| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३४७] ७. अयकूटजातकवण्णना
[347] 7. Ayakūṭajātakavaṇṇanā
सब्बायसन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो लोकत्थचरियं आरब्भ कथेसि। वत्थु महाकण्हजातके (जा॰ १.१२.६१ आदयो) आवि भविस्सति।
Sabbāyasanti idaṃ satthā jetavane viharanto lokatthacariyaṃ ārabbha kathesi. Vatthu mahākaṇhajātake (jā. 1.12.61 ādayo) āvi bhavissati.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो तस्स अग्गमहेसिया कुच्छिम्हि निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो उग्गहितसब्बसिप्पो पितु अच्चयेन रज्जे पतिट्ठाय धम्मेन रज्जं कारेसि। तदा मनुस्सा देवमङ्गलिका हुत्वा बहू अजेळकादयो मारेत्वा देवतानं बलिकम्मं करोन्ति। बोधिसत्तो ‘‘पाणो न हन्तब्बो’’ति भेरिं चरापेसि। यक्खा बलिकम्मं अलभमाना बोधिसत्तस्स कुज्झित्वा हिमवन्ते यक्खसमागमं गन्त्वा बोधिसत्तस्स मारणत्थाय एकं कक्खळं यक्खं पेसेसुं। सो कण्णिकमत्तं महन्तं आदित्तं अयकूटं गहेत्वा ‘‘इमिना नं पहरित्वा मारेस्सामी’’ति आगन्त्वा मज्झिमयामसमनन्तरे बोधिसत्तस्स सयनमत्थके अट्ठासि। तस्मिं खणे सक्कस्स आसनं उण्हाकारं दस्सेसि। सो आवज्जमानो तं कारणं ञत्वा इन्दवजिरं आदाय गन्त्वा यक्खस्स उपरि अट्ठासि। बोधिसत्तो यक्खं दिस्वा ‘‘किं नु खो एस मं रक्खमानो ठितो, उदाहु मारेतुकामो’’ति तेन सद्धिं सल्लपन्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā vayappatto uggahitasabbasippo pitu accayena rajje patiṭṭhāya dhammena rajjaṃ kāresi. Tadā manussā devamaṅgalikā hutvā bahū ajeḷakādayo māretvā devatānaṃ balikammaṃ karonti. Bodhisatto ‘‘pāṇo na hantabbo’’ti bheriṃ carāpesi. Yakkhā balikammaṃ alabhamānā bodhisattassa kujjhitvā himavante yakkhasamāgamaṃ gantvā bodhisattassa māraṇatthāya ekaṃ kakkhaḷaṃ yakkhaṃ pesesuṃ. So kaṇṇikamattaṃ mahantaṃ ādittaṃ ayakūṭaṃ gahetvā ‘‘iminā naṃ paharitvā māressāmī’’ti āgantvā majjhimayāmasamanantare bodhisattassa sayanamatthake aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So āvajjamāno taṃ kāraṇaṃ ñatvā indavajiraṃ ādāya gantvā yakkhassa upari aṭṭhāsi. Bodhisatto yakkhaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho esa maṃ rakkhamāno ṭhito, udāhu māretukāmo’’ti tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
१८१.
181.
‘‘सब्बायसं कूटमतिप्पमाणं, पग्गय्ह यो तिट्ठसि अन्तलिक्खे।
‘‘Sabbāyasaṃ kūṭamatippamāṇaṃ, paggayha yo tiṭṭhasi antalikkhe;
रक्खाय मे त्वं विहितो नुसज्ज, उदाहु मे चेतयसे वधाया’’ति॥
Rakkhāya me tvaṃ vihito nusajja, udāhu me cetayase vadhāyā’’ti.
तत्थ विहितो नुसज्जाति विहितो नु असि अज्ज।
Tattha vihito nusajjāti vihito nu asi ajja.
बोधिसत्तो पन यक्खमेव पस्सति, न सक्कं। यक्खो सक्कस्स भयेन बोधिसत्तं पहरितुं न सक्कोति। सो बोधिसत्तस्स कथं सुत्वा ‘‘महाराज, नाहं तव रक्खणत्थाय ठितो, इमिना पन जलितेन अयकूटेन पहरित्वा तं मारेस्सामीति आगतोम्हि, सक्कस्स भयेन तं पहरितुं न सक्कोमी’’ति एतमत्थं दीपेन्तो दुतियं गाथमाह –
Bodhisatto pana yakkhameva passati, na sakkaṃ. Yakkho sakkassa bhayena bodhisattaṃ paharituṃ na sakkoti. So bodhisattassa kathaṃ sutvā ‘‘mahārāja, nāhaṃ tava rakkhaṇatthāya ṭhito, iminā pana jalitena ayakūṭena paharitvā taṃ māressāmīti āgatomhi, sakkassa bhayena taṃ paharituṃ na sakkomī’’ti etamatthaṃ dīpento dutiyaṃ gāthamāha –
१८२.
182.
‘‘दूतो अहं राजिध रक्खसानं, वधाय तुय्हं पहितोहमस्मि।
‘‘Dūto ahaṃ rājidha rakkhasānaṃ, vadhāya tuyhaṃ pahitohamasmi;
इन्दो च तं रक्खति देवराजा, तेनुत्तमङ्गं न ते फालयामी’’ति॥
Indo ca taṃ rakkhati devarājā, tenuttamaṅgaṃ na te phālayāmī’’ti.
तं सुत्वा बोधिसत्तो इतरा द्वे गाथा अभासि –
Taṃ sutvā bodhisatto itarā dve gāthā abhāsi –
१८३.
183.
‘‘सचे च मं रक्खति देवराजा, देवानमिन्दो मघवा सुजम्पति।
‘‘Sace ca maṃ rakkhati devarājā, devānamindo maghavā sujampati;
कामं पिसाचा विनदन्तु सब्बे, न सन्तसे रक्खसिया पजाय॥
Kāmaṃ pisācā vinadantu sabbe, na santase rakkhasiyā pajāya.
१८४.
184.
‘‘कामं कन्दन्तु कुम्भण्डा, सब्बे पंसुपिसाचका।
‘‘Kāmaṃ kandantu kumbhaṇḍā, sabbe paṃsupisācakā;
नालं पिसाचा युद्धाय, महती सा विभिंसिका’’ति॥
Nālaṃ pisācā yuddhāya, mahatī sā vibhiṃsikā’’ti.
तत्थ रक्खसिया पजायाति रक्खसिसङ्खाताय पजाय, रक्खससत्तानन्ति अत्थो। कुम्भण्डाति कुम्भमत्तरहस्सङ्गा महोदरा यक्खा। पंसुपिसाचकाति सङ्कारट्ठाने पिसाचा। नालन्ति पिसाचा नाम मया सद्धिं युद्धाय न समत्था। महती सा विभिंसिकाति यं पनेते यक्खा सन्निपतित्वा विभिंसिकं दस्सेन्ति, सा महती विभिंसिका भयकारणदस्सनमत्तमेव मय्हं, न पनाहं भायामीति अत्थो।
Tattha rakkhasiyā pajāyāti rakkhasisaṅkhātāya pajāya, rakkhasasattānanti attho. Kumbhaṇḍāti kumbhamattarahassaṅgā mahodarā yakkhā. Paṃsupisācakāti saṅkāraṭṭhāne pisācā. Nālanti pisācā nāma mayā saddhiṃ yuddhāya na samatthā. Mahatī sā vibhiṃsikāti yaṃ panete yakkhā sannipatitvā vibhiṃsikaṃ dassenti, sā mahatī vibhiṃsikā bhayakāraṇadassanamattameva mayhaṃ, na panāhaṃ bhāyāmīti attho.
सक्को यक्खं पलापेत्वा महासत्तं ओवदित्वा ‘‘मा भायि, महाराज, इतो पट्ठाय तव रक्खा ममायत्ता’’ति वत्वा सकट्ठानमेव गतो।
Sakko yakkhaṃ palāpetvā mahāsattaṃ ovaditvā ‘‘mā bhāyi, mahārāja, ito paṭṭhāya tava rakkhā mamāyattā’’ti vatvā sakaṭṭhānameva gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा सक्को अनुरुद्धो अहोसि, बाराणसिराजा अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sakko anuruddho ahosi, bārāṇasirājā ahameva ahosi’’nti.
अयकूटजातकवण्णना सत्तमा।
Ayakūṭajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३४७. अयकूटजातकं • 347. Ayakūṭajātakaṃ
