုသ္သနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗာဒီနံ ပသာဒဇနနတ္ထံ အတ္တနော သဘာဝပကတိယာဝ ကပိလဝတ္ထုံ ပာဝိသီတိ ဒသ္သေတိ။ ဗုဒ္ဓာနံ ကာယပဘာ နာမ ပကတိယာ အသီတိဟတ္ထမတ္တပဒေသံ ဝိသရတီတိ အာဟ ‘‘အသီတိဟတ္ထဋ္ဌာနံ အဂ္ဂဟေသီ’’တိ။ နီလပီတလောဟိတောဒာတမဉ္ဇိဋ္ဌပဘသ္သရာနံ ဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော။
Saṃvidhāyāti antaravāsakassa koṇapadesaṃ itarapadesañca samaṃ katvā vidhāya. Tenāha – ‘‘kattariyā padumaṃ kantento viyā’’ti, ‘‘timaṇḍalaṃ paṭicchādento’’ti ca. Yasmā buddhānaṃ rūpasampadā viya ākappasampadāpi paramukkaṃsataṃ gatā, tasmā tadā bhagavā evaṃ sobheyyāti dassento ‘‘suvaṇṇapāmaṅgenā’’tiādimāha. Tattha ‘‘asamena buddhavesenā’’tiādinā tadā bhagavā buddhānubhāvassa niguhane kāraṇābhāvato tattha sannipatitadevamanussanāgayakkhagandhabbādīnaṃ pasādajananatthaṃ attano sabhāvapakatiyāva kapilavatthuṃ pāvisīti dasseti. Buddhānaṃ kāyapabhā nāma pakatiyā asītihatthamattapadesaṃ visaratīti āha ‘‘asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī’’ti. Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇā buddharasmiyo.
သဗ္ဗပာလိဖုလ္လောတိ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သာခဂ္ဂာ သမန္တတော ဖုလ္လော ဝိကသိတော။ ပဋိပာဋိယာ ဌပိတာနန္တိအာဒိ ပရိကပ္ပူပမာ, ယထာ တံ။ပေ.။ အလင္ကတံ အညံ ဝိရောစတိ, ဧဝံ ဝိရောစိတ္ထ, သမတိံသာယ ပာရမိတာဟိ အဘိသင္ခတတ္တာ ဧဝံ ဝိရောစိတ္ထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ပဉ္စဝီသတိယာ ဂင္ဂာနန္တိ သတမုခာ ဟုတ္ဝာ သမုဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌာယ မဟာဂင္ဂာယ မဟန္တမဟန္တာနံ ဂင္ဂာနံ ပဉ္စဝီသတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပပဉ္စသူဒနိယံ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၂၂) ‘‘ပဉ္စဝီသတိယာ နဒီန’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဂင္ဂာဒီနံ စန္ဒဘာဂာပရိယောသာနာနံ ပဉ္စဝီသတိယာ မဟာနဒီနန္တိ အတ္ထော။ ပရိကပ္ပဝစနဉ္ဟေတံ။ သမ္ဘိဇ္ဇာတိ သမ္ဘေဒံ မိသ္သီဘာဝံ ပတ္ဝာ မုခဒ္ဝာရေတိ သမုဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနေ။
Sabbapāliphulloti mūlato paṭṭhāya yāva sākhaggā samantato phullo vikasito. Paṭipāṭiyā ṭhapitānantiādi parikappūpamā, yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ aññaṃ virocati, evaṃ virocittha, samatiṃsāya pāramitāhi abhisaṅkhatattā evaṃ virocitthāti vuttaṃ hoti. ‘‘Pañcavīsatiyā gaṅgānanti satamukhā hutvā samuddaṃ paviṭṭhāya mahāgaṅgāya mahantamahantānaṃ gaṅgānaṃ pañcavīsatī’’ti vadanti. Papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.22) ‘‘pañcavīsatiyā nadīna’’nti vuttaṃ, gaṅgādīnaṃ candabhāgāpariyosānānaṃ pañcavīsatiyā mahānadīnanti attho. Parikappavacanañhetaṃ. Sambhijjāti sambhedaṃ missībhāvaṃ patvā mukhadvāreti samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhāne.
နာဂသုပဏ္ဏဂန္ဓဗ္ဗယက္ခာဒီနန္တိအာဒိ ပရိကပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ။ သဟသ္သေနာတိ ပဒသဟသ္သေန, ဘာဏဝာရပ္ပမာဏေန ဂန္ထေနာတိ အတ္ထော။
Nāgasupaṇṇagandhabbayakkhādīnantiādi parikappavasena vuttaṃ. Sahassenāti padasahassena, bhāṇavārappamāṇena ganthenāti attho.
ကမ္ပယန္တော ဝသုန္ဓရန္တိ အတ္တနော ဂုဏဝိသေသေဟိ ပထဝီကမ္မံ ဥန္နာဒေန္တော, ဧဝံဘူတောပိ အဟေဌယန္တော ပာဏာနိ။ သဗ္ဗပဒက္ခိဏတ္တာ ဗုဒ္ဓာနံ ဒက္ခိဏံ ပဌမံ ပာဒံ ဥဒ္ဓရန္တော။ သမံ သမ္ဖုသတေ ဘူမိံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပာဒတာယ။ ယဒိပိ ဘူမိံ သမံ ဖုသတိ, ရဇသာ နုပလိပ္ပတိ သုခုမတ္တာ ဆဝိယာ။ နိန္နဋ္ဌာနံ ဥန္နမတီတိအာဒိ ဗုဒ္ဓာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပာဒတာသင္ခာတမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိလာဘသ္သ နိသ္သန္ဒဖလံ။ နာတိဒူရေ ဥဒ္ဓရတီတိ အတိဒူရေ ဌပေတုံ န ဥဒ္ဓရတိ။ နစ္စာသန္နေ စ နိက္ခိပန္တိ အစ္စာသန္နေ စ ဌာနေ အနိက္ခိပန္တော နိယ္ယာတိ။ ဟာသယန္တော သဒေဝကေ လောကေ တောသေန္တော။ စတူဟိ ပာဒေဟိ စရတီတိ စတုစာရီ။
Kampayanto vasundharanti attano guṇavisesehi pathavīkammaṃ unnādento, evaṃbhūtopi aheṭhayanto pāṇāni. Sabbapadakkhiṇattā buddhānaṃ dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto. Samaṃ samphusate bhūmiṃ suppatiṭṭhitapādatāya. Yadipi bhūmiṃ samaṃ phusati, rajasā nupalippati sukhumattā chaviyā. Ninnaṭṭhānaṃ unnamatītiādi buddhānaṃ suppatiṭṭhitapādatāsaṅkhātamahāpurisalakkhaṇapaṭilābhassa nissandaphalaṃ. Nātidūre uddharatīti atidūre ṭhapetuṃ na uddharati. Naccāsanne ca nikkhipanti accāsanne ca ṭhāne anikkhipanto niyyāti. Hāsayanto sadevake loke tosento. Catūhi pādehi caratīti catucārī.
ဗုဒ္ဓာနုဘာဝသ္သ ပကာသနဝသေန ဂတတ္တာ ဝဏ္ဏကာလော နာမ ဧသ။ သရီရဝဏ္ဏေ ဝာ ဂုဏဝဏ္ဏေ ဝာ ကထိယမာနေ ဒုက္ကထိတန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အပ္ပမာဏဝဏ္ဏာ ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော, ဗုဒ္ဓဂုဏသံဝဏ္ဏနာ ဇာနန္တသ္သ ယထာရဒ္ဓသံဝဏ္ဏနံယေဝ အနုပဝိသတိ။ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေနာတိ ဂန္ထိတ္ဝာ ဂဟိတဒုကူလဝတ္ထေန။
Buddhānubhāvassa pakāsanavasena gatattā vaṇṇakālo nāma esa. Sarīravaṇṇe vā guṇavaṇṇe vā kathiyamāne dukkathitanti na vattabbaṃ. Kasmā? Appamāṇavaṇṇā hi buddhā bhagavanto, buddhaguṇasaṃvaṇṇanā jānantassa yathāraddhasaṃvaṇṇanaṃyeva anupavisati. Dukūlacumbaṭakenāti ganthitvā gahitadukūlavatthena.
နာဂဝိက္ကန္တစာရဏောတိ ဟတ္ထိနာဂသဒိသပဒနိက္ခေပော။ သတပုညလက္ခဏောတိ အနေကသတပုညာဘိနိဗ္ဗတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏော။ မဏိဝေရောစနော ယထာတိ စတုရာသီတိသဟသ္သမဏိပရိဝာရိတော အတိဝိယ ဝိရောစမာနော ဝိဇ္ဇောတမာနော မဏိ ဝိယ။ ‘‘ဝေရောစနော နာမ ဧကော မဏီ’’တိ ကေစိ။ မဟာသာလောဝာတိ မဟန္တော သာလရုက္ခော ဝိယ, သုဒ္ဓဋ္ဌိတော ကောဝိဠာရာဒိ မဟာရုက္ခော ဝိယ ဝာ။ ပဒုမော ကောကနဒော ယထာတိ ကောကနဒသင္ခာတံ မဟာပဒုမံ ဝိယ, ဝိကသမာနပဒုမံ ဝိယ ဝာ။
Nāgavikkantacāraṇoti hatthināgasadisapadanikkhepo. Satapuññalakkhaṇoti anekasatapuññābhinibbattamahāpurisalakkhaṇo. Maṇiverocano yathāti caturāsītisahassamaṇiparivārito ativiya virocamāno vijjotamāno maṇi viya. ‘‘Verocano nāma eko maṇī’’ti keci. Mahāsālovāti mahanto sālarukkho viya, suddhaṭṭhito koviḷārādi mahārukkho viya vā. Padumo kokanado yathāti kokanadasaṅkhātaṃ mahāpadumaṃ viya, vikasamānapadumaṃ viya vā.
အာကာသဂင္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယာတိအာဒိ တသ္သာ ပကိဏ္ဏကကထာယ အညေသံ သုဒုက္ကရဘာဝဒသ္သနဉ္စေဝ သုဏန္တာနံ အစ္စန္တသုခာဝဟဘာဝဒသ္သနဉ္စ။ ပထဝောဇံ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယာတိ နာဠိယန္တံ ယောဇေတ္ဝာ မဟာပထဝိယာ ဟေဋ္ဌိမတလေ ပပ္ပဋကောဇံ ဥဒ္ဓံ မုခံ ကတ္ဝာ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယ။ ယောဇနိကန္တိ ယောဇနပမာဏံ။ မဓုဘဏ္ဍန္တိ မဓုပဋလံ။
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyātiādi tassā pakiṇṇakakathāya aññesaṃ sudukkarabhāvadassanañceva suṇantānaṃ accantasukhāvahabhāvadassanañca. Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyāti nāḷiyantaṃ yojetvā mahāpathaviyā heṭṭhimatale pappaṭakojaṃ uddhaṃ mukhaṃ katvā ākaḍḍhanto viya. Yojanikanti yojanapamāṇaṃ. Madhubhaṇḍanti madhupaṭalaṃ.
မဟန္တန္တိ ဝိပုလံ ဥဠာရပုညံ။ သဗ္ဗဒာနံ ဒိန္နမေဝ ဟောတီတိ သဗ္ဗမေဝ ပစ္စယဇာတံ အာဝာသဒာယကေန ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဒ္ဝေ တယော ဂာမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓာ အာဂတသ္သပိ ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ အာရာမံ ပဝိသိတ္ဝာ န္ဟာယိတ္ဝာ ပဋိသ္သယေ မုဟုတ္တံ နိပဇ္ဇိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နသ္သ ကာယေ ဗလံ အာဟရိတ္ဝာ ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။ ဗဟိ ဝိစရန္တသ္သ စ ကာယေ ဝဏ္ဏဓာတု ဝာတာတပေဟိ ကိလမတိ, ပဋိသ္သယံ ပဝိသိတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ မုဟုတ္တံ နိသိန္နသ္သ ဝိသဘာဂသန္တတိ ဝူပသမ္မတိ, သဘာဂသန္တတိ ပတိဋ္ဌာတိ, ဝဏ္ဏဓာတု အာဟရိတ္ဝာ ပက္ခိတ္တာ ဝိယ ဟောတိ, ဗဟိ ဝိစရန္တသ္သ စ ပာဒေ ကဏ္ဋကာ ဝိဇ္ဈန္တိ, ခာဏု ပဟရတိ, သရီသပာဒိပရိသ္သယာ စေဝ စောရဘယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဋိသ္သယံ ပဝိသိတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ နိသိန္နသ္သ ပန သဗ္ဗေပေတေ ပရိသ္သယာ န ဟောန္တိ။ သဇ္ဈာယန္တသ္သ ဓမ္မပီတိသုခံ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တသ္သ ဥပသမသုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟိဒ္ဓာ ဝိက္ခေပာဘာဝတော။ ဗဟိ ဝိစရန္တသ္သ စ ကာယေ သေဒာ မုစ္စန္တိ, အက္ခီနိ ဖန္ဒန္တိ, သေနာသနံ ပဝိသနက္ခဏေ မဉ္စပီဌာဒီနိ န ပညာယန္တိ, မုဟုတ္တံ နိသိန္နသ္သ ပန အက္ခိပသာဒော အာဟရိတ္ဝာ ပက္ခိတ္တော ဝိယ ဟောတိ, ဒ္ဝာရဝာတပာနမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညာယန္တိ။ ဧတသ္မိဉ္စ အာဝာသေ ဝသန္တံ ဒိသ္ဝာ မနုသ္သာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာဝာသဒာနသ္မိဉ္ဟိ ဒိန္နေ သဗ္ဗဒာနံ ဒိန္နမေဝ ဟောတီ’’တိ။ ဘူမဋ္ဌက။ပေ.။ န သက္ကာတိ အယမတ္ထော မဟာသုဒသ္သနဝတ္ထုနာ (ဒီ. နိ. ၂.၂၄၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ မာတုကုစ္ဆိ အသမ္ဗာဓောဝ ဟောတီတိ အယမတ္ထော အန္တိမဘဝိကာနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဒီပေတဗ္ဗော။
Mahantanti vipulaṃ uḷārapuññaṃ. Sabbadānaṃ dinnameva hotīti sabbameva paccayajātaṃ āvāsadāyakena dinnameva hoti. Tathā hi dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā paṭissaye muhuttaṃ nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti. Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nisinnassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti, bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭakā vijjhanti, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa pana sabbepete parissayā na honti. Sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa upasamasukhaṃ uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato. Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti. Tena vuttaṃ – ‘‘āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hotī’’ti. Bhūmaṭṭhaka…pe… nasakkāti ayamattho mahāsudassanavatthunā (dī. ni. 2.241 ādayo) dīpetabbo. Mātukucchi asambādhova hotīti ayamattho antimabhavikānaṃ mahābodhisattānaṃ paṭisandhivasena dīpetabbo.
သီတန္တိ အဇ္ဈတ္တံ ဓာတုက္ခောဘဝသေန ဝာ ဗဟိဒ္ဓာ ဥတုဝိပရိဏာမဝသေန ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသီတံ။ ဥဏ္ဟန္တိ အဂ္ဂိသန္တာပံ, တသ္သ စ ဒဝဒာဟာဒီသု သမ္ဘဝော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဋိဟန္တီတိ ပဋိဟနတိ။ ယထာ တဒုဘယဝသေန ကာယစိတ္တာနံ အာဗာဓော န ဟနတိ, ဧဝံ ကရောတိ။ သီတုဏ္ဟဗ္ဘာဟတေ ဟိ သရီရေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘိက္ခု ယောနိသော ပဒဟိတုံ န သက္ကောတိ။ ဝာဠမိဂာနီတိ သီဟဗ္ယဂ္ဃာဒိဝာဠမိဂေ။ ဂုတ္တသေနာသနဉ္ဟိ ပဝိသိတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ နိသိန္နသ္သ တေ ပရိသ္သယာ န ဟောန္တိ။ သရီသပေတိ ယေ ကေစိ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တေ ဒီဃဇာတိကေ သပ္ပာဒိကေ အညေ စ တထာရူပေ။ မကသေတိ နိဒသ္သနမတ္တမေတံ, ဍံသာဒီနံ ဧတေနေဝ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သိသိရေတိ သီတကာလဝသေန သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာဒိဝသေန စ ဥပ္ပန္နေ သိသိရသမ္ဖသ္သေ။ ဝုဋ္ဌိယောတိ ယဒာ တဒာ ဥပ္ပန္နာ ဝသ္သဝုဋ္ဌိယော ပဋိဟနတီတိ ယောဇနာ။
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ. Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa ca davadāhādīsu sambhavo daṭṭhabbo. Paṭihantīti paṭihanati. Yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ ābādho na hanati, evaṃ karoti. Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti. Vāḷamigānīti sīhabyagghādivāḷamige. Guttasenāsanañhi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na honti. Sarīsapeti ye keci sarantā gacchante dīghajātike sappādike aññe ca tathārūpe. Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnaṃ eteneva saṅgaho daṭṭhabbo. Sisireti sītakālavasena sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse. Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
ဝာတာတပော ဃောရောတိ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ ဥဗ္ဗဟနဘဉ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ဃောရော သရဇအရဇာဒိဘေဒော ဝာတော စေဝ ဂိမ္ဟပရိဠာဟသမယေသု ဥပ္ပတ္တိယာ ဃောရော သူရိယာတပော စ။ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဗာဟီယတိ။ လေဏတ္ထန္တိ နာနာရမ္မဏတော စိတ္တံ နိဝတ္တိတ္ဝာ ပဋိသလ္လာဏာရာမတ္ထံ။ သုခတ္ထန္တိ ဝုတ္တပရိသ္သယာဘာဝေန ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ။ ဈာယိတုန္တိ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓိတ္ဝာ သမာဒဟနဝသေန ဈာယိတုံ။ ဝိပသ္သိတုန္တိ အနိစ္စာဒိဝသေန သင္ခာရေ သမ္မသိတုံ။
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ubbahanabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca. Paṭihaññatīti paṭibāhīyati. Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattitvā paṭisallāṇārāmatthaṃ. Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ. Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā samādahanavasena jhāyituṃ. Vipassitunti aniccādivasena saṅkhāre sammasituṃ.
ဝိဟာရေတိ ပဋိသ္သယေ။ ကာရယေတိ ကာရာပေယ္ယ။ ရမ္မေတိ မနောရမေ။ ဝာသယေတ္ထ ဗဟုသ္သုတေတိ ကာရေတ္ဝာ ပန ဧတ္ထ ဝိဟာရေသု ဗဟုသ္သုတေ သီလဝန္တေ ကလ္ယာဏဓမ္မေ နိဝာသေယ္ယ။ တေ နိဝာသေန္တော ပန တေသံ ဗဟုသ္သုတာနံ ယထာ ပစ္စယေဟိ ကိလမထော န ဟောတိ။ ဧဝံ အန္နဉ္စ ပာနဉ္စ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ ဒဒေယ္ယ ဥဇုဘူတေသု အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နေသု ကမ္မဖလာနံ ရတနတ္တယဂုဏာနဉ္စ သဒ္ဒဟနေန ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။ ဣဒာနိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ အညမညူပကာရတံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တေ တသ္သာ’’တိ ဂာထမာဟ။ တတ္ထ တေတိ ဗဟုသ္သုတာ။ တသ္သာတိ ဥပာသကသ္သ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခပနူဒနံ နိယ္ယာနိကံ ဓမ္မံ ကထေန္တိ။ ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယာတိ သော ပုဂ္ဂလော ယံ သဒ္ဓမ္မံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သမ္မာပဋိပဇ္ဇနေန ဇာနိတ္ဝာ အဂ္ဂမဂ္ဂာဓိဂမေန အနာသဝော ဟုတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။
Vihāreti paṭissaye. Kārayeti kārāpeyya. Rammeti manorame. Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya. Te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti. Evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammaphalānaṃ ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā. Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakārataṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha. Tattha teti bahussutā. Tassāti upāsakassa. Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ niyyānikaṃ dhammaṃ kathenti. Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so puggalo yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāyati.
အာဝာသေတိ အာဝာသဒာနေ။ အာနိသံသောတိ ဥဒ္ရယော။ ပူဇာသက္ကာရဝသေန ပဌမယာမော ခေပိတော, သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပာဝသေသော မဇ္ဈိမယာမော ဂတောတိ ပာဠိယံ ‘‘ဗဟုဒေဝ ရတ္တိ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အတိရေကတရံ ဒိယဍ္ဎယာမ’’န္တိ။ သင္ဂဟံ နာရောဟတိ ဝိပုလဝိတ္ထာရဘာဝတော။ ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ဘတ္တာနုမောဒနာပိ ထောကံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ဝုစ္စမာနာ ဒီဃမဇ္ဈိမပမာဏာပိ ဟောတိ။ တထာ ဟိ သုဖုသိတံ ဒန္တာဝရဏံ, ဇိဝ္ဟာ တနုကာ, ဘဝင္ဂပရိဝာသော ပရိတ္တော, နတ္ထိ ဝေဂာယိတံ, နတ္ထိ ဝိတ္ထာယိတံ, နတ္ထိ အဗ္ယာဝဋမနော, သဗ္ဗညုတညာဏံ သမုပဗ္ယူဠ္ဟံ, အပရိက္ခယာ ပဋိသမ္ဘိဒာ။
Āvāseti āvāsadāne. Ānisaṃsoti udrayo. Pūjāsakkāravasena paṭhamayāmo khepito, satthu dhammadesanāya appāvaseso majjhimayāmo gatoti pāḷiyaṃ ‘‘bahudeva ratti’’nti vuttanti āha ‘‘atirekataraṃ diyaḍḍhayāma’’nti. Saṅgahaṃ nārohati vipulavitthārabhāvato. Buddhānañhi bhattānumodanāpi thokaṃ vaḍḍhetvā vuccamānā dīghamajjhimapamāṇāpi hoti. Tathā hi suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā tanukā, bhavaṅgaparivāso paritto, natthi vegāyitaṃ, natthi vitthāyitaṃ, natthi abyāvaṭamano, sabbaññutaññāṇaṃ samupabyūḷhaṃ, aparikkhayā paṭisambhidā.
သန္ဒသ္သေတ္ဝာတိအာဒီသု သန္ဒသ္သေတ္ဝာ အာဝာသဒာနပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မိံ ကထံ ကတ္ဝာ။ တတော ပရံ, မဟာရာဇ, ဣတိပိ သီလံ, ဣတိပိ သမာဓိ, ဣတိပိ ပညာတိ သီလာဒိဂုဏေ တေသံ သမ္မာ ဒသ္သေတ္ဝာ ဟတ္ထေန ဂဟေတ္ဝာ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ပကာသေတ္ဝာ။ သမာဒပေတ္ဝာတိ ဧဝံ သီလံ သမာဒာတဗ္ဗံ, သီလေ ပတိဋ္ဌိတေန ဧဝံ သမာဓိပညာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ယထာ တေ သီလာဒိဂုဏေ သမ္မာ အာဒိယန္တိ, တထာ ဂဏ္ဟာပေတ္ဝာ။ သမုတ္တေဇေတ္ဝာတိ ယထာသမာဒိန္နံ သီလံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတိ, သမထဝိပသ္သနာ စ ဘာဝိယမာနာ ယထာ သုဋ္ဌု ဝိသောဓိတာ ဥပရူပရိ ဝိသေသာဝဟာ ဟောန္တိ, ဧဝံ သမုတ္တေဇေတ္ဝာ နိသာမနဝသေန ဝောဒာပေတ္ဝာ။ သမ္ပဟံသေတ္ဝာတိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဌိတသီလာဒိဂုဏေဟိ သမ္ပတိ ပဋိလဒ္ဓဂုဏာနိသံသေဟိ စေဝ ဥပရိလဒ္ဓဗ္ဗဖလဝိသေသေဟိ စ စိတ္တံ သမ္ပဟံသေတ္ဝာ လဒ္ဓသ္သာသဝသေန သုဋ္ဌု တောသေတ္ဝာ။ ဧဝမေတေသံ ပဒာနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သက္ယရာဇာနော ယေဘုယ္ယေန ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာယ သာသနေ လဒ္ဓသ္သာဒာ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌာ စ။
Sandassetvātiādīsu sandassetvā āvāsadānapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā. Tato paraṃ, mahārāja, itipi sīlaṃ, itipi samādhi, itipi paññāti sīlādiguṇe tesaṃ sammā dassetvā hatthena gahetvā viya paccakkhato pakāsetvā. Samādapetvāti evaṃ sīlaṃ samādātabbaṃ, sīle patiṭṭhitena evaṃ samādhipaññā bhāvetabbāti yathā te sīlādiguṇe sammā ādiyanti, tathā gaṇhāpetvā. Samuttejetvāti yathāsamādinnaṃ sīlaṃ suvisuddhaṃ hoti, samathavipassanā ca bhāviyamānā yathā suṭṭhu visodhitā uparūpari visesāvahā honti, evaṃ samuttejetvā nisāmanavasena vodāpetvā. Sampahaṃsetvāti yathānusiṭṭhaṃ ṭhitasīlādiguṇehi sampati paṭiladdhaguṇānisaṃsehi ceva upariladdhabbaphalavisesehi ca cittaṃ sampahaṃsetvā laddhassāsavasena suṭṭhu tosetvā. Evametesaṃ padānaṃ attho veditabbo. Sakyarājāno yebhuyyena bhagavato dhammadesanāya sāsane laddhassādā laddhappatiṭṭhā ca.
ဥပသဂ္ဂသဒ္ဒာနံ အနေကတ္ထတ္တာ အဘိ-သဒ္ဒော အတိ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထောပိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ’’တိ။
Upasaggasaddānaṃ anekatthattā abhi-saddo ati-saddena samānatthopi hotīti vuttaṃ ‘‘abhikkantāti atikkantā’’ti.
တတ္ရ ကိရာတိအာဒိ ကေစိဝာဒောတိ ဗဒ္ဓောပိ န ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အကာရဏမေတ’’န္တိအာဒိ။ ကာယစိတ္တလဟုတာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣဒံ ကာယိကစေတသိကအညထာဘာဝသ္သ ကာရဏဝစနံ, လဟုတာဒိဥပ္ပန္နေ သဝနာနုတ္တရိယပဋိလာဘေန လဒ္ဓဗ္ဗဓမ္မတ္ထဝေဒသမဓိဂမတော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
Tatra kirātiādi kecivādoti baddhopi na hoti. Tenāha ‘‘akāraṇameta’’ntiādi. Kāyacittalahutādayo uppajjantīti idaṃ kāyikacetasikaaññathābhāvassa kāraṇavacanaṃ, lahutādiuppanne savanānuttariyapaṭilābhena laddhabbadhammatthavedasamadhigamato. Vuttañhetaṃ –
‘‘ယထာ , ယထာဝုသော, ဘိက္ခုနော သတ္ထာ ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိကော သဗ္ရဟ္မစာရီ, တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပာမောဇ္ဇ’’န္တိအာဒိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၂၂, ၃၅၅; အ. နိ. ၅.၂၆)။
‘‘Yathā , yathāvuso, bhikkhuno satthā vā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniko sabrahmacārī, tathā tathā so tasmiṃ dhamme labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojja’’ntiādi (dī. ni. 3.322, 355; a. ni. 5.26).
ပိဋ္ဌိဝာတော ဥပ္ပဇ္ဇိ ဥပာဒိန္နသရီရသ္သ တထာရူပတ္တာ သင္ခာရာနဉ္စ အနိစ္စတာယ ဒုက္ခာနုဗန္ဓတ္တာ။ အကာရဏံ ဝာ ဧတန္တိ ယေနာဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ, တမေဝ အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ပဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကပလ္လင္ကေန နိသီဒိတုံ ပဟောတိ ယထာ တံ ဝေလုဝဂာမကေ။ ဧတ္တကေ ဌာနေတိ ဧတ္တကေ ဌာနေ ဌာနံ နိပ္ဖန္နန္တိ ယောဇနာ။ တဉ္စ ခောတိ ဝုဋ္ဌာနသညံ စိတ္တေ ဌပနံ။ ဓမ္မကထံ သုဏမာနော ဓမ္မဂာရဝေန။
Piṭṭhivāto uppajji upādinnasarīrassa tathārūpattā saṅkhārānañca aniccatāya dukkhānubandhattā. Akāraṇaṃ vā etanti yenādhippāyena vuttaṃ, tameva adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘pahotī’’tiādi vuttaṃ. Ekapallaṅkena nisīdituṃ pahoti yathā taṃ veluvagāmake. Ettake ṭhāneti ettake ṭhāne ṭhānaṃ nipphannanti yojanā. Tañca khoti vuṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapanaṃ. Dhammakathaṃ suṇamāno dhammagāravena.
အဝသ္သုတသ္သာတိ အဝသ္သုတဘာဝသ္သ ရာဂာဒိဝသေန။ အဝသ္သုတသ္သ ကာရဏန္တိ တိန္တဘာဝကာရဏံ။ ကိလေသာဓိမုစ္စနေနာတိ ကိလေသဝသေန ပရိပ္ဖန္ဒိတဝသေန။ နိဗ္ဗာပနံ ဝိယာတိ ဝူပသမော ဝိယ။ နိဗ္ဗိသေဝနာနန္တိ ပရိပ္ဖန္ဒနရဟိတာနံ။
Avassutassāti avassutabhāvassa rāgādivasena. Avassutassa kāraṇanti tintabhāvakāraṇaṃ. Kilesādhimuccanenāti kilesavasena paripphanditavasena. Nibbāpanaṃ viyāti vūpasamo viya. Nibbisevanānanti paripphandanarahitānaṃ.
အဝသ္သုတပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya / ၆. အဝသ္သုတပရိယာယသုတ္တံ • 6. Avassutapariyāyasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၆. အဝသ္သုတပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
