| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
अविप्पवाससीमानुजाननकथावण्णना
Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
१४३-४. ‘‘मनम्हि वूळ्हो’’ति वा पाठो। तत्थ मनम्हि वूळ्होति मनं वूळ्हो अम्हीति अत्थो। ठपेत्वा गामञ्च गामूपचारञ्चाति अन्तरघरसङ्खातं गामञ्च गामूपचारञ्च ठपेत्वा। केचि ‘‘परिक्खित्तं गामं सन्धाय ‘गाम’न्ति वुत्तं, अपरिक्खित्तं सन्धाय ‘गामूपचार’’न्ति वदन्ति, तं पन अट्ठकथाय विरुज्झति। तस्मा निवेसनरच्छादयो सन्धाय गामं, परिक्खेपारहट्ठानानि सन्धाय ‘‘गामूपचार’’न्ति च वुत्तं। एत्थ पन अनेकधा पठन्ति। किं तेन, पाळिञ्च अट्ठकथञ्च सुट्ठु उपपरिक्खित्वा यथा समेन्ति, तथा गहेतब्बं। भिक्खूनं पुरिमकम्मवाचा न वट्टतीति गामगामूपचारे अन्तोकत्वा समानसंवासकसीमाय सम्मताय उपरि अविप्पवाससीमासम्मुतियं युज्जति। यत्थ पन केवलं अरञ्ञंयेव सम्मतं, तत्थ कथं न वट्टतीति। तत्थ ‘‘ठपेत्वा गामञ्च गामूपचारञ्चा’’ति वचनं न सात्थकन्ति चे? वुच्चते – एवमेतं, किन्तु अनुस्सावनहानिप्पसङ्गतो तं वचनं वत्तब्बमेवाति इमिनाव अधिप्पायेन ‘‘पुरिमकम्मवाचा न वट्टती’’ति वुत्तं सिया। एकस्मिं वा अत्थे कम्मवाचाद्वयआभावतोति वुत्तं। ‘‘न हि ते अञ्ञमञ्ञस्स कम्मे गणपूरका होन्ती’’ति वुत्तत्ता उभिन्नं नानासंवासकसङ्घानम्पि अयमेव विधि आपज्जेय्याति चे? नापज्जति पटिग्गहसन्निधीनं अनुञ्ञातत्ता, ओमसनादिपच्चया अविसेसतो, कम्मपटिप्पस्सद्धिमत्तापेक्खताय च। तस्साति भिक्खुनिसङ्घस्स। न कम्मवाचं वग्गं करोन्तीति कम्मं न कोपेन्तीति अत्थो। एत्थाति ठपेत्वा गामन्ति एत्थ। ‘‘यदि भिक्खूनं अविप्पवाससीमा गामञ्च गामूपचारञ्च न ओतरति, अथ कस्मा गामे सीमाबन्धनकाले अविप्पवासं सम्मन्नन्तीति चे? आचिण्णकप्पेन, न ततो अञ्ञं कञ्चि अत्थं अपेक्खित्वा’’ति लिखितं। ‘‘अत्थतो हि सा बहिद्धापि अबद्धा एव होती’’ति वुत्तं। अन्तरगामे बद्धा समानसंवाससीमा यस्मा गामसङ्ख्यं न गच्छति, तस्माति एके। सोपि सीमासङ्ख्यमेव गच्छतीति अविप्पवाससीमासङ्ख्यं गच्छतीति अत्थो। इदं पनेत्थ विचारेतब्बं – गामं अन्तोकत्वा बद्धाय सीमाय पुन अविप्पवाससम्मुतियं अरञ्ञपदेसे ठत्वा अविप्पवासकम्मवाचा कातब्बा, उदाहु गामे ठत्वाति? गामे ठत्वा कतायपि कप्पियभूमिया फरतीति। बहिसीमे ठितसम्मतदोसानुलोमत्ता अकप्पियभूमियं ठत्वा न कातब्बाति नो तक्को, एस नयो समूहननेपीति आचरियो। खण्डसीमायं ठत्वा अविप्पवाससीमातिआदीसु महासीमा किर ‘‘अविप्पवाससीमा’’ति वुत्ता।
143-4. ‘‘Manamhi vūḷho’’ti vā pāṭho. Tattha manamhi vūḷhoti manaṃ vūḷho amhīti attho. Ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcāti antaragharasaṅkhātaṃ gāmañca gāmūpacārañca ṭhapetvā. Keci ‘‘parikkhittaṃ gāmaṃ sandhāya ‘gāma’nti vuttaṃ, aparikkhittaṃ sandhāya ‘gāmūpacāra’’nti vadanti, taṃ pana aṭṭhakathāya virujjhati. Tasmā nivesanaracchādayo sandhāya gāmaṃ, parikkhepārahaṭṭhānāni sandhāya ‘‘gāmūpacāra’’nti ca vuttaṃ. Ettha pana anekadhā paṭhanti. Kiṃ tena, pāḷiñca aṭṭhakathañca suṭṭhu upaparikkhitvā yathā samenti, tathā gahetabbaṃ. Bhikkhūnaṃ purimakammavācā na vaṭṭatīti gāmagāmūpacāre antokatvā samānasaṃvāsakasīmāya sammatāya upari avippavāsasīmāsammutiyaṃ yujjati. Yattha pana kevalaṃ araññaṃyeva sammataṃ, tattha kathaṃ na vaṭṭatīti. Tattha ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti vacanaṃ na sātthakanti ce? Vuccate – evametaṃ, kintu anussāvanahānippasaṅgato taṃ vacanaṃ vattabbamevāti imināva adhippāyena ‘‘purimakammavācā na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ siyā. Ekasmiṃ vā atthe kammavācādvayaābhāvatoti vuttaṃ. ‘‘Na hi te aññamaññassa kamme gaṇapūrakā hontī’’ti vuttattā ubhinnaṃ nānāsaṃvāsakasaṅghānampi ayameva vidhi āpajjeyyāti ce? Nāpajjati paṭiggahasannidhīnaṃ anuññātattā, omasanādipaccayā avisesato, kammapaṭippassaddhimattāpekkhatāya ca. Tassāti bhikkhunisaṅghassa. Na kammavācaṃ vaggaṃ karontīti kammaṃ na kopentīti attho. Etthāti ṭhapetvā gāmanti ettha. ‘‘Yadi bhikkhūnaṃ avippavāsasīmā gāmañca gāmūpacārañca na otarati, atha kasmā gāme sīmābandhanakāle avippavāsaṃ sammannantīti ce? Āciṇṇakappena, na tato aññaṃ kañci atthaṃ apekkhitvā’’ti likhitaṃ. ‘‘Atthato hi sā bahiddhāpi abaddhā eva hotī’’ti vuttaṃ. Antaragāme baddhā samānasaṃvāsasīmā yasmā gāmasaṅkhyaṃ na gacchati, tasmāti eke. Sopi sīmāsaṅkhyameva gacchatīti avippavāsasīmāsaṅkhyaṃ gacchatīti attho. Idaṃ panettha vicāretabbaṃ – gāmaṃ antokatvā baddhāya sīmāya puna avippavāsasammutiyaṃ araññapadese ṭhatvā avippavāsakammavācā kātabbā, udāhu gāme ṭhatvāti? Gāme ṭhatvā katāyapi kappiyabhūmiyā pharatīti. Bahisīme ṭhitasammatadosānulomattā akappiyabhūmiyaṃ ṭhatvā na kātabbāti no takko, esa nayo samūhananepīti ācariyo. Khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvā avippavāsasīmātiādīsu mahāsīmā kira ‘‘avippavāsasīmā’’ti vuttā.
१४६. ‘‘यस्सायस्मतो खमति एतिस्सा सीमाय समानसंवासाय एकूपोसथाय समुग्घातो, सो तुण्हस्सा’’ति अन्धकपोत्थके, सीहळपोत्थकेसु च केसुचि पाठो अत्थि। केसुचि ‘‘समुग्घातो एतिस्सा सीमाया’’ति पठमं लिखन्ति, केसुचि ‘‘एतिस्सा सीमाय समुग्घातो’’ति च।
146. ‘‘Yassāyasmato khamati etissā sīmāya samānasaṃvāsāya ekūposathāya samugghāto, so tuṇhassā’’ti andhakapotthake, sīhaḷapotthakesu ca kesuci pāṭho atthi. Kesuci ‘‘samugghāto etissā sīmāyā’’ti paṭhamaṃ likhanti, kesuci ‘‘etissā sīmāya samugghāto’’ti ca.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
७४. अविप्पवाससीमानुजानना • 74. Avippavāsasīmānujānanā
७५. सीमासमूहनन • 75. Sīmāsamūhanana
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / अविप्पवाससीमानुजाननकथा • Avippavāsasīmānujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अविप्पवाससीमानुजाननकथावण्णना • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अविप्पवाससीमानुजाननकथावण्णना • Avippavāsasīmānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ७४. अविप्पवाससीमानुजाननकथा • 74. Avippavāsasīmānujānanakathā
