| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
अविस्सज्जियवत्थुकथावण्णना
Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
३२१. अरञ्जरोति बहुउदकगण्हनिका महाचाटि, जलं गण्हितुमलन्ति अरञ्जरो।
321.Arañjaroti bahuudakagaṇhanikā mahācāṭi, jalaṃ gaṇhitumalanti arañjaro.
थावरेन च थावरन्तिआदीसु पञ्चसु कोट्ठासेसु पुरिमद्वयं थावरं, पच्छिमत्तयं गरुभण्डन्ति वेदितब्बं। समकमेव देतीति एत्थ ऊनकं देन्तम्पि विहारवत्थुसामन्तं गहेत्वा दूरतरं दुक्खगोपं विस्सज्जेतुं वट्टतीति दट्ठब्बं। वक्खति हि ‘‘भिक्खूनं चे महग्घतरं…पे॰… सम्पटिच्छितुं वट्टती’’ति (चूळव॰ अट्ठ॰ ३२१)। जानापेत्वाति भिक्खुसङ्घस्स जानापेत्वा, अपलोकेत्वाति अत्थो। ‘‘ननु तुम्हाकं बहुतरा रुक्खाति वत्तब्ब’’न्ति इदं सामिकेसु अत्तनो भण्डस्स महग्घतं अजानित्वा देन्तेसु तं ञत्वा थेय्यचित्तेन गण्हतो अवहारो होतीति वुत्तं।
Thāvarena ca thāvarantiādīsu pañcasu koṭṭhāsesu purimadvayaṃ thāvaraṃ, pacchimattayaṃ garubhaṇḍanti veditabbaṃ. Samakameva detīti ettha ūnakaṃ dentampi vihāravatthusāmantaṃ gahetvā dūrataraṃ dukkhagopaṃ vissajjetuṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Vakkhati hi ‘‘bhikkhūnaṃ ce mahagghataraṃ…pe… sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 321). Jānāpetvāti bhikkhusaṅghassa jānāpetvā, apaloketvāti attho. ‘‘Nanu tumhākaṃ bahutarā rukkhāti vattabba’’nti idaṃ sāmikesu attano bhaṇḍassa mahagghataṃ ajānitvā dentesu taṃ ñatvā theyyacittena gaṇhato avahāro hotīti vuttaṃ.
विहारेन विहारो परिवत्तेतब्बोति सवत्थुकेन अञ्ञेसं भूमियं कतपासादादिना, अवत्थुकेन वा सवत्थुकं परिवत्तेतब्बं। अवत्थुकं पन अवत्थुकेनेव परिवत्तेतब्बं। केवलं पासादस्स भूमितो अथावरत्ता। एवं थावरेसुपि थावरविभागं ञत्वाव परिवत्तेतब्बं।
Vihārena vihāro parivattetabboti savatthukena aññesaṃ bhūmiyaṃ katapāsādādinā, avatthukena vā savatthukaṃ parivattetabbaṃ. Avatthukaṃ pana avatthukeneva parivattetabbaṃ. Kevalaṃ pāsādassa bhūmito athāvarattā. Evaṃ thāvaresupi thāvaravibhāgaṃ ñatvāva parivattetabbaṃ.
‘‘कप्पियमञ्चा सम्पटिच्छितब्बा’’ति इमिना सुवण्णादिविचित्तं अकप्पियमञ्चं ‘‘सङ्घस्सा’’ति वुत्तेपि सम्पटिच्छितुं न वट्टतीति दस्सेति। ‘‘विहारस्स देमा’’ति वुत्ते सङ्घस्स वट्टति, न पुग्गलस्स खेत्तादि वियाति दट्ठब्बं। एतेसूति मञ्चादीसु। कप्पियाकप्पियं वुत्तनयमेवाति आसन्दीतूलिकादिविनिच्छयेसु वुत्तनयमेव। अकप्पियं वाति आसन्दीआदि, पमाणातिक्कन्तं बिम्बोहनादि च। महग्घं कप्पियं वाति सुवण्णादिविचित्तं कप्पियवोहारेन दिन्नं।
‘‘Kappiyamañcā sampaṭicchitabbā’’ti iminā suvaṇṇādivicittaṃ akappiyamañcaṃ ‘‘saṅghassā’’ti vuttepi sampaṭicchituṃ na vaṭṭatīti dasseti. ‘‘Vihārassa demā’’ti vutte saṅghassa vaṭṭati, na puggalassa khettādi viyāti daṭṭhabbaṃ. Etesūti mañcādīsu. Kappiyākappiyaṃ vuttanayamevāti āsandītūlikādivinicchayesu vuttanayameva. Akappiyaṃ vāti āsandīādi, pamāṇātikkantaṃ bimbohanādi ca. Mahagghaṃ kappiyaṃ vāti suvaṇṇādivicittaṃ kappiyavohārena dinnaṃ.
‘‘काळलोह…पे॰… भाजेतब्बो’’ति वुत्तत्ता वट्टकंसलोहमयम्पि भाजनं पुग्गलिकम्पि सम्पटिच्छितुम्पि परिहरितुम्पि वट्टति पुग्गलपरिहरितब्बस्सेव भाजेतब्बत्ताति वदन्ति। तं उपरि ‘‘कंसलोहवट्टलोहभाजनविकति सङ्घिकपरिभोगेन वा गिहिविकटा वा वट्टती’’तिआदिकेन महापच्चरिवचनेन विरुज्झति। इमस्स हि ‘‘वट्टलोहकंसलोहानं येन केनचि कतो सीहळदीपे पादग्गण्हनको भाजेतब्बो’’ति वुत्तस्स महाअट्ठकथावचनस्स पटिक्खेपाय तं महापच्चरिवचनं पच्छा दस्सितं। तस्मा वट्टलोहकंसलोहमयं यं किञ्चि पादग्गण्हनकवारकम्पि उपादाय अभाजनीयमेव। गिहीहि दिय्यमानम्पि पुग्गलस्स सम्पटिच्छितुम्पि न वट्टति। पारिहारियं न वट्टतीति पत्तादिपरिक्खारं विय सयमेव पटिसामेत्वा परिभुञ्जितुं न वट्टति। गिहिसन्तकं विय आरामिकादयो चे सयमेव गोपेत्वा विनियोगकाले आनेत्वा पटिनेन्ति, परिभुञ्जितुं वट्टति। ‘‘पटिसामेत्वा भिक्खूनं देथा’’ति वत्तुम्पि वट्टति।
‘‘Kāḷaloha…pe… bhājetabbo’’ti vuttattā vaṭṭakaṃsalohamayampi bhājanaṃ puggalikampi sampaṭicchitumpi pariharitumpi vaṭṭati puggalapariharitabbasseva bhājetabbattāti vadanti. Taṃ upari ‘‘kaṃsalohavaṭṭalohabhājanavikati saṅghikaparibhogena vā gihivikaṭā vā vaṭṭatī’’tiādikena mahāpaccarivacanena virujjhati. Imassa hi ‘‘vaṭṭalohakaṃsalohānaṃ yena kenaci kato sīhaḷadīpe pādaggaṇhanako bhājetabbo’’ti vuttassa mahāaṭṭhakathāvacanassa paṭikkhepāya taṃ mahāpaccarivacanaṃ pacchā dassitaṃ. Tasmā vaṭṭalohakaṃsalohamayaṃ yaṃ kiñci pādaggaṇhanakavārakampi upādāya abhājanīyameva. Gihīhi diyyamānampi puggalassa sampaṭicchitumpi na vaṭṭati. Pārihāriyaṃ na vaṭṭatīti pattādiparikkhāraṃ viya sayameva paṭisāmetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Gihisantakaṃ viya ārāmikādayo ce sayameva gopetvā viniyogakāle ānetvā paṭinenti, paribhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Paṭisāmetvā bhikkhūnaṃ dethā’’ti vattumpi vaṭṭati.
पण्णसूचि नाम लेखनीति वदन्ति। ‘‘अत्तना लद्धानिपी’’तिआदिना पटिग्गहणे दोसो नत्थि, परिहरित्वा परिभोगोव आपत्तिकरोति दस्सेति। यथा चेत्थ, एवं उपरि अभाजनीयवासिआदीसु अत्तनो सन्तकेसुपि।
Paṇṇasūci nāma lekhanīti vadanti. ‘‘Attanā laddhānipī’’tiādinā paṭiggahaṇe doso natthi, pariharitvā paribhogova āpattikaroti dasseti. Yathā cettha, evaṃ upari abhājanīyavāsiādīsu attano santakesupi.
अनामासम्पीति सुवण्णादिमयम्पि सब्बं तं आमसित्वापि परिभुञ्जितुं वट्टति। उपक्खरेति उपकरणे। अड्ढबाहुप्पमाणा नाम अड्ढबाहुमत्ता। अड्ढब्याममत्तातिपि वदन्ति। योत्तानीति चम्मरज्जुका।
Anāmāsampīti suvaṇṇādimayampi sabbaṃ taṃ āmasitvāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Upakkhareti upakaraṇe. Aḍḍhabāhuppamāṇā nāma aḍḍhabāhumattā. Aḍḍhabyāmamattātipi vadanti. Yottānīti cammarajjukā.
अट्ठङ्गुलसूचिदण्डमत्तोपीति तसरदण्डादिसूचिआकारतनुदण्डकमत्तोपि। रित्तपोत्थकोपीति अलिखितपोत्थको। इदञ्च पण्णप्पसङ्गेन वुत्तं।
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattopīti tasaradaṇḍādisūciākāratanudaṇḍakamattopi. Rittapotthakopīti alikhitapotthako. Idañca paṇṇappasaṅgena vuttaṃ.
‘‘घट्टनफलकं घट्टनमुग्गरो’’ति इदं रजितचीवरं एकस्मिं मट्ठे दण्डमुग्गरे वेठेत्वा एकस्स मट्ठफलकस्स उपरि ठपेत्वा उपरि अपरेन मट्ठफलकेन निकुज्जित्वा एको उपरि अक्कमित्वा तिट्ठति। द्वे जना उपरि फलकं द्वीसु कोटीसु गहेत्वा अपरापरं आकड्ढनविकड्ढनं करोन्ति, एतं सन्धाय वुत्तं। हत्थे ठपापेत्वा हत्थेन पहरणं पन निट्ठितरजनस्स चीवरस्स अल्लकाले कातब्बं। इदं पन फलकमुग्गरेहि घट्टनं सुक्खकाले थद्धभावविमोचनत्थन्ति दट्ठब्बं। अम्बणन्ति एकदोणिकनावाफलकेहि पोक्खरणीसदिसं कतं। पानीयभाजनन्तिपि वदन्ति। रजनदोणीति एकदारुनाव कतं रजनभाजनं। उदकदोणीपि एकदारुनाव कतं उदकभाजनं।
‘‘Ghaṭṭanaphalakaṃ ghaṭṭanamuggaro’’ti idaṃ rajitacīvaraṃ ekasmiṃ maṭṭhe daṇḍamuggare veṭhetvā ekassa maṭṭhaphalakassa upari ṭhapetvā upari aparena maṭṭhaphalakena nikujjitvā eko upari akkamitvā tiṭṭhati. Dve janā upari phalakaṃ dvīsu koṭīsu gahetvā aparāparaṃ ākaḍḍhanavikaḍḍhanaṃ karonti, etaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthe ṭhapāpetvā hatthena paharaṇaṃ pana niṭṭhitarajanassa cīvarassa allakāle kātabbaṃ. Idaṃ pana phalakamuggarehi ghaṭṭanaṃ sukkhakāle thaddhabhāvavimocanatthanti daṭṭhabbaṃ. Ambaṇanti ekadoṇikanāvāphalakehi pokkharaṇīsadisaṃ kataṃ. Pānīyabhājanantipi vadanti. Rajanadoṇīti ekadārunāva kataṃ rajanabhājanaṃ. Udakadoṇīpi ekadārunāva kataṃ udakabhājanaṃ.
भूमत्थरणं कातुं वट्टतीति अकप्पियचम्मं सन्धाय वुत्तं। तत्थ भूमत्थरणसङ्खेपेन सयितुम्पि वट्टतियेव। ‘‘पच्चत्थरणगतिक’’न्ति इमिना मञ्चादीसु अत्थरितब्बं महाचम्मं एळकचम्मं नामाति दस्सेति।
Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatīti akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha bhūmattharaṇasaṅkhepena sayitumpi vaṭṭatiyeva. ‘‘Paccattharaṇagatika’’nti iminā mañcādīsu attharitabbaṃ mahācammaṃ eḷakacammaṃ nāmāti dasseti.
छत्तमुट्ठिपण्णन्ति तालपण्णं सन्धाय वुत्तं। पत्तकटाहन्ति पत्तपचनकटाहं।
Chattamuṭṭhipaṇṇanti tālapaṇṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Pattakaṭāhanti pattapacanakaṭāhaṃ.
अविस्सज्जियवत्थुकथावण्णना निट्ठिता।
Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi / अविस्सज्जियवत्थु • Avissajjiyavatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / अविस्सज्जियवत्थुकथा • Avissajjiyavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अविस्सज्जियवत्थुकथावण्णना • Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अविस्सज्जियवत्थुकथावण्णना • Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / अविस्सज्जियवत्थुकथा • Avissajjiyavatthukathā
