| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถาวณฺณนา
Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
๓๒๑. อรญฺชโรติ พหุอุทกคณฺหนิกา มหาจาฎิ, ชลํ คณฺหิตุมลนฺติ อรญฺชโรฯ
321.Arañjaroti bahuudakagaṇhanikā mahācāṭi, jalaṃ gaṇhitumalanti arañjaro.
ถาวเรน จ ถาวรนฺติอาทีสุ ปญฺจสุ โกฎฺฐาเสสุ ปุริมทฺวยํ ถาวรํ, ปจฺฉิมตฺตยํ ครุภณฺฑนฺติ เวทิตพฺพํฯ สมกเมว เทตีติ เอตฺถ อูนกํ เทนฺตมฺปิ วิหารวตฺถุสามนฺตํ คเหตฺวา ทูรตรํ ทุกฺขโคปํ วิสฺสเชฺชตุํ วฎฺฎตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ วกฺขติ หิ ‘‘ภิกฺขูนํ เจ มหคฺฆตรํ…เป.… สมฺปฎิจฺฉิตุํ วฎฺฎตี’’ติ (จูฬว. อฎฺฐ. ๓๒๑)ฯ ชานาเปตฺวาติ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ชานาเปตฺวา, อปโลเกตฺวาติ อโตฺถฯ ‘‘นนุ ตุมฺหากํ พหุตรา รุกฺขาติ วตฺตพฺพ’’นฺติ อิทํ สามิเกสุ อตฺตโน ภณฺฑสฺส มหคฺฆตํ อชานิตฺวา เทเนฺตสุ ตํ ญตฺวา เถยฺยจิเตฺตน คณฺหโต อวหาโร โหตีติ วุตฺตํฯ
Thāvarena ca thāvarantiādīsu pañcasu koṭṭhāsesu purimadvayaṃ thāvaraṃ, pacchimattayaṃ garubhaṇḍanti veditabbaṃ. Samakameva detīti ettha ūnakaṃ dentampi vihāravatthusāmantaṃ gahetvā dūrataraṃ dukkhagopaṃ vissajjetuṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Vakkhati hi ‘‘bhikkhūnaṃ ce mahagghataraṃ…pe… sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 321). Jānāpetvāti bhikkhusaṅghassa jānāpetvā, apaloketvāti attho. ‘‘Nanu tumhākaṃ bahutarā rukkhāti vattabba’’nti idaṃ sāmikesu attano bhaṇḍassa mahagghataṃ ajānitvā dentesu taṃ ñatvā theyyacittena gaṇhato avahāro hotīti vuttaṃ.
วิหาเรน วิหาโร ปริวเตฺตตโพฺพติ สวตฺถุเกน อเญฺญสํ ภูมิยํ กตปาสาทาทินา, อวตฺถุเกน วา สวตฺถุกํ ปริวเตฺตตพฺพํฯ อวตฺถุกํ ปน อวตฺถุเกเนว ปริวเตฺตตพฺพํฯ เกวลํ ปาสาทสฺส ภูมิโต อถาวรตฺตาฯ เอวํ ถาวเรสุปิ ถาวรวิภาคํ ญตฺวาว ปริวเตฺตตพฺพํฯ
Vihārena vihāro parivattetabboti savatthukena aññesaṃ bhūmiyaṃ katapāsādādinā, avatthukena vā savatthukaṃ parivattetabbaṃ. Avatthukaṃ pana avatthukeneva parivattetabbaṃ. Kevalaṃ pāsādassa bhūmito athāvarattā. Evaṃ thāvaresupi thāvaravibhāgaṃ ñatvāva parivattetabbaṃ.
‘‘กปฺปิยมญฺจา สมฺปฎิจฺฉิตพฺพา’’ติ อิมินา สุวณฺณาทิวิจิตฺตํ อกปฺปิยมญฺจํ ‘‘สงฺฆสฺสา’’ติ วุเตฺตปิ สมฺปฎิจฺฉิตุํ น วฎฺฎตีติ ทเสฺสติฯ ‘‘วิหารสฺส เทมา’’ติ วุเตฺต สงฺฆสฺส วฎฺฎติ, น ปุคฺคลสฺส เขตฺตาทิ วิยาติ ทฎฺฐพฺพํฯ เอเตสูติ มญฺจาทีสุฯ กปฺปิยากปฺปิยํ วุตฺตนยเมวาติ อาสนฺทีตูลิกาทิวินิจฺฉเยสุ วุตฺตนยเมวฯ อกปฺปิยํ วาติ อาสนฺทีอาทิ, ปมาณาติกฺกนฺตํ พิโมฺพหนาทิ จฯ มหคฺฆํ กปฺปิยํ วาติ สุวณฺณาทิวิจิตฺตํ กปฺปิยโวหาเรน ทินฺนํฯ
‘‘Kappiyamañcā sampaṭicchitabbā’’ti iminā suvaṇṇādivicittaṃ akappiyamañcaṃ ‘‘saṅghassā’’ti vuttepi sampaṭicchituṃ na vaṭṭatīti dasseti. ‘‘Vihārassa demā’’ti vutte saṅghassa vaṭṭati, na puggalassa khettādi viyāti daṭṭhabbaṃ. Etesūti mañcādīsu. Kappiyākappiyaṃ vuttanayamevāti āsandītūlikādivinicchayesu vuttanayameva. Akappiyaṃ vāti āsandīādi, pamāṇātikkantaṃ bimbohanādi ca. Mahagghaṃ kappiyaṃ vāti suvaṇṇādivicittaṃ kappiyavohārena dinnaṃ.
‘‘กาฬโลห…เป.… ภาเชตโพฺพ’’ติ วุตฺตตฺตา วฎฺฎกํสโลหมยมฺปิ ภาชนํ ปุคฺคลิกมฺปิ สมฺปฎิจฺฉิตุมฺปิ ปริหริตุมฺปิ วฎฺฎติ ปุคฺคลปริหริตพฺพเสฺสว ภาเชตพฺพตฺตาติ วทนฺติฯ ตํ อุปริ ‘‘กํสโลหวฎฺฎโลหภาชนวิกติ สงฺฆิกปริโภเคน วา คิหิวิกฎา วา วฎฺฎตี’’ติอาทิเกน มหาปจฺจริวจเนน วิรุชฺฌติฯ อิมสฺส หิ ‘‘วฎฺฎโลหกํสโลหานํ เยน เกนจิ กโต สีหฬทีเป ปาทคฺคณฺหนโก ภาเชตโพฺพ’’ติ วุตฺตสฺส มหาอฎฺฐกถาวจนสฺส ปฎิเกฺขปาย ตํ มหาปจฺจริวจนํ ปจฺฉา ทสฺสิตํฯ ตสฺมา วฎฺฎโลหกํสโลหมยํ ยํ กิญฺจิ ปาทคฺคณฺหนกวารกมฺปิ อุปาทาย อภาชนียเมวฯ คิหีหิ ทิยฺยมานมฺปิ ปุคฺคลสฺส สมฺปฎิจฺฉิตุมฺปิ น วฎฺฎติฯ ปาริหาริยํ น วฎฺฎตีติ ปตฺตาทิปริกฺขารํ วิย สยเมว ปฎิสาเมตฺวา ปริภุญฺชิตุํ น วฎฺฎติฯ คิหิสนฺตกํ วิย อารามิกาทโย เจ สยเมว โคเปตฺวา วินิโยคกาเล อาเนตฺวา ปฎิเนนฺติ, ปริภุญฺชิตุํ วฎฺฎติฯ ‘‘ปฎิสาเมตฺวา ภิกฺขูนํ เทถา’’ติ วตฺตุมฺปิ วฎฺฎติฯ
‘‘Kāḷaloha…pe… bhājetabbo’’ti vuttattā vaṭṭakaṃsalohamayampi bhājanaṃ puggalikampi sampaṭicchitumpi pariharitumpi vaṭṭati puggalapariharitabbasseva bhājetabbattāti vadanti. Taṃ upari ‘‘kaṃsalohavaṭṭalohabhājanavikati saṅghikaparibhogena vā gihivikaṭā vā vaṭṭatī’’tiādikena mahāpaccarivacanena virujjhati. Imassa hi ‘‘vaṭṭalohakaṃsalohānaṃ yena kenaci kato sīhaḷadīpe pādaggaṇhanako bhājetabbo’’ti vuttassa mahāaṭṭhakathāvacanassa paṭikkhepāya taṃ mahāpaccarivacanaṃ pacchā dassitaṃ. Tasmā vaṭṭalohakaṃsalohamayaṃ yaṃ kiñci pādaggaṇhanakavārakampi upādāya abhājanīyameva. Gihīhi diyyamānampi puggalassa sampaṭicchitumpi na vaṭṭati. Pārihāriyaṃ na vaṭṭatīti pattādiparikkhāraṃ viya sayameva paṭisāmetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Gihisantakaṃ viya ārāmikādayo ce sayameva gopetvā viniyogakāle ānetvā paṭinenti, paribhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Paṭisāmetvā bhikkhūnaṃ dethā’’ti vattumpi vaṭṭati.
ปณฺณสูจิ นาม เลขนีติ วทนฺติฯ ‘‘อตฺตนา ลทฺธานิปี’’ติอาทินา ปฎิคฺคหเณ โทโส นตฺถิ, ปริหริตฺวา ปริโภโคว อาปตฺติกโรติ ทเสฺสติฯ ยถา เจตฺถ, เอวํ อุปริ อภาชนียวาสิอาทีสุ อตฺตโน สนฺตเกสุปิฯ
Paṇṇasūci nāma lekhanīti vadanti. ‘‘Attanā laddhānipī’’tiādinā paṭiggahaṇe doso natthi, pariharitvā paribhogova āpattikaroti dasseti. Yathā cettha, evaṃ upari abhājanīyavāsiādīsu attano santakesupi.
อนามาสมฺปีติ สุวณฺณาทิมยมฺปิ สพฺพํ ตํ อามสิตฺวาปิ ปริภุญฺชิตุํ วฎฺฎติฯ อุปกฺขเรติ อุปกรเณฯ อฑฺฒพาหุปฺปมาณา นาม อฑฺฒพาหุมตฺตาฯ อฑฺฒพฺยามมตฺตาติปิ วทนฺติฯ โยตฺตานีติ จมฺมรชฺชุกาฯ
Anāmāsampīti suvaṇṇādimayampi sabbaṃ taṃ āmasitvāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Upakkhareti upakaraṇe. Aḍḍhabāhuppamāṇā nāma aḍḍhabāhumattā. Aḍḍhabyāmamattātipi vadanti. Yottānīti cammarajjukā.
อฎฺฐงฺคุลสูจิทณฺฑมโตฺตปีติ ตสรทณฺฑาทิสูจิอาการตนุทณฺฑกมโตฺตปิฯ ริตฺตโปตฺถโกปีติ อลิขิตโปตฺถโกฯ อิทญฺจ ปณฺณปฺปสเงฺคน วุตฺตํฯ
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattopīti tasaradaṇḍādisūciākāratanudaṇḍakamattopi. Rittapotthakopīti alikhitapotthako. Idañca paṇṇappasaṅgena vuttaṃ.
‘‘ฆฎฺฎนผลกํ ฆฎฺฎนมุคฺคโร’’ติ อิทํ รชิตจีวรํ เอกสฺมิํ มเฎฺฐ ทณฺฑมุคฺคเร เวเฐตฺวา เอกสฺส มฎฺฐผลกสฺส อุปริ ฐเปตฺวา อุปริ อปเรน มฎฺฐผลเกน นิกุชฺชิตฺวา เอโก อุปริ อกฺกมิตฺวา ติฎฺฐติฯ เทฺว ชนา อุปริ ผลกํ ทฺวีสุ โกฎีสุ คเหตฺวา อปราปรํ อากฑฺฒนวิกฑฺฒนํ กโรนฺติ, เอตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ หเตฺถ ฐปาเปตฺวา หเตฺถน ปหรณํ ปน นิฎฺฐิตรชนสฺส จีวรสฺส อลฺลกาเล กาตพฺพํฯ อิทํ ปน ผลกมุคฺคเรหิ ฆฎฺฎนํ สุกฺขกาเล ถทฺธภาววิโมจนตฺถนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ อมฺพณนฺติ เอกโทณิกนาวาผลเกหิ โปกฺขรณีสทิสํ กตํฯ ปานียภาชนนฺติปิ วทนฺติฯ รชนโทณีติ เอกทารุนาว กตํ รชนภาชนํฯ อุทกโทณีปิ เอกทารุนาว กตํ อุทกภาชนํฯ
‘‘Ghaṭṭanaphalakaṃ ghaṭṭanamuggaro’’ti idaṃ rajitacīvaraṃ ekasmiṃ maṭṭhe daṇḍamuggare veṭhetvā ekassa maṭṭhaphalakassa upari ṭhapetvā upari aparena maṭṭhaphalakena nikujjitvā eko upari akkamitvā tiṭṭhati. Dve janā upari phalakaṃ dvīsu koṭīsu gahetvā aparāparaṃ ākaḍḍhanavikaḍḍhanaṃ karonti, etaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthe ṭhapāpetvā hatthena paharaṇaṃ pana niṭṭhitarajanassa cīvarassa allakāle kātabbaṃ. Idaṃ pana phalakamuggarehi ghaṭṭanaṃ sukkhakāle thaddhabhāvavimocanatthanti daṭṭhabbaṃ. Ambaṇanti ekadoṇikanāvāphalakehi pokkharaṇīsadisaṃ kataṃ. Pānīyabhājanantipi vadanti. Rajanadoṇīti ekadārunāva kataṃ rajanabhājanaṃ. Udakadoṇīpi ekadārunāva kataṃ udakabhājanaṃ.
ภูมตฺถรณํ กาตุํ วฎฺฎตีติ อกปฺปิยจมฺมํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตตฺถ ภูมตฺถรณสเงฺขเปน สยิตุมฺปิ วฎฺฎติเยวฯ ‘‘ปจฺจตฺถรณคติก’’นฺติ อิมินา มญฺจาทีสุ อตฺถริตพฺพํ มหาจมฺมํ เอฬกจมฺมํ นามาติ ทเสฺสติฯ
Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatīti akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha bhūmattharaṇasaṅkhepena sayitumpi vaṭṭatiyeva. ‘‘Paccattharaṇagatika’’nti iminā mañcādīsu attharitabbaṃ mahācammaṃ eḷakacammaṃ nāmāti dasseti.
ฉตฺตมุฎฺฐิปณฺณนฺติ ตาลปณฺณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปตฺตกฎาหนฺติ ปตฺตปจนกฎาหํฯ
Chattamuṭṭhipaṇṇanti tālapaṇṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Pattakaṭāhanti pattapacanakaṭāhaṃ.
อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุ • Avissajjiyavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถา • Avissajjiyavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถาวณฺณนา • Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถาวณฺณนา • Avissajjiyavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถา • Avissajjiyavatthukathā
