| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
(๑๒) ๒. อายาจนวคฺควณฺณนา
(12) 2. Āyācanavaggavaṇṇanā
๑๓๑. ทุติยสฺส ปฐเม เอวํ สมฺมา อายาจมาโน อายาเจยฺยาติ สโทฺธ ภิกฺขุ อุฎฺฐหิตฺวา ‘‘ยาทิโส สาริปุตฺตเตฺถโร ปญฺญาย, อหมฺปิ ตาทิโส โหมิฯ ยาทิโส มหาโมคฺคลฺลานเตฺถโร อิทฺธิยา, อหมฺปิ ตาทิโส โหมี’’ติ เอวํ อายาจโนฺต ปิเหโนฺต ปเตฺถโนฺต ยํ อตฺถิ, ตเสฺสว ปตฺถิตตฺตา สมฺมา ปเตฺถยฺย นามฯ อิโต อุตฺตริ ปเตฺถโนฺต มิจฺฉา ปเตฺถยฺยฯ เอวรูปา หิ ปตฺถนา ยํ นตฺถิ, ตสฺส ปตฺถิตตฺตา มิจฺฉาปตฺถนา นาม โหติฯ กิํ การณา? เอสา, ภิกฺขเว, ตุลา เอตํ ปมาณนฺติ ยถา หิ สุวณฺณํ วา หิรญฺญํ วา ตุเลนฺตสฺส ตุลา อิจฺฉิตพฺพา, ธญฺญํ มินนฺตสฺส มานนฺติ ตุลเน ตุลา, มินเน จ มานํ ปมาณํ โหติ, เอวเมว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ เอสา ตุลา เอตํ ปมาณํ ยทิทํ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานาฯ เต คเหตฺวา ‘‘อหมฺปิ ญาเณน วา อิทฺธิยา วา เอตมฺปมาโณ โหมี’’ติ อตฺตานํ ตุเลตุํ วา ปมาเณตุํ วา สกฺกา, น อิโต อญฺญถาฯ
131. Dutiyassa paṭhame evaṃ sammā āyācamāno āyāceyyāti saddho bhikkhu uṭṭhahitvā ‘‘yādiso sāriputtatthero paññāya, ahampi tādiso homi. Yādiso mahāmoggallānatthero iddhiyā, ahampi tādiso homī’’ti evaṃ āyācanto pihento patthento yaṃ atthi, tasseva patthitattā sammā pattheyya nāma. Ito uttari patthento micchā pattheyya. Evarūpā hi patthanā yaṃ natthi, tassa patthitattā micchāpatthanā nāma hoti. Kiṃ kāraṇā? Esā, bhikkhave, tulā etaṃ pamāṇanti yathā hi suvaṇṇaṃ vā hiraññaṃ vā tulentassa tulā icchitabbā, dhaññaṃ minantassa mānanti tulane tulā, minane ca mānaṃ pamāṇaṃ hoti, evameva mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ esā tulā etaṃ pamāṇaṃ yadidaṃ sāriputtamoggallānā. Te gahetvā ‘‘ahampi ñāṇena vā iddhiyā vā etampamāṇo homī’’ti attānaṃ tuletuṃ vā pamāṇetuṃ vā sakkā, na ito aññathā.
๑๓๒. ทุติยาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อิทํ ปเนตฺถ วิเสสมตฺตํ – เขมา จ ภิกฺขุนี อุปฺปลวณฺณา จาติ เอตาสุ หิ เขมา ปญฺญาย อคฺคา, อุปฺปลวณฺณา อิทฺธิยาฯ ตสฺมา ‘‘ปญฺญาย วา อิทฺธิยา วา เอตาทิสี โหมี’’ติ สมฺมา อายาจมานา อายาเจยฺยฯ ตถา จิโตฺต คหปติ ปญฺญาย อโคฺค, หตฺถโก ราชกุมาโร มหิทฺธิกตายฯ ตสฺมา ‘‘ปญฺญาย วา อิทฺธิยา วา เอทิโส โหมี’’ติ สมฺมา อายาจมาโน อายาเจยฺยฯ ขุชฺชุตฺตราปิ มหาปญฺญตาย อคฺคา, นนฺทมาตา มหิทฺธิกตายฯ ตสฺมา ‘‘ปญฺญาย วา อิทฺธิยา วา เอตาทิสี โหมี’’ติ สมฺมา อายาจมานา อายาเจยฺยฯ
132. Dutiyādīsupi eseva nayo. Idaṃ panettha visesamattaṃ – khemā ca bhikkhunī uppalavaṇṇā cāti etāsu hi khemā paññāya aggā, uppalavaṇṇā iddhiyā. Tasmā ‘‘paññāya vā iddhiyā vā etādisī homī’’ti sammā āyācamānā āyāceyya. Tathā citto gahapati paññāya aggo, hatthako rājakumāro mahiddhikatāya. Tasmā ‘‘paññāya vā iddhiyā vā ediso homī’’ti sammā āyācamāno āyāceyya. Khujjuttarāpi mahāpaññatāya aggā, nandamātā mahiddhikatāya. Tasmā ‘‘paññāya vā iddhiyā vā etādisī homī’’ti sammā āyācamānā āyāceyya.
๑๓๕. ปญฺจเม ขตนฺติ คุณานํ ขตตฺตา ขตํฯ อุปหตนฺติ คุณานํ อุปหตตฺตา อุปหตํ, ฉินฺนคุณํ นฎฺฐคุณนฺติ อโตฺถฯ อตฺตานํ ปริหรตีติ นิคฺคุณํ อตฺตานํ ชคฺคติ โคปายติฯ สาวโชฺชติ สโทโสฯ สานุวโชฺชติ สอุปวาโทฯ ปสวตีติ ปฎิลภติฯ อนนุวิจฺจาติ อชานิตฺวา อวินิจฺฉินิตฺวาฯ อปริโยคาเหตฺวาติ อนนุปวิสิตฺวาฯ อวณฺณารหสฺสาติ อวณฺณยุตฺตสฺส มิจฺฉาปฎิปนฺนสฺส ติตฺถิยสฺส วา ติตฺถิยสาวกสฺส วาฯ วณฺณํ ภาสตีติ ‘‘สุปฺปฎิปโนฺน เอส สมฺมาปฎิปโนฺน’’ติ คุณํ กเถติฯ วณฺณารหสฺสาติ พุทฺธาทีสุ อญฺญตรสฺส สมฺมาปฎิปนฺนสฺสฯ อวณฺณํ ภาสตีติ ‘‘ทุปฺปฎิปโนฺน เอส มิจฺฉาปฎิปโนฺน’’ติ อคุณํ กเถติฯ อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสตีติ อิเธกโจฺจ ปุคฺคโล ทุปฺปฎิปนฺนานํ มิจฺฉาปฎิปนฺนานํ ติตฺถิยานํ ติตฺถิยสาวกานํ ‘‘อิติปิ ทุปฺปฎิปนฺนา อิติปิ มิจฺฉาปฎิปนฺนา’’ติ อวณฺณํ ภาสติฯ วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสตีติ สุปฺปฎิปนฺนานํ สมฺมาปฎิปนฺนานํ พุทฺธานํ พุทฺธสาวกานํ ‘‘อิติปิ สุปฺปฎิปนฺนา อิติปิ สมฺมาปฎิปนฺนา’’ติ วณฺณํ ภาสติฯ
135. Pañcame khatanti guṇānaṃ khatattā khataṃ. Upahatanti guṇānaṃ upahatattā upahataṃ, chinnaguṇaṃ naṭṭhaguṇanti attho. Attānaṃ pariharatīti nigguṇaṃ attānaṃ jaggati gopāyati. Sāvajjoti sadoso. Sānuvajjoti saupavādo. Pasavatīti paṭilabhati. Ananuviccāti ajānitvā avinicchinitvā. Apariyogāhetvāti ananupavisitvā. Avaṇṇārahassāti avaṇṇayuttassa micchāpaṭipannassa titthiyassa vā titthiyasāvakassa vā. Vaṇṇaṃ bhāsatīti ‘‘suppaṭipanno esa sammāpaṭipanno’’ti guṇaṃ katheti. Vaṇṇārahassāti buddhādīsu aññatarassa sammāpaṭipannassa. Avaṇṇaṃ bhāsatīti ‘‘duppaṭipanno esa micchāpaṭipanno’’ti aguṇaṃ katheti. Avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsatīti idhekacco puggalo duppaṭipannānaṃ micchāpaṭipannānaṃ titthiyānaṃ titthiyasāvakānaṃ ‘‘itipi duppaṭipannā itipi micchāpaṭipannā’’ti avaṇṇaṃ bhāsati. Vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsatīti suppaṭipannānaṃ sammāpaṭipannānaṃ buddhānaṃ buddhasāvakānaṃ ‘‘itipi suppaṭipannā itipi sammāpaṭipannā’’ti vaṇṇaṃ bhāsati.
๑๓๖. ฉเฎฺฐ อปฺปสาทนีเย ฐาเนติ อปฺปสาทการเณฯ ปสาทํ อุปทํเสตีติ ทุปฺปฎิปทาย มิจฺฉาปฎิปทาย ‘‘อยํ สุปฺปฎิปทา สมฺมาปฎิปทา’’ติ ปสาทํ ชเนติฯ ปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทนฺติ สุปฺปฎิปทาย สมฺมาปฎิปทาย ‘‘อยํ ทุปฺปฎิปทา มิจฺฉาปฎิปทา’’ติ อปฺปสาทํ ชเนตีติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ
136. Chaṭṭhe appasādanīye ṭhāneti appasādakāraṇe. Pasādaṃupadaṃsetīti duppaṭipadāya micchāpaṭipadāya ‘‘ayaṃ suppaṭipadā sammāpaṭipadā’’ti pasādaṃ janeti. Pasādanīye ṭhāne appasādanti suppaṭipadāya sammāpaṭipadāya ‘‘ayaṃ duppaṭipadā micchāpaṭipadā’’ti appasādaṃ janetīti. Sesamettha uttānameva.
๑๓๗. สตฺตเม ทฺวีสูติ ทฺวีสุ โอกาเสสุ ทฺวีสุ การเณสุฯ มิจฺฉาปฎิปชฺชมาโนติ มิจฺฉาปฎิปตฺติํ ปฎิปชฺชมาโนฯ มาตริ จ ปิตริ จาติ มิตฺตวินฺทโก วิย มาตริ, อชาตสตฺตุ วิย ปิตริฯ สุกฺกปโกฺข วุตฺตนเยเนว เวทิตโพฺพฯ
137.Sattame dvīsūti dvīsu okāsesu dvīsu kāraṇesu. Micchāpaṭipajjamānoti micchāpaṭipattiṃ paṭipajjamāno. Mātari ca pitari cāti mittavindako viya mātari, ajātasattu viya pitari. Sukkapakkho vuttanayeneva veditabbo.
๑๓๘. อฎฺฐเม ตถาคเต จ ตถาคตสาวเก จาติ เทวทโตฺต วิย ตถาคเต, โกกาลิโก วิย จ ตถาคตสาวเกฯ สุกฺกปเกฺข อานนฺทเตฺถโร วิย ตถาคเต, นนฺทโคปาลกเสฎฺฐิปุโตฺต วิย จ ตถาคตสาวเกฯ
138. Aṭṭhame tathāgate ca tathāgatasāvake cāti devadatto viya tathāgate, kokāliko viya ca tathāgatasāvake. Sukkapakkhe ānandatthero viya tathāgate, nandagopālakaseṭṭhiputto viya ca tathāgatasāvake.
๑๓๙. นวเม สจิตฺตโวทานนฺติ สกจิตฺตสฺส โวทานํ, อฎฺฐนฺนํ สมาปตฺตีนํ เอตํ นามํฯ น จ กิญฺจิ โลเก อุปาทิยตีติ โลเก จ รูปาทีสุ ธเมฺมสุ กิญฺจิ เอกํ ธมฺมมฺปิ น คณฺหาติ น ปรามสติฯ เอวเมตฺถ อนุปาทานํ นาม ทุติโย ธโมฺม โหติฯ ทสเมกาทสมานิ อุตฺตานตฺถาเนวาติฯ
139. Navame sacittavodānanti sakacittassa vodānaṃ, aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ etaṃ nāmaṃ. Na ca kiñci loke upādiyatīti loke ca rūpādīsu dhammesu kiñci ekaṃ dhammampi na gaṇhāti na parāmasati. Evamettha anupādānaṃ nāma dutiyo dhammo hoti. Dasamekādasamāni uttānatthānevāti.
อายาจนวโคฺค ทุติโยฯ
Āyācanavaggo dutiyo.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / (๑๒) ๒. อายาจนวโคฺค • (12) 2. Āyācanavaggo
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / (๑๒) ๒. อายาจนวคฺควณฺณนา • (12) 2. Āyācanavaggavaṇṇanā
