| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
සංයුත්‌තනිකායෙ
Saṃyuttanikāye
මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා
Mahāvagga-aṭṭhakathā
1. මග්‌ගසංයුත්‌තං
1. Maggasaṃyuttaṃ
1. අවිජ්‌ජාවග්‌ගො
1. Avijjāvaggo
1-2. අවිජ්‌ජාසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
1-2. Avijjāsuttādivaṇṇanā
1-2. මහාවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ පුබ්‌බඞ්‌ගමාති සහජාතවසෙන ච උපනිස්‌සයවසෙන චාති ද්‌වීහාකාරෙහි පුබ්‌බඞ්‌ගමා. සමාපත්‌තියාති සමාපජ්‌ජනාය සභාවපටිලාභාය, උප්‌පත්‌තියාති අත්‌ථො. අන්‌වදෙව අහිරිකං අනොත්‌තප්‌පන්‌ති සා පනෙසා යදෙතං අලජ්‌ජනාකාරසණ්‌ඨිකං අහිරිකං, අභායනාකාරසණ්‌ඨිතඤ්‌ච අනොත්‌තප්‌පං, එතං අනුදෙව සහෙව එකතොව, න විනා තෙන උප්‌පජ්‌ජතීති අත්‌ථො. අවිජ්‌ජාගතස්‌සාති අවිජ්‌ජාය උපගතස්‌ස සමන්‌නාගතස්‌ස. මිච්‌ඡාදිට්‌ඨීති අයාථාවදිට්‌ඨි අනිය්‍යානිකදිට්‌ඨි. පහොතීති හොති උප්‌පජ්‌ජති. මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පාදීසුපි අයාථාවඅනිය්‍යානිකවසෙනෙව මිච්‌ඡාභාවො වෙදිතබ්‌බො. ඉති ඉමානි අට්‌ඨපි අකුසලධම්‌මසමාපත්‌තියා මිච්‌ඡත්‌තඅඞ්‌ගානි නාම හොන්‌ති. තානි පන න එකක්‌ඛණෙ සබ්‌බානි ලබ්‌භන්‌ති, නානක්‌ඛණෙ ලබ්‌භන්‌ති.
1-2. Mahāvaggassa paṭhame pubbaṅgamāti sahajātavasena ca upanissayavasena cāti dvīhākārehi pubbaṅgamā. Samāpattiyāti samāpajjanāya sabhāvapaṭilābhāya, uppattiyāti attho. Anvadeva ahirikaṃ anottappanti sā panesā yadetaṃ alajjanākārasaṇṭhikaṃ ahirikaṃ, abhāyanākārasaṇṭhitañca anottappaṃ, etaṃ anudeva saheva ekatova, na vinā tena uppajjatīti attho. Avijjāgatassāti avijjāya upagatassa samannāgatassa. Micchādiṭṭhīti ayāthāvadiṭṭhi aniyyānikadiṭṭhi. Pahotīti hoti uppajjati. Micchāsaṅkappādīsupi ayāthāvaaniyyānikavaseneva micchābhāvo veditabbo. Iti imāni aṭṭhapi akusaladhammasamāpattiyā micchattaaṅgāni nāma honti. Tāni pana na ekakkhaṇe sabbāni labbhanti, nānakkhaṇe labbhanti.
කථං? යදා හි දිට්‌ඨිසම්‌පයුත්‌තචිත්‌තං කායවිඤ්‌ඤත්‌තිං සමුට්‌ඨාපෙන්‌තං උප්‌පජ්‌ජති, තදා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො මිච්‌ඡාවායාමො මිච්‌ඡාසති මිච්‌ඡාසමාධි මිච්‌ඡාකම්‌මන්‌තොති ඡ අඞ්‌ගානි හොන්‌ති. යදා දිට්‌ඨිවිප්‌පයුත්‌තං, තදා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිවජ්‌ජානි පඤ්‌ච. යදා තානෙව ද්‌වෙ වචීවිඤ්‌ඤත්‌තිං සමුට්‌ඨාපෙන්‌ති, තදා මිච්‌ඡාකම්‌මන්‌තට්‌ඨානෙ මිච්‌ඡාවාචාය සද්‌ධිං තානෙව ඡ වා පඤ්‌ච වා. අයං ආජීවො නාම කුප්‌පමානො කායවචීද්‌වාරෙසුයෙව අඤ්‌ඤතරස්‌මිං කුප්‌පති, න මනොද්‌වාරෙ. තස්‌මා යදා ආජීවසීසෙන තානෙව චිත්‌තානි කායවචීවිඤ්‌ඤත්‌තියො සමුට්‌ඨාපෙන්‌ති, තදා කායකම්‌මං මිච්‌ඡාජීවො නාම හොති, තථා වචීකම්‌මන්‌ති මිච්‌ඡාජීවස්‌ස වසෙන තානෙව ඡ වා පඤ්‌ච වා. යදා පන විඤ්‌ඤත්‌තිං අසමුට්‌ඨාපෙත්‌වා තානි චිත්‌තානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති , තදා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිමිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පමිච්‌ඡාවායාමමිච්‌ඡාසතිමිච්‌ඡාසමාධිවසෙන පඤ්‌ච වා, මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පාදිවසෙන චත්‌තාරි වා හොන්‌තීති එවං න එකක්‌ඛණෙ සබ්‌බානි ලබ්‌භන්‌ති, නානක්‌ඛණෙ ලබ්‌භන්‌තීති.
Kathaṃ? Yadā hi diṭṭhisampayuttacittaṃ kāyaviññattiṃ samuṭṭhāpentaṃ uppajjati, tadā micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvāyāmo micchāsati micchāsamādhi micchākammantoti cha aṅgāni honti. Yadā diṭṭhivippayuttaṃ, tadā micchādiṭṭhivajjāni pañca. Yadā tāneva dve vacīviññattiṃ samuṭṭhāpenti, tadā micchākammantaṭṭhāne micchāvācāya saddhiṃ tāneva cha vā pañca vā. Ayaṃ ājīvo nāma kuppamāno kāyavacīdvāresuyeva aññatarasmiṃ kuppati, na manodvāre. Tasmā yadā ājīvasīsena tāneva cittāni kāyavacīviññattiyo samuṭṭhāpenti, tadā kāyakammaṃ micchājīvo nāma hoti, tathā vacīkammanti micchājīvassa vasena tāneva cha vā pañca vā. Yadā pana viññattiṃ asamuṭṭhāpetvā tāni cittāni uppajjanti , tadā micchādiṭṭhimicchāsaṅkappamicchāvāyāmamicchāsatimicchāsamādhivasena pañca vā, micchāsaṅkappādivasena cattāri vā hontīti evaṃ na ekakkhaṇe sabbāni labbhanti, nānakkhaṇe labbhantīti.
සුක්‌කපක්‌ඛෙ විජ්‌ජාති කම්‌මස්‌සකතඤාණං. ඉහාපි සහජාතවසෙන ච උපනිස්‌සයවසෙන චාති ද්‌වීහාකාරෙහි පුබ්‌බඞ්‌ගමතා වෙදිතබ්‌බා. හිරොත්‌තප්‌පන්‌ති හිරී ච ඔත්‌තප්‌පඤ්‌ච. තත්‌ථ ලජ්‌ජනාකාරසණ්‌ඨිතා හිරී, භායනාකාරසණ්‌ඨිතං ඔත්‌තප්‌පං. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ වුත්‌තොව. විජ්‌ජාගතස්‌සාති විජ්‌ජාය උපගතස්‌ස සමන්‌නාගතස්‌ස. විද්‌දසුනොති විදුනො පණ්‌ඩිතස්‌ස. සම්‌මාදිට්‌ඨීති යාථාවදිට්‌ඨි නිය්‍යානිකදිට්‌ඨි. සම්‌මාකම්‌මන්‌තාදීසුපි එසෙව නයො. ඉති කුසලධම්‌මසමාපත්‌තියා ඉමානි අට්‌ඨඞ්‌ගානි හොන්‌ති, තානි ලොකියමග්‌ගක්‌ඛණෙ න එකතො සබ්‌බානි ලබ්‌භන්‌ති, ලොකුත්‌තරමග්‌ගක්‌ඛණෙ පන ලබ්‌භන්‌ති. තානි ච ඛො පඨමජ්‌ඣානිකමග්‌ගෙ, දුතියජ්‌ඣානිකාදීසු පන සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පවජ්‌ජානි සත්‌තෙව හොන්‌ති.
Sukkapakkhe vijjāti kammassakatañāṇaṃ. Ihāpi sahajātavasena ca upanissayavasena cāti dvīhākārehi pubbaṅgamatā veditabbā. Hirottappanti hirī ca ottappañca. Tattha lajjanākārasaṇṭhitā hirī, bhāyanākārasaṇṭhitaṃ ottappaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vuttova. Vijjāgatassāti vijjāya upagatassa samannāgatassa. Viddasunoti viduno paṇḍitassa. Sammādiṭṭhīti yāthāvadiṭṭhi niyyānikadiṭṭhi. Sammākammantādīsupi eseva nayo. Iti kusaladhammasamāpattiyā imāni aṭṭhaṅgāni honti, tāni lokiyamaggakkhaṇe na ekato sabbāni labbhanti, lokuttaramaggakkhaṇe pana labbhanti. Tāni ca kho paṭhamajjhānikamagge, dutiyajjhānikādīsu pana sammāsaṅkappavajjāni satteva honti.
තත්‌ථ යො එවං වදෙය්‍ය ‘‘යස්‌මා මජ්‌ඣිමනිකායම්‌හි මහාසළායතනිකසුත්‌තෙ (ම. නි. 3.431) ‘යා තථාභූතස්‌ස දිට්‌ඨි, සාස්‌ස හොති සම්‌මාදිට්‌ඨි. යො තථාභූතස්‌ස, සඞ්‌කප්‌පො, ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො. යො තථාභූතස්‌ස වායාමො, ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාවායාමො. යා තථාභූතස්‌ස සති, ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාසති. යො තථාභූතස්‌ස සමාධි, ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාසමාධි. පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස කායකම්‌මං වචීකම්‌මං ආජීවො ච සුපරිසුද්‌ධො’ති වුත්‌තං තස්‌මා පඤ්‌චඞ්‌ගිකොපි ලොකුත්‌තරමග්‌ගො හොතී’’ති සො වත්‌තබ්‌බො – තස්‌මිංයෙව සුත්‌තෙ ‘‘එවමස්‌සායං අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡතී’’ති ඉදං කස්‌මා න පස්‌සසි ? යං පනෙතං ‘‘පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌සා’’ති වුත්‌තං, තං පබ්‌බජිතදිවසතො පට්‌ඨාය පරිසුද්‌ධභාවදස්‌සනත්‌ථං. පබ්‌බජිතදිවසතො පට්‌ඨාය හි පරිසුද්‌ධානි කායකම්‌මාදීනි ලොකුත්‌තරමග්‌ගක්‌ඛණෙ අතිපරිසුද්‌ධානි හොන්‌තීති අයමත්‌ථො දීපිතො.
Tattha yo evaṃ vadeyya ‘‘yasmā majjhimanikāyamhi mahāsaḷāyatanikasutte (ma. ni. 3.431) ‘yā tathābhūtassa diṭṭhi, sāssa hoti sammādiṭṭhi. Yo tathābhūtassa, saṅkappo, svāssa hoti sammāsaṅkappo. Yo tathābhūtassa vāyāmo, svāssa hoti sammāvāyāmo. Yā tathābhūtassa sati, svāssa hoti sammāsati. Yo tathābhūtassa samādhi, svāssa hoti sammāsamādhi. Pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo ca suparisuddho’ti vuttaṃ tasmā pañcaṅgikopi lokuttaramaggo hotī’’ti so vattabbo – tasmiṃyeva sutte ‘‘evamassāyaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatī’’ti idaṃ kasmā na passasi ? Yaṃ panetaṃ ‘‘pubbeva kho panassā’’ti vuttaṃ, taṃ pabbajitadivasato paṭṭhāya parisuddhabhāvadassanatthaṃ. Pabbajitadivasato paṭṭhāya hi parisuddhāni kāyakammādīni lokuttaramaggakkhaṇe atiparisuddhāni hontīti ayamattho dīpito.
යම්‌පි අභිධම්‌මෙ වුත්‌තං ‘‘තස්‌මිං ඛො පන සමයෙ පඤ්‌චඞ්‌ගිකො මග්‌ගො හොතී’’ති (විභ. 212), තං එකං කිච්‌චන්‌තරං දස්‌සෙතුං වුත්‌තං. යස්‌මිඤ්‌හි කාලෙ මිච්‌ඡාකම්‌මන්‌තං පහාය සම්‌මාකම්‌මන්‌තං පූරෙති, තස්‌මිං කාලෙ මිච්‌ඡාවාචා වා මිච්‌ඡාජීවො වා න හොති, දිට්‌ඨි සඞ්‌කප්‌පො වායාමො සති සමාධීති ඉමෙසුයෙව පඤ්‌චසු කාරකඞ්‌ගෙසු සම්‌මාකම්‌මන්‌තො පූරති. විරතිවසෙන හි සම්‌මාකම්‌මන්‌තො පූරති නාම. සම්‌මාවාචාසම්‌මාආජීවෙසුපි එසෙව නයො. ඉති ඉමං කිච්‌චන්‌තරං දස්‌සෙතුං එවං වුත්‌තං. ලොකියමග්‌ගක්‌ඛණෙ ච පඤ්‌චෙව හොන්‌ති, විරති පන අනියතා. තස්‌මා ‘‘ඡඅඞ්‌ගිකො’’ති අවත්‌වා ‘‘පඤ්‌චඞ්‌ගිකො’’ත්‌වෙව වුත්‌තං. ‘‘යා ච, භික්‌ඛවෙ, අරියචිත්‌තස්‌ස අනාසවචිත්‌තස්‌ස අරියමග්‌ගසමඞ්‌ගිනො අරියමග්‌ගං භාවයතො තීහි කායදුච්‌චරිතෙහි ආරති විරති පටිවිරති වෙරමණී අකිරියා අකරණං, අයං භික්‌ඛවෙ සම්‌මාකම්‌මන්‌තො අරියො අනාසවො ලොකුත්‌තරමග්‌ගො’’ති (ම. නි. 3.139). එවං පන මහාචත්‌තාලීසකසුත්‌තාදීසු අනෙකෙසු සුත්‌තෙසු සම්‌මාකම්‌මන්‌තාදීනඤ්‌ච ලොකුත්‌තරමග්‌ගස්‌ස අඞ්‌ගභාවසිද්‌ධිතො අට්‌ඨඞ්‌ගිකොව ලොකුත්‌තරමග්‌ගො හොතීති වෙදිතබ්‌බොති. ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ අයං අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකොව කථිතො. දුතියං කොසලසංයුත්‌තෙ වුත්‌තමෙව.
Yampi abhidhamme vuttaṃ ‘‘tasmiṃ kho pana samaye pañcaṅgiko maggo hotī’’ti (vibha. 212), taṃ ekaṃ kiccantaraṃ dassetuṃ vuttaṃ. Yasmiñhi kāle micchākammantaṃ pahāya sammākammantaṃ pūreti, tasmiṃ kāle micchāvācā vā micchājīvo vā na hoti, diṭṭhi saṅkappo vāyāmo sati samādhīti imesuyeva pañcasu kārakaṅgesu sammākammanto pūrati. Virativasena hi sammākammanto pūrati nāma. Sammāvācāsammāājīvesupi eseva nayo. Iti imaṃ kiccantaraṃ dassetuṃ evaṃ vuttaṃ. Lokiyamaggakkhaṇe ca pañceva honti, virati pana aniyatā. Tasmā ‘‘chaaṅgiko’’ti avatvā ‘‘pañcaṅgiko’’tveva vuttaṃ. ‘‘Yā ca, bhikkhave, ariyacittassa anāsavacittassa ariyamaggasamaṅgino ariyamaggaṃ bhāvayato tīhi kāyaduccaritehi ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ, ayaṃ bhikkhave sammākammanto ariyo anāsavo lokuttaramaggo’’ti (ma. ni. 3.139). Evaṃ pana mahācattālīsakasuttādīsu anekesu suttesu sammākammantādīnañca lokuttaramaggassa aṅgabhāvasiddhito aṭṭhaṅgikova lokuttaramaggo hotīti veditabboti. Imasmiṃ sutte ayaṃ aṭṭhaṅgiko maggo lokiyalokuttaramissakova kathito. Dutiyaṃ kosalasaṃyutte vuttameva.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya
1. අවිජ්‌ජාසුත්‌තං • 1. Avijjāsuttaṃ
2. උපඩ්‌ඪසුත්‌තං • 2. Upaḍḍhasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 1-2. අවිජ්‌ජාසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 1-2. Avijjāsuttādivaṇṇanā
