Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
౭. ఆవట్టహారవిభఙ్గవణ్ణనా
7. Āvaṭṭahāravibhaṅgavaṇṇanā
౨౯. తత్థ కతమో ఆవట్టో హారోతి ఆవట్టహారవిభఙ్గో. తత్థ ఆరమ్భథాతి ఆరమ్భధాతుసఙ్ఖాతం వీరియం కరోథ. నిక్కమథాతి కోసజ్జపక్ఖతో నిక్ఖన్తత్తా నిక్కమధాతుసఙ్ఖాతం తదుత్తరివీరియం కరోథ. యుఞ్జథ బుద్ధసాసనేతి యస్మా సీలసంవరో ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతా భోజనే మత్తఞ్ఞుతా సతిసమ్పజఞ్ఞన్తి ఇమేసు ధమ్మేసు పతిట్ఠితానం జాగరియానుయోగవసేన ఆరమ్భనిక్కమధాతుయో సమ్పజ్జన్తి, తస్మా తథాభూతసమథవిపస్సనాసఙ్ఖాతే భగవతో సాసనే యుత్తప్పయుత్తా హోథ. ధునాథ మచ్చునో సేనం, నళాగారంవ కుఞ్జరోతి ఏవం పటిపజ్జన్తా చ తేధాతుఇస్సరస్స మచ్చురాజస్స వసం సత్తే నేతీతి తస్స సేనాసఙ్ఖాతం అబలం దుబ్బలం యథా నామ బలూపపన్నో కుఞ్జరో నళేహి కతం అగారం ఖణేనేవ విద్ధంసేతి, ఏవమేవ కిలేసగణం ధునాథ విధమథ విద్ధంసేథాతి అత్థో (సం॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౧౮౫).
29.Tatthakatamo āvaṭṭo hāroti āvaṭṭahāravibhaṅgo. Tattha ārambhathāti ārambhadhātusaṅkhātaṃ vīriyaṃ karotha. Nikkamathāti kosajjapakkhato nikkhantattā nikkamadhātusaṅkhātaṃ taduttarivīriyaṃ karotha. Yuñjatha buddhasāsaneti yasmā sīlasaṃvaro indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā satisampajaññanti imesu dhammesu patiṭṭhitānaṃ jāgariyānuyogavasena ārambhanikkamadhātuyo sampajjanti, tasmā tathābhūtasamathavipassanāsaṅkhāte bhagavato sāsane yuttappayuttā hotha. Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaroti evaṃ paṭipajjantā ca tedhātuissarassa maccurājassa vasaṃ satte netīti tassa senāsaṅkhātaṃ abalaṃ dubbalaṃ yathā nāma balūpapanno kuñjaro naḷehi kataṃ agāraṃ khaṇeneva viddhaṃseti, evameva kilesagaṇaṃ dhunātha vidhamatha viddhaṃsethāti attho (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.185).
ఇదాని యదత్థం అయం గాథా నిక్ఖిత్తా, తం యోజేత్వా దస్సేతుం ‘‘ఆరమ్భథ నిక్కమథాతి వీరియస్స పదట్ఠాన’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థ ఆరమ్భథ నిక్కమథాతి ఇదం వచనం వీరియస్స పదట్ఠానం వీరియపయోగస్స కారణం వీరియారమ్భే నియోజనతో, ‘‘యోగా వే జాయతీ భూరీ’’తి (ధ॰ ప॰ ౨౮౨) వచనతో యోగో భావనా. తత్థ విపస్సనాభావనాయ వక్ఖమానత్తా సమాధిభావనా ఇధాధిప్పేతాతి వుత్తం – ‘‘యుఞ్జథ బుద్ధసాసనేతి సమాధిస్స పదట్ఠాన’’న్తి. ‘‘మచ్చునో సేన’’న్తి వుత్తాయ కిలేససేనాయ సమ్మా ధుననం ఞాణేనేవ హోతీతి ఆహ – ‘‘ధునాథ…పే॰… పదట్ఠాన’’న్తి. పున యథావుత్తవీరియసమాధిపఞ్ఞాసమ్పయుత్తేసు ఆధిపచ్చకిచ్చతాయ పపఞ్చప్పహానసమత్థా వట్టమూలం ఛిన్దిత్వా వివట్టం పాపేన్తి చాతి దస్సనత్థం ‘‘ఆరమ్భథ నిక్కమథాతి వీరియిన్ద్రియస్స పదట్ఠాన’’న్తిఆది వుత్తం. ఇమాని పదట్ఠానాని దేసనాతి ‘‘యానిమాని వీరియస్స పదట్ఠాన’’న్తిఆదినా వీరియాదీనం పదట్ఠానాని వుత్తాని, సా ఆరమ్భథ నిక్కమథాతి ఆదిదేసనా, న వీరియారమ్భవత్థుఆదీనీతి అత్థో. తథా చేవ సంవణ్ణితం.
Idāni yadatthaṃ ayaṃ gāthā nikkhittā, taṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyassa padaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha ārambhatha nikkamathāti idaṃ vacanaṃ vīriyassa padaṭṭhānaṃ vīriyapayogassa kāraṇaṃ vīriyārambhe niyojanato, ‘‘yogā ve jāyatī bhūrī’’ti (dha. pa. 282) vacanato yogo bhāvanā. Tattha vipassanābhāvanāya vakkhamānattā samādhibhāvanā idhādhippetāti vuttaṃ – ‘‘yuñjatha buddhasāsaneti samādhissa padaṭṭhāna’’nti. ‘‘Maccuno sena’’nti vuttāya kilesasenāya sammā dhunanaṃ ñāṇeneva hotīti āha – ‘‘dhunātha…pe… padaṭṭhāna’’nti. Puna yathāvuttavīriyasamādhipaññāsampayuttesu ādhipaccakiccatāya papañcappahānasamatthā vaṭṭamūlaṃ chinditvā vivaṭṭaṃ pāpenti cāti dassanatthaṃ ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyindriyassa padaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Imāni padaṭṭhānāni desanāti ‘‘yānimāni vīriyassa padaṭṭhāna’’ntiādinā vīriyādīnaṃ padaṭṭhānāni vuttāni, sā ārambhatha nikkamathāti ādidesanā, na vīriyārambhavatthuādīnīti attho. Tathā ceva saṃvaṇṇitaṃ.
ఏవం యథానిక్ఖిత్తాయ దేసనాయ పదట్ఠానవసేన అత్థం నిద్ధారేత్వా ఇదాని తం సభాగవిసభాగధమ్మవసేన ఆవట్టేతుకామో తస్స భూమిం దస్సేతుం ‘‘అయుఞ్జన్తానం వా సత్తానం యోగే యుఞ్జన్తానం వా ఆరమ్భో’’తిఆదిమాహ. తస్సత్థో – యోగే భావనాయం తం అయుఞ్జన్తానం వా సత్తానం అపరిపక్కఞాణానం వాసనాభాగేన ఆయతిం విజాననత్థం అయం దేసనారమ్భో యుఞ్జన్తానం వా పరిపక్కఞాణానన్తి.
Evaṃ yathānikkhittāya desanāya padaṭṭhānavasena atthaṃ niddhāretvā idāni taṃ sabhāgavisabhāgadhammavasena āvaṭṭetukāmo tassa bhūmiṃ dassetuṃ ‘‘ayuñjantānaṃ vā sattānaṃ yoge yuñjantānaṃ vā ārambho’’tiādimāha. Tassattho – yoge bhāvanāyaṃ taṃ ayuñjantānaṃ vā sattānaṃ aparipakkañāṇānaṃ vāsanābhāgena āyatiṃ vijānanatthaṃ ayaṃ desanārambho yuñjantānaṃ vā paripakkañāṇānanti.
సో పమాదో దువిధోతి యేన పమాదేన భావనం నానుయుఞ్జన్తి, సో పమాదో అత్తనో కారణభేదేన దువిధో. అఞ్ఞాణేనాతి పఞ్చన్నం ఖన్ధానం సలక్ఖణసామఞ్ఞలక్ఖణపటిచ్ఛాదకేన సమ్మోహేన. నివుతోతి ఛాదితో. ఞేయ్యట్ఠానన్తి ఞేయ్యఞ్చ తం ‘‘ఇతి రూపం, ఇతి రూపస్స సముదయో’’తిఆదినా ఞాణస్స పవత్తనట్ఠానఞ్చాతి ఞేయ్యట్ఠానం. అనేకభేదత్తా పాపధమ్మానం తబ్బసేన అనేకభేదోపి పమాదో మూలభూతాయ అవిజ్జాయ వసేన ఏకో ఏవాతి ఆహ – ‘‘ఏకవిధో అవిజ్జాయా’’తి. లాభవినిచ్ఛయపరిగ్గహమచ్ఛరియాని పరియేసనాఆరక్ఖాపరిభోగేసు అన్తోగధాని. ఛన్దరాగజ్ఝోసానా తణ్హా ఏవాతి తణ్హామూలకేపి ధమ్మే ఏత్థేవ పక్ఖిపిత్వా ‘‘తివిధో తణ్హాయా’’తి వుత్తం.
So pamādo duvidhoti yena pamādena bhāvanaṃ nānuyuñjanti, so pamādo attano kāraṇabhedena duvidho. Aññāṇenāti pañcannaṃ khandhānaṃ salakkhaṇasāmaññalakkhaṇapaṭicchādakena sammohena. Nivutoti chādito. Ñeyyaṭṭhānanti ñeyyañca taṃ ‘‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo’’tiādinā ñāṇassa pavattanaṭṭhānañcāti ñeyyaṭṭhānaṃ. Anekabhedattā pāpadhammānaṃ tabbasena anekabhedopi pamādo mūlabhūtāya avijjāya vasena eko evāti āha – ‘‘ekavidho avijjāyā’’ti. Lābhavinicchayapariggahamacchariyāni pariyesanāārakkhāparibhogesu antogadhāni. Chandarāgajjhosānā taṇhā evāti taṇhāmūlakepi dhamme ettheva pakkhipitvā ‘‘tividho taṇhāyā’’ti vuttaṃ.
రూపీసు భవేసూతి రూపధమ్మేసు. అజ్ఝోసానన్తి తణ్హాభినివేసో. ఏతేన ‘‘తణ్హాయ రూపకాయో పదట్ఠాన’’న్తి పదస్స అత్థం వివరతి. అనాదిమతి హి సంసారే ఇత్థిపురిసా అఞ్ఞమఞ్ఞరూపాభిరామా, అయఞ్చత్థో చిత్తపరియాదానసుత్తేన (అ॰ ని॰ ౧.౧-౧౦) దీపేతబ్బో. అరూపీసు సమ్మోహోతి ఫస్సాదీనం అతిసుఖుమసభావత్తా సన్తతిసమూహకిచ్చారమ్మణఘనవినిబ్భోగస్స దుక్కరత్తా చ అరూపధమ్మేసు సమ్మోహో, సత్తానం పతిట్ఠితోతి వచనసేసో. ఏవం నిద్ధారితే రూపకాయనామకాయసఙ్ఖాతే ఉపాదానక్ఖన్ధపఞ్చకే ఆరమ్మణకరణవసేన పవత్తం తణ్హఞ్చ అవిజ్జఞ్చ అవిసేసేన వుత్తం చతుపాదానానం వసేన విభజిత్వా తేసం ఖన్ధానం ఉపాదానానఞ్చ దుక్ఖసముదయభావేన సహపరిఞ్ఞేయ్యపహాతబ్బభావం దస్సేతి ‘‘తత్థ రూపకాయో’’తిఆదినా.
Rūpīsu bhavesūti rūpadhammesu. Ajjhosānanti taṇhābhiniveso. Etena ‘‘taṇhāya rūpakāyo padaṭṭhāna’’nti padassa atthaṃ vivarati. Anādimati hi saṃsāre itthipurisā aññamaññarūpābhirāmā, ayañcattho cittapariyādānasuttena (a. ni. 1.1-10) dīpetabbo. Arūpīsu sammohoti phassādīnaṃ atisukhumasabhāvattā santatisamūhakiccārammaṇaghanavinibbhogassa dukkarattā ca arūpadhammesu sammoho, sattānaṃ patiṭṭhitoti vacanaseso. Evaṃ niddhārite rūpakāyanāmakāyasaṅkhāte upādānakkhandhapañcake ārammaṇakaraṇavasena pavattaṃ taṇhañca avijjañca avisesena vuttaṃ catupādānānaṃ vasena vibhajitvā tesaṃ khandhānaṃ upādānānañca dukkhasamudayabhāvena sahapariññeyyapahātabbabhāvaṃ dasseti ‘‘tattha rūpakāyo’’tiādinā.
౩౦. ఏవం పమాదముఖేన పురిమసచ్చద్వయం నిద్ధారేత్వా పమాదముఖేనేవ అపరమ్పి సచ్చద్వయం నిద్ధారేతుం ‘‘తత్థ యో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ తస్సాతి తస్స పమాదస్స. సమ్పటివేధేనాతి సమ్మా పరిజాననేన అస్సాదాదీనం జాననేన. రక్ఖణా పటిసంహరణాతి అత్తనో చిత్తస్స రక్ఖణసఙ్ఖాతా పమాదస్స పటిసంహరణా, తప్పటిపక్ఖేన సఙ్కోచనా అప్పమాదానుయోగేన యా ఖేపనా. అయం సమథోతి కిచ్చేన సమాధిం దస్సేతి. అయం వోదానపక్ఖవిసభాగధమ్మవసేన ఆవట్టనా. ‘‘యదా జానాతి కామానం…పే॰… ఆనిసంస’’న్తి ఇమినా సమథాధిగమస్స ఉపాయం దస్సేతి.
30. Evaṃ pamādamukhena purimasaccadvayaṃ niddhāretvā pamādamukheneva aparampi saccadvayaṃ niddhāretuṃ ‘‘tattha yo’’tiādi vuttaṃ. Tattha tassāti tassa pamādassa. Sampaṭivedhenāti sammā parijānanena assādādīnaṃ jānanena. Rakkhaṇā paṭisaṃharaṇāti attano cittassa rakkhaṇasaṅkhātā pamādassa paṭisaṃharaṇā, tappaṭipakkhena saṅkocanā appamādānuyogena yā khepanā. Ayaṃ samathoti kiccena samādhiṃ dasseti. Ayaṃ vodānapakkhavisabhāgadhammavasena āvaṭṭanā. ‘‘Yadā jānāti kāmānaṃ…pe… ānisaṃsa’’nti iminā samathādhigamassa upāyaṃ dasseti.
తత్థ కామానన్తి వత్థుకామానఞ్చ కిలేసకామానఞ్చ. అస్సాదఞ్చ అస్సాదతోతి కామే పటిచ్చ ఉప్పజ్జమానం సుఖసోమనస్ససఙ్ఖాతం అస్సాదం అస్సాదతాయ అస్సాదమత్తతో. ఆదీనవన్తి ‘‘అప్పస్సాదా కామా బహుదుక్ఖా’’తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౧.౨౩౬) వుత్తం ఆదీనవం దోసం. నిస్సరణన్తి పఠమజ్ఝానం. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘కామానమేతం నిస్సరణం యదిదం నేక్ఖమ్మ’’న్తి (ఇతివు॰ ౭౨). ఓకారన్తి లామకభావం. సంకిలేసన్తి సంకిలిస్సనం. కామహేతు హి సత్తా సంకిలిస్సన్తి. వోదానన్తి విసుజ్ఝనం. నేక్ఖమ్మే చ ఆనిసంసన్తి నీవరణప్పహానాదిగుణవిసేసయోగం. తత్థాతి తస్మిం యథావుత్తే సమథే సతి. యా వీమంసాతి యా పఞ్ఞా. ‘‘సమాహితో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు యథాభూతం పజానాతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౭౧) హి వుత్తం. యథా తణ్హాసహితావ అవిజ్జా సఙ్ఖారానం పచ్చయో, ఏవం అవిజ్జాసహితావ తణ్హా ఉపాదానానం పచ్చయో. తాసు నిరుద్ధాసు ఉపాదానాదీనం అభావో ఏవాతి తణ్హాఅవిజ్జాపహానేన సకలవట్టదుక్ఖనిరోధం దస్సేన్తో ‘‘ఇమేసు ద్వీసు ధమ్మేసు పహీనేసూ’’తిఆదిమాహ. ఇమాని చత్తారి సచ్చాని విసభాగసభాగధమ్మావట్టనవసేన నిద్ధారితానీతి అధిప్పాయో.
Tattha kāmānanti vatthukāmānañca kilesakāmānañca. Assādañca assādatoti kāme paṭicca uppajjamānaṃ sukhasomanassasaṅkhātaṃ assādaṃ assādatāya assādamattato. Ādīnavanti ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā’’tiādinā (ma. ni. 1.236) vuttaṃ ādīnavaṃ dosaṃ. Nissaraṇanti paṭhamajjhānaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhamma’’nti (itivu. 72). Okāranti lāmakabhāvaṃ. Saṃkilesanti saṃkilissanaṃ. Kāmahetu hi sattā saṃkilissanti. Vodānanti visujjhanaṃ. Nekkhamme ca ānisaṃsanti nīvaraṇappahānādiguṇavisesayogaṃ. Tatthāti tasmiṃ yathāvutte samathe sati. Yā vīmaṃsāti yā paññā. ‘‘Samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 5.1071) hi vuttaṃ. Yathā taṇhāsahitāva avijjā saṅkhārānaṃ paccayo, evaṃ avijjāsahitāva taṇhā upādānānaṃ paccayo. Tāsu niruddhāsu upādānādīnaṃ abhāvo evāti taṇhāavijjāpahānena sakalavaṭṭadukkhanirodhaṃ dassento ‘‘imesu dvīsu dhammesu pahīnesū’’tiādimāha. Imāni cattāri saccāni visabhāgasabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritānīti adhippāyo.
ఏవం వోదానపక్ఖం నిక్ఖిపిత్వా తస్స విసభాగధమ్మవసేన సభాగధమ్మవసేన చ ఆవట్టనం దస్సేత్వా ఇదాని సంకిలేసపక్ఖం నిక్ఖిపిత్వా తస్స విసభాగధమ్మవసేన సభాగధమ్మవసేన చ ఆవట్టనం దస్సేతుం ‘‘యథాపి మూలే’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో – యథా నామ పతిట్ఠాహేతుభావేన మూలన్తి లద్ధవోహారే భూమిగతే రుక్ఖస్స అవయవే ఫరసుఛేదాదిఅన్తరాయాభావేన అనుపద్దవే తతో ఏవ దళ్హే థిరే సతి ఖన్ధే ఛిన్నేపి అస్సత్థాదిరుక్ఖో రుహతి, ఏవమేవ తణ్హానుసయసఙ్ఖాతే అత్తభావరుక్ఖస్స మూలే మగ్గఞాణఫరసునా అనుపచ్ఛిన్నే తయిదం దుక్ఖం పునప్పునం అపరాపరభావేన నిబ్బత్తతి న నిరుజ్ఝతీతి. కామతణ్హాదినివత్తనత్థం ‘‘భవతణ్హాయా’’తి వుత్తం. ఏతస్స ధమ్మస్స పచ్చయోతి ఏతస్స భవతణ్హాసఙ్ఖాతస్స ధమ్మస్స భవేసు ఆదీనవప్పటిచ్ఛాదనాదివసేన అస్సాదగ్గహణస్స పచ్చయో. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘సంయోజనీయేసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు అస్సాదానుపస్సినో తణ్హా పవడ్ఢతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౨.౫౭). తేనేవాహ – ‘‘అవిజ్జాపచ్చయా హి భవతణ్హా’’తి. ఇధ సమథో విపస్సనా చ మగ్గసమాధి మగ్గపఞ్ఞా చ అధిప్పేతాతి ఆహ – ‘‘యేన తణ్హానుసయం సమూహనతీ’’తిఆది. ఇమాని చత్తారి సచ్చానీతి విసభాగసభాగధమ్మావట్టనవసేన నిద్ధారితానీతి. సేసం వుత్తనయమేవ.
Evaṃ vodānapakkhaṃ nikkhipitvā tassa visabhāgadhammavasena sabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanaṃ dassetvā idāni saṃkilesapakkhaṃ nikkhipitvā tassa visabhāgadhammavasena sabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanaṃ dassetuṃ ‘‘yathāpi mūle’’ti gāthamāha. Tassattho – yathā nāma patiṭṭhāhetubhāvena mūlanti laddhavohāre bhūmigate rukkhassa avayave pharasuchedādiantarāyābhāvena anupaddave tato eva daḷhe thire sati khandhe chinnepi assatthādirukkho ruhati, evameva taṇhānusayasaṅkhāte attabhāvarukkhassa mūle maggañāṇapharasunā anupacchinne tayidaṃ dukkhaṃ punappunaṃ aparāparabhāvena nibbattati na nirujjhatīti. Kāmataṇhādinivattanatthaṃ ‘‘bhavataṇhāyā’’ti vuttaṃ. Etassa dhammassa paccayoti etassa bhavataṇhāsaṅkhātassa dhammassa bhavesu ādīnavappaṭicchādanādivasena assādaggahaṇassa paccayo. Vuttañhetaṃ – ‘‘saṃyojanīyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.57). Tenevāha – ‘‘avijjāpaccayā hi bhavataṇhā’’ti. Idha samatho vipassanā ca maggasamādhi maggapaññā ca adhippetāti āha – ‘‘yena taṇhānusayaṃ samūhanatī’’tiādi. Imāni cattāri saccānīti visabhāgasabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritānīti. Sesaṃ vuttanayameva.
ఇదాని న కేవలం నిద్ధారితేహేవ విసభాగసభాగధమ్మేహి ఆవట్టనం, అథ ఖో పాళిఆగతేహిపి తేహి ఆవట్టనం ఆవట్టహారోతి దస్సనత్థం ‘‘సబ్బపాపస్స అకరణ’’న్తి గాథమాహ . తత్థ సబ్బపాపస్సాతి సబ్బాకుసలస్స. అకరణన్తి అనుప్పాదనం. కుసలస్సాతి చతుభూమకకుసలస్స. ఉపసమ్పదాతి పటిలాభో. సచిత్తపరియోదాపనన్తి అత్తనో చిత్తవోదానం, తం పన అరహత్తేన హోతి. ఇతి సీలసంవరేన సబ్బపాపం పహాయ సమథవిపస్సనాహి కుసలం సమ్పాదేత్వా అరహత్తఫలేన చిత్తం పరియోదపేతబ్బన్తి ఏతం బుద్ధాన సాసనం ఓవాదో అనుసిట్ఠీతి అయం సఙ్ఖేపత్థో, విత్థారతో పన అత్థో పాళితో ఏవ విఞ్ఞాయతి.
Idāni na kevalaṃ niddhāriteheva visabhāgasabhāgadhammehi āvaṭṭanaṃ, atha kho pāḷiāgatehipi tehi āvaṭṭanaṃ āvaṭṭahāroti dassanatthaṃ ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti gāthamāha . Tattha sabbapāpassāti sabbākusalassa. Akaraṇanti anuppādanaṃ. Kusalassāti catubhūmakakusalassa. Upasampadāti paṭilābho. Sacittapariyodāpananti attano cittavodānaṃ, taṃ pana arahattena hoti. Iti sīlasaṃvarena sabbapāpaṃ pahāya samathavipassanāhi kusalaṃ sampādetvā arahattaphalena cittaṃ pariyodapetabbanti etaṃ buddhāna sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhīti ayaṃ saṅkhepattho, vitthārato pana attho pāḷito eva viññāyati.
తత్థ ‘‘సబ్బపాపం నామా’’తిఆదీసు దోససముట్ఠానన్తి దోసో సముట్ఠానమేవ ఏతస్సాతి దోససముట్ఠానం, న దోసో ఏవ సముట్ఠానన్తి. లోభసముట్ఠానాయపి పిసుణవాచాయ సమ్భవతో. కాయదుచ్చరితన్తి పదం అపేక్ఖిత్వా ‘‘దోససముట్ఠాన’’న్తి నపుంసకనిద్దేసో. లోభసముట్ఠానం మోహసముట్ఠానన్తి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. సమ్ఫప్పలాపో ఉద్ధచ్చచిత్తేన పవత్తయతీతి అధిప్పాయేన తస్స మోహసముట్ఠానతా వుత్తా.
Tattha ‘‘sabbapāpaṃ nāmā’’tiādīsu dosasamuṭṭhānanti doso samuṭṭhānameva etassāti dosasamuṭṭhānaṃ, na doso eva samuṭṭhānanti. Lobhasamuṭṭhānāyapi pisuṇavācāya sambhavato. Kāyaduccaritanti padaṃ apekkhitvā ‘‘dosasamuṭṭhāna’’nti napuṃsakaniddeso. Lobhasamuṭṭhānaṃ mohasamuṭṭhānanti etthāpi eseva nayo. Samphappalāpo uddhaccacittena pavattayatīti adhippāyena tassa mohasamuṭṭhānatā vuttā.
ఏవం దుచ్చరితఅకుసలకమ్మపథకమ్మవిభాగేన ‘‘సబ్బపాప’’న్తి ఏత్థ వుత్తపాపం విభజిత్వా ఇదానిస్స అకుసలమూలవసేన అగతిగమనవిభాగమ్పి దస్సేతుం ‘‘అకుసలమూల’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థ అకుసలమూలం పయోగం గచ్ఛన్తన్తి లోభాదిఅకుసలాని కాయవచీపయోగం గచ్ఛన్తాని, కాయవచీపయోగం సముట్ఠాపేన్తానీతి అత్థో. ఛన్దాతి ఛన్దహేతు. యం ఛన్దా అగతిం గచ్ఛతి, ఇదం లోభసముట్ఠానన్తి ఛన్దా అగతిం గచ్ఛతీతి యదేతం అగతిగమనం, ఇదం లోభసముట్ఠానన్తి. ఏవం సేసేసుపి అత్థో దట్ఠబ్బో. ఏత్తావతా ‘‘సబ్బపాపస్స అకరణ’’న్తి ఏత్థ పాపం దస్సేత్వా ఇదాని తస్స అకరణం దస్సేన్తో ‘‘లోభో…పే॰… పఞ్ఞాయా’’తి తీహి కుసలమూలేహి తిణ్ణం అకుసలమూలానం పహానవసేన సబ్బపాపస్స అకరణం అనుప్పాదనమాహ. తథా లోభో ఉపేక్ఖాయాతిఆదినా బ్రహ్మవిహారేహి. తత్థ అరతిం వూపసమేన్తీ ముదితా తస్సా మూలభూతం మోహం పజహతీతి కత్వా వుత్తం – ‘‘మోహో ముదితాయ పహానం అబ్భత్థం గచ్ఛతీ’’తి.
Evaṃ duccaritaakusalakammapathakammavibhāgena ‘‘sabbapāpa’’nti ettha vuttapāpaṃ vibhajitvā idānissa akusalamūlavasena agatigamanavibhāgampi dassetuṃ ‘‘akusalamūla’’ntiādi vuttaṃ. Tattha akusalamūlaṃ payogaṃ gacchantanti lobhādiakusalāni kāyavacīpayogaṃ gacchantāni, kāyavacīpayogaṃ samuṭṭhāpentānīti attho. Chandāti chandahetu. Yaṃ chandā agatiṃ gacchati, idaṃ lobhasamuṭṭhānanti chandā agatiṃ gacchatīti yadetaṃ agatigamanaṃ, idaṃ lobhasamuṭṭhānanti. Evaṃ sesesupi attho daṭṭhabbo. Ettāvatā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti ettha pāpaṃ dassetvā idāni tassa akaraṇaṃ dassento ‘‘lobho…pe… paññāyā’’ti tīhi kusalamūlehi tiṇṇaṃ akusalamūlānaṃ pahānavasena sabbapāpassa akaraṇaṃ anuppādanamāha. Tathā lobho upekkhāyātiādinā brahmavihārehi. Tattha aratiṃ vūpasamentī muditā tassā mūlabhūtaṃ mohaṃ pajahatīti katvā vuttaṃ – ‘‘moho muditāya pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatī’’ti.
౩౧. ఇదాని అఞ్ఞేనపి పరియాయేన పాపం తస్స అకరణఞ్చ దస్సేత్వా సేసపదానఞ్చ అత్థవిభావనముఖేన సభాగవిసభాగధమ్మావట్టనం దస్సేతుం ‘‘సబ్బపాపం నామ అట్ఠ మిచ్ఛత్తానీ’’తిఆది వుత్తం. అకిరియా అకరణం అనజ్ఝాచారోతి తీహిపి పదేహి మిచ్ఛత్తానం అనుప్పాదనమేవ వదతి. తథా కిరియా కరణం అజ్ఝాచారోతి తీహిపి పదేహి ఉప్పాదనమేవ వదతి. అజ్ఝాచారోతి అధిట్ఠహిత్వా ఆచరణం. అతీతస్సాతి చిరకాలప్పవత్తివసేన పురాణస్స. మగ్గస్సాతి అరియమగ్గస్స. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘పురాణమగ్గం పురాణం అఞ్జసన్తి ఖో అరియస్సేతం అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స అధివచన’’న్తి (సం॰ ని॰ ౨.౬౫ అత్థతో సమానం). అతీతేన వా విపస్సినా భగవతా యథాధిగతం దేసితభావం సన్ధాయ ‘‘అతీతస్స మగ్గస్సా’’తి వుత్తం. విపస్సినో హి అయం భగవతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స పాతిమోక్ఖుద్దేసగాథాతి.
31. Idāni aññenapi pariyāyena pāpaṃ tassa akaraṇañca dassetvā sesapadānañca atthavibhāvanamukhena sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanaṃ dassetuṃ ‘‘sabbapāpaṃ nāma aṭṭha micchattānī’’tiādi vuttaṃ. Akiriyā akaraṇaṃ anajjhācāroti tīhipi padehi micchattānaṃ anuppādanameva vadati. Tathā kiriyā karaṇaṃ ajjhācāroti tīhipi padehi uppādanameva vadati. Ajjhācāroti adhiṭṭhahitvā ācaraṇaṃ. Atītassāti cirakālappavattivasena purāṇassa. Maggassāti ariyamaggassa. Vuttañhetaṃ – ‘‘purāṇamaggaṃ purāṇaṃ añjasanti kho ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacana’’nti (saṃ. ni. 2.65 atthato samānaṃ). Atītena vā vipassinā bhagavatā yathādhigataṃ desitabhāvaṃ sandhāya ‘‘atītassa maggassā’’ti vuttaṃ. Vipassino hi ayaṃ bhagavato sammāsambuddhassa pātimokkhuddesagāthāti.
యం పటివేధేనాతి యస్స పరిఞ్ఞాభిసమయేన. యం పరియోదాపితం, అయం నిరోధోతి యదిపి అసఙ్ఖతా ధాతు కేనచి సంకిలేసేన న సంకిలిస్సతి, అధిగచ్ఛన్తస్స పన పుగ్గలస్స వసేన ఏవం వుత్తం. తస్స హి యావ సంకిలేసా న విగచ్ఛన్తి, తావ అసఙ్ఖతా ధాతు అపరియోదపితాతి వుచ్చతి. యథా నిబ్బానాధిగమేన యే ఖన్ధా వూపసమేతబ్బా, తేసం సేసభావేన అసేసభావేన చ ‘‘సఉపాదిసేసా’’తి చ, ‘‘అనుపాదిసేసా’’తి చ వుచ్చతి, ఏవంసమ్పదమిదం దట్ఠబ్బం.
Yaṃ paṭivedhenāti yassa pariññābhisamayena. Yaṃ pariyodāpitaṃ, ayaṃ nirodhoti yadipi asaṅkhatā dhātu kenaci saṃkilesena na saṃkilissati, adhigacchantassa pana puggalassa vasena evaṃ vuttaṃ. Tassa hi yāva saṃkilesā na vigacchanti, tāva asaṅkhatā dhātu apariyodapitāti vuccati. Yathā nibbānādhigamena ye khandhā vūpasametabbā, tesaṃ sesabhāvena asesabhāvena ca ‘‘saupādisesā’’ti ca, ‘‘anupādisesā’’ti ca vuccati, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ఇమాని పాళిఆగతధమ్మానం సభాగవిసభాగధమ్మావట్టనవసేన నిద్ధారితాని చత్తారి సచ్చాని పునపి పాళిఆగతధమ్మానం సభాగవిసభాగధమ్మావట్టనేన ఆవట్టహారం దస్సేతుం ‘‘ధమ్మో హవే రక్ఖతీ’’తి గాథమాహ. తస్సా పదత్థో పుబ్బే వుత్తో ఏవ. ధమ్మోతి పుఞ్ఞధమ్మో ఇధాధిప్పేతో. తం విభజిత్వా దస్సేన్తో ‘‘ధమ్మో నామ దువిధో ఇన్ద్రియసంవరో మగ్గో చా’’తి ఆహ. ఇన్ద్రియసంవరసీసేన చేత్థ సబ్బమ్పి సీలం గహితన్తి దట్ఠబ్బం . సబ్బా ఉపపత్తియో దుగ్గతి దుక్ఖదుక్ఖతాదియోగేన దుక్ఖా గతియోతి కత్వా. యథావుత్తే దువిధే ధమ్మే పఠమో ధమ్మో యథా సుచిణ్ణో హోతి, యతో చ సో రక్ఖతి, యత్థ చ పతిట్ఠాపేతి, తం సబ్బం దస్సేతుం ‘‘తత్థ యా సంవరసీలే అఖణ్డకారితా’’తిఆది వుత్తం. ఇదాని తస్స ధమ్మస్స అపాయతో రక్ఖణే ఏకన్తికభావం విభావేతుం గామణిసంయుత్తే (సం॰ ని॰ ౪.౩౫౮) అసిబన్ధకపుత్తసుత్తం ఆభతం.
Imāni pāḷiāgatadhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritāni cattāri saccāni punapi pāḷiāgatadhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanena āvaṭṭahāraṃ dassetuṃ ‘‘dhammo have rakkhatī’’ti gāthamāha. Tassā padattho pubbe vutto eva. Dhammoti puññadhammo idhādhippeto. Taṃ vibhajitvā dassento ‘‘dhammo nāma duvidho indriyasaṃvaro maggo cā’’ti āha. Indriyasaṃvarasīsena cettha sabbampi sīlaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ . Sabbā upapattiyo duggati dukkhadukkhatādiyogena dukkhā gatiyoti katvā. Yathāvutte duvidhe dhamme paṭhamo dhammo yathā suciṇṇo hoti, yato ca so rakkhati, yattha ca patiṭṭhāpeti, taṃ sabbaṃ dassetuṃ ‘‘tattha yā saṃvarasīle akhaṇḍakāritā’’tiādi vuttaṃ. Idāni tassa dhammassa apāyato rakkhaṇe ekantikabhāvaṃ vibhāvetuṃ gāmaṇisaṃyutte (saṃ. ni. 4.358) asibandhakaputtasuttaṃ ābhataṃ.
తత్థ ఏవన్తి పకారేన. చ-సద్దో సమ్పిణ్డనే, ఇమినాపి పకారేన అయమత్థో వేదితబ్బోతి అధిప్పాయో. అసిబన్ధకపుత్తోతి అసిబన్ధకస్స నామ పుత్తో. గామే జేట్ఠకతాయ గామణీ. పచ్ఛాభూమకాతి పచ్ఛాభూమివాసినో. కామణ్డలుకాతి సకమణ్డలునో. సేవాలమాలికాతి పాతోవ ఉదకతో సేవాలఞ్చేవ ఉప్పలాదీని చ గహేత్వా ఉదకసుద్ధిభావజాననత్థం మాలం కత్వా పిళన్ధనకా. ఉదకోరోహకాతి సాయం పాతం ఉదకం ఓరోహణకా. ఉయ్యాపేన్తీతి ఉపరియాపేన్తి. సఞ్ఞాపేన్తీతి సమ్మా యాపేన్తి. సగ్గం నామ ఓక్కామేన్తీతి పరివారేత్వా ఠితావ ‘‘గచ్ఛ, భో, బ్రహ్మలోకం, గచ్ఛ, భో, బ్రహ్మలోక’’న్తి వదన్తా సగ్గం పవేసేన్తి.
Tattha evanti pakārena. Ca-saddo sampiṇḍane, imināpi pakārena ayamattho veditabboti adhippāyo. Asibandhakaputtoti asibandhakassa nāma putto. Gāme jeṭṭhakatāya gāmaṇī. Pacchābhūmakāti pacchābhūmivāsino. Kāmaṇḍalukāti sakamaṇḍaluno. Sevālamālikāti pātova udakato sevālañceva uppalādīni ca gahetvā udakasuddhibhāvajānanatthaṃ mālaṃ katvā piḷandhanakā. Udakorohakāti sāyaṃ pātaṃ udakaṃ orohaṇakā. Uyyāpentīti upariyāpenti. Saññāpentīti sammā yāpenti. Saggaṃ nāma okkāmentīti parivāretvā ṭhitāva ‘‘gaccha, bho, brahmalokaṃ, gaccha, bho, brahmaloka’’nti vadantā saggaṃ pavesenti.
అనుపరిసక్కేయ్యాతి అనుపరిగచ్ఛేయ్య. ఉమ్ముజ్జాతి ఉట్ఠహ. ఉప్లవాతి జలస్స ఉపరిప్లవ. థలముప్లవాతి థలం అభిరుహ. తత్ర యాస్సాతి తత్ర యం అస్స, యం భవేయ్య. సక్ఖరకఠలన్తి సక్ఖరా వా కఠలా వా. సా అధోగామీ అస్సాతి సా అధో గచ్ఛేయ్య, హేట్ఠాగామీ భవేయ్య. అధో గచ్ఛేయ్యాతి హేట్ఠా గచ్ఛేయ్య. మగ్గస్సాతి అరియమగ్గస్స. తిక్ఖతాతి తిఖిణతా. సా చ ఖో న సత్థకస్స వియ నిసితకరణతా, అథ ఖో ఇన్ద్రియానం పటుభావోతి దస్సేతుం ‘‘అధిమత్తతా’’తి ఆహ. నను చ అరియమగ్గో అత్తనా పహాతబ్బకిలేసే అనవసేసం సముచ్ఛిన్దతీతి అతిఖిణో నామ నత్థీతి? సచ్చమేతం, తథాపి నో చ ఖో ‘‘యథా దిట్ఠిప్పత్తస్సా’’తి వచనతో సద్ధావిముత్తదిట్ఠిప్పత్తానం కిలేసప్పహానం పతి అత్థి కాచి విసేసమత్తాతి సక్కా వత్తుం. అయం పన విసేసో న ఇధాధిప్పేతో, సబ్బుపపత్తిసమతిక్కమనస్స అధిప్పేతత్తా. యస్మా పన అరియమగ్గేన ఓధిసో కిలేసా పహీయన్తి, తఞ్చ నేసం తథాపహానం మగ్గధమ్మేసు ఇన్ద్రియానం అపాటవపాటవతరపాటవతమభావేన హోతీతి యో వజిరూపమధమ్మేసు మత్థకప్పత్తానం అగ్గమగ్గధమ్మానం పటుతమభావో. అయం ఇధ మగ్గస్స తిక్ఖతాతి అధిప్పేతా. తేనేవాహ – ‘‘అయం ధమ్మో సుచిణ్ణో సబ్బాహి ఉపపత్తీహి రక్ఖతీ’’తి. ‘‘తస్మా రక్ఖితచిత్తస్సా’’తిఆదినా సుత్తన్తరేన (ఉదా॰ ౩౨) సుగతిసఞ్ఞితానమ్పి ఉపపత్తీనం దుగ్గతిభావం సాధేతి.
Anuparisakkeyyāti anuparigaccheyya. Ummujjāti uṭṭhaha. Uplavāti jalassa upariplava. Thalamuplavāti thalaṃ abhiruha. Tatra yāssāti tatra yaṃ assa, yaṃ bhaveyya. Sakkharakaṭhalanti sakkharā vā kaṭhalā vā. Sā adhogāmī assāti sā adho gaccheyya, heṭṭhāgāmī bhaveyya. Adho gaccheyyāti heṭṭhā gaccheyya. Maggassāti ariyamaggassa. Tikkhatāti tikhiṇatā. Sā ca kho na satthakassa viya nisitakaraṇatā, atha kho indriyānaṃ paṭubhāvoti dassetuṃ ‘‘adhimattatā’’ti āha. Nanu ca ariyamaggo attanā pahātabbakilese anavasesaṃ samucchindatīti atikhiṇo nāma natthīti? Saccametaṃ, tathāpi no ca kho ‘‘yathā diṭṭhippattassā’’ti vacanato saddhāvimuttadiṭṭhippattānaṃ kilesappahānaṃ pati atthi kāci visesamattāti sakkā vattuṃ. Ayaṃ pana viseso na idhādhippeto, sabbupapattisamatikkamanassa adhippetattā. Yasmā pana ariyamaggena odhiso kilesā pahīyanti, tañca nesaṃ tathāpahānaṃ maggadhammesu indriyānaṃ apāṭavapāṭavatarapāṭavatamabhāvena hotīti yo vajirūpamadhammesu matthakappattānaṃ aggamaggadhammānaṃ paṭutamabhāvo. Ayaṃ idha maggassa tikkhatāti adhippetā. Tenevāha – ‘‘ayaṃ dhammo suciṇṇo sabbāhi upapattīhi rakkhatī’’ti. ‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’tiādinā suttantarena (udā. 32) sugatisaññitānampi upapattīnaṃ duggatibhāvaṃ sādheti.
౩౨. ఇదాని యథావుత్తస్స ధమ్మస్స విసభాగధమ్మానం తణ్హావిజ్జాదీనం సభాగధమ్మానఞ్చ సమథవిపస్సనాదీనం నిద్ధారణవసేన ఆవట్టహారం యోజేత్వా దస్సేతుం ‘‘తత్థ దుగ్గతీనం హేతు తణ్హా చ అవిజ్జా చా’’తిఆదిమాహ. తం పుబ్బే వుత్తనయత్తా సువిఞ్ఞేయ్యమేవ. ఇదం వుచ్చతి బ్రహ్మచరియన్తి ఇదం అరియం సమథవిపస్సనాసఙ్ఖాతం మగ్గబ్రహ్మచరియన్తి వుచ్చతి. యం రక్ఖతీతి సబ్బాహి దుగ్గతీహి రక్ఖన్తస్స అరియమగ్గస్స ఆరమ్మణభూతో నిరోధో రక్ఖన్తో వియ వుత్తో, నిమిత్తస్స కత్తుభావేన ఉపచరితత్తా. ఇమాని చత్తారి సచ్చాని విసభాగసభాగధమ్మావట్టనవసేన నిద్ధారితానీతి అధిప్పాయో.
32. Idāni yathāvuttassa dhammassa visabhāgadhammānaṃ taṇhāvijjādīnaṃ sabhāgadhammānañca samathavipassanādīnaṃ niddhāraṇavasena āvaṭṭahāraṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘tattha duggatīnaṃ hetu taṇhā ca avijjā cā’’tiādimāha. Taṃ pubbe vuttanayattā suviññeyyameva. Idaṃ vuccati brahmacariyanti idaṃ ariyaṃ samathavipassanāsaṅkhātaṃ maggabrahmacariyanti vuccati. Yaṃ rakkhatīti sabbāhi duggatīhi rakkhantassa ariyamaggassa ārammaṇabhūto nirodho rakkhanto viya vutto, nimittassa kattubhāvena upacaritattā. Imāni cattāri saccāni visabhāgasabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritānīti adhippāyo.
ఆవట్టహారవిభఙ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Āvaṭṭahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi / ౭. ఆవట్టహారవిభఙ్గో • 7. Āvaṭṭahāravibhaṅgo
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ౭. ఆవట్టహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 7. Āvaṭṭahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī / ౭. ఆవట్టహారవిభఙ్గవిభావనా • 7. Āvaṭṭahāravibhaṅgavibhāvanā