| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๗๔. อวิปฺปวาสสีมานุชานนกถา
74. Avippavāsasīmānujānanakathā
๑๔๓. อนฺธกวินฺทํ นามาติ ตสฺส คามสฺส นามํฯ ตนฺติ อนฺธกวินฺทํฯ เถโรติ มหากสฺสปเตฺถโรฯ ตโตติ อนฺธกวินฺทโตฯ อิมินา ‘‘อนฺธกวินฺทา’’ติ เอตฺถ นิสฺสกฺกเตฺถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ทเสฺสติฯ อุโปสถนฺติ ตทเตฺถ อุปโยควจนํฯ อุโปสถตฺถายาติ หิ อโตฺถฯ อนฺธกวินฺทา ราชคหํ อาคมนสฺส การณํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ราชคหํ หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หีติ ยสฺมาฯ อนฺธกวินฺทา วิหารํ อโนฺต กตฺวา ‘‘อฎฺฐารส มหาวิหารา’’ติ วุตฺตํฯ เนสนฺติ อฎฺฐารสนฺนํ มหาวิหารานํฯ สงฺฆสฺส สามคฺคิทานตฺถนฺติ เอตฺถ สงฺฆสฺส สามคฺคิทานํ อตฺตโน อุโปสถกิจฺจํ สิทฺธํฯ ตสฺมา ปาฬิยํ ‘‘อุโปสถํ อาคจฺฉโนฺต’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘สิปฺปินิยํ นามา’’ติ อิมินา นทิํ ตรโนฺตติ เอตฺถ นทิยา นามํ ทเสฺสติฯ มนํ วูโฬฺหติ เอตฺถ มนนฺติ นิปาโต อีสกโตฺถติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อีสก’’นฺติฯ ‘‘อปฺปมตฺต’’นฺติ อิมินา ‘‘อีสก’’นฺติปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘วูฬฺหภาโว’’ติ อิมินา ภาวปจฺจเยน วินา ภาวโตฺถ ญาตโพฺพติ ทเสฺสติฯ จเณฺฑนาติ ขเรนฯ ตตฺถาติ นทิยํฯ อมนสิกโรโนฺตติ ‘‘จณฺฑโสต’’นฺติ อาโภคํ อกโรโนฺตฯ น ปน วูโฬฺหติ น ปน มหาวูโฬฺหฯ อุทกพฺภาหตานีติ อุทเกน อภิอาหตานิฯ อสฺสาติ เถรสฺสฯ อลฺลานีติ ตินฺตานิฯ
143.Andhakavindaṃ nāmāti tassa gāmassa nāmaṃ. Tanti andhakavindaṃ. Theroti mahākassapatthero. Tatoti andhakavindato. Iminā ‘‘andhakavindā’’ti ettha nissakkatthe nissakkavacananti dasseti. Uposathanti tadatthe upayogavacanaṃ. Uposathatthāyāti hi attho. Andhakavindā rājagahaṃ āgamanassa kāraṇaṃ dassento āha ‘‘rājagahaṃ hī’’tiādi. Tattha hīti yasmā. Andhakavindā vihāraṃ anto katvā ‘‘aṭṭhārasa mahāvihārā’’ti vuttaṃ. Nesanti aṭṭhārasannaṃ mahāvihārānaṃ. Saṅghassa sāmaggidānatthanti ettha saṅghassa sāmaggidānaṃ attano uposathakiccaṃ siddhaṃ. Tasmā pāḷiyaṃ ‘‘uposathaṃ āgacchanto’’ti vuttaṃ. ‘‘Sippiniyaṃ nāmā’’ti iminā nadiṃ tarantoti ettha nadiyā nāmaṃ dasseti. Manaṃ vūḷhoti ettha mananti nipāto īsakatthoti dassento āha ‘‘īsaka’’nti. ‘‘Appamatta’’nti iminā ‘‘īsaka’’ntipadassa atthaṃ dasseti. ‘‘Vūḷhabhāvo’’ti iminā bhāvapaccayena vinā bhāvattho ñātabboti dasseti. Caṇḍenāti kharena. Tatthāti nadiyaṃ. Amanasikarontoti ‘‘caṇḍasota’’nti ābhogaṃ akaronto. Na pana vūḷhoti na pana mahāvūḷho. Udakabbhāhatānīti udakena abhiāhatāni. Assāti therassa. Allānīti tintāni.
๑๔๔. ปุริมกมฺมวาจาติ ‘‘สมฺมตา สา สีมา สเงฺฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาสา’’ติ ปุเร วุตฺตา กมฺมวาจาฯ อยเมวาติ ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจา’’ติปทํ ปกฺขิปิตฺวา อนุปญฺญตฺตา อยเมว กมฺมวาจาฯ อยนฺติ ปจฺฉิมกมฺมวาจาฯ หิ ยสฺมา ภิกฺขุนิสโงฺฆ อโนฺตคาเม วสติ, ตสฺมา ปุริมาเยว วฎฺฎตีติ โยชนาฯ ยทิ เอวนฺติ ยทิ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อยํ ปจฺฉิมกมฺมวาจา วฎฺฎนํ สิยา ภเวยฺย, เอวํ สตีติ โยชนาฯ โสติ ภิกฺขุนิสโงฺฆฯ เอตาย กมฺมวาจายาติ ปจฺฉิมกมฺมวาจายฯ น ลเภยฺยาติ อโนฺตคาเม วสนตฺตา ติจีวรปริหารํ น ลเภยฺยฯ กิํ น ลภติเยวาติ อาห ‘‘อตฺถิ จสฺส ปริหาโร’’ติฯ อสฺสาติ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺสฯ เทฺวปิ สีมาโยติ สมานสํวาสกสีมา จ อวิปฺปวาสสีมา จาติ เทฺวปิ สีมาโยฯ ตตฺถาติ ภิกฺขุภิกฺขุนีสุฯ ตสฺสาติ ภิกฺขูนํ สีมายฯ เอเสว นโยติ ภิกฺขุนีนํ สีมํ อโชฺฌตฺถริตฺวาปิ อโนฺตปวิสิตฺวาปิ ภิกฺขูนํ สีมาย สมฺมเน เอเสว นโยฯ เอเตติ ภิกฺขุภิกฺขุนิโยฯ สามญฺญตฺตา หิ ปุลฺลิเงฺคน วุตฺตํฯ เอตฺถ จาติ ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจา’’ติปเท จฯ สงฺคโห เวทิตโพฺพ, กสฺมา? คาเมน นิคมนครานํ เอกลกฺขณตฺตาฯ
144.Purimakammavācāti ‘‘sammatā sā sīmā saṅghena ticīvarena avippavāsā’’ti pure vuttā kammavācā. Ayamevāti ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’tipadaṃ pakkhipitvā anupaññattā ayameva kammavācā. Ayanti pacchimakammavācā. Hi yasmā bhikkhunisaṅgho antogāme vasati, tasmā purimāyeva vaṭṭatīti yojanā. Yadi evanti yadi bhikkhunisaṅghassa ayaṃ pacchimakammavācā vaṭṭanaṃ siyā bhaveyya, evaṃ satīti yojanā. Soti bhikkhunisaṅgho. Etāya kammavācāyāti pacchimakammavācāya. Na labheyyāti antogāme vasanattā ticīvaraparihāraṃ na labheyya. Kiṃ na labhatiyevāti āha ‘‘atthi cassa parihāro’’ti. Assāti bhikkhunisaṅghassa. Dvepi sīmāyoti samānasaṃvāsakasīmā ca avippavāsasīmā cāti dvepi sīmāyo. Tatthāti bhikkhubhikkhunīsu. Tassāti bhikkhūnaṃ sīmāya. Eseva nayoti bhikkhunīnaṃ sīmaṃ ajjhottharitvāpi antopavisitvāpi bhikkhūnaṃ sīmāya sammane eseva nayo. Eteti bhikkhubhikkhuniyo. Sāmaññattā hi pulliṅgena vuttaṃ. Ettha cāti ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’tipade ca. Saṅgaho veditabbo, kasmā? Gāmena nigamanagarānaṃ ekalakkhaṇattā.
ปริเกฺขโปกาโสติ ปริเกฺขปารโหกาโสฯ เตสูติ คามคามูปจาเรสุฯ ปริหารนฺติ จีวรวิปฺปวาสอาปตฺติอปนยนํฯ ‘‘อิตี’’ติอาทิ นิคมนํฯ เอตฺถาติ สมานสํวาสกอวิปฺปวาสสีมาสุฯ อตฺตโน ธมฺมตายาติ อตฺตโน สภาเวนฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตสฺสาติ อวิปฺปวาสสีมายฯ วิสุนฺติ สมานสํวาสกสีมโต ปาเฎกฺกํฯ ตตฺถาติ ทฺวีสุ สีมาสุฯ อวิปฺปวาสายาติ อวิปฺปวาสสีมายฯ ตนฺติ คามํฯ สาติ อวิปฺปวาสสีมาฯ สมฺมตาย สีมายาติ อวิปฺปวาสสีมาย สมฺมตาย สติยาติ สมฺพโนฺธฯ สมฺมตโต ปจฺฉาติ วา โยชนาฯ นิวิสตีติ นิวาสตฺถาย วิสติ ปวิสติฯ โสปีติ คาโมปิฯ สีมสงฺขฺยํเยวาติ อวิปฺปาสสีมโวหารเมวฯ อธิฎฺฐิตเตจีวริกา ภิกฺขู ปริหารํ ลภนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ยถา ปจฺฉา นิวิโฎฺฐ คาโม สีมสงฺขฺยํเยว คจฺฉติ, เอวนฺติ โยชนาฯ ‘‘ปวิสิสฺสามา’’ติ เคหานิ กตานิ, ‘‘ปวิสิสฺสามา’’ติ อาลโยปิ อตฺถีติ โยชนาฯ อาลโยปีติ อเปโกฺขปิฯ อปวิฎฺฐาติ เคหานิ อปวิฎฺฐาฯ เคหเมว ฉเฑฺฑตฺวาติ เคหํ ฉเฑฺฑตฺวา เอวฯ อิมินา เคเห ฉฑฺฑิเต สพฺพํ ฉฑฺฑิตเมวาติ ทเสฺสติฯ ปวิฎฺฐํ วา อคตํ วา เอกมฺปิ กุลํ อตฺถิ สเจติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘เอกมฺปิ กุลํ ปวิฎฺฐํ วา’’ติ อิทํ นวคามํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ‘‘เอกมฺปิ กุลํ อคตํ วา’’ติ อิทํ โปราณกคามํ สนฺธายาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Parikkhepokāsoti parikkhepārahokāso. Tesūti gāmagāmūpacāresu. Parihāranti cīvaravippavāsaāpattiapanayanaṃ. ‘‘Itī’’tiādi nigamanaṃ. Etthāti samānasaṃvāsakaavippavāsasīmāsu. Attano dhammatāyāti attano sabhāvena. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tassāti avippavāsasīmāya. Visunti samānasaṃvāsakasīmato pāṭekkaṃ. Tatthāti dvīsu sīmāsu. Avippavāsāyāti avippavāsasīmāya. Tanti gāmaṃ. Sāti avippavāsasīmā. Sammatāya sīmāyāti avippavāsasīmāya sammatāya satiyāti sambandho. Sammatato pacchāti vā yojanā. Nivisatīti nivāsatthāya visati pavisati. Sopīti gāmopi. Sīmasaṅkhyaṃyevāti avippāsasīmavohārameva. Adhiṭṭhitatecīvarikā bhikkhū parihāraṃ labhantīti adhippāyo. Yathā pacchā niviṭṭho gāmo sīmasaṅkhyaṃyeva gacchati, evanti yojanā. ‘‘Pavisissāmā’’ti gehāni katāni, ‘‘pavisissāmā’’ti ālayopi atthīti yojanā. Ālayopīti apekkhopi. Apaviṭṭhāti gehāni apaviṭṭhā. Gehameva chaḍḍetvāti gehaṃ chaḍḍetvā eva. Iminā gehe chaḍḍite sabbaṃ chaḍḍitamevāti dasseti. Paviṭṭhaṃ vā agataṃ vā ekampi kulaṃ atthi saceti yojanā. Ettha ca ‘‘ekampi kulaṃ paviṭṭhaṃ vā’’ti idaṃ navagāmaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Ekampi kulaṃ agataṃ vā’’ti idaṃ porāṇakagāmaṃ sandhāyāti daṭṭhabbaṃ.
ตตฺราติ ‘‘วตฺตํ ชานิตพฺพ’’นฺติวจเนฯ อวิปฺปวาสสีมายนฺติ มหาสีมายฯ สา เอว หิ ยสฺมา อวิปฺปวาสกมฺมวาจาย พหุลปโยชนา โหติ, ตสฺมา อวิปฺปวาสสีมาติ วุจฺจติฯ อิตรายาติ อวิปฺปวาสสีมายฯ ตตฺถาติ ตาสุ ทฺวีสุ สีมาสุฯ นิราสงฺกฎฺฐาเนสุ ฐตฺวาติ เจติยงฺคณาทีนํ ขณฺฑสีมาย อโนกาสตฺตา วุตฺตํฯ ขณฺฑสีมญฺหิ สมฺมนนฺตา เจติยงฺคณาทิฎฺฐานํ ปหาย อญฺญสฺมิํ วิวิโตฺตกาเส วิหารปจฺจนฺตํ ขณฺฑิตฺวา สมฺมนนฺติฯ สมูหนิตุนฺติ อวิปฺปวาสสีมํ สมูหนิตุํฯ ปฎิพนฺธิตุํ น สกฺขิสฺสเนฺตวาติ อวิปฺปวาสํเยว ชานิตฺวา ขณฺฑสีมาย อญฺญาตตฺตา ปฎิพนฺธิตุํ น สกฺขิสฺสเนฺตวฯ สีมสเมฺภทนฺติ ขณฺฑสีมอวิปฺปวาสสีมานํ สเมฺภทํฯ สาสนนฺตรธาเนน วาติ สตฺถุ อาณาย อนฺตรธาเนน วาฯ สาธุกํ ปนาติ นิกฺกงฺขํ ปนฯ
Tatrāti ‘‘vattaṃ jānitabba’’ntivacane. Avippavāsasīmāyanti mahāsīmāya. Sā eva hi yasmā avippavāsakammavācāya bahulapayojanā hoti, tasmā avippavāsasīmāti vuccati. Itarāyāti avippavāsasīmāya. Tatthāti tāsu dvīsu sīmāsu. Nirāsaṅkaṭṭhānesu ṭhatvāti cetiyaṅgaṇādīnaṃ khaṇḍasīmāya anokāsattā vuttaṃ. Khaṇḍasīmañhi sammanantā cetiyaṅgaṇādiṭṭhānaṃ pahāya aññasmiṃ vivittokāse vihārapaccantaṃ khaṇḍitvā sammananti. Samūhanitunti avippavāsasīmaṃ samūhanituṃ. Paṭibandhituṃ na sakkhissantevāti avippavāsaṃyeva jānitvā khaṇḍasīmāya aññātattā paṭibandhituṃ na sakkhissanteva. Sīmasambhedanti khaṇḍasīmaavippavāsasīmānaṃ sambhedaṃ. Sāsanantaradhānena vāti satthu āṇāya antaradhānena vā. Sādhukaṃ panāti nikkaṅkhaṃ pana.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๗๔. อวิปฺปวาสสีมานุชานนา • 74. Avippavāsasīmānujānanā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อวิปฺปวาสสีมานุชานนกถา • Avippavāsasīmānujānanakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อวิปฺปวาสสีมานุชานนกถาวณฺณนา • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อวิปฺปวาสสีมานุชานนกถาวณฺณนา • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อวิปฺปวาสสีมานุชานนกถาวณฺณนา • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
