| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
५. अविज्जापच्चयसुत्तवण्णना
5. Avijjāpaccayasuttavaṇṇanā
३५. पञ्चमे समुदयो होतीति सत्था इधेव देसनं ओसापेसि। किंकारणाति? दिट्ठिगतिकस्स ओकासदानत्थं। तस्सञ्हि परिसति उपारम्भचित्तो दिट्ठिगतिको अत्थि, सो पञ्हं पुच्छिस्सति, अथस्साहं विस्सज्जेस्सामीति तस्स ओकासदानत्थं देसनं ओसापेसि। नो कल्लो पञ्होति अयुत्तो पञ्हो। दुप्पञ्हो एसोति अत्थो। ननु च ‘‘कतमं नु खो, भन्ते, जरामरण’’न्ति? इदं सुपुच्छितन्ति। किञ्चापि सुपुच्छितं, यथा पन सतसहस्सग्घनिके सुवण्णथाले वड्ढितस्स सुभोजनस्स मत्थके आमलकमत्तेपि गूथपिण्डे ठपिते सब्बं भोजनं दुब्भोजनं होति छड्डेतब्बं, एवमेव ‘‘कस्स च पनिदं जरामरण’’न्ति? इमिना सत्तूपलद्धिवादपदेन गूथपिण्डेन तं भोजनं दुब्भोजनं विय अयम्पि सब्बो दुप्पञ्होव जातोति।
35. Pañcame samudayo hotīti satthā idheva desanaṃ osāpesi. Kiṃkāraṇāti? Diṭṭhigatikassa okāsadānatthaṃ. Tassañhi parisati upārambhacitto diṭṭhigatiko atthi, so pañhaṃ pucchissati, athassāhaṃ vissajjessāmīti tassa okāsadānatthaṃ desanaṃ osāpesi. No kallo pañhoti ayutto pañho. Duppañho esoti attho. Nanu ca ‘‘katamaṃ nu kho, bhante, jarāmaraṇa’’nti? Idaṃ supucchitanti. Kiñcāpi supucchitaṃ, yathā pana satasahassagghanike suvaṇṇathāle vaḍḍhitassa subhojanassa matthake āmalakamattepi gūthapiṇḍe ṭhapite sabbaṃ bhojanaṃ dubbhojanaṃ hoti chaḍḍetabbaṃ, evameva ‘‘kassa ca panidaṃ jarāmaraṇa’’nti? Iminā sattūpaladdhivādapadena gūthapiṇḍena taṃ bhojanaṃ dubbhojanaṃ viya ayampi sabbo duppañhova jātoti.
ब्रह्मचरियवासोति अरियमग्गवासो। तं जीवं तं सरीरन्ति यस्स हि अयं दिट्ठि, सो ‘‘जीवे उच्छिज्जमाने सरीरं उच्छिज्जति, सरीरे उच्छिज्जन्ते जीवितं उच्छिज्जती’’ति गण्हाति। एवं गण्हतो सा दिट्ठि ‘‘सत्तो उच्छिज्जती’’ति गहितत्ता उच्छेददिट्ठि नाम होति । सचे पन सङ्खाराव उप्पज्जन्ति चेव निरुज्झन्ति चाति गण्हेय्य, सासनावचरा सम्मादिट्ठि नाम भवेय्य। अरियमग्गो च नामेसो वट्टं निरोधेन्तो वट्टं समुच्छिन्दन्तो उप्पज्जति , तदेव तं वट्टं उच्छेददिट्ठिया गहिताकारस्स सम्भवे सति विनाव मग्गभावनाय निरुज्झतीति मग्गभावना निरत्थका होति। तेन वुत्तं ‘‘ब्रह्मचरियवासो न होती’’ति।
Brahmacariyavāsoti ariyamaggavāso. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti yassa hi ayaṃ diṭṭhi, so ‘‘jīve ucchijjamāne sarīraṃ ucchijjati, sarīre ucchijjante jīvitaṃ ucchijjatī’’ti gaṇhāti. Evaṃ gaṇhato sā diṭṭhi ‘‘satto ucchijjatī’’ti gahitattā ucchedadiṭṭhi nāma hoti . Sace pana saṅkhārāva uppajjanti ceva nirujjhanti cāti gaṇheyya, sāsanāvacarā sammādiṭṭhi nāma bhaveyya. Ariyamaggo ca nāmeso vaṭṭaṃ nirodhento vaṭṭaṃ samucchindanto uppajjati , tadeva taṃ vaṭṭaṃ ucchedadiṭṭhiyā gahitākārassa sambhave sati vināva maggabhāvanāya nirujjhatīti maggabhāvanā niratthakā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘brahmacariyavāso na hotī’’ti.
दुतियनये अञ्ञं जीवं अञ्ञं सरीरन्ति यस्स अयं दिट्ठि, सो ‘‘सरीरं इधेव उच्छिज्जति, न जीवितं, जीवितं पन पञ्जरतो सकुणो विय यथासुखं गच्छती’’ति गण्हाति। एवं गण्हतो सा दिट्ठि ‘‘इमस्मा लोका जीवितं परलोकं गत’’न्ति गहितत्ता सस्सतदिट्ठि नाम होति। अयञ्च अरियमग्गो तेभूमकवट्टं विवट्टेन्तो उप्पज्जति, सो एकसङ्खारेपि निच्चे धुवे सस्सते सति उप्पन्नोपि वट्टं विवट्टेतुं न सक्कोतीति मग्गभावना निरत्थका होति। तेन वुत्तं ‘‘अञ्ञं जीवं अञ्ञं सरीरन्ति वा भिक्खु दिट्ठिया सति ब्रह्मचरियवासो न होती’’ति।
Dutiyanaye aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti yassa ayaṃ diṭṭhi, so ‘‘sarīraṃ idheva ucchijjati, na jīvitaṃ, jīvitaṃ pana pañjarato sakuṇo viya yathāsukhaṃ gacchatī’’ti gaṇhāti. Evaṃ gaṇhato sā diṭṭhi ‘‘imasmā lokā jīvitaṃ paralokaṃ gata’’nti gahitattā sassatadiṭṭhi nāma hoti. Ayañca ariyamaggo tebhūmakavaṭṭaṃ vivaṭṭento uppajjati, so ekasaṅkhārepi nicce dhuve sassate sati uppannopi vaṭṭaṃ vivaṭṭetuṃ na sakkotīti maggabhāvanā niratthakā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hotī’’ti.
विसूकायिकानीतिआदि सब्बं मिच्छादिट्ठिवेवचनमेव। सा हि सम्मादिट्ठिया विनिविज्झनट्ठेन विसूकमिव अत्तानं आवरणतो विसूकायिकं, सम्मादिट्ठिं अननुवत्तित्वा तस्सा विरोधेन पवत्तनतो विसेवितं, कदाचि उच्छेदस्स कदाचि सस्सतस्स गहणतो विरूपं फन्दितं विप्फन्दितन्ति वुच्चति। तालावत्थुकतानीति तालवत्थु विय कतानि, पुन अविरुहणट्ठेन मत्थकच्छिन्नतालो विय समूलं तालं उद्धरित्वा तस्स पतिट्ठितट्ठानं विय च कतानीति अत्थो। अनभावंकतानीति अनुअभावं कतानीति। पञ्चमं।
Visūkāyikānītiādi sabbaṃ micchādiṭṭhivevacanameva. Sā hi sammādiṭṭhiyā vinivijjhanaṭṭhena visūkamiva attānaṃ āvaraṇato visūkāyikaṃ, sammādiṭṭhiṃ ananuvattitvā tassā virodhena pavattanato visevitaṃ, kadāci ucchedassa kadāci sassatassa gahaṇato virūpaṃ phanditaṃ vipphanditanti vuccati. Tālāvatthukatānīti tālavatthu viya katāni, puna aviruhaṇaṭṭhena matthakacchinnatālo viya samūlaṃ tālaṃ uddharitvā tassa patiṭṭhitaṭṭhānaṃ viya ca katānīti attho. Anabhāvaṃkatānīti anuabhāvaṃ katānīti. Pañcamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. अविज्जापच्चयसुत्तं • 5. Avijjāpaccayasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. अविज्जापच्चयसुत्तवण्णना • 5. Avijjāpaccayasuttavaṇṇanā
