| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१९] ९. आयाचितभत्तजातकवण्णना
[19] 9. Āyācitabhattajātakavaṇṇanā
सचे मुच्चे पेच्च मुच्चेति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो देवतानं आयाचनबलिकम्मं आरब्भ कथेसि। तदा किर मनुस्सा वणिज्जाय गच्छन्ता पाणे वधित्वा देवतानं बलिकम्मं कत्वा ‘‘मयं अनन्तरायेन अत्थसिद्धिं पत्वा आगन्त्वा पुन तुम्हाकं बलिकम्मं करिस्सामा’’ति आयाचित्वा गच्छन्ति। तत्थानन्तरायेन अत्थसिद्धिं पत्वा आगता ‘‘देवतानुभावेन इदं जात’’न्ति मञ्ञमाना बहू पाणे वधित्वा आयाचनतो मुच्चितुं बलिकम्मं करोन्ति, तं दिस्वा भिक्खू ‘‘अत्थि नु खो, भन्ते, एत्थ अत्थो’’ति भगवन्तं पुच्छिंसु। भगवा अतीतं आहरि।
Sacemucce pecca mucceti idaṃ satthā jetavane viharanto devatānaṃ āyācanabalikammaṃ ārabbha kathesi. Tadā kira manussā vaṇijjāya gacchantā pāṇe vadhitvā devatānaṃ balikammaṃ katvā ‘‘mayaṃ anantarāyena atthasiddhiṃ patvā āgantvā puna tumhākaṃ balikammaṃ karissāmā’’ti āyācitvā gacchanti. Tatthānantarāyena atthasiddhiṃ patvā āgatā ‘‘devatānubhāvena idaṃ jāta’’nti maññamānā bahū pāṇe vadhitvā āyācanato muccituṃ balikammaṃ karonti, taṃ disvā bhikkhū ‘‘atthi nu kho, bhante, ettha attho’’ti bhagavantaṃ pucchiṃsu. Bhagavā atītaṃ āhari.
अतीते कासिरट्ठे एकस्मिं गामके कुटुम्बिको गामद्वारे ठितनिग्रोधरुक्खे देवताय बलिकम्मं पटिजानित्वा अनन्तरायेन आगन्त्वा बहू पाणे वधित्वा ‘‘आयाचनतो मुच्चिस्सामी’’ति रुक्खमूलं गतो। रुक्खदेवता खन्धविटपे ठत्वा इमं गाथमाह –
Atīte kāsiraṭṭhe ekasmiṃ gāmake kuṭumbiko gāmadvāre ṭhitanigrodharukkhe devatāya balikammaṃ paṭijānitvā anantarāyena āgantvā bahū pāṇe vadhitvā ‘‘āyācanato muccissāmī’’ti rukkhamūlaṃ gato. Rukkhadevatā khandhaviṭape ṭhatvā imaṃ gāthamāha –
१९.
19.
‘‘सचे मुच्चे पेच्च मुच्चे, मुच्चमानो हि बज्झति।
‘‘Sace mucce pecca mucce, muccamāno hi bajjhati;
न हेवं धीरा मुच्चन्ति, मुत्ति बालस्स बन्धन’’न्ति॥
Na hevaṃ dhīrā muccanti, mutti bālassa bandhana’’nti.
तत्थ सचे मुच्चे पेच्च मुच्चेति भो पुरिस, त्वं सचे मुच्चे यदि मुच्चितुकामोसि। पेच्च मुच्चेति यथा परलोके न बज्झसि, एवं मुच्चाहि। मुच्चमानो हि बज्झतीति यथा पन त्वं पाणं वधित्वा मुच्चितुं इच्छसि, एवं मुच्चमानो हि पापकम्मेन बज्झति। तस्मा न हेवं धीरा मुच्चन्तीति ये पण्डितपुरिसा, ते एवं पटिस्सवतो न मुच्चन्ति। किंकारणा? एवरूपा हि मुत्ति बालस्स बन्धनं, एसा पाणातिपातं कत्वा मुत्ति नाम बालस्स बन्धनमेव होतीति धम्मं देसेसि। ततो पट्ठाय मनुस्सा एवरूपा पाणातिपातकम्मा विरता धम्मं चरित्वा देवनगरं पूरयिंसु।
Tattha sace mucce pecca mucceti bho purisa, tvaṃ sace mucce yadi muccitukāmosi. Pecca mucceti yathā paraloke na bajjhasi, evaṃ muccāhi. Muccamāno hi bajjhatīti yathā pana tvaṃ pāṇaṃ vadhitvā muccituṃ icchasi, evaṃ muccamāno hi pāpakammena bajjhati. Tasmā na hevaṃ dhīrā muccantīti ye paṇḍitapurisā, te evaṃ paṭissavato na muccanti. Kiṃkāraṇā? Evarūpā hi mutti bālassa bandhanaṃ, esā pāṇātipātaṃ katvā mutti nāma bālassa bandhanameva hotīti dhammaṃ desesi. Tato paṭṭhāya manussā evarūpā pāṇātipātakammā viratā dhammaṃ caritvā devanagaraṃ pūrayiṃsu.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा अनुसन्धिं घटेत्वा जातकं समोधानेसि ‘‘अहं तेन समयेन रुक्खदेवता अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘ahaṃ tena samayena rukkhadevatā ahosi’’nti.
आयाचितभत्तजातकवण्णना नवमा।
Āyācitabhattajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १९. आयाचितभत्तजातकं • 19. Āyācitabhattajātakaṃ
