| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
७४. अविप्पवाससीमानुजाननकथा
74. Avippavāsasīmānujānanakathā
१४३. अन्धकविन्दं नामाति तस्स गामस्स नामं। तन्ति अन्धकविन्दं। थेरोति महाकस्सपत्थेरो। ततोति अन्धकविन्दतो। इमिना ‘‘अन्धकविन्दा’’ति एत्थ निस्सक्कत्थे निस्सक्कवचनन्ति दस्सेति। उपोसथन्ति तदत्थे उपयोगवचनं। उपोसथत्थायाति हि अत्थो। अन्धकविन्दा राजगहं आगमनस्स कारणं दस्सेन्तो आह ‘‘राजगहं ही’’तिआदि। तत्थ हीति यस्मा। अन्धकविन्दा विहारं अन्तो कत्वा ‘‘अट्ठारस महाविहारा’’ति वुत्तं। नेसन्ति अट्ठारसन्नं महाविहारानं। सङ्घस्स सामग्गिदानत्थन्ति एत्थ सङ्घस्स सामग्गिदानं अत्तनो उपोसथकिच्चं सिद्धं। तस्मा पाळियं ‘‘उपोसथं आगच्छन्तो’’ति वुत्तं। ‘‘सिप्पिनियं नामा’’ति इमिना नदिं तरन्तोति एत्थ नदिया नामं दस्सेति। मनं वूळ्होति एत्थ मनन्ति निपातो ईसकत्थोति दस्सेन्तो आह ‘‘ईसक’’न्ति। ‘‘अप्पमत्त’’न्ति इमिना ‘‘ईसक’’न्तिपदस्स अत्थं दस्सेति। ‘‘वूळ्हभावो’’ति इमिना भावपच्चयेन विना भावत्थो ञातब्बोति दस्सेति। चण्डेनाति खरेन। तत्थाति नदियं। अमनसिकरोन्तोति ‘‘चण्डसोत’’न्ति आभोगं अकरोन्तो। न पन वूळ्होति न पन महावूळ्हो। उदकब्भाहतानीति उदकेन अभिआहतानि। अस्साति थेरस्स। अल्लानीति तिन्तानि।
143.Andhakavindaṃ nāmāti tassa gāmassa nāmaṃ. Tanti andhakavindaṃ. Theroti mahākassapatthero. Tatoti andhakavindato. Iminā ‘‘andhakavindā’’ti ettha nissakkatthe nissakkavacananti dasseti. Uposathanti tadatthe upayogavacanaṃ. Uposathatthāyāti hi attho. Andhakavindā rājagahaṃ āgamanassa kāraṇaṃ dassento āha ‘‘rājagahaṃ hī’’tiādi. Tattha hīti yasmā. Andhakavindā vihāraṃ anto katvā ‘‘aṭṭhārasa mahāvihārā’’ti vuttaṃ. Nesanti aṭṭhārasannaṃ mahāvihārānaṃ. Saṅghassa sāmaggidānatthanti ettha saṅghassa sāmaggidānaṃ attano uposathakiccaṃ siddhaṃ. Tasmā pāḷiyaṃ ‘‘uposathaṃ āgacchanto’’ti vuttaṃ. ‘‘Sippiniyaṃ nāmā’’ti iminā nadiṃ tarantoti ettha nadiyā nāmaṃ dasseti. Manaṃ vūḷhoti ettha mananti nipāto īsakatthoti dassento āha ‘‘īsaka’’nti. ‘‘Appamatta’’nti iminā ‘‘īsaka’’ntipadassa atthaṃ dasseti. ‘‘Vūḷhabhāvo’’ti iminā bhāvapaccayena vinā bhāvattho ñātabboti dasseti. Caṇḍenāti kharena. Tatthāti nadiyaṃ. Amanasikarontoti ‘‘caṇḍasota’’nti ābhogaṃ akaronto. Na pana vūḷhoti na pana mahāvūḷho. Udakabbhāhatānīti udakena abhiāhatāni. Assāti therassa. Allānīti tintāni.
१४४. पुरिमकम्मवाचाति ‘‘सम्मता सा सीमा सङ्घेन तिचीवरेन अविप्पवासा’’ति पुरे वुत्ता कम्मवाचा। अयमेवाति ‘‘ठपेत्वा गामञ्च गामूपचारञ्चा’’तिपदं पक्खिपित्वा अनुपञ्ञत्ता अयमेव कम्मवाचा। अयन्ति पच्छिमकम्मवाचा। हि यस्मा भिक्खुनिसङ्घो अन्तोगामे वसति, तस्मा पुरिमायेव वट्टतीति योजना। यदि एवन्ति यदि भिक्खुनिसङ्घस्स अयं पच्छिमकम्मवाचा वट्टनं सिया भवेय्य, एवं सतीति योजना। सोति भिक्खुनिसङ्घो। एताय कम्मवाचायाति पच्छिमकम्मवाचाय। न लभेय्याति अन्तोगामे वसनत्ता तिचीवरपरिहारं न लभेय्य। किं न लभतियेवाति आह ‘‘अत्थि चस्स परिहारो’’ति। अस्साति भिक्खुनिसङ्घस्स। द्वेपि सीमायोति समानसंवासकसीमा च अविप्पवाससीमा चाति द्वेपि सीमायो। तत्थाति भिक्खुभिक्खुनीसु। तस्साति भिक्खूनं सीमाय। एसेव नयोति भिक्खुनीनं सीमं अज्झोत्थरित्वापि अन्तोपविसित्वापि भिक्खूनं सीमाय सम्मने एसेव नयो। एतेति भिक्खुभिक्खुनियो। सामञ्ञत्ता हि पुल्लिङ्गेन वुत्तं। एत्थ चाति ‘‘ठपेत्वा गामञ्च गामूपचारञ्चा’’तिपदे च। सङ्गहो वेदितब्बो, कस्मा? गामेन निगमनगरानं एकलक्खणत्ता।
144.Purimakammavācāti ‘‘sammatā sā sīmā saṅghena ticīvarena avippavāsā’’ti pure vuttā kammavācā. Ayamevāti ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’tipadaṃ pakkhipitvā anupaññattā ayameva kammavācā. Ayanti pacchimakammavācā. Hi yasmā bhikkhunisaṅgho antogāme vasati, tasmā purimāyeva vaṭṭatīti yojanā. Yadi evanti yadi bhikkhunisaṅghassa ayaṃ pacchimakammavācā vaṭṭanaṃ siyā bhaveyya, evaṃ satīti yojanā. Soti bhikkhunisaṅgho. Etāya kammavācāyāti pacchimakammavācāya. Na labheyyāti antogāme vasanattā ticīvaraparihāraṃ na labheyya. Kiṃ na labhatiyevāti āha ‘‘atthi cassa parihāro’’ti. Assāti bhikkhunisaṅghassa. Dvepi sīmāyoti samānasaṃvāsakasīmā ca avippavāsasīmā cāti dvepi sīmāyo. Tatthāti bhikkhubhikkhunīsu. Tassāti bhikkhūnaṃ sīmāya. Eseva nayoti bhikkhunīnaṃ sīmaṃ ajjhottharitvāpi antopavisitvāpi bhikkhūnaṃ sīmāya sammane eseva nayo. Eteti bhikkhubhikkhuniyo. Sāmaññattā hi pulliṅgena vuttaṃ. Ettha cāti ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’tipade ca. Saṅgaho veditabbo, kasmā? Gāmena nigamanagarānaṃ ekalakkhaṇattā.
परिक्खेपोकासोति परिक्खेपारहोकासो। तेसूति गामगामूपचारेसु। परिहारन्ति चीवरविप्पवासआपत्तिअपनयनं। ‘‘इती’’तिआदि निगमनं। एत्थाति समानसंवासकअविप्पवाससीमासु। अत्तनो धम्मतायाति अत्तनो सभावेन। यत्थाति यस्मिं ठाने। हीति सच्चं, यस्मा वा। तस्साति अविप्पवाससीमाय। विसुन्ति समानसंवासकसीमतो पाटेक्कं। तत्थाति द्वीसु सीमासु। अविप्पवासायाति अविप्पवाससीमाय। तन्ति गामं। साति अविप्पवाससीमा। सम्मताय सीमायाति अविप्पवाससीमाय सम्मताय सतियाति सम्बन्धो। सम्मततो पच्छाति वा योजना। निविसतीति निवासत्थाय विसति पविसति। सोपीति गामोपि। सीमसङ्ख्यंयेवाति अविप्पाससीमवोहारमेव। अधिट्ठिततेचीवरिका भिक्खू परिहारं लभन्तीति अधिप्पायो। यथा पच्छा निविट्ठो गामो सीमसङ्ख्यंयेव गच्छति, एवन्ति योजना। ‘‘पविसिस्सामा’’ति गेहानि कतानि, ‘‘पविसिस्सामा’’ति आलयोपि अत्थीति योजना। आलयोपीति अपेक्खोपि। अपविट्ठाति गेहानि अपविट्ठा। गेहमेव छड्डेत्वाति गेहं छड्डेत्वा एव। इमिना गेहे छड्डिते सब्बं छड्डितमेवाति दस्सेति। पविट्ठं वा अगतं वा एकम्पि कुलं अत्थि सचेति योजना। एत्थ च ‘‘एकम्पि कुलं पविट्ठं वा’’ति इदं नवगामं सन्धाय वुत्तं। ‘‘एकम्पि कुलं अगतं वा’’ति इदं पोराणकगामं सन्धायाति दट्ठब्बं।
Parikkhepokāsoti parikkhepārahokāso. Tesūti gāmagāmūpacāresu. Parihāranti cīvaravippavāsaāpattiapanayanaṃ. ‘‘Itī’’tiādi nigamanaṃ. Etthāti samānasaṃvāsakaavippavāsasīmāsu. Attano dhammatāyāti attano sabhāvena. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tassāti avippavāsasīmāya. Visunti samānasaṃvāsakasīmato pāṭekkaṃ. Tatthāti dvīsu sīmāsu. Avippavāsāyāti avippavāsasīmāya. Tanti gāmaṃ. Sāti avippavāsasīmā. Sammatāya sīmāyāti avippavāsasīmāya sammatāya satiyāti sambandho. Sammatato pacchāti vā yojanā. Nivisatīti nivāsatthāya visati pavisati. Sopīti gāmopi. Sīmasaṅkhyaṃyevāti avippāsasīmavohārameva. Adhiṭṭhitatecīvarikā bhikkhū parihāraṃ labhantīti adhippāyo. Yathā pacchā niviṭṭho gāmo sīmasaṅkhyaṃyeva gacchati, evanti yojanā. ‘‘Pavisissāmā’’ti gehāni katāni, ‘‘pavisissāmā’’ti ālayopi atthīti yojanā. Ālayopīti apekkhopi. Apaviṭṭhāti gehāni apaviṭṭhā. Gehameva chaḍḍetvāti gehaṃ chaḍḍetvā eva. Iminā gehe chaḍḍite sabbaṃ chaḍḍitamevāti dasseti. Paviṭṭhaṃ vā agataṃ vā ekampi kulaṃ atthi saceti yojanā. Ettha ca ‘‘ekampi kulaṃ paviṭṭhaṃ vā’’ti idaṃ navagāmaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Ekampi kulaṃ agataṃ vā’’ti idaṃ porāṇakagāmaṃ sandhāyāti daṭṭhabbaṃ.
तत्राति ‘‘वत्तं जानितब्ब’’न्तिवचने। अविप्पवाससीमायन्ति महासीमाय। सा एव हि यस्मा अविप्पवासकम्मवाचाय बहुलपयोजना होति, तस्मा अविप्पवाससीमाति वुच्चति। इतरायाति अविप्पवाससीमाय। तत्थाति तासु द्वीसु सीमासु। निरासङ्कट्ठानेसु ठत्वाति चेतियङ्गणादीनं खण्डसीमाय अनोकासत्ता वुत्तं। खण्डसीमञ्हि सम्मनन्ता चेतियङ्गणादिट्ठानं पहाय अञ्ञस्मिं विवित्तोकासे विहारपच्चन्तं खण्डित्वा सम्मनन्ति। समूहनितुन्ति अविप्पवाससीमं समूहनितुं। पटिबन्धितुं न सक्खिस्सन्तेवाति अविप्पवासंयेव जानित्वा खण्डसीमाय अञ्ञातत्ता पटिबन्धितुं न सक्खिस्सन्तेव। सीमसम्भेदन्ति खण्डसीमअविप्पवाससीमानं सम्भेदं। सासनन्तरधानेन वाति सत्थु आणाय अन्तरधानेन वा। साधुकं पनाति निक्कङ्खं पन।
Tatrāti ‘‘vattaṃ jānitabba’’ntivacane. Avippavāsasīmāyanti mahāsīmāya. Sā eva hi yasmā avippavāsakammavācāya bahulapayojanā hoti, tasmā avippavāsasīmāti vuccati. Itarāyāti avippavāsasīmāya. Tatthāti tāsu dvīsu sīmāsu. Nirāsaṅkaṭṭhānesu ṭhatvāti cetiyaṅgaṇādīnaṃ khaṇḍasīmāya anokāsattā vuttaṃ. Khaṇḍasīmañhi sammanantā cetiyaṅgaṇādiṭṭhānaṃ pahāya aññasmiṃ vivittokāse vihārapaccantaṃ khaṇḍitvā sammananti. Samūhanitunti avippavāsasīmaṃ samūhanituṃ. Paṭibandhituṃ na sakkhissantevāti avippavāsaṃyeva jānitvā khaṇḍasīmāya aññātattā paṭibandhituṃ na sakkhissanteva. Sīmasambhedanti khaṇḍasīmaavippavāsasīmānaṃ sambhedaṃ. Sāsanantaradhānena vāti satthu āṇāya antaradhānena vā. Sādhukaṃ panāti nikkaṅkhaṃ pana.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / ७४. अविप्पवाससीमानुजानना • 74. Avippavāsasīmānujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / अविप्पवाससीमानुजाननकथा • Avippavāsasīmānujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अविप्पवाससीमानुजाननकथावण्णना • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अविप्पवाससीमानुजाननकथावण्णना • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अविप्पवाससीमानुजाननकथावण्णना • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
