| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
6. අවස්‌සුතපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
243. සන්‌ථාගාරන්‌ති සඤ්‌ඤාපනාගාරං. තෙනාහ ‘‘උය්‍යොගකාලාදීසූ’’තිආදි. ආදි-සද්‌දෙන මඞ්‌ගලමහාදීනං සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො. සන්‌ථරන්‌තීති විස්‌සමන්‌ති , පරිස්‌සමං විනොදෙන්‌තීති අත්‌ථො. සහාති සන්‌නිපාතවසෙන එකජ්‌ඣං. සහ අත්‌ථානුසාසනං අගාරන්‌ති තස්‌මිං අත්‌ථෙ ත්‌ථ-කාරස්‌ස න්‌ථ-කාරං කත්‌වා ‘‘සන්‌ථාගාර’’න්‌ති වුච්‌චතීති දට්‌ඨබ්‌බං, පඨමං තත්‌ථ සම්‌මන්‌තනවසෙන සන්‌ථරන්‌ති විචාරෙන්‌තීති අත්‌ථො.
243.Santhāgāranti saññāpanāgāraṃ. Tenāha ‘‘uyyogakālādīsū’’tiādi. Ādi-saddena maṅgalamahādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Santharantīti vissamanti , parissamaṃ vinodentīti attho. Sahāti sannipātavasena ekajjhaṃ. Saha atthānusāsanaṃ agāranti tasmiṃ atthe ttha-kārassa ntha-kāraṃ katvā ‘‘santhāgāra’’nti vuccatīti daṭṭhabbaṃ, paṭhamaṃ tattha sammantanavasena santharanti vicārentīti attho.
තෙපිටකං බුද්‌ධවචනං ආගතමෙව භවිස්‌සතීති බුද්‌ධවචනස්‌ස ආගමනසීසෙන අරියඵලධම්‌මානම්‌පි ආගමනං වුත්‌තමෙව. තියාමරත්‌තිං තත්‌ථ වසන්‌තානං ඵලසමාපත්‌තිවළඤ්‌ජනං හොතීති. තස්‌මිඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ කල්‍යාණධම්‌මා කල්‍යාණපුථුජ්‌ජනා විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙන්‌තා හොන්‌තීති අරියමග්‌ගධම්‌මානම්‌පි තත්‌ථ ආගමනං හොතියෙව.
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatīti buddhavacanassa āgamanasīsena ariyaphaladhammānampi āgamanaṃ vuttameva. Tiyāmarattiṃ tattha vasantānaṃ phalasamāpattivaḷañjanaṃ hotīti. Tasmiñca bhikkhusaṅghe kalyāṇadhammā kalyāṇaputhujjanā vipassanaṃ ussukkāpentā hontīti ariyamaggadhammānampi tattha āgamanaṃ hotiyeva.
අල්‌ලගොමයෙනාති අච්‌ඡෙන අල්‌ලගොමයරසෙන. ඔපුඤ්‌ජාපෙත්‌වාති විලිම්‌පෙත්‌වා. චතුජ්‌ජාතියගන්‌ධෙහීති කුඞ්‌කුමතුරුක්‌ඛයවනපුප්‌ඵතමාලපත්‌තගන්‌ධෙහි. නානාවණ්‌ණෙති නීලාදිවසෙන නානාවණ්‌ණෙ, භිත්‌තිවිසෙසවසෙන නානාසණ්‌ඨානරූපෙ. ‘‘මහාපිට්‌ඨිකකොජවෙති හත්‌ථිපිට්‌ඨිආදීසු අත්‌ථරිතබ්‌බතාය ‘මහාපිට්‌ඨිකා’ති ලද්‌ධසමඤ්‌ඤෙ කොජවෙ’’ති වදන්‌ති. කුත්‌තකෙ පන සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං, ‘‘චතුරඞ්‌ගුලාධිකපුප්‌ඵා මහාපිට්‌ඨිකකොජවා’’තිපි වදන්‌ති. හත්‌ථත්‌ථරඅස්‌සත්‌ථරා හත්‌ථිඅස්‌සපිට්‌ඨීසු අත්‌ථරිතබ්‌බා හත්‌ථිඅස්‌සරූපවිචිත්‌තා ච අත්‌ථරකා. සීහත්‌ථරකාදයො පන සීහරූපාදිවිචිත්‌තා එව අත්‌ථරකා. චිත්‌තත්‌ථරකං නානාවිධරූපෙහි චෙව නානාවිධමාලාකම්‌මාදීහි ච විචිත්‌තං අත්‌ථරකං.
Allagomayenāti acchena allagomayarasena. Opuñjāpetvāti vilimpetvā. Catujjātiyagandhehīti kuṅkumaturukkhayavanapupphatamālapattagandhehi. Nānāvaṇṇeti nīlādivasena nānāvaṇṇe, bhittivisesavasena nānāsaṇṭhānarūpe. ‘‘Mahāpiṭṭhikakojaveti hatthipiṭṭhiādīsu attharitabbatāya ‘mahāpiṭṭhikā’ti laddhasamaññe kojave’’ti vadanti. Kuttake pana sandhāyetaṃ vuttaṃ, ‘‘caturaṅgulādhikapupphā mahāpiṭṭhikakojavā’’tipi vadanti. Hatthattharaassattharā hatthiassapiṭṭhīsu attharitabbā hatthiassarūpavicittā ca attharakā. Sīhattharakādayo pana sīharūpādivicittā eva attharakā. Cittattharakaṃ nānāvidharūpehi ceva nānāvidhamālākammādīhi ca vicittaṃ attharakaṃ.
උපධානන්‌ති අපස්‌සයනං. උපදහිත්‌වාති අපස්‌සයයොග්‌ගභාවෙන ඨපෙත්‌වා. ගන්‌ධෙහි කතමාලා ගන්‌ධදාමං. තමාලපත්‌තාදීහි කතමාලා පත්‌තදාමං. ආදි-සද්‌දෙන හිඞ්‌ගුලතක්‌කොලජාතිඵලජාතිපුප්‌ඵාදීහි කතදාමං සඞ්‌ගණ්‌හාති. පල්‌ලඞ්‌කාකාරෙන කතපීඨං පල්‌ලඞ්‌කපීඨං. තීසු පස්‌සෙසු එකපස්‌සෙ එව වා සඋපස්‌සයං අපස්‌සයපීඨං. අනපස්‌සයං මුණ්‌ඩපීඨං. යොජනාවට්‌ටෙති යොජනපරික්‌ඛෙපොකාසෙ.
Upadhānanti apassayanaṃ. Upadahitvāti apassayayoggabhāvena ṭhapetvā. Gandhehi katamālā gandhadāmaṃ. Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ. Ādi-saddena hiṅgulatakkolajātiphalajātipupphādīhi katadāmaṃ saṅgaṇhāti. Pallaṅkākārena katapīṭhaṃ pallaṅkapīṭhaṃ. Tīsu passesu ekapasse eva vā saupassayaṃ apassayapīṭhaṃ. Anapassayaṃ muṇḍapīṭhaṃ. Yojanāvaṭṭeti yojanaparikkhepokāse.
සංවිධායාති අන්‌තරවාසකස්‌ස කොණපදෙසං ඉතරපදෙසඤ්‌ච සමං කත්‌වා විධාය. තෙනාහ – ‘‘කත්‌තරියා පදුමං කන්‌තෙන්‌තො වියා’’ති, ‘‘තිමණ්‌ඩලං පටිච්‌ඡාදෙන්‌තො’’ති ච. යස්‌මා බුද්‌ධානං රූපසම්‌පදා විය ආකප්‌පසම්‌පදාපි පරමුක්‌කංසතං ගතා, තස්‌මා තදා භගවා එවං සොභෙය්‍යාති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සුවණ්‌ණපාමඞ්‌ගෙනා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ ‘‘අසමෙන බුද්‌ධවෙසෙනා’’තිආදිනා තදා භගවා බුද්‌ධානුභාවස්‌ස නිගුහනෙ කාරණාභාවතො තත්‌ථ සන්‌නිපතිතදෙවමනුස්‌සනාගයක්‌ඛගන්‌ධබ්‌බාදීනං පසාදජනනත්‌ථං අත්‌තනො සභාවපකතියාව කපිලවත්‌ථුං පාවිසීති දස්‌සෙති. බුද්‌ධානං කායපභා නාම පකතියා අසීතිහත්‌ථමත්‌තපදෙසං විසරතීති ආහ ‘‘අසීතිහත්‌ථට්‌ඨානං අග්‌ගහෙසී’’ති. නීලපීතලොහිතොදාතමඤ්‌ජිට්‌ඨපභස්‌සරානං වසෙන ඡබ්‌බණ්‌ණා බුද්‌ධරස්‌මියො.
Saṃvidhāyāti antaravāsakassa koṇapadesaṃ itarapadesañca samaṃ katvā vidhāya. Tenāha – ‘‘kattariyā padumaṃ kantento viyā’’ti, ‘‘timaṇḍalaṃ paṭicchādento’’ti ca. Yasmā buddhānaṃ rūpasampadā viya ākappasampadāpi paramukkaṃsataṃ gatā, tasmā tadā bhagavā evaṃ sobheyyāti dassento ‘‘suvaṇṇapāmaṅgenā’’tiādimāha. Tattha ‘‘asamena buddhavesenā’’tiādinā tadā bhagavā buddhānubhāvassa niguhane kāraṇābhāvato tattha sannipatitadevamanussanāgayakkhagandhabbādīnaṃ pasādajananatthaṃ attano sabhāvapakatiyāva kapilavatthuṃ pāvisīti dasseti. Buddhānaṃ kāyapabhā nāma pakatiyā asītihatthamattapadesaṃ visaratīti āha ‘‘asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī’’ti. Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇā buddharasmiyo.
සබ්‌බපාලිඵුල්‌ලොති මූලතො පට්‌ඨාය යාව සාඛග්‌ගා සමන්‌තතො ඵුල්‌ලො විකසිතො. පටිපාටියා ඨපිතානන්‌තිආදි පරිකප්‌පූපමා, යථා තං…පෙ.… අලඞ්‌කතං අඤ්‌ඤං විරොචති, එවං විරොචිත්‌ථ, සමතිංසාය පාරමිතාහි අභිසඞ්‌ඛතත්‌තා එවං විරොචිත්‌ථාති වුත්‌තං හොති. ‘‘පඤ්‌චවීසතියා ගඞ්‌ගානන්‌ති සතමුඛා හුත්‌වා සමුද්‌දං පවිට්‌ඨාය මහාගඞ්‌ගාය මහන්‌තමහන්‌තානං ගඞ්‌ගානං පඤ්‌චවීසතී’’ති වදන්‌ති. පපඤ්‌චසූදනියං (ම. නි. අට්‌ඨ. 2.22) ‘‘පඤ්‌චවීසතියා නදීන’’න්‌ති වුත්‌තං, ගඞ්‌ගාදීනං චන්‌දභාගාපරියොසානානං පඤ්‌චවීසතියා මහානදීනන්‌ති අත්‌ථො. පරිකප්‌පවචනඤ්‌හෙතං. සම්‌භිජ්‌ජාති සම්‌භෙදං මිස්‌සීභාවං පත්‌වා මුඛද්‌වාරෙති සමුද්‌දං පවිට්‌ඨට්‌ඨානෙ.
Sabbapāliphulloti mūlato paṭṭhāya yāva sākhaggā samantato phullo vikasito. Paṭipāṭiyā ṭhapitānantiādi parikappūpamā, yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ aññaṃ virocati, evaṃ virocittha, samatiṃsāya pāramitāhi abhisaṅkhatattā evaṃ virocitthāti vuttaṃ hoti. ‘‘Pañcavīsatiyā gaṅgānanti satamukhā hutvā samuddaṃ paviṭṭhāya mahāgaṅgāya mahantamahantānaṃ gaṅgānaṃ pañcavīsatī’’ti vadanti. Papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.22) ‘‘pañcavīsatiyā nadīna’’nti vuttaṃ, gaṅgādīnaṃ candabhāgāpariyosānānaṃ pañcavīsatiyā mahānadīnanti attho. Parikappavacanañhetaṃ. Sambhijjāti sambhedaṃ missībhāvaṃ patvā mukhadvāreti samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhāne.
නාගසුපණ්‌ණගන්‌ධබ්‌බයක්‌ඛාදීනන්‌තිආදි පරිකප්‌පවසෙන වුත්‌තං. සහස්‌සෙනාති පදසහස්‌සෙන, භාණවාරප්‌පමාණෙන ගන්‌ථෙනාති අත්‌ථො.
Nāgasupaṇṇagandhabbayakkhādīnantiādi parikappavasena vuttaṃ. Sahassenāti padasahassena, bhāṇavārappamāṇena ganthenāti attho.
කම්‌පයන්‌තො වසුන්‌ධරන්‌ති අත්‌තනො ගුණවිසෙසෙහි පථවීකම්‌මං උන්‌නාදෙන්‌තො, එවංභූතොපි අහෙඨයන්‌තො පාණානි. සබ්‌බපදක්‌ඛිණත්‌තා බුද්‌ධානං දක්‌ඛිණං පඨමං පාදං උද්‌ධරන්‌තො. සමං සම්‌ඵුසතෙ භූමිං සුප්‌පතිට්‌ඨිතපාදතාය. යදිපි භූමිං සමං ඵුසති, රජසා නුපලිප්‌පති සුඛුමත්‌තා ඡවියා. නින්‌නට්‌ඨානං උන්‌නමතීතිආදි බුද්‌ධානං සුප්‌පතිට්‌ඨිතපාදතාසඞ්‌ඛාතමහාපුරිසලක්‌ඛණපටිලාභස්‌ස නිස්‌සන්‌දඵලං. නාතිදූරෙ උද්‌ධරතීති අතිදූරෙ ඨපෙතුං න උද්‌ධරති. නච්‌චාසන්‌නෙ ච නික්‌ඛිපන්‌ති අච්‌චාසන්‌නෙ ච ඨානෙ අනික්‌ඛිපන්‌තො නිය්‍යාති. හාසයන්‌තො සදෙවකෙ ලොකෙ තොසෙන්‌තො. චතූහි පාදෙහි චරතීති චතුචාරී.
Kampayanto vasundharanti attano guṇavisesehi pathavīkammaṃ unnādento, evaṃbhūtopi aheṭhayanto pāṇāni. Sabbapadakkhiṇattā buddhānaṃ dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto. Samaṃ samphusate bhūmiṃ suppatiṭṭhitapādatāya. Yadipi bhūmiṃ samaṃ phusati, rajasā nupalippati sukhumattā chaviyā. Ninnaṭṭhānaṃ unnamatītiādi buddhānaṃ suppatiṭṭhitapādatāsaṅkhātamahāpurisalakkhaṇapaṭilābhassa nissandaphalaṃ. Nātidūre uddharatīti atidūre ṭhapetuṃ na uddharati. Naccāsanne ca nikkhipanti accāsanne ca ṭhāne anikkhipanto niyyāti. Hāsayanto sadevake loke tosento. Catūhi pādehi caratīti catucārī.
බුද්‌ධානුභාවස්‌ස පකාසනවසෙන ගතත්‌තා වණ්‌ණකාලො නාම එස. සරීරවණ්‌ණෙ වා ගුණවණ්‌ණෙ වා කථියමානෙ දුක්‌කථිතන්‌ති න වත්‌තබ්‌බං. කස්‌මා? අප්‌පමාණවණ්‌ණා හි බුද්‌ධා භගවන්‌තො, බුද්‌ධගුණසංවණ්‌ණනා ජානන්‌තස්‌ස යථාරද්‌ධසංවණ්‌ණනංයෙව අනුපවිසති. දුකූලචුම්‌බටකෙනාති ගන්‌ථිත්‌වා ගහිතදුකූලවත්‌ථෙන.
Buddhānubhāvassa pakāsanavasena gatattā vaṇṇakālo nāma esa. Sarīravaṇṇe vā guṇavaṇṇe vā kathiyamāne dukkathitanti na vattabbaṃ. Kasmā? Appamāṇavaṇṇā hi buddhā bhagavanto, buddhaguṇasaṃvaṇṇanā jānantassa yathāraddhasaṃvaṇṇanaṃyeva anupavisati. Dukūlacumbaṭakenāti ganthitvā gahitadukūlavatthena.
නාගවික්‌කන්‌තචාරණොති හත්‌ථිනාගසදිසපදනික්‌ඛෙපො. සතපුඤ්‌ඤලක්‌ඛණොති අනෙකසතපුඤ්‌ඤාභිනිබ්‌බත්‌තමහාපුරිසලක්‌ඛණො. මණිවෙරොචනො යථාති චතුරාසීතිසහස්‌සමණිපරිවාරිතො අතිවිය විරොචමානො විජ්‌ජොතමානො මණි විය. ‘‘වෙරොචනො නාම එකො මණී’’ති කෙචි. මහාසාලොවාති මහන්‌තො සාලරුක්‌ඛො විය, සුද්‌ධට්‌ඨිතො කොවිළාරාදි මහාරුක්‌ඛො විය වා. පදුමො කොකනදො යථාති කොකනදසඞ්‌ඛාතං මහාපදුමං විය, විකසමානපදුමං විය වා.
Nāgavikkantacāraṇoti hatthināgasadisapadanikkhepo. Satapuññalakkhaṇoti anekasatapuññābhinibbattamahāpurisalakkhaṇo. Maṇiverocano yathāti caturāsītisahassamaṇiparivārito ativiya virocamāno vijjotamāno maṇi viya. ‘‘Verocano nāma eko maṇī’’ti keci. Mahāsālovāti mahanto sālarukkho viya, suddhaṭṭhito koviḷārādi mahārukkho viya vā. Padumo kokanado yathāti kokanadasaṅkhātaṃ mahāpadumaṃ viya, vikasamānapadumaṃ viya vā.
ආකාසගඞ්‌ගං ඔතාරෙන්‌තො වියාතිආදි තස්‌සා පකිණ්‌ණකකථාය අඤ්‌ඤෙසං සුදුක්‌කරභාවදස්‌සනඤ්‌චෙව සුණන්‌තානං අච්‌චන්‌තසුඛාවහභාවදස්‌සනඤ්‌ච. පථවොජං ආකඩ්‌ඪන්‌තො වියාති නාළියන්‌තං යොජෙත්‌වා මහාපථවියා හෙට්‌ඨිමතලෙ පප්‌පටකොජං උද්‌ධං මුඛං කත්‌වා ආකඩ්‌ඪන්‌තො විය. යොජනිකන්‌ති යොජනපමාණං. මධුභණ්‌ඩන්‌ති මධුපටලං.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyātiādi tassā pakiṇṇakakathāya aññesaṃ sudukkarabhāvadassanañceva suṇantānaṃ accantasukhāvahabhāvadassanañca. Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyāti nāḷiyantaṃ yojetvā mahāpathaviyā heṭṭhimatale pappaṭakojaṃ uddhaṃ mukhaṃ katvā ākaḍḍhanto viya. Yojanikanti yojanapamāṇaṃ. Madhubhaṇḍanti madhupaṭalaṃ.
මහන්‌තන්‌ති විපුලං උළාරපුඤ්‌ඤං. සබ්‌බදානං දින්‌නමෙව හොතීති සබ්‌බමෙව පච්‌චයජාතං ආවාසදායකෙන දින්‌නමෙව හොති. තථා හි ද්‌වෙ තයො ගාමෙ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා කිඤ්‌චි අලද්‌ධා ආගතස්‌සපි ඡායූදකසම්‌පන්‌නං ආරාමං පවිසිත්‌වා න්‌හායිත්‌වා පටිස්‌සයෙ මුහුත්‌තං නිපජ්‌ජිත්‌වා උට්‌ඨාය නිසින්‌නස්‌ස කායෙ බලං ආහරිත්‌වා පක්‌ඛිත්‌තං විය හොති. බහි විචරන්‌තස්‌ස ච කායෙ වණ්‌ණධාතු වාතාතපෙහි කිලමති, පටිස්‌සයං පවිසිත්‌වා ද්‌වාරං පිධාය මුහුත්‌තං නිසින්‌නස්‌ස විසභාගසන්‌තති වූපසම්‌මති, සභාගසන්‌තති පතිට්‌ඨාති, වණ්‌ණධාතු ආහරිත්‌වා පක්‌ඛිත්‌තා විය හොති, බහි විචරන්‌තස්‌ස ච පාදෙ කණ්‌ටකා විජ්‌ඣන්‌ති, ඛාණු පහරති, සරීසපාදිපරිස්‌සයා චෙව චොරභයඤ්‌ච උප්‌පජ්‌ජති, පටිස්‌සයං පවිසිත්‌වා ද්‌වාරං පිධාය නිසින්‌නස්‌ස පන සබ්‌බෙපෙතෙ පරිස්‌සයා න හොන්‌ති. සජ්‌ඣායන්‌තස්‌ස ධම්‌මපීතිසුඛං, කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තස්‌ස උපසමසුඛං උප්‌පජ්‌ජති බහිද්‌ධා වික්‌ඛෙපාභාවතො. බහි විචරන්‌තස්‌ස ච කායෙ සෙදා මුච්‌චන්‌ති, අක්‌ඛීනි ඵන්‌දන්‌ති, සෙනාසනං පවිසනක්‌ඛණෙ මඤ්‌චපීඨාදීනි න පඤ්‌ඤායන්‌ති, මුහුත්‌තං නිසින්‌නස්‌ස පන අක්‌ඛිපසාදො ආහරිත්‌වා පක්‌ඛිත්‌තො විය හොති, ද්‌වාරවාතපානමඤ්‌චපීඨාදීනි පඤ්‌ඤායන්‌ති. එතස්‌මිඤ්‌ච ආවාසෙ වසන්‌තං දිස්‌වා මනුස්‌සා චතූහි පච්‌චයෙහි සක්‌කච්‌චං උපට්‌ඨහන්‌ති. තෙන වුත්‌තං – ‘‘ආවාසදානස්‌මිඤ්‌හි දින්‌නෙ සබ්‌බදානං දින්‌නමෙව හොතී’’ති. භූමට්‌ඨක…පෙ.… න සක්‌කාති අයමත්‌ථො මහාසුදස්‌සනවත්‌ථුනා (දී. නි. 2.241 ආදයො) දීපෙතබ්‌බො. මාතුකුච්‌ඡි අසම්‌බාධොව හොතීති අයමත්‌ථො අන්‌තිමභවිකානං මහාබොධිසත්‌තානං පටිසන්‌ධිවසෙන දීපෙතබ්‌බො.
Mahantanti vipulaṃ uḷārapuññaṃ. Sabbadānaṃ dinnameva hotīti sabbameva paccayajātaṃ āvāsadāyakena dinnameva hoti. Tathā hi dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā paṭissaye muhuttaṃ nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti. Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nisinnassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti, bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭakā vijjhanti, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa pana sabbepete parissayā na honti. Sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa upasamasukhaṃ uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato. Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti. Tena vuttaṃ – ‘‘āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hotī’’ti. Bhūmaṭṭhaka…pe… nasakkāti ayamattho mahāsudassanavatthunā (dī. ni. 2.241 ādayo) dīpetabbo. Mātukucchi asambādhova hotīti ayamattho antimabhavikānaṃ mahābodhisattānaṃ paṭisandhivasena dīpetabbo.
සීතන්‌ති අජ්‌ඣත්‌තං ධාතුක්‌ඛොභවසෙන වා බහිද්‌ධා උතුවිපරිණාමවසෙන වා උප්‌පජ්‌ජනකසීතං. උණ්‌හන්‌ති අග්‌ගිසන්‌තාපං, තස්‌ස ච දවදාහාදීසු සම්‌භවො දට්‌ඨබ්‌බො. පටිහන්‌තීති පටිහනති. යථා තදුභයවසෙන කායචිත්‌තානං ආබාධො න හනති, එවං කරොති. සීතුණ්‌හබ්‌භාහතෙ හි සරීරෙ වික්‌ඛිත්‌තචිත්‌තො භික්‌ඛු යොනිසො පදහිතුං න සක්‌කොති. වාළමිගානීති සීහබ්‍යග්‌ඝාදිවාළමිගෙ. ගුත්‌තසෙනාසනඤ්‌හි පවිසිත්‌වා ද්‌වාරං පිධාය නිසින්‌නස්‌ස තෙ පරිස්‌සයා න හොන්‌ති. සරීසපෙති යෙ කෙචි සරන්‌තා ගච්‌ඡන්‌තෙ දීඝජාතිකෙ සප්‌පාදිකෙ අඤ්‌ඤෙ ච තථාරූපෙ. මකසෙති නිදස්‌සනමත්‌තමෙතං, ඩංසාදීනං එතෙනෙව සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො. සිසිරෙති සීතකාලවසෙන සත්‌තාහවද්‌දලිකාදිවසෙන ච උප්‌පන්‌නෙ සිසිරසම්‌ඵස්‌සෙ. වුට්‌ඨියොති යදා තදා උප්‌පන්‌නා වස්‌සවුට්‌ඨියො පටිහනතීති යොජනා.
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ. Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa ca davadāhādīsu sambhavo daṭṭhabbo. Paṭihantīti paṭihanati. Yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ ābādho na hanati, evaṃ karoti. Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti. Vāḷamigānīti sīhabyagghādivāḷamige. Guttasenāsanañhi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na honti. Sarīsapeti ye keci sarantā gacchante dīghajātike sappādike aññe ca tathārūpe. Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnaṃ eteneva saṅgaho daṭṭhabbo. Sisireti sītakālavasena sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse. Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
වාතාතපො ඝොරොති රුක්‌ඛගච්‌ඡාදීනං උබ්‌බහනභඤ්‌ජනාදිවසෙන පවත්‌තියා ඝොරො සරජඅරජාදිභෙදො වාතො චෙව ගිම්‌හපරිළාහසමයෙසු උප්‌පත්‌තියා ඝොරො සූරියාතපො ච. පටිහඤ්‌ඤතීති පටිබාහීයති. ලෙණත්‌ථන්‌ති නානාරම්‌මණතො චිත්‌තං නිවත්‌තිත්‌වා පටිසල්‌ලාණාරාමත්‌ථං. සුඛත්‌ථන්‌ති වුත්‌තපරිස්‌සයාභාවෙන ඵාසුවිහාරත්‌ථං. ඣායිතුන්‌ති අට්‌ඨතිංසාය ආරම්‌මණෙසු යත්‌ථ කත්‌ථචි චිත්‌තං උපනිබන්‌ධිත්‌වා සමාදහනවසෙන ඣායිතුං. විපස්‌සිතුන්‌ති අනිච්‌චාදිවසෙන සඞ්‌ඛාරෙ සම්‌මසිතුං.
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ubbahanabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca. Paṭihaññatīti paṭibāhīyati. Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattitvā paṭisallāṇārāmatthaṃ. Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ. Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā samādahanavasena jhāyituṃ. Vipassitunti aniccādivasena saṅkhāre sammasituṃ.
විහාරෙති පටිස්‌සයෙ. කාරයෙති කාරාපෙය්‍ය. රම්‌මෙති මනොරමෙ. වාසයෙත්‌ථ බහුස්‌සුතෙති කාරෙත්‌වා පන එත්‌ථ විහාරෙසු බහුස්‌සුතෙ සීලවන්‌තෙ කල්‍යාණධම්‌මෙ නිවාසෙය්‍ය. තෙ නිවාසෙන්‌තො පන තෙසං බහුස්‌සුතානං යථා පච්‌චයෙහි කිලමථො න හොති. එවං අන්‌නඤ්‌ච පානඤ්‌ච වත්‌ථසෙනාසනානි ච දදෙය්‍ය උජුභූතෙසු අජ්‌ඣාසයසම්‌පන්‌නෙසු කම්‌මඵලානං රතනත්‌තයගුණානඤ්‌ච සද්‌දහනෙන විප්‌පසන්‌නෙන චෙතසා. ඉදානි ගහට්‌ඨපබ්‌බජිතානං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤූපකාරතං දස්‌සෙතුං ‘‘තෙ තස්‌සා’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ තෙති බහුස්‌සුතා. තස්‌සාති උපාසකස්‌ස. ධම්‌මං දෙසෙන්‌තීති සකලවට්‌ටදුක්‌ඛපනූදනං නිය්‍යානිකං ධම්‌මං කථෙන්‌ති. යං සො ධම්‌මං ඉධඤ්‌ඤායාති සො පුග්‌ගලො යං සද්‌ධම්‌මං ඉමස්‌මිං සාසනෙ සම්‌මාපටිපජ්‌ජනෙන ජානිත්‌වා අග්‌ගමග්‌ගාධිගමෙන අනාසවො හුත්‌වා පරිනිබ්‌බායති.
Vihāreti paṭissaye. Kārayeti kārāpeyya. Rammeti manorame. Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya. Te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti. Evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammaphalānaṃ ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā. Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakārataṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha. Tattha teti bahussutā. Tassāti upāsakassa. Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ niyyānikaṃ dhammaṃ kathenti. Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so puggalo yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāyati.
ආවාසෙති ආවාසදානෙ. ආනිසංසොති උද්‍රයො. පූජාසක්‌කාරවසෙන පඨමයාමො ඛෙපිතො, සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනාය අප්‌පාවසෙසො මජ්‌ඣිමයාමො ගතොති පාළියං ‘‘බහුදෙව රත්‌ති’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘අතිරෙකතරං දියඩ්‌ඪයාම’’න්‌ති. සඞ්‌ගහං නාරොහති විපුලවිත්‌ථාරභාවතො. බුද්‌ධානඤ්‌හි භත්‌තානුමොදනාපි ථොකං වඩ්‌ඪෙත්‌වා වුච්‌චමානා දීඝමජ්‌ඣිමපමාණාපි හොති. තථා හි සුඵුසිතං දන්‌තාවරණං, ජිව්‌හා තනුකා, භවඞ්‌ගපරිවාසො පරිත්‌තො, නත්‌ථි වෙගායිතං, නත්‌ථි විත්‌ථායිතං, නත්‌ථි අබ්‍යාවටමනො, සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං සමුපබ්‍යූළ්‌හං, අපරික්‌ඛයා පටිසම්‌භිදා.
Āvāseti āvāsadāne. Ānisaṃsoti udrayo. Pūjāsakkāravasena paṭhamayāmo khepito, satthu dhammadesanāya appāvaseso majjhimayāmo gatoti pāḷiyaṃ ‘‘bahudeva ratti’’nti vuttanti āha ‘‘atirekataraṃ diyaḍḍhayāma’’nti. Saṅgahaṃ nārohati vipulavitthārabhāvato. Buddhānañhi bhattānumodanāpi thokaṃ vaḍḍhetvā vuccamānā dīghamajjhimapamāṇāpi hoti. Tathā hi suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā tanukā, bhavaṅgaparivāso paritto, natthi vegāyitaṃ, natthi vitthāyitaṃ, natthi abyāvaṭamano, sabbaññutaññāṇaṃ samupabyūḷhaṃ, aparikkhayā paṭisambhidā.
සන්‌දස්‌සෙත්‌වාතිආදීසු සන්‌දස්‌සෙත්‌වා ආවාසදානපටිසංයුත්‌තං ධම්‌මිං කථං කත්‌වා. තතො පරං, මහාරාජ, ඉතිපි සීලං, ඉතිපි සමාධි, ඉතිපි පඤ්‌ඤාති සීලාදිගුණෙ තෙසං සම්‌මා දස්‌සෙත්‌වා හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා විය පච්‌චක්‌ඛතො පකාසෙත්‌වා. සමාදපෙත්‌වාති එවං සීලං සමාදාතබ්‌බං, සීලෙ පතිට්‌ඨිතෙන එවං සමාධිපඤ්‌ඤා භාවෙතබ්‌බාති යථා තෙ සීලාදිගුණෙ සම්‌මා ආදියන්‌ති, තථා ගණ්‌හාපෙත්‌වා. සමුත්‌තෙජෙත්‌වාති යථාසමාදින්‌නං සීලං සුවිසුද්‌ධං හොති, සමථවිපස්‌සනා ච භාවියමානා යථා සුට්‌ඨු විසොධිතා උපරූපරි විසෙසාවහා හොන්‌ති, එවං සමුත්‌තෙජෙත්‌වා නිසාමනවසෙන වොදාපෙත්‌වා. සම්‌පහංසෙත්‌වාති යථානුසිට්‌ඨං ඨිතසීලාදිගුණෙහි සම්‌පති පටිලද්‌ධගුණානිසංසෙහි චෙව උපරිලද්‌ධබ්‌බඵලවිසෙසෙහි ච චිත්‌තං සම්‌පහංසෙත්‌වා ලද්‌ධස්‌සාසවසෙන සුට්‌ඨු තොසෙත්‌වා. එවමෙතෙසං පදානං අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. සක්‍යරාජානො යෙභුය්‍යෙන භගවතො ධම්‌මදෙසනාය සාසනෙ ලද්‌ධස්‌සාදා ලද්‌ධප්‌පතිට්‌ඨා ච.
Sandassetvātiādīsu sandassetvā āvāsadānapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā. Tato paraṃ, mahārāja, itipi sīlaṃ, itipi samādhi, itipi paññāti sīlādiguṇe tesaṃ sammā dassetvā hatthena gahetvā viya paccakkhato pakāsetvā. Samādapetvāti evaṃ sīlaṃ samādātabbaṃ, sīle patiṭṭhitena evaṃ samādhipaññā bhāvetabbāti yathā te sīlādiguṇe sammā ādiyanti, tathā gaṇhāpetvā. Samuttejetvāti yathāsamādinnaṃ sīlaṃ suvisuddhaṃ hoti, samathavipassanā ca bhāviyamānā yathā suṭṭhu visodhitā uparūpari visesāvahā honti, evaṃ samuttejetvā nisāmanavasena vodāpetvā. Sampahaṃsetvāti yathānusiṭṭhaṃ ṭhitasīlādiguṇehi sampati paṭiladdhaguṇānisaṃsehi ceva upariladdhabbaphalavisesehi ca cittaṃ sampahaṃsetvā laddhassāsavasena suṭṭhu tosetvā. Evametesaṃ padānaṃ attho veditabbo. Sakyarājāno yebhuyyena bhagavato dhammadesanāya sāsane laddhassādā laddhappatiṭṭhā ca.
උපසග්‌ගසද්‌දානං අනෙකත්‌ථත්‌තා අභි-සද්‌දො අති-සද්‌දෙන සමානත්‌ථොපි හොතීති වුත්‌තං ‘‘අභික්‌කන්‌තාති අතික්‌කන්‌තා’’ති.
Upasaggasaddānaṃ anekatthattā abhi-saddo ati-saddena samānatthopi hotīti vuttaṃ ‘‘abhikkantāti atikkantā’’ti.
තත්‍ර කිරාතිආදි කෙචිවාදොති බද්‌ධොපි න හොති. තෙනාහ ‘‘අකාරණමෙත’’න්‌තිආදි. කායචිත්‌තලහුතාදයො උප්‌පජ්‌ජන්‌තීති ඉදං කායිකචෙතසිකඅඤ්‌ඤථාභාවස්‌ස කාරණවචනං, ලහුතාදිඋප්‌පන්‌නෙ සවනානුත්‌තරියපටිලාභෙන ලද්‌ධබ්‌බධම්‌මත්‌ථවෙදසමධිගමතො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –
Tatra kirātiādi kecivādoti baddhopi na hoti. Tenāha ‘‘akāraṇameta’’ntiādi. Kāyacittalahutādayo uppajjantīti idaṃ kāyikacetasikaaññathābhāvassa kāraṇavacanaṃ, lahutādiuppanne savanānuttariyapaṭilābhena laddhabbadhammatthavedasamadhigamato. Vuttañhetaṃ –
‘‘යථා , යථාවුසො, භික්‌ඛුනො සත්‌ථා වා ධම්‌මං දෙසෙති අඤ්‌ඤතරො වා ගරුට්‌ඨානිකො සබ්‍රහ්‌මචාරී, තථා තථා සො තස්‌මිං ධම්‌මෙ ලභති අත්‌ථවෙදං, ලභති ධම්‌මවෙදං, ලභති ධම්‌මූපසංහිතං පාමොජ්‌ජ’’න්‌තිආදි (දී. නි. 3.322, 355; අ. නි. 5.26).
‘‘Yathā , yathāvuso, bhikkhuno satthā vā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniko sabrahmacārī, tathā tathā so tasmiṃ dhamme labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojja’’ntiādi (dī. ni. 3.322, 355; a. ni. 5.26).
පිට්‌ඨිවාතො උප්‌පජ්‌ජි උපාදින්‌නසරීරස්‌ස තථාරූපත්‌තා සඞ්‌ඛාරානඤ්‌ච අනිච්‌චතාය දුක්‌ඛානුබන්‌ධත්‌තා. අකාරණං වා එතන්‌ති යෙනාධිප්‌පායෙන වුත්‌තං, තමෙව අධිප්‌පායං විවරිතුං ‘‘පහොතී’’තිආදි වුත්‌තං. එකපල්‌ලඞ්‌කෙන නිසීදිතුං පහොති යථා තං වෙලුවගාමකෙ. එත්‌තකෙ ඨානෙති එත්‌තකෙ ඨානෙ ඨානං නිප්‌ඵන්‌නන්‌ති යොජනා. තඤ්‌ච ඛොති වුට්‌ඨානසඤ්‌ඤං චිත්‌තෙ ඨපනං. ධම්‌මකථං සුණමානො ධම්‌මගාරවෙන.
Piṭṭhivāto uppajji upādinnasarīrassa tathārūpattā saṅkhārānañca aniccatāya dukkhānubandhattā. Akāraṇaṃ vā etanti yenādhippāyena vuttaṃ, tameva adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘pahotī’’tiādi vuttaṃ. Ekapallaṅkena nisīdituṃ pahoti yathā taṃ veluvagāmake. Ettake ṭhāneti ettake ṭhāne ṭhānaṃ nipphannanti yojanā. Tañca khoti vuṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapanaṃ. Dhammakathaṃ suṇamāno dhammagāravena.
අවස්‌සුතස්‌සාති අවස්‌සුතභාවස්‌ස රාගාදිවසෙන. අවස්‌සුතස්‌ස කාරණන්‌ති තින්‌තභාවකාරණං. කිලෙසාධිමුච්‌චනෙනාති කිලෙසවසෙන පරිප්‌ඵන්‌දිතවසෙන. නිබ්‌බාපනං වියාති වූපසමො විය. නිබ්‌බිසෙවනානන්‌ති පරිප්‌ඵන්‌දනරහිතානං.
Avassutassāti avassutabhāvassa rāgādivasena. Avassutassa kāraṇanti tintabhāvakāraṇaṃ. Kilesādhimuccanenāti kilesavasena paripphanditavasena. Nibbāpanaṃ viyāti vūpasamo viya. Nibbisevanānanti paripphandanarahitānaṃ.
අවස්‌සුතපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 6. අවස්‌සුතපරියායසුත්‌තං • 6. Avassutapariyāyasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 6. අවස්‌සුතපරියායසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
