| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถา
Avissajjiyavatthukathā
๓๒๑. เอตานีติ ครุภณฺฑานิฯ ตตฺถาติ ราสิวเสน ปญฺจสุ สรูปวเสน ปญฺจวีสติยา ครุภเณฺฑสุฯ อาคนฺตฺวา, อาภุโส วา รมนฺติ เอตฺถาติ อาราโมฯ เตสํเยวาติ ปุปฺผารามผลารามานเมวฯ ‘‘ฐปิโตกาโส’’ติ อิมินา วตฺถุสทฺทสฺส ภูมิเภทตฺถํ ทเสฺสติฯ วสติ อาราโม ปติฎฺฐหติ เอตฺถาติ อารามวตฺถุฯ เตสุ วาติ เอตฺถ วาสเทฺทน นวภูมิภาคโต อญฺญสฺส โปราณภูมิภาคสฺสปิ อารามวตฺถุภาวํ วิกเปฺปติฯ วิเสเสน จตุอิริยาปเถ หรติ ปวเตฺตติ เอตฺถาติ วิหาโรฯ ตสฺสาติ วิหารสฺสฯ จตุนฺนํ มญฺจานนฺติ นิทฺธารณเตฺถ สามิวจนํฯ อญฺญตโร มโญฺจ นามาติ โยชนาฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ ‘‘โลเหน กตา กุมฺภี’’ติ อิมินา โลหกุมฺภีติ เอตฺถ มเชฺฌโลปสมาสํ ทเสฺสติฯ โลหมยา กุมฺภี โลหกุมฺภีติ วจนโตฺถปิ ยุชฺชเตวฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ อิมินา โลเหน กตํ ภาณกํ, โลเหน กโต วารโก, โลเหน กตํ กฎาหนฺติ อตฺถํ อติทิสติฯ เอตฺถาติ ภาณกวารกกฎาเหสุฯ อรญฺชโรติ อติมหนฺตตฺตา อรํ ขิปฺปํ ชรติ วินาเสตีติ อรญฺชโรฯ อถ วา ชลํ คณฺหิตุํ อลนฺติ อรญฺชโร ลการานํ รกาเร กตฺวาฯ
321.Etānīti garubhaṇḍāni. Tatthāti rāsivasena pañcasu sarūpavasena pañcavīsatiyā garubhaṇḍesu. Āgantvā, ābhuso vā ramanti etthāti ārāmo. Tesaṃyevāti pupphārāmaphalārāmānameva. ‘‘Ṭhapitokāso’’ti iminā vatthusaddassa bhūmibhedatthaṃ dasseti. Vasati ārāmo patiṭṭhahati etthāti ārāmavatthu. Tesu vāti ettha vāsaddena navabhūmibhāgato aññassa porāṇabhūmibhāgassapi ārāmavatthubhāvaṃ vikappeti. Visesena catuiriyāpathe harati pavatteti etthāti vihāro. Tassāti vihārassa. Catunnaṃ mañcānanti niddhāraṇatthe sāmivacanaṃ. Aññataro mañco nāmāti yojanā. Eseva nayo sesesupi. ‘‘Lohena katā kumbhī’’ti iminā lohakumbhīti ettha majjhelopasamāsaṃ dasseti. Lohamayā kumbhī lohakumbhīti vacanatthopi yujjateva. ‘‘Eseva nayo’’ti iminā lohena kataṃ bhāṇakaṃ, lohena kato vārako, lohena kataṃ kaṭāhanti atthaṃ atidisati. Etthāti bhāṇakavārakakaṭāhesu. Arañjaroti atimahantattā araṃ khippaṃ jarati vināsetīti arañjaro. Atha vā jalaṃ gaṇhituṃ alanti arañjaro lakārānaṃ rakāre katvā.
คาถาวเสน นิคมนํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เอว’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ เอวํ ปกาสยีติ สมฺพโนฺธฯ เทฺว ครุภณฺฑานิ ทฺวิสงฺคหานิ โหนฺติ, ตติยํ ครุภณฺฑํ จตุสงฺคหํ โหติ, จตุตฺถํ ครุภณฺฑํ นวโกฎฺฐาสํ โหติ, ปญฺจมํ ครุภณฺฑํ อฎฺฐเภทนํ โหติ, อิติ อิมินา ปกาเรน ปญฺจนิมฺมลโลจโน นาโถ ปญฺจหิ ราสีหิ ปญฺจวีสวิธํ ครุภณฺฑํ ปกาสยีติ โยชนาฯ
Gāthāvasena nigamanaṃ dassento āha ‘‘eva’’ntiādi. Tattha evaṃ pakāsayīti sambandho. Dve garubhaṇḍāni dvisaṅgahāni honti, tatiyaṃ garubhaṇḍaṃ catusaṅgahaṃ hoti, catutthaṃ garubhaṇḍaṃ navakoṭṭhāsaṃ hoti, pañcamaṃ garubhaṇḍaṃ aṭṭhabhedanaṃ hoti, iti iminā pakārena pañcanimmalalocano nātho pañcahi rāsīhi pañcavīsavidhaṃ garubhaṇḍaṃ pakāsayīti yojanā.
ตตฺราติ ครุภเณฺฑฯ หีติ วิตฺถาโรฯ สพฺพมฺปิ อิทํ ครุภณฺฑํ อวิสฺสชฺชิยนฺติ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ อิธาติ อิมสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ ปริวาเร ปน อาคตนฺติ สมฺพโนฺธฯ
Tatrāti garubhaṇḍe. Hīti vitthāro. Sabbampi idaṃ garubhaṇḍaṃ avissajjiyanti vuttanti yojanā. Idhāti imasmiṃ vatthusmiṃ. Parivāre pana āgatanti sambandho.
ปญฺจ ราสโย มเหสินา วุตฺตาติ โยชนาฯ เอตฺถาติ ปริวาเรฯ
Pañca rāsayo mahesinā vuttāti yojanā. Etthāti parivāre.
ตตฺราติ ‘‘ปริวตฺตนวเสนา’’ติ วจเนฯ อิทํ ครุภณฺฑํ อุปเนตุนฺติ สมฺพโนฺธฯ นิจฺจํ ติฎฺฐนฺตีติ ถาวรา, ฐาธาตุ วรปจฺจโย, ฐาการสฺส ถากาโรฯ อิมินา อารามอารามวตฺถุวิหารวิหารวตฺถูนิ คเหตพฺพานิฯ อวิสฺสชฺชิยอเวภงฺคียตฺตา ครุ อลหุกํ ภณฺฑํ ครุภณฺฑํฯ อิมินา มญฺจาทีนิ เอกวีสติ ครุภณฺฑานิ คเหตพฺพานิฯ ถาวเรติ อาธาเร ภุมฺมํ, ปริยาปนฺนนฺติ สมฺพโนฺธฯ อถ วา นิทฺธารเณ ภุมฺมํ, ถาวเรสูติ หิ อโตฺถ, เขตฺตนฺติอาทีสุ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ขิปติ ปุพฺพณฺณพีชเมตฺถาติ เขตฺตํฯ วสติ อปรณฺณพีชํ ปติฎฺฐาติ เอตฺถาติ วตฺถุ, ตเล ภูมิภาเค เอกโต วา ทฺวีหิ วา ตีหิ วา ฐาเนหิ อาวรณํ กรียติ เอตฺถาติ ตฬาโก, สโรฯ กสฺสกานํ มเตน กตฺตพฺพาติ มาติกาฯ อาราเมน ปริวเตฺตตุนฺติ สมฺพโนฺธฯ กานิ ปริวเตฺตตุนฺติ อาห ‘‘อิมานิ จตฺตาริปี’’ติฯ ปิสโทฺท อวยวสมฺปิณฺฑโนฯ
Tatrāti ‘‘parivattanavasenā’’ti vacane. Idaṃ garubhaṇḍaṃ upanetunti sambandho. Niccaṃ tiṭṭhantīti thāvarā, ṭhādhātu varapaccayo, ṭhākārassa thākāro. Iminā ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthūni gahetabbāni. Avissajjiyaavebhaṅgīyattā garu alahukaṃ bhaṇḍaṃ garubhaṇḍaṃ. Iminā mañcādīni ekavīsati garubhaṇḍāni gahetabbāni. Thāvareti ādhāre bhummaṃ, pariyāpannanti sambandho. Atha vā niddhāraṇe bhummaṃ, thāvaresūti hi attho, khettantiādīsu sambandhitabbaṃ. Khipati pubbaṇṇabījametthāti khettaṃ. Vasati aparaṇṇabījaṃ patiṭṭhāti etthāti vatthu, tale bhūmibhāge ekato vā dvīhi vā tīhi vā ṭhānehi āvaraṇaṃ karīyati etthāti taḷāko, saro. Kassakānaṃ matena kattabbāti mātikā. Ārāmena parivattetunti sambandho. Kāni parivattetunti āha ‘‘imāni cattāripī’’ti. Pisaddo avayavasampiṇḍano.
ตตฺราติ ‘‘ปริวเตฺตตุํ วฎฺฎตี’’ติ วจเนฯ ทูเรติ สงฺฆารามโต ทูรฎฺฐาเนฯ ยมฺปีติ นาฬิเกรผลมฺปิฯ หรนฺตีติ สงฺฆสฺส หรนฺติฯ อเญฺญสนฺติ สงฺฆโต อเญฺญสํ มนุสฺสานนฺติ สมฺพโนฺธฯ เตติ มนุสฺสาฯ สเงฺฆน สมฺปฎิจฺฉิตโพฺพติ สมฺพโนฺธฯ รุจฺจตีติ สงฺฆสฺสาราเมน มนุสฺสานมารามํ, มนุสฺสานมาราเมน วา สงฺฆสฺสารามํ ปริวเตฺตตุํ รุจียติ อิจฺฉียติฯ ภิกฺขูนํ อาราโมติ สมฺพโนฺธฯ อยนฺติ มนุสฺสานมาราโมฯ ขุทฺทโกติ สงฺฆารามโต ขุทฺทโกฯ อายนฺติ อยติ อายสามิโก ธเนน วฑฺฒิํ คจฺฉติ อเนนาติ อาโย, ตํฯ สมกเมวาติ สมปฺปมาณเมว, อายํ สเจ เทตีติ สมฺพโนฺธฯ ปมาณเตฺถ กปจฺจโยฯ มนุสฺสานํ รุกฺขาติ สมฺพโนฺธฯ อติเรกํ สงฺฆสฺส เทมาติ สมฺพโนฺธฯ ชานาเปตฺวาติ ‘‘สเงฺฆ ทินฺนํ มหปฺผล’’นฺติ (ม. นิ. ๓.๓๗๖) สงฺฆสฺส ทินฺนทานสฺส อานิสํสํ มนุสฺสานํ ชานาเปตฺวาฯ ผลธาริโน โหนฺติ นนูติ โยชนาฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ เอเตเนว นเยนาติ เยน นเยน อาราโม อาราเมน ปริวเตฺตตโพฺพ, เอเตเนว นเยนฯ มหเนฺตน วา ขุทฺทเกน วา อารามวตฺถุนา จาติ โยชนาฯ อาราม อารามวตฺถุวิหารวิหารวตฺถูนิ ปริวเตฺตตพฺพานีติ สมฺพโนฺธฯ
Tatrāti ‘‘parivattetuṃ vaṭṭatī’’ti vacane. Dūreti saṅghārāmato dūraṭṭhāne. Yampīti nāḷikeraphalampi. Harantīti saṅghassa haranti. Aññesanti saṅghato aññesaṃ manussānanti sambandho. Teti manussā. Saṅghena sampaṭicchitabboti sambandho. Ruccatīti saṅghassārāmena manussānamārāmaṃ, manussānamārāmena vā saṅghassārāmaṃ parivattetuṃ rucīyati icchīyati. Bhikkhūnaṃ ārāmoti sambandho. Ayanti manussānamārāmo. Khuddakoti saṅghārāmato khuddako. Āyanti ayati āyasāmiko dhanena vaḍḍhiṃ gacchati anenāti āyo, taṃ. Samakamevāti samappamāṇameva, āyaṃ sace detīti sambandho. Pamāṇatthe kapaccayo. Manussānaṃ rukkhāti sambandho. Atirekaṃ saṅghassa demāti sambandho. Jānāpetvāti ‘‘saṅghe dinnaṃ mahapphala’’nti (ma. ni. 3.376) saṅghassa dinnadānassa ānisaṃsaṃ manussānaṃ jānāpetvā. Phaladhārino honti nanūti yojanā. Evantiādi nigamanaṃ. Eteneva nayenāti yena nayena ārāmo ārāmena parivattetabbo, eteneva nayena. Mahantena vā khuddakena vā ārāmavatthunā cāti yojanā. Ārāma ārāmavatthuvihāravihāravatthūni parivattetabbānīti sambandho.
อุโภปีติ เคหปาสาทวเสน อุโภปิฯ ตตฺถาติ เคเหฯ อิทํ ปนาติ ปาสาทสงฺขาตํ เคหํ, มนุสฺสานํ เคหนฺติ สมฺพโนฺธฯ มหเคฺฆน วา อปฺปเคฺฆน วา วิหารวตฺถุนา จาติ โยชนาฯ วิหารวิหารวตฺถุอารามอารามวตฺถูนิ ปริวเตฺตตพฺพานีติ สมฺพโนฺธฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ
Ubhopīti gehapāsādavasena ubhopi. Tatthāti gehe. Idaṃ panāti pāsādasaṅkhātaṃ gehaṃ, manussānaṃ gehanti sambandho. Mahagghena vā appagghena vā vihāravatthunā cāti yojanā. Vihāravihāravatthuārāmaārāmavatthūni parivattetabbānīti sambandho. Evantiādi nigamanaṃ.
ครุภเณฺฑน ครุภณฺฑปริวตฺตเน เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ปํสฺวาคารเกสูติ ปํสุกีฬนตฺถาย กเตสุ อคารเกสุฯ กปฺปิยมญฺจาติ สงฺฆคณปุคฺคลานํ กปฺปิยา สุวณฺณรชตาทีหิ อกตา มญฺจาฯ วิหารสฺส ปน สุวณฺณรชตมยาทิกาปิ กปฺปิยา มญฺจา ทาตพฺพาติ สมฺพโนฺธฯ พหิสีมายาติ อุปจารสีมโต พหิฯ ตตฺถาติ สงฺฆเตฺถรสฺส วสนฎฺฐาเนฯ ตตฺถาติ ตสฺส ภิกฺขุโน วสนฎฺฐาเนฯ ‘‘มหเคฺฆนา’’ติ วุตฺตวจนํ นิยเมโนฺต อาห ‘‘สตคฺฆนเกน วา สหสฺสคฺฆนเกน วา’’ติฯ มญฺจสตนฺติ มญฺจพหุํฯ เอเตสุปีติ ปีฐภิสิพิโพฺพหเนสุปิฯ ตตฺถาติ ปีฐภิสิพิโพฺพหเนสุฯ กปฺปิยํ ปีฐาทีติ สมฺพโนฺธฯ อกปฺปิยํ วา มหคฺฆํ กปฺปิยํ วาติ กปฺปิเยน วา มหคฺฆกปฺปิเยน วา ปริวเตฺตตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘วุตฺตวตฺถูนี’’ติ ปทํ ‘‘ปริวเตฺตตฺวา’’ติ ปเท อวุตฺตกมฺมํ, ‘‘คเหตพฺพานี’’ติ ปเท วุตฺตกมฺมํ, ปุพฺพาปราเปกฺขปทํฯ
Garubhaṇḍena garubhaṇḍaparivattane evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Paṃsvāgārakesūti paṃsukīḷanatthāya katesu agārakesu. Kappiyamañcāti saṅghagaṇapuggalānaṃ kappiyā suvaṇṇarajatādīhi akatā mañcā. Vihārassa pana suvaṇṇarajatamayādikāpi kappiyā mañcā dātabbāti sambandho. Bahisīmāyāti upacārasīmato bahi. Tatthāti saṅghattherassa vasanaṭṭhāne. Tatthāti tassa bhikkhuno vasanaṭṭhāne. ‘‘Mahagghenā’’ti vuttavacanaṃ niyamento āha ‘‘satagghanakena vā sahassagghanakena vā’’ti. Mañcasatanti mañcabahuṃ. Etesupīti pīṭhabhisibibbohanesupi. Tatthāti pīṭhabhisibibbohanesu. Kappiyaṃ pīṭhādīti sambandho. Akappiyaṃ vā mahagghaṃ kappiyaṃ vāti kappiyena vā mahagghakappiyena vā parivattetvāti sambandho. ‘‘Vuttavatthūnī’’ti padaṃ ‘‘parivattetvā’’ti pade avuttakammaṃ, ‘‘gahetabbānī’’ti pade vuttakammaṃ, pubbāparāpekkhapadaṃ.
ปสตมตฺตอุทกคณฺหกานิปีติ เอตฺถ ปสโต นาม กุญฺจิตปาณิฯ สีหฬทีเปติ สีหํ ลาติ คณฺหาตีติ สีหโฬ ลการสฺส ฬการํ กตฺวา, สีหพาหุนามโก ราชา, ตสฺส ปุตฺตตฺตา วิชยกุมาโรปิ สีหโฬ นาม, เตน อาทิมฺหิ นิวาสภาเวน คหิตตฺตา ทีโป สีหฬทีโป นาม, ตสฺมิํฯ ปาทํ คณฺหาตีติ ปาทคณฺหโน, โสเยว ปาทคณฺหนโกฯ ปาโท นามาติ ‘‘ปาทคณฺหนโก’’ติ เอตฺถ ปาโท นามฯ โย โลหวารโก มคธนาฬิยา ปญฺจนาฬิมตฺตํ คณฺหาติ, โส โลหวารโก ปาโท นามาติ โยชนาฯ อิมินา ปมาณสฺส นามํ ปมาณวเนฺต อุปจารโต โวหารนยํ ทเสฺสติฯ ตโตติ ปญฺจนาฬิมตฺตคณฺหนกวารกโตฯ อิมานีติ โลหกุมฺภีอาทีนิฯ
Pasatamattaudakagaṇhakānipīti ettha pasato nāma kuñcitapāṇi. Sīhaḷadīpeti sīhaṃ lāti gaṇhātīti sīhaḷo lakārassa ḷakāraṃ katvā, sīhabāhunāmako rājā, tassa puttattā vijayakumāropi sīhaḷo nāma, tena ādimhi nivāsabhāvena gahitattā dīpo sīhaḷadīpo nāma, tasmiṃ. Pādaṃ gaṇhātīti pādagaṇhano, soyeva pādagaṇhanako. Pādo nāmāti ‘‘pādagaṇhanako’’ti ettha pādo nāma. Yo lohavārako magadhanāḷiyā pañcanāḷimattaṃ gaṇhāti, so lohavārako pādo nāmāti yojanā. Iminā pamāṇassa nāmaṃ pamāṇavante upacārato vohāranayaṃ dasseti. Tatoti pañcanāḷimattagaṇhanakavārakato. Imānīti lohakumbhīādīni.
ภิงฺคาร …เป.… กฎจฺฉุอาทีนีติ ภิงฺคาโร จ ปฎิคฺคโห จ อุฬุโงฺก จ ทพฺพิ จ กฎจฺฉุ จ ปาติ จ ตฎฺฎโก จ สรโก จ สมุโคฺค จ องฺคารกปโลฺล จ ธูมกฎจฺฉุ จ ภิงฺคาร…เป.… ธูมกฎจฺฉุโย, ตา อาทิ เยสํ ตานีติ ภิงฺคาร…เป.… กฎจฺฉุอาทีนิฯ อาทิสเทฺทน อญฺญานิ อุปกรณานิ คเหตพฺพานิฯ ภาชนียานีติ ภาเชตพฺพานิฯ กํสโลหาทีติอาทิสเทฺทน วฎฺฎโลหํ สงฺคณฺหาติฯ วฎฺฎโลหํ นาม ปีตโลหํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ปาริหาริยนฺติ สงฺฆิกปริโภคํ ปริหริตฺวา อปเนตฺวา ปุคฺคลิกปริโภเคน ปริภุญฺชนํ, ‘‘อตฺตสนฺตก’’นฺติ วา ปริคฺคเหน หริตฺวา ภุญฺชนํ น วฎฺฎติฯ คิหิวิกฎนีหาเรเนวาติ ‘‘คิหิวิกฎ’’นฺติ อภินีหาเรเนวฯ
Bhiṅgāra…pe… kaṭacchuādīnīti bhiṅgāro ca paṭiggaho ca uḷuṅko ca dabbi ca kaṭacchu ca pāti ca taṭṭako ca sarako ca samuggo ca aṅgārakapallo ca dhūmakaṭacchu ca bhiṅgāra…pe… dhūmakaṭacchuyo, tā ādi yesaṃ tānīti bhiṅgāra…pe… kaṭacchuādīni. Ādisaddena aññāni upakaraṇāni gahetabbāni. Bhājanīyānīti bhājetabbāni. Kaṃsalohādītiādisaddena vaṭṭalohaṃ saṅgaṇhāti. Vaṭṭalohaṃ nāma pītalohaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Pārihāriyanti saṅghikaparibhogaṃ pariharitvā apanetvā puggalikaparibhogena paribhuñjanaṃ, ‘‘attasantaka’’nti vā pariggahena haritvā bhuñjanaṃ na vaṭṭati. Gihivikaṭanīhārenevāti ‘‘gihivikaṭa’’nti abhinīhāreneva.
อญฺญสฺมิมฺปิ กปฺปิยโลหภเณฺฑ ปริยาปนฺนา อญฺชนีติ โยชนาฯ อถ วา กปฺปิยโลหภเณฺฑติ นิทฺธารเณ ภุมฺมํ, ‘‘อญฺชนี’’ติอาทินา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ สูจีติ จีวราทิสิพฺพนกา สูจิฯ ปณฺณสูจีติ ปเณฺณ ลิขนา สูจิฯ อญฺญมฺปีติ อญฺชนิอาทิโต อญฺญมฺปิฯ ธูมเนตฺตญฺจ ผาลญฺจ ทีปรุโกฺข จ ทีปกปลฺลโก จ โอลมฺพกทีโป จ ธูมเนตฺต…เป.… โอลมฺพกทีปาฯ อิตฺถิปุริสติรจฺฉานคตสงฺขาตานิ รูปานิ เอเตสุ อตฺถีติ อิตฺถิปุริสติรจฺฉานคตรูปกานิฯ ธูมเนตฺต…เป.… โอลมฺพกทีปา จ เต อิตฺถิปุริสติรจฺฉานคตรูปกานิ เจติ ธูมเนตฺต…เป.… รูปกานิ, วิเสสนปรนิปาโตฯ ตานิ วา อญฺญานิ วา ภิตฺติจฺฉทนกวาฎาทีสุ อุปเนตพฺพานิ โลหภณฺฑานีติ สมฺพโนฺธฯ โลหขิลกนฺติ โลหมยํ อาณิํฯ ปริหริตฺวาติ ‘‘อตฺตโน สนฺตก’’นฺติ ปริคฺคเหน หริตฺวา, สงฺฆิกปริโภคคิหิวิกฎานิ วา อปเนตฺวาฯ ขีรปาสาณมยานีติ ขีรวเณฺณน ปาสาเณน กตานิฯ
Aññasmimpi kappiyalohabhaṇḍe pariyāpannā añjanīti yojanā. Atha vā kappiyalohabhaṇḍeti niddhāraṇe bhummaṃ, ‘‘añjanī’’tiādinā sambandhitabbaṃ. Sūcīti cīvarādisibbanakā sūci. Paṇṇasūcīti paṇṇe likhanā sūci. Aññampīti añjaniādito aññampi. Dhūmanettañca phālañca dīparukkho ca dīpakapallako ca olambakadīpo ca dhūmanetta…pe… olambakadīpā. Itthipurisatiracchānagatasaṅkhātāni rūpāni etesu atthīti itthipurisatiracchānagatarūpakāni. Dhūmanetta…pe… olambakadīpā ca te itthipurisatiracchānagatarūpakāni ceti dhūmanetta…pe… rūpakāni, visesanaparanipāto. Tāni vā aññāni vā bhitticchadanakavāṭādīsu upanetabbāni lohabhaṇḍānīti sambandho. Lohakhilakanti lohamayaṃ āṇiṃ. Pariharitvāti ‘‘attano santaka’’nti pariggahena haritvā, saṅghikaparibhogagihivikaṭāni vā apanetvā. Khīrapāsāṇamayānīti khīravaṇṇena pāsāṇena katāni.
สุวณฺณญฺจ รชตญฺจ หารกูฎญฺจ ชาติผลิกญฺจ สุวณฺณ…เป.… ชาติผลิกานิ, เตหิ กตานิ ภาชนานิ สุวณฺณ…เป.… ภาชนานิฯ สพฺพนฺติ สุวณฺณรชตาทิสพฺพํฯ วฎฺฎตีติ สงฺฆคณปุคฺคลานํ วฎฺฎติฯ
Suvaṇṇañca rajatañca hārakūṭañca jātiphalikañca suvaṇṇa…pe… jātiphalikāni, tehi katāni bhājanāni suvaṇṇa…pe… bhājanāni. Sabbanti suvaṇṇarajatādisabbaṃ. Vaṭṭatīti saṅghagaṇapuggalānaṃ vaṭṭati.
วาสิอาทีสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนา, นิทฺธารเณ วา ภุมฺมํฯ ยาย วาสิยา น สกฺกาติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ วาสิโตฯ มหตฺตรีสโทฺท มหนฺตปริยาโย อนิปฺผนฺนปาฎิปทิโกฯ มหตฺตรี วาสีติ สมฺพโนฺธฯ เวชฺชานนฺติ ภิสกฺกานํฯ สิราเวธนผรสุปีติ ปิสเทฺทน ตโต มหนฺตํ ปน ปเควาติ ทเสฺสติฯ ยา ปน กุฐารี อาวุธสเงฺขเปน กตาติ สมฺพโนฺธฯ อถ วา อาวุธสเงฺขเปน กตา ยา ปน กุฐารี อตฺถีติ โยชนาฯ อนามาสาติ อนามสิตพฺพา, อนามาสารหาติ อโตฺถฯ จตุรงฺคุลมโตฺตปีติ ปิสโทฺท ตโต อธิโก ปน ปเควาติ ทเสฺสติฯ นิขณิตฺวา ขาทตีติ นิขาทนํฯ จตุรสฺสํ มุขเมตสฺสาติ จตุรสฺสมุขํฯ โทณิสทิสํ มุขเมตสฺสาติ โทณิมุขํฯ สมฺมุญฺจนิทณฺฑเวธนมฺปิ นิขาทนํ ทณฺฑพทฺธํ โหติ เจติ โยชนาฯ ทเณฺฑน พนฺธิตพฺพนฺติ ทณฺฑพทฺธํ, ทณฺฑํ พทฺธเมตสฺสาติ วา ทณฺฑพทฺธํฯ ‘‘อทณฺฑก’’นฺติ วตฺวา ตเสฺสวตฺถํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘ผลมตฺตเมวา’’ติฯ นตฺถิ ทณฺฑเมตสฺสาติ อทณฺฑกํฯ ยนฺติ นิขาทนํฯ ปริหริตุนฺติ ปุคฺคลิกภาเวน ปริคฺคเหตฺวา หริตุํ, สงฺฆิกภาวํ อปเนตุํ วาฯ สิขรมฺปิ นิขาทเนเนว สงฺคหิตํ ลกฺขณหารนเยน สมานกิจฺจภาวโตฯ สิขรนฺติ เยน ปริพฺภมิตฺวา ฉินฺทนฺติ, เยหิ มนุเสฺสหิ ทินฺนานีติ สมฺพโนฺธฯ เตติ มนุสฺสา, วทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ โนติ อมฺหากํฯ ปากติเกติ ปกติยา ฐิเต, ยถา ปฐมํ ฐิตา โหนฺติ, ตถา กริสฺสามาติ อโตฺถฯ สเจ อาหรนฺตีติ สเจ อายาจนํ อกตฺวา หรนฺติฯ อนาหรนฺตาปีติ ปุน อนาหรนฺตาปิฯ
Vāsiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā, niddhāraṇe vā bhummaṃ. Yāya vāsiyā na sakkāti sambandho. Tatoti vāsito. Mahattarīsaddo mahantapariyāyo anipphannapāṭipadiko. Mahattarī vāsīti sambandho. Vejjānanti bhisakkānaṃ. Sirāvedhanapharasupīti pisaddena tato mahantaṃ pana pagevāti dasseti. Yā pana kuṭhārī āvudhasaṅkhepena katāti sambandho. Atha vā āvudhasaṅkhepena katā yā pana kuṭhārī atthīti yojanā. Anāmāsāti anāmasitabbā, anāmāsārahāti attho. Caturaṅgulamattopīti pisaddo tato adhiko pana pagevāti dasseti. Nikhaṇitvā khādatīti nikhādanaṃ. Caturassaṃ mukhametassāti caturassamukhaṃ. Doṇisadisaṃ mukhametassāti doṇimukhaṃ. Sammuñcanidaṇḍavedhanampi nikhādanaṃ daṇḍabaddhaṃ hoti ceti yojanā. Daṇḍena bandhitabbanti daṇḍabaddhaṃ, daṇḍaṃ baddhametassāti vā daṇḍabaddhaṃ. ‘‘Adaṇḍaka’’nti vatvā tassevatthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘phalamattamevā’’ti. Natthi daṇḍametassāti adaṇḍakaṃ. Yanti nikhādanaṃ. Pariharitunti puggalikabhāvena pariggahetvā harituṃ, saṅghikabhāvaṃ apanetuṃ vā. Sikharampi nikhādaneneva saṅgahitaṃ lakkhaṇahāranayena samānakiccabhāvato. Sikharanti yena paribbhamitvā chindanti, yehi manussehi dinnānīti sambandho. Teti manussā, vadantīti sambandho. Noti amhākaṃ. Pākatiketi pakatiyā ṭhite, yathā paṭhamaṃ ṭhitā honti, tathā karissāmāti attho. Sace āharantīti sace āyācanaṃ akatvā haranti. Anāharantāpīti puna anāharantāpi.
กมฺมาโร จ ตฎฺฎกาโร จ จุนฺทกาโร จ นฬกาโร จ มณิกาโร จ ปตฺตพนฺธโก จ กมฺมาร…เป.… ปตฺตพนฺธกา, เตสํฯ อธิกรณี จ มุฎฺฐิโก จ สณฺฑาโส จ ตุลา จ อธิกรณิ…เป.… ตุลาฯ สเงฺฆ ทินฺนกาลโตติ สงฺฆสฺส ทินฺนกาลโตฯ ติปุํ ฉินฺทติ อเนนาติ ติปุเจฺฉทนํ, ตเมว สตฺถกํ ติปุเจฺฉทนสตฺถกํฯ มหากตฺตริญฺจ มหาสณฺฑาสญฺจ มหาปิปฺผิลิกญฺจ ฐเปตฺวาติ โยชนาฯ กสฺมา ฐปิตานีติ อาห ‘‘มหากตฺตริอาทีนิ ครุภณฺฑานี’’ติฯ ตตฺถ ยสฺมา มหากตฺตริอาทีนิ ครุภณฺฑานิ, ตสฺมา ‘‘ฐเปตฺวา มหากตฺตริ’’นฺติ อาทิ มยา วุตฺตนฺติ โยชนาฯ
Kammāro ca taṭṭakāro ca cundakāro ca naḷakāro ca maṇikāro ca pattabandhako ca kammāra…pe… pattabandhakā, tesaṃ. Adhikaraṇī ca muṭṭhiko ca saṇḍāso ca tulā ca adhikaraṇi…pe… tulā. Saṅghe dinnakālatoti saṅghassa dinnakālato. Tipuṃ chindati anenāti tipucchedanaṃ, tameva satthakaṃ tipucchedanasatthakaṃ. Mahākattariñca mahāsaṇḍāsañca mahāpipphilikañca ṭhapetvāti yojanā. Kasmā ṭhapitānīti āha ‘‘mahākattariādīni garubhaṇḍānī’’ti. Tattha yasmā mahākattariādīni garubhaṇḍāni, tasmā ‘‘ṭhapetvā mahākattari’’nti ādi mayā vuttanti yojanā.
วลฺลิอาทีสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ เวตฺตวลฺลิอาทิกาติ เวตฺตสงฺขาตวลฺลิอาทิกาฯ อฑฺฒพหุปฺปมาณาติ เอตฺถ –
Valliādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Vettavalliādikāti vettasaṅkhātavalliādikā. Aḍḍhabahuppamāṇāti ettha –
‘‘พฺยาโม สหกรา พาหุ, เทฺวปสฺสทฺวยวิตฺถตา’’ติฯ –
‘‘Byāmo sahakarā bāhu, dvepassadvayavitthatā’’ti. –
อภิธาเน (อภิธานปฺปทีปิกายํ ๒๖๙ คาถายํ) วุตฺตตฺตา พาหุ นาม อิธ พฺยาโมว อธิเปฺปโตฯ ตสฺมา ทฺวีสุ ปเสฺสสุ วิตฺถตานํ พฺยามสงฺขาตานํ สหกรานํ ทฺวินฺนํ พาหูนํ อโฑฺฒติ อฑฺฒพาหุ, ตสฺส ปมาณเมตสฺสาติ อฑฺฒพาหุปฺปมาณาติ วจนโตฺถ กาตโพฺพ, ทีฆโต ทฺวิหตฺถา วลฺลีติ วุตฺตํ โหติฯ ตตฺถชาตกาติ ติสฺสํ สงฺฆสฺส ภูมิยํ ชาตกาฯ รกฺขิตโคปิตาติ สเงฺฆน สยํ รกฺขิตา, ปเรหิ โคปิตาฯ อิมินา อรกฺขิตอโคปิตา ครุภณฺฑํ น โหตีติ ทเสฺสติฯ สาติ วลฺลิฯ อติเรกา โหตีติ สมฺพโนฺธฯ อุปเนตุนฺติ ตํ วลฺลิํ อุปเนตุํฯ สุตฺตญฺจ มกจิวากญฺจ นาฬิเกรหีรญฺจ จมฺมญฺจ สุตฺต…เป.… จมฺมานิ, เตหิ กตา สุตฺต…เป.… จมฺมมยาฯ รชฺชุกา วา โยตฺตานิ วา ครุภณฺฑํ โหตีติ สมฺพโนฺธฯ เอกวฎฺฎา วา ทฺวิวฎฺฎา วาติ เอตฺถ วาสเทฺทน ติวฎฺฎาทิํ สงฺคณฺหาติฯ อวเฎฺฎตฺวา ทินฺนํ สุตฺตญฺจ อวเฎฺฎตฺวา ทินฺนา มกจิวากนาฬิเกรหีรา จาติ โยชนาฯ
Abhidhāne (abhidhānappadīpikāyaṃ 269 gāthāyaṃ) vuttattā bāhu nāma idha byāmova adhippeto. Tasmā dvīsu passesu vitthatānaṃ byāmasaṅkhātānaṃ sahakarānaṃ dvinnaṃ bāhūnaṃ aḍḍhoti aḍḍhabāhu, tassa pamāṇametassāti aḍḍhabāhuppamāṇāti vacanattho kātabbo, dīghato dvihatthā vallīti vuttaṃ hoti. Tatthajātakāti tissaṃ saṅghassa bhūmiyaṃ jātakā. Rakkhitagopitāti saṅghena sayaṃ rakkhitā, parehi gopitā. Iminā arakkhitaagopitā garubhaṇḍaṃ na hotīti dasseti. Sāti valli. Atirekā hotīti sambandho. Upanetunti taṃ valliṃ upanetuṃ. Suttañca makacivākañca nāḷikerahīrañca cammañca sutta…pe… cammāni, tehi katā sutta…pe… cammamayā. Rajjukā vā yottāni vā garubhaṇḍaṃ hotīti sambandho. Ekavaṭṭā vā dvivaṭṭā vāti ettha vāsaddena tivaṭṭādiṃ saṅgaṇhāti. Avaṭṭetvā dinnaṃ suttañca avaṭṭetvā dinnā makacivākanāḷikerahīrā cāti yojanā.
โย โกจิ เวฬูติ สมฺพโนฺธฯ โสปีติ เวฬุปิ วฎฺฎตีติ สมฺพโนฺธฯ ปิสเทฺทน วลฺลิํ อเปกฺขติฯ อิทเมตฺถาติ อิทํ สพฺพํ เอตฺถ เวฬุมฺหิ, เวฬูสุ วา อิทนฺติ สมฺพโนฺธฯ สมกํ วาติ คหิตเวฬุนา สมปฺปมาณํ วาฯ อติเรกํ วาติ ตโต อติเรกํ วาฯ ตํอคฺฆนกนฺติ ตสฺส เวฬุโน อคฺฆนารหํฯ ผาติกมฺมนฺติ วฑฺฒิกมฺมํฯ ตเตฺถวาติ คณฺหนฎฺฐาเนวฯ คมนกาเลติ คณฺหนฎฺฐานโต อญฺญตฺถ คมนกาเลฯ ‘‘ปหิณิตฺวา ทาตโพฺพ’’ติ อิมินา สยํ วา อาคนฺตฺวา ทาตโพฺพติ อโตฺถปิ ลกฺขณหารนเยน คเหตโพฺพ สมานกิจฺจตฺตาฯ
Yo koci veḷūti sambandho. Sopīti veḷupi vaṭṭatīti sambandho. Pisaddena valliṃ apekkhati. Idametthāti idaṃ sabbaṃ ettha veḷumhi, veḷūsu vā idanti sambandho. Samakaṃ vāti gahitaveḷunā samappamāṇaṃ vā. Atirekaṃ vāti tato atirekaṃ vā. Taṃagghanakanti tassa veḷuno agghanārahaṃ. Phātikammanti vaḍḍhikammaṃ. Tatthevāti gaṇhanaṭṭhāneva. Gamanakāleti gaṇhanaṭṭhānato aññattha gamanakāle. ‘‘Pahiṇitvā dātabbo’’ti iminā sayaṃ vā āgantvā dātabboti atthopi lakkhaṇahāranayena gahetabbo samānakiccattā.
มุญฺชปพฺพชสเทฺทน มุญฺชปพฺพชติณานํ ปาฬิยํ วิสุํ คหิตตฺตา ติณสเทฺทน ตานิ ฐเปตฺวา ปาริเสสญาเยน อวเสสติณเมว คเหตพฺพนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มุญฺชํ ปพฺพชญฺจ ฐเปตฺวา’’ติอาทิฯ สมานผลตฺตา ลกฺขณหารนเยน ปณฺณมฺปิ ติเณเนว สงฺคหิตนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเน, อิตีติ เอวํฯ ติณญฺจ ครุภณฺฑํ โหตีติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถชาตกํ วาติ ตสฺมิํ สงฺฆาราเม ชาตกํ วาฯ พหาราเมติ สงฺฆารามโต พหิฯ ตมฺปีติ ติณมฺปิฯ ปิสเทฺทน วลฺลิเวฬู อเปกฺขติฯ อฎฺฐงฺคุลปฺปมาโณปีติ ทีฆโต อฎฺฐงฺคุลปมาโณปิ ฯ ริตฺตโปตฺถโกติ อลิขิตตฺตา ตุโจฺฉ มกจิวตฺถาทิโกปิ ปณฺณมโยปิ โปตฺถโกฯ อิทญฺจ ปณฺณปสเงฺคน วุตฺตํฯ
Muñjapabbajasaddena muñjapabbajatiṇānaṃ pāḷiyaṃ visuṃ gahitattā tiṇasaddena tāni ṭhapetvā pārisesañāyena avasesatiṇameva gahetabbanti dassento āha ‘‘muñjaṃ pabbajañca ṭhapetvā’’tiādi. Samānaphalattā lakkhaṇahāranayena paṇṇampi tiṇeneva saṅgahitanti dassento āha ‘‘yatthā’’tiādi. Tattha yatthāti yasmiṃ ṭhāne, itīti evaṃ. Tiṇañca garubhaṇḍaṃ hotīti sambandho. Tatthajātakaṃ vāti tasmiṃ saṅghārāme jātakaṃ vā. Bahārāmeti saṅghārāmato bahi. Tampīti tiṇampi. Pisaddena valliveḷū apekkhati. Aṭṭhaṅgulappamāṇopīti dīghato aṭṭhaṅgulapamāṇopi . Rittapotthakoti alikhitattā tuccho makacivatthādikopi paṇṇamayopi potthako. Idañca paṇṇapasaṅgena vuttaṃ.
ปญฺจวณฺณา วาติ นีลปีตโลหิโตทาตมญฺชิฎฺฐวเสน ปญฺจวณฺณนา วาฯ ตมฺปีติ มตฺติกมฺปิฯ ปิสเทฺทน วลฺลิเวฬุติณานิ อเปกฺขติฯ
Pañcavaṇṇā vāti nīlapītalohitodātamañjiṭṭhavasena pañcavaṇṇanā vā. Tampīti mattikampi. Pisaddena valliveḷutiṇāni apekkhati.
ทารุภเณฺฑ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ รกฺขิตโคปิโต โย โกจิ ทารุภณฺฑโก อตฺถีติ โยชนาฯ มหาอฎฺฐกถายํ ปน วุโตฺตติ สมฺพโนฺธฯ
Dārubhaṇḍe evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Rakkhitagopito yo koci dārubhaṇḍako atthīti yojanā. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana vuttoti sambandho.
ตตฺราติ มหาอฎฺฐกถายํ, ‘‘เตน โข ปน สมเยนา’’ติ ปาฬิยํ วาฯ อิเมสูติ อาสนฺทิกาทีสุฯ เอตฺถาติ ปีเฐสุ, ปลาลปีเฐนาติ สมฺพโนฺธฯ พฺยคฺฆจมฺมโอนทฺธนฺติ พฺยคฺฆจเมฺมน อวนทฺธํฯ วาฬรูปปริกฺขิตฺตนฺติ วาฬรูเปหิ ปริวาริตํฯ รตนปริสิพฺพิตนฺติ รตนสุเตฺตน สมนฺตโต สิพฺพิตํฯ
Tatrāti mahāaṭṭhakathāyaṃ, ‘‘tena kho pana samayenā’’ti pāḷiyaṃ vā. Imesūti āsandikādīsu. Etthāti pīṭhesu, palālapīṭhenāti sambandho. Byagghacammaonaddhanti byagghacammena avanaddhaṃ. Vāḷarūpaparikkhittanti vāḷarūpehi parivāritaṃ. Ratanaparisibbitanti ratanasuttena samantato sibbitaṃ.
เอเตสุปีติ วงฺกผลกาทีสุปิฯ ‘‘สงฺขถาลกํ ปน ภาชนีย’’นฺติ ปาฐสฺสานนฺตรํ ‘‘ตถา’’ติ ปาโฐ อตฺถิ, โส เอตฺถ น ยุชฺชติ, ปรโต ปน ‘‘เยน เกนจิ กตํ ครุภณฺฑเมวา’’ติ ปาฐสฺสานนฺตรํ ยุชฺชติฯ ตตฺถ หิ ยถา เยน เกนจิ กตํ ครุภณฺฑเมว โหติ, ตถา ถมฺภตุลาโสปานผลกาทีสุ ทารุมยํ วา ปาสาณมยํ วา ยํกิญฺจิ เคหสมฺภารรูปํ ครุภณฺฑเมวาติ อโตฺถฯ
Etesupīti vaṅkaphalakādīsupi. ‘‘Saṅkhathālakaṃ pana bhājanīya’’nti pāṭhassānantaraṃ ‘‘tathā’’ti pāṭho atthi, so ettha na yujjati, parato pana ‘‘yena kenaci kataṃ garubhaṇḍamevā’’ti pāṭhassānantaraṃ yujjati. Tattha hi yathā yena kenaci kataṃ garubhaṇḍameva hoti, tathā thambhatulāsopānaphalakādīsu dārumayaṃ vā pāsāṇamayaṃ vā yaṃkiñci gehasambhārarūpaṃ garubhaṇḍamevāti attho.
สพฺพนฺติ สกลํ อุทกตุมฺพปาทกถลิกมณฺฑลํฯ เอเตสุปีติ อาธารกาทีสุปิฯ ตถา ถมฺภตลาติ เอตฺถ ตถาสเทฺทน ‘ครุภณฺฑเมวา’’ติ ปทํ อติทิสติฯ สเงฺฆ ทินฺนนฺติ สงฺฆสฺส ทินฺนํฯ ภูมตฺถรณนฺติ ภูมิยํ อตฺถริตพฺพํฯ ตมฺปีติ เอฬกจมฺมมฺปิฯ
Sabbanti sakalaṃ udakatumbapādakathalikamaṇḍalaṃ. Etesupīti ādhārakādīsupi. Tathā thambhatalāti ettha tathāsaddena ‘garubhaṇḍamevā’’ti padaṃ atidisati. Saṅghe dinnanti saṅghassa dinnaṃ. Bhūmattharaṇanti bhūmiyaṃ attharitabbaṃ. Tampīti eḷakacammampi.
อุทุกฺขลํ ครุภณฺฑเมวาติ สมฺพโนฺธฯ เอเสว นโย มุสลนฺติอาทีสุปิฯ เอเตสูติ มญฺจปาทาทีสุฯ อนุญฺญาตวาสิยาติ ภาชนตฺถาย อนุญฺญาตวาสิยาฯ ธมกรโณติ เอตฺถ ‘‘สงฺขํ ธมติ, สงฺขธมโก’’ติอาทีสุ วิย นิสฺสํโยคปาโฐเยว ยุชฺชติฯ ตสฺมา ธมติ วาเตน ปวตฺตตีติ ธโม, วาตเหตุโก สโทฺท, ธมํ กโรตีติ ธมกรโณติ วจนโตฺถ กาตโพฺพฯ สพฺพเมตนฺติ อนุญฺญาตวาสิทณฺฑาทิกํ เอตํ สพฺพํฯ ตโตติ อนุญฺญาตวาสิทณฺฑาทิกโต, มหนฺตตรํ วาสิทณฺฑาทิกํ ครุภณฺฑนฺติ โยชนาฯ
Udukkhalaṃ garubhaṇḍamevāti sambandho. Eseva nayo musalantiādīsupi. Etesūti mañcapādādīsu. Anuññātavāsiyāti bhājanatthāya anuññātavāsiyā. Dhamakaraṇoti ettha ‘‘saṅkhaṃ dhamati, saṅkhadhamako’’tiādīsu viya nissaṃyogapāṭhoyeva yujjati. Tasmā dhamati vātena pavattatīti dhamo, vātahetuko saddo, dhamaṃ karotīti dhamakaraṇoti vacanattho kātabbo. Sabbametanti anuññātavāsidaṇḍādikaṃ etaṃ sabbaṃ. Tatoti anuññātavāsidaṇḍādikato, mahantataraṃ vāsidaṇḍādikaṃ garubhaṇḍanti yojanā.
ยถาชาตเมวาติ ยถาปวตฺตเมวฯ เตหีติ หตฺถิทนฺตาทีหิ, ‘‘กต’’อิติ ปเทน สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ตจฺฉิตนิฎฺฐิโตปีติ ตจฺฉิตกเมฺมน นิฎฺฐิโตปิฯ
Yathājātamevāti yathāpavattameva. Tehīti hatthidantādīhi, ‘‘kata’’iti padena sambandhitabbaṃ. Tacchitaniṭṭhitopīti tacchitakammena niṭṭhitopi.
มตฺติกาภเณฺฑ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนา, อุปโภโค จ ปริโภโค จ อุปโภคปริโภคํ, สมาหารทฺวโนฺทฯ อิทํ ปทํ ‘‘ฆฎปิธานาทิกุลาลภาชน’’นฺติ ปเทเนว สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ถุปิกาตีติ เอตฺถ อิติสโทฺท อิมสทฺทโตฺถฯ อิทํ สพฺพํ สงฺฆสฺส ทินฺนกาลโต ปฎฺฐาย ครุภณฺฑนฺติ โยชนาฯ ‘‘อนติริตฺตปมาโณ’’ติ วิเสสนปทํ ‘‘ฆฎโก’’ติ วิเสสฺยปเทเนว สมฺพนฺธิตพฺพํฯ เอตฺถาติ มตฺติกาภเณฺฑ, อาธาเร วา นิทฺธารเณ วา ตฺถ ปจฺจโยฯ มตฺติกาภเณฺฑ กุณฺฑิกา ภาชนียโกฎฺฐาสํ ภชติ, เอวํ โลหภเณฺฑปีติ โยชนาฯ เอตฺถาติ ครุภณฺฑวินิจฺฉเยฯ
Mattikābhaṇḍe evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā, upabhogo ca paribhogo ca upabhogaparibhogaṃ, samāhāradvando. Idaṃ padaṃ ‘‘ghaṭapidhānādikulālabhājana’’nti padeneva sambandhitabbaṃ. Thupikātīti ettha itisaddo imasaddattho. Idaṃ sabbaṃ saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya garubhaṇḍanti yojanā. ‘‘Anatirittapamāṇo’’ti visesanapadaṃ ‘‘ghaṭako’’ti visesyapadeneva sambandhitabbaṃ. Etthāti mattikābhaṇḍe, ādhāre vā niddhāraṇe vā ttha paccayo. Mattikābhaṇḍe kuṇḍikā bhājanīyakoṭṭhāsaṃ bhajati, evaṃ lohabhaṇḍepīti yojanā. Etthāti garubhaṇḍavinicchaye.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุ • Avissajjiyavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถา • Avissajjiyavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถาวณฺณนา • Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
