| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៥១០] ១៤. អយោឃរជាតកវណ្ណនា
[510] 14. Ayogharajātakavaṇṇanā
យមេករត្តិំ បឋមន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ មហាភិនិក្ខមនញ្ញេវ អារព្ភ កថេសិ។ តទាបិ ហិ សោ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបិ តថាគតោ មហាភិនិក្ខមនំ និក្ខន្តោយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Yamekarattiṃ paṭhamanti idaṃ satthā jetavane viharanto mahābhinikkhamanaññeva ārabbha kathesi. Tadāpi hi so ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ព្រហ្មទត្តស្ស រញ្ញោ អគ្គមហេសី គព្ភំ បដិលភិត្វា លទ្ធគព្ភបរិហារា បរិណតគព្ភា បច្ចូសសមនន្តរេ បុត្តំ វិជាយិ។ តស្សា បុរិមត្តភាវេ ឯកា សបត្តិកា ‘‘តវ ជាតំ ជាតំ បជំ ខាទិតុំ លភិស្សាមី’’តិ បត្ថនំ បដ្ឋបេសិ។ សា កិរ សយំ វញ្ឈា ហុត្វា បុត្តមាតុកោធេន តំ បត្ថនំ កត្វា យក្ខយោនិយំ និព្ពត្តិ។ ឥតរា រញ្ញោ អគ្គមហេសី ហុត្វា ឥមំ បុត្តំ វិជាយិ។ សា យក្ខិនី តទា ឱកាសំ លភិត្វា ទេវិយា បស្សន្តិយាវ ពីភច្ឆរូបា ហុត្វា អាគន្ត្វា តំ ទារកំ គហេត្វា បលាយិ។ ទេវី ‘‘យក្ខិនី មេ បុត្តំ គហេត្វា បលាយី’’តិ មហាសទ្ទេន វិរវិ។ ឥតរាបិ ទារកំ មូលកន្ទំ វិយ មុរុំ មុរុំ ករោន្តី ខាទិត្វា ទេវិយា ហត្ថវិការាទីហិ ភេរវំ បកាសេត្វា តជ្ជេត្វា បក្កាមិ។ រាជា តំ វចនំ សុត្វា ‘‘កិំ សក្កា យក្ខិនិយា កាតុ’’ន្តិ តុណ្ហី អហោសិ។ បុន ទេវិយា វិជាយនកាលេ ទឡ្ហំ អារក្ខមកាសិ។ ទេវី បុត្តំ បុន វិជាយិ។ យក្ខិនី អាគន្ត្វា តម្បិ ខាទិត្វា គតា។ តតិយវារេ តស្សា កុច្ឆិយំ មហាសត្តោ បដិសន្ធិំ គណ្ហិ។ រាជា មហាជនំ សន្និបាតេត្វា ‘‘ទេវិយា ជាតំ ជាតំ បជំ ឯកា យក្ខិនី ខាទតិ , កិំ នុ ខោ កាតព្ព’’ន្តិ បុច្ឆិ។ អថេកោ ‘‘យក្ខា នាម តាលបណ្ណស្ស ភាយន្តិ, ទេវិយា ហត្ថបាទេសុ តាលបណ្ណំ ពន្ធិតុំ វដ្ដតី’’តិ អាហ។ អថេកោ ‘‘អយោឃរស្ស ភាយន្តិ, អយោឃរំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ អាហ។ រាជា ‘‘សាធូ’’តិ អត្តនោ វិជិតេ កម្មារេ សន្និបាតេត្វា ‘‘អយោឃរំ ករោថា’’តិ អាណាបេត្វា អាយុត្តកេ អទាសិ។ អន្តោនគរេយេវ រមណីយេ ភូមិភាគេ គេហំ បដ្ឋបេសុំ, ថម្ភេ អាទិំ កត្វា សព្ពគេហសម្ភារា អយោមយាវ អហេសុំ, នវហិ មាសេហិ អយោមយំ មហន្តំ ចតុរស្សសាលំ និដ្ឋានំ អគមាសិ។ តំ និច្ចំ បជ្ជលិតបទីបមេវ ហោតិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente brahmadattassa rañño aggamahesī gabbhaṃ paṭilabhitvā laddhagabbhaparihārā pariṇatagabbhā paccūsasamanantare puttaṃ vijāyi. Tassā purimattabhāve ekā sapattikā ‘‘tava jātaṃ jātaṃ pajaṃ khādituṃ labhissāmī’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. Sā kira sayaṃ vañjhā hutvā puttamātukodhena taṃ patthanaṃ katvā yakkhayoniyaṃ nibbatti. Itarā rañño aggamahesī hutvā imaṃ puttaṃ vijāyi. Sā yakkhinī tadā okāsaṃ labhitvā deviyā passantiyāva bībhaccharūpā hutvā āgantvā taṃ dārakaṃ gahetvā palāyi. Devī ‘‘yakkhinī me puttaṃ gahetvā palāyī’’ti mahāsaddena viravi. Itarāpi dārakaṃ mūlakandaṃ viya muruṃ muruṃ karontī khāditvā deviyā hatthavikārādīhi bheravaṃ pakāsetvā tajjetvā pakkāmi. Rājā taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘kiṃ sakkā yakkhiniyā kātu’’nti tuṇhī ahosi. Puna deviyā vijāyanakāle daḷhaṃ ārakkhamakāsi. Devī puttaṃ puna vijāyi. Yakkhinī āgantvā tampi khāditvā gatā. Tatiyavāre tassā kucchiyaṃ mahāsatto paṭisandhiṃ gaṇhi. Rājā mahājanaṃ sannipātetvā ‘‘deviyā jātaṃ jātaṃ pajaṃ ekā yakkhinī khādati , kiṃ nu kho kātabba’’nti pucchi. Atheko ‘‘yakkhā nāma tālapaṇṇassa bhāyanti, deviyā hatthapādesu tālapaṇṇaṃ bandhituṃ vaṭṭatī’’ti āha. Atheko ‘‘ayogharassa bhāyanti, ayogharaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Rājā ‘‘sādhū’’ti attano vijite kammāre sannipātetvā ‘‘ayogharaṃ karothā’’ti āṇāpetvā āyuttake adāsi. Antonagareyeva ramaṇīye bhūmibhāge gehaṃ paṭṭhapesuṃ, thambhe ādiṃ katvā sabbagehasambhārā ayomayāva ahesuṃ, navahi māsehi ayomayaṃ mahantaṃ caturassasālaṃ niṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ niccaṃ pajjalitapadīpameva hoti.
រាជា ទេវិយា គព្ភបរិបាកំ ញត្វា អយោឃរំ អលង្ការាបេត្វា តំ អាទាយ អយោឃរំ បាវិសិ។ សា តត្ថ ធញ្ញបុញ្ញលក្ខណសម្បន្នំ បុត្តំ វិជាយិ, ‘‘អយោឃរកុមារោ’’ត្វេវស្ស នាមំ ករិំសុ។ តំ ធាតីនំ ទត្វា មហន្តំ អារក្ខំ សំវិទហិត្វា រាជា ទេវិំ អាទាយ នគរំ បទក្ខិណំ កត្វា អលង្កតបាសាទតលមេវ អភិរុហិ។ យក្ខិនីបិ ឧទកវារំ គន្ត្វា វេស្សវណស្ស ឧទកំ វហន្តី ជីវិតក្ខយំ បត្តា។ មហាសត្តោ អយោឃរេយេវ វឌ្ឍិត្វា វិញ្ញុតំ បត្តោ តត្ថេវ សព្ពសិប្បានិ ឧគ្គណ្ហិ។ រាជា ‘‘កោ មេ បុត្តស្ស វយប្បទេសោ’’តិ អមច្ចេ បុច្ឆិត្វា ‘‘សោឡសវស្សោ, ទេវ, សូរោ ថាមសម្បន្នោ យក្ខសហស្សម្បិ បដិពាហិតុំ សមត្ថោ’’តិ សុត្វា ‘‘រជ្ជមស្ស ទស្សាមិ, សកលនគរំ អលង្ករិត្វា អយោឃរតោ តំ នីហរិត្វា អានេថា’’តិ អាហ។ អមច្ចា ‘‘សាធុ, ទេវា’’តិ ទ្វាទសយោជនិកំ ពារាណសិំ អលង្ករិត្វា សព្ពាលង្ការវិភូសិតំ មង្គលវារណំ អាទាយ តត្ថ គន្ត្វា កុមារំ អលង្ការាបេត្វា ហត្ថិក្ខន្ធេ និសីទាបេត្វា ‘‘ទេវ, កុលសន្តកំ អលង្កតនគរំ បទក្ខិណំ កត្វា បិតរំ កាសិរាជានំ វន្ទថ, អជ្ជេវ សេតច្ឆត្តំ លភិស្សថា’’តិ អាហំសុ។
Rājā deviyā gabbhaparipākaṃ ñatvā ayogharaṃ alaṅkārāpetvā taṃ ādāya ayogharaṃ pāvisi. Sā tattha dhaññapuññalakkhaṇasampannaṃ puttaṃ vijāyi, ‘‘ayogharakumāro’’tvevassa nāmaṃ kariṃsu. Taṃ dhātīnaṃ datvā mahantaṃ ārakkhaṃ saṃvidahitvā rājā deviṃ ādāya nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā alaṅkatapāsādatalameva abhiruhi. Yakkhinīpi udakavāraṃ gantvā vessavaṇassa udakaṃ vahantī jīvitakkhayaṃ pattā. Mahāsatto ayoghareyeva vaḍḍhitvā viññutaṃ patto tattheva sabbasippāni uggaṇhi. Rājā ‘‘ko me puttassa vayappadeso’’ti amacce pucchitvā ‘‘soḷasavasso, deva, sūro thāmasampanno yakkhasahassampi paṭibāhituṃ samattho’’ti sutvā ‘‘rajjamassa dassāmi, sakalanagaraṃ alaṅkaritvā ayogharato taṃ nīharitvā ānethā’’ti āha. Amaccā ‘‘sādhu, devā’’ti dvādasayojanikaṃ bārāṇasiṃ alaṅkaritvā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ maṅgalavāraṇaṃ ādāya tattha gantvā kumāraṃ alaṅkārāpetvā hatthikkhandhe nisīdāpetvā ‘‘deva, kulasantakaṃ alaṅkatanagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā pitaraṃ kāsirājānaṃ vandatha, ajjeva setacchattaṃ labhissathā’’ti āhaṃsu.
មហាសត្តោ នគរំ បទក្ខិណំ ករោន្តោ អារាមរាមណេយ្យកវនបោក្ខរណិភូមិរាមណេយ្យកបាសាទរាមណេយ្យកាទីនិ ទិស្វា ចិន្តេសិ ‘‘មម បិតា មំ ឯត្តកំ កាលំ ពន្ធនាគារេ វសាបេសិ។ ឯវរូបំ អលង្កតនគរំ ទដ្ឋុំ នាទាសិ, កោ នុ ខោ មយ្ហំ ទោសោ’’តិ អមច្ចេ បុច្ឆិ។ ‘‘ទេវ, នត្ថិ តុម្ហាកំ ទោសោ, តុម្ហាកំ បន ទ្វេភាតិកេ ឯកា យក្ខិនី ខាទិ, តេន វោ បិតា អយោឃរេ វសាបេសិ, អយោឃរេន ជីវិតំ តុម្ហាកំ លទ្ធ’’ន្តិ។ សោ តេសំ វចនំ សុត្វា ចិន្តេសិ ‘‘អហំ ទស មាសេ លោហកុម្ភិនិរយេ វិយ ច គូថនិរយេ វិយ ច មាតុកុច្ឆិម្ហិ វសិត្វា មាតុកុច្ឆិតោ និក្ខន្តកាលតោ បដ្ឋាយ សោឡស វស្សានិ ឯតស្មិំ ពន្ធនាគារេ វសិំ, ពហិ ឱលោកេតុម្បិ ន លភិំ, ឧស្សទនិរយេ ខិត្តោ វិយ អហោសិំ, យក្ខិនិយា ហត្ថតោ មុត្តោបិ បនាហំ នេវ អជរោ, ន អមរោ ហោមិ, កិំ មេ រជ្ជេន, រជ្ជេ ឋិតកាលតោ បដ្ឋាយ ទុន្និក្ខមនំ ហោតិ, អជ្ជេវ មម បិតរំ បព្ពជ្ជំ អនុជានាបេត្វា ហិមវន្តំ បវិសិត្វា បព្ពជិស្សាមី’’តិ។ សោ នគរំ បទក្ខិណំ កត្វា រាជកុលំ បវិសិត្វា រាជានំ វន្ទិត្វា អដ្ឋាសិ។
Mahāsatto nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto ārāmarāmaṇeyyakavanapokkharaṇibhūmirāmaṇeyyakapāsādarāmaṇeyyakādīni disvā cintesi ‘‘mama pitā maṃ ettakaṃ kālaṃ bandhanāgāre vasāpesi. Evarūpaṃ alaṅkatanagaraṃ daṭṭhuṃ nādāsi, ko nu kho mayhaṃ doso’’ti amacce pucchi. ‘‘Deva, natthi tumhākaṃ doso, tumhākaṃ pana dvebhātike ekā yakkhinī khādi, tena vo pitā ayoghare vasāpesi, ayogharena jīvitaṃ tumhākaṃ laddha’’nti. So tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi ‘‘ahaṃ dasa māse lohakumbhiniraye viya ca gūthaniraye viya ca mātukucchimhi vasitvā mātukucchito nikkhantakālato paṭṭhāya soḷasa vassāni etasmiṃ bandhanāgāre vasiṃ, bahi oloketumpi na labhiṃ, ussadaniraye khitto viya ahosiṃ, yakkhiniyā hatthato muttopi panāhaṃ neva ajaro, na amaro homi, kiṃ me rajjena, rajje ṭhitakālato paṭṭhāya dunnikkhamanaṃ hoti, ajjeva mama pitaraṃ pabbajjaṃ anujānāpetvā himavantaṃ pavisitvā pabbajissāmī’’ti. So nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā rājakulaṃ pavisitvā rājānaṃ vanditvā aṭṭhāsi.
រាជា តស្ស សរីរសោភំ ឱលោកេត្វា ពលវសិនេហេន អមច្ចេ ឱលោកេសិ។ តេ ‘‘កិំ ករោម, ទេវា’’តិ វទិំសុ។ បុត្តំ មេ រតនរាសិម្ហិ ឋបេត្វា តីហិ សង្ខេហិ អភិសិញ្ចិត្វា កញ្ចនមាលំ សេតច្ឆត្តំ ឧស្សាបេថាតិ។ មហាសត្តោ បិតរំ វន្ទិត្វា ‘‘ន មយ្ហំ រជ្ជេនត្ថោ, អហំ បព្ពជិស្សាមិ, បព្ពជ្ជំ មេ អនុជានាថា’’តិ អាហ។ តាត រជ្ជំ បដិក្ខិបិត្វា កិំការណា បព្ពជិស្សសីតិ។ ‘‘ទេវ អហំ មាតុកុច្ឆិម្ហិ ទស មាសេ គូថនិរយេ វិយ វសិត្វា មាតុកុច្ឆិតោ និក្ខន្តោ យក្ខិនិភយេន សោឡស វស្សានិ ពន្ធនាគារេ វសន្តោ ពហិ ឱលោកេតុម្បិ ន អលភិំ, ឧស្សទនិរយេ ខិត្តោ វិយ អហោសិំ, យក្ខិនិយា ហត្ថតោ មុត្តោម្ហីតិបិ អជរោ អមរោ ន ហោមិ។ មច្ចុ នាមេស ន សក្កា កេនចិ ជិនិតុំ, ភវេ ឧក្កណ្ឋិតោម្ហិ, យាវ មេ ព្យាធិជរាមរណានិ នាគច្ឆន្តិ, តាវទេវ បព្ពជិត្វា ធម្មំ ចរិស្សាមិ, អលំ មេ រជ្ជេន, អនុជានាថ មំ, ទេវា’’តិ វត្វា បិតុ ធម្មំ ទេសេន្តោ អាហ –
Rājā tassa sarīrasobhaṃ oloketvā balavasinehena amacce olokesi. Te ‘‘kiṃ karoma, devā’’ti vadiṃsu. Puttaṃ me ratanarāsimhi ṭhapetvā tīhi saṅkhehi abhisiñcitvā kañcanamālaṃ setacchattaṃ ussāpethāti. Mahāsatto pitaraṃ vanditvā ‘‘na mayhaṃ rajjenattho, ahaṃ pabbajissāmi, pabbajjaṃ me anujānāthā’’ti āha. Tāta rajjaṃ paṭikkhipitvā kiṃkāraṇā pabbajissasīti. ‘‘Deva ahaṃ mātukucchimhi dasa māse gūthaniraye viya vasitvā mātukucchito nikkhanto yakkhinibhayena soḷasa vassāni bandhanāgāre vasanto bahi oloketumpi na alabhiṃ, ussadaniraye khitto viya ahosiṃ, yakkhiniyā hatthato muttomhītipi ajaro amaro na homi. Maccu nāmesa na sakkā kenaci jinituṃ, bhave ukkaṇṭhitomhi, yāva me byādhijarāmaraṇāni nāgacchanti, tāvadeva pabbajitvā dhammaṃ carissāmi, alaṃ me rajjena, anujānātha maṃ, devā’’ti vatvā pitu dhammaṃ desento āha –
៣៦៣.
363.
‘‘យមេករត្តិំ បឋមំ, គព្ភេ វសតិ មាណវោ;
‘‘Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, gabbhe vasati māṇavo;
អព្ភុដ្ឋិតោវ សោ យាតិ, ស គច្ឆំ ន និវត្តតិ។
Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattati.
៣៦៤.
364.
‘‘ន យុជ្ឈមានា ន ពលេនវស្សិតា, នរា ន ជីរន្តិ ន ចាបិ មីយរេ;
‘‘Na yujjhamānā na balenavassitā, narā na jīranti na cāpi mīyare;
សព្ពំ ហិទំ ជាតិជរាយុបទ្ទុតំ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Sabbaṃ hidaṃ jātijarāyupaddutaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៦៥.
365.
‘‘ចតុរង្គិនិំ សេនំ សុភិំសរូបំ, ជយន្តិ រដ្ឋាធិបតី បសយ្ហ;
‘‘Caturaṅginiṃ senaṃ subhiṃsarūpaṃ, jayanti raṭṭhādhipatī pasayha;
ន មច្ចុនោ ជយិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno jayitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៦៦.
366.
‘‘ហត្ថីហិ អស្សេហិ រថេហិ បត្តិភិ, បរិវារិតា មុច្ចរេ ឯកច្ចេយ្យា;
‘‘Hatthīhi assehi rathehi pattibhi, parivāritā muccare ekacceyyā;
ន មច្ចុនោ មុច្ចិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno muccitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៦៧.
367.
‘‘ហត្ថីហិ អស្សេហិ រថេហិ បត្តិភិ, សូរា បភញ្ជន្តិ បធំសយន្តិ;
‘‘Hatthīhi assehi rathehi pattibhi, sūrā pabhañjanti padhaṃsayanti;
ន មច្ចុនោ ភញ្ជិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno bhañjitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៦៨.
368.
‘‘មត្តា គជា ភិន្នគឡា បភិន្នា, នគរានិ មទ្ទន្តិ ជនំ ហនន្តិ;
‘‘Mattā gajā bhinnagaḷā pabhinnā, nagarāni maddanti janaṃ hananti;
ន មច្ចុនោ មទ្ទិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno madditumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៦៩.
369.
‘‘ឥស្សាសិនោ កតហត្ថាបិ វីរា, ទូរេបាតី អក្ខណវេធិនោបិ;
‘‘Issāsino katahatthāpi vīrā, dūrepātī akkhaṇavedhinopi;
ន មច្ចុនោ វិជ្ឈិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno vijjhitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧០.
370.
‘‘សរានិ ខីយន្តិ សសេលកាននា, សព្ពំ ហិទំ ខីយតិ ទីឃមន្តរំ;
‘‘Sarāni khīyanti saselakānanā, sabbaṃ hidaṃ khīyati dīghamantaraṃ;
សព្ពំ ហិទំ ភញ្ជរេ កាលបរិយាយំ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Sabbaṃ hidaṃ bhañjare kālapariyāyaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧១.
371.
‘‘សព្ពេសមេវញ្ហិ នរាន នារិនំ, ចលាចលំ បាណភុនោធ ជីវិតំ;
‘‘Sabbesamevañhi narāna nārinaṃ, calācalaṃ pāṇabhunodha jīvitaṃ;
បដោវ ធុត្តស្ស, ទុមោវ កូលជោ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Paṭova dhuttassa, dumova kūlajo, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧២.
372.
‘‘ទុមប្ផលានេវ បតន្តិ មាណវា, ទហរា ច វុទ្ធា ច សរីរភេទា;
‘‘Dumapphalāneva patanti māṇavā, daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā;
នារិយោ នរា មជ្ឈិមបោរិសា ច, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Nāriyo narā majjhimaporisā ca, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៣.
373.
‘‘នាយំ វយោ តារករាជសន្និភោ, យទព្ភតីតំ គតមេវ ទានិ តំ;
‘‘Nāyaṃ vayo tārakarājasannibho, yadabbhatītaṃ gatameva dāni taṃ;
ជិណ្ណស្ស ហី នត្ថិ រតី កុតោ សុខំ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Jiṇṇassa hī natthi ratī kuto sukhaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៤.
374.
‘‘យក្ខា បិសាចា អថវាបិ បេតា, កុបិតា តេ អស្សសន្តិ មនុស្សេ;
‘‘Yakkhā pisācā athavāpi petā, kupitā te assasanti manusse;
ន មច្ចុនោ អស្សសិតុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno assasitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៥.
375.
‘‘យក្ខេ បិសាចេ អថវាបិ បេតេ, កុបិតេបិ តេ និជ្ឈបនំ ករោន្តិ;
‘‘Yakkhe pisāce athavāpi pete, kupitepi te nijjhapanaṃ karonti;
ន មច្ចុនោ និជ្ឈបនំ ករោន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno nijjhapanaṃ karonti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៦.
376.
‘‘អបរាធកេ ទូសកេ ហេឋកេ ច, រាជានោ ទណ្ឌេន្តិ វិទិត្វាន ទោសំ;
‘‘Aparādhake dūsake heṭhake ca, rājāno daṇḍenti viditvāna dosaṃ;
ន មច្ចុនោ ទណ្ឌយិតុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno daṇḍayitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៧.
377.
‘‘អបរាធកា ទូសកា ហេឋកា ច, លភន្តិ តេ រាជិនោ និជ្ឈបេតុំ;
‘‘Aparādhakā dūsakā heṭhakā ca, labhanti te rājino nijjhapetuṃ;
ន មច្ចុនោ និជ្ឈបនំ ករោន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno nijjhapanaṃ karonti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៨.
378.
‘‘ន ខត្តិយោតិ ន ច ព្រាហ្មណោតិ, ន អឌ្ឍកា ពលវា តេជវាបិ;
‘‘Na khattiyoti na ca brāhmaṇoti, na aḍḍhakā balavā tejavāpi;
ន មច្ចុរាជស្ស អបេក្ខមត្ថិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccurājassa apekkhamatthi, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៧៩.
379.
‘‘សីហា ច ព្យគ្ឃា ច អថោបិ ទីបិយោ, បសយ្ហ ខាទន្តិ វិប្ផន្ទមានំ;
‘‘Sīhā ca byagghā ca athopi dīpiyo, pasayha khādanti vipphandamānaṃ;
ន មច្ចុនោ ខាទិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno khāditumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៨០.
380.
‘‘មាយាការា រង្គមជ្ឈេ ករោន្តា, មោហេន្តិ ចក្ខូនិ ជនស្ស តាវទេ;
‘‘Māyākārā raṅgamajjhe karontā, mohenti cakkhūni janassa tāvade;
ន មច្ចុនោ មោហយិតុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno mohayitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៨១.
381.
‘‘អាសីវិសា កុបិតា ឧគ្គតេជា, ឌំសន្តិ មារេន្តិបិ តេ មនុស្សេ;
‘‘Āsīvisā kupitā uggatejā, ḍaṃsanti mārentipi te manusse;
ន មច្ចុនោ ឌំសិតុមុស្សហន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno ḍaṃsitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៨២.
382.
‘‘អាសីវិសា កុបិតា យំ ឌំសន្តិ, តិកិច្ឆកា តេស វិសំ ហនន្តិ;
‘‘Āsīvisā kupitā yaṃ ḍaṃsanti, tikicchakā tesa visaṃ hananti;
ន មច្ចុនោ ទដ្ឋវិសំ ហនន្តិ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccuno daṭṭhavisaṃ hananti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៨៣.
383.
‘‘ធម្មន្តរី វេត្តរណី ច ភោជោ, វិសានិ ហន្ត្វាន ភុជង្គមានំ;
‘‘Dhammantarī vettaraṇī ca bhojo, visāni hantvāna bhujaṅgamānaṃ;
សុយ្យន្តិ តេ កាលកតា តថេវ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Suyyanti te kālakatā tatheva, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៨៤.
384.
‘‘វិជ្ជាធរា ឃោរមធីយមានា, អទស្សនំ ឱសធេហិ វជន្តិ;
‘‘Vijjādharā ghoramadhīyamānā, adassanaṃ osadhehi vajanti;
ន មច្ចុរាជស្ស វជន្តទស្សនំ, តំ មេ មតី ហោតិ ចរាមិ ធម្មំ។
Na maccurājassa vajantadassanaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
៣៨៥.
385.
‘‘ធម្មោ ហវេ រក្ខតិ ធម្មចារិំ, ធម្មោ សុចិណ្ណោ សុខមាវហាតិ;
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;
ឯសានិសំសោ ធម្មេ សុចិណ្ណេ, ន ទុគ្គតិំ គច្ឆតិ ធម្មចារី។
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī.
៣៨៦.
386.
‘‘ន ហិ ធម្មោ អធម្មោ ច, ឧភោ សមវិបាកិនោ;
‘‘Na hi dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;
អធម្មោ និរយំ នេតិ, ធម្មោ បាបេតិ សុគ្គតិ’’ន្តិ។
Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti.
តត្ថ យមេករត្តិន្តិ យេភុយ្យេន សត្តា មាតុកុច្ឆិម្ហិ បដិសន្ធិំ គណ្ហន្តា រត្តិយំយេវ គណ្ហន្តិ, តស្មា ឯវមាហ។ អយំ បនេត្ថ អត្ថោ – យំ ឯករត្តិំ វា ទិវា វា បឋមមេវ បដិសន្ធិំ គណ្ហិត្វា មាតុកុច្ឆិសង្ខាតេ គព្ភេ វសតិ។ មាណវោតិ សត្តោ កលលភាវេន បតិដ្ឋាតិ។ អព្ភុដ្ឋិតោវ សោ យាតីតិ សោ មាណវោ យថា នាម វលាហកសង្ខាតោ អព្ភោ ឧដ្ឋិតោ និព្ពត្តោ វាយុវេគាហតោ បដិគច្ឆតិ, តថេវ –
Tattha yamekarattinti yebhuyyena sattā mātukucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhantā rattiyaṃyeva gaṇhanti, tasmā evamāha. Ayaṃ panettha attho – yaṃ ekarattiṃ vā divā vā paṭhamameva paṭisandhiṃ gaṇhitvā mātukucchisaṅkhāte gabbhe vasati. Māṇavoti satto kalalabhāvena patiṭṭhāti. Abbhuṭṭhitova so yātīti so māṇavo yathā nāma valāhakasaṅkhāto abbho uṭṭhito nibbatto vāyuvegāhato paṭigacchati, tatheva –
‘‘បឋមំ កលលំ ហោតិ, កលលា ហោតិ អព្ពុទំ;
‘‘Paṭhamaṃ kalalaṃ hoti, kalalā hoti abbudaṃ;
អព្ពុទា ជាយតេ បេសិ, បេសិ និព្ពត្តតី ឃនោ;
Abbudā jāyate pesi, pesi nibbattatī ghano;
ឃនា បសាខា ជាយន្តិ, កេសា លោមា នខាបិ ច។
Ghanā pasākhā jāyanti, kesā lomā nakhāpi ca.
‘‘យញ្ចស្ស ភុញ្ជតី មាតា, អន្នំ បានញ្ច ភោជនំ;
‘‘Yañcassa bhuñjatī mātā, annaṃ pānañca bhojanaṃ;
តេន សោ តត្ថ យាបេតិ, មាតុកុច្ឆិគតោ នរោតិ។ (សំ. និ. ១.២៣៥);
Tena so tattha yāpeti, mātukucchigato naroti. (saṃ. ni. 1.235);
ឥមំ មាតុកុច្ឆិយំ កលលាទិភាវំ, មាតុកុច្ឆិតោ ច និក្ខន្តោ មន្ទទសកាទិភាវំ អាបជ្ជមានោ សតតំ សមិតំ គច្ឆតិ។ ស គច្ឆំ ន និវត្តតីតិ សចាយំ ឯវំ គច្ឆន្តោ បុន អព្ពុទតោ កលលភាវំ, បេសិអាទិតោ វា អព្ពុទាទិភាវំ, ខិឌ្ឌាទសកតោ មន្ទទសកភាវំ, វណ្ណទសកាទិតោ វា ខិឌ្ឌាទសកាទិភាវំ បាបុណិតុំ ន និវត្តតិ។ យថា បន សោ វលាហកោ វាតវេគេន សំចុណ្ណិយមានោ ‘‘អហំ អសុកដ្ឋានេ នាម ឧដ្ឋិតោ បុន និវត្តិត្វា តត្ថេវ គន្ត្វា បកតិភាវេន ឋស្សាមី’’តិ ន លភតិ, យំ ទិសំ គតំ, តំ គតមេវ, យំ អន្តរហិតំ, តំ អន្តរហិតមេវ ហោតិ, តថា សោបិ កលលាទិភាវេន គច្ឆមានោ គច្ឆតេវ, តស្មិំ តស្មិំ កោដ្ឋាសេ សង្ខារា បុរិមានំ បុរិមានំ បច្ចយា ហុត្វា បច្ឆតោ អនិវត្តិត្វា តត្ថ តត្ថេវ ភិជ្ជន្តិ, ជរាកាលេ សង្ខារា ‘‘អម្ហេហិ ឯស បុព្ពេ យុវា ថាមសម្បន្នោ កតោ, បុន នំ និវត្តិត្វា តត្ថេវ ករិស្សាមា’’តិ ន លភន្តិ, តត្ថ តត្ថេវ អន្តរធាយន្តីតិ ទស្សេតិ។
Imaṃ mātukucchiyaṃ kalalādibhāvaṃ, mātukucchito ca nikkhanto mandadasakādibhāvaṃ āpajjamāno satataṃ samitaṃ gacchati. Sa gacchaṃ na nivattatīti sacāyaṃ evaṃ gacchanto puna abbudato kalalabhāvaṃ, pesiādito vā abbudādibhāvaṃ, khiḍḍādasakato mandadasakabhāvaṃ, vaṇṇadasakādito vā khiḍḍādasakādibhāvaṃ pāpuṇituṃ na nivattati. Yathā pana so valāhako vātavegena saṃcuṇṇiyamāno ‘‘ahaṃ asukaṭṭhāne nāma uṭṭhito puna nivattitvā tattheva gantvā pakatibhāvena ṭhassāmī’’ti na labhati, yaṃ disaṃ gataṃ, taṃ gatameva, yaṃ antarahitaṃ, taṃ antarahitameva hoti, tathā sopi kalalādibhāvena gacchamāno gacchateva, tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāse saṅkhārā purimānaṃ purimānaṃ paccayā hutvā pacchato anivattitvā tattha tattheva bhijjanti, jarākāle saṅkhārā ‘‘amhehi esa pubbe yuvā thāmasampanno kato, puna naṃ nivattitvā tattheva karissāmā’’ti na labhanti, tattha tattheva antaradhāyantīti dasseti.
ន យុជ្ឈមានាតិ ឧភតោ ព្យូឡ្ហេ សង្គាមេ យុជ្ឈន្តា។ ន ពលេនវស្សិតាតិ ន កាយពលេន វា យោធពលេន វា ឧបគតា សមន្នាគតា។ ន ជីរន្តីតិ បុរិម-ន-ការំ អាហរិត្វា ឯវរូបាបិ នរា ន ជីរន្តិ ន ចាបិ ន មីយរេតិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សព្ពំ ហិទន្តិ មហារាជ, សព្ពមេវ ឥទំ បាណមណ្ឌលំ មហាយន្តេន បីឡិយមានា ឧច្ឆុឃដិកា វិយ ជាតិយា ច ជរាយ ច ឧបទ្ទុតំ និច្ចំ បីឡិតំ។ តំ មេ មតី ហោតីតិ តេន ការណេន មម ‘‘បព្ពជិត្វា ធម្មំ ចរាមី’’តិ មតិ ហោតិ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតិ។
Nayujjhamānāti ubhato byūḷhe saṅgāme yujjhantā. Na balenavassitāti na kāyabalena vā yodhabalena vā upagatā samannāgatā. Na jīrantīti purima-na-kāraṃ āharitvā evarūpāpi narā na jīranti na cāpi na mīyareti attho veditabbo. Sabbaṃ hidanti mahārāja, sabbameva idaṃ pāṇamaṇḍalaṃ mahāyantena pīḷiyamānā ucchughaṭikā viya jātiyā ca jarāya ca upaddutaṃ niccaṃ pīḷitaṃ. Taṃ me matī hotīti tena kāraṇena mama ‘‘pabbajitvā dhammaṃ carāmī’’ti mati hoti cittaṃ uppajjati.
ចតុរង្គិនិន្តិ ហត្ថិអាទីហិ ចតុរង្គេហិ សមន្នាគតំ។ សេនំ សុភិំសរូបន្តិ សុដ្ឋុ ភិំសនកជាតិកំ សេនំ។ ជយន្តីតិ កទាចិ ឯកច្ចេ រាជានោ អត្តនោ សេនាយ ជយន្តិ។ ន មច្ចុនោតិ តេបិ រាជានោ មហាសេនស្ស មច្ចុនោ សេនំ ជយិតុំ ន ឧស្សហន្តិ, ន ព្យាធិជរាមរណានិ មទ្ទិតុំ សក្កោន្តិ។ មុច្ចរេ ឯកច្ចេយ្យាតិ ឯតេហិ ហត្ថិអាទីហិ បរិវារិតា ឯកច្ចេ បច្ចាមិត្តានំ ហត្ថតោ មុច្ចន្តិ, មច្ចុនោ បន សន្តិកា មុច្ចិតុំ ន សក្កោន្តិ។ បភញ្ជន្តីតិ ឯតេហិ ហត្ថិអាទីហិ បច្ចត្ថិករាជូនំ នគរានិ បភញ្ជន្តិ។ បធំសយន្តីតិ មហាជនំ ធំសេន្តា បធំសេន្តា ជីវិតក្ខយំ បាបេន្តិ។ ន មច្ចុនោតិ តេបិ មរណកាលេ បត្តេ មច្ចុនោ ភញ្ជិតុំ ន សក្កោន្តិ។
Caturaṅgininti hatthiādīhi caturaṅgehi samannāgataṃ. Senaṃ subhiṃsarūpanti suṭṭhu bhiṃsanakajātikaṃ senaṃ. Jayantīti kadāci ekacce rājāno attano senāya jayanti. Na maccunoti tepi rājāno mahāsenassa maccuno senaṃ jayituṃ na ussahanti, na byādhijarāmaraṇāni maddituṃ sakkonti. Muccare ekacceyyāti etehi hatthiādīhi parivāritā ekacce paccāmittānaṃ hatthato muccanti, maccuno pana santikā muccituṃ na sakkonti. Pabhañjantīti etehi hatthiādīhi paccatthikarājūnaṃ nagarāni pabhañjanti. Padhaṃsayantīti mahājanaṃ dhaṃsentā padhaṃsentā jīvitakkhayaṃ pāpenti. Na maccunoti tepi maraṇakāle patte maccuno bhañjituṃ na sakkonti.
ភិន្នគឡា បភិន្នាតិ តីសុ ឋានេសុ បភិន្នា ហុត្វា មទំ គឡន្តា, បគ្ឃរិតមទាតិ អត្ថោ។ ន មច្ចុនោតិ តេបិ មហាមច្ចុំ មទ្ទិតុំ ន សក្កោន្តិ។ ឥស្សាសិនោតិ ឥស្សាសា ធនុគ្គហា។ កតហត្ថាតិ សុសិក្ខិតា។ ទូរេបាតីតិ សរំ ទូរេ បាតេតុំ សមត្ថា។ អក្ខណវេធិនោតិ អវិរទ្ធវេធិនោ, វិជ្ជុអាលោកេន វិជ្ឈនសមត្ថា វា។ សរានីតិ អនោតត្តាទីនិ មហាសរានិ ខីយន្តិយេវ។ សសេលកាននាតិ សបព្ពតវនសណ្ឌា មហាបថវីបិ ខីយតិ។ សព្ពំ ហិទន្តិ សព្ពមិទំ សង្ខារគតំ ទីឃមន្តរំ ឋត្វា ខីយតេវ។ កប្បុដ្ឋានគ្គិំ បត្វា មហាសិនេរុបិ អគ្គិមុខេ មធុសិត្ថកំ វិយ វិលីយតេវ, អណុមត្តោបិ សង្ខារោ ឋាតុំ ន សក្កោតិ។ កាលបរិយាយន្តិ កាលបរិយាយំ នស្សនកាលវារំ បត្វា សព្ពំ ភញ្ជរេ, សព្ពំ សង្ខារគតំ ភិជ្ជតេវ។ តស្ស បកាសនត្ថំ សត្តសូរិយសុត្តំ (អ. និ. ៧.៦៦) អាហរិតព្ពំ។
Bhinnagaḷā pabhinnāti tīsu ṭhānesu pabhinnā hutvā madaṃ gaḷantā, paggharitamadāti attho. Na maccunoti tepi mahāmaccuṃ maddituṃ na sakkonti. Issāsinoti issāsā dhanuggahā. Katahatthāti susikkhitā. Dūrepātīti saraṃ dūre pātetuṃ samatthā. Akkhaṇavedhinoti aviraddhavedhino, vijjuālokena vijjhanasamatthā vā. Sarānīti anotattādīni mahāsarāni khīyantiyeva. Saselakānanāti sapabbatavanasaṇḍā mahāpathavīpi khīyati. Sabbaṃ hidanti sabbamidaṃ saṅkhāragataṃ dīghamantaraṃ ṭhatvā khīyateva. Kappuṭṭhānaggiṃ patvā mahāsinerupi aggimukhe madhusitthakaṃ viya vilīyateva, aṇumattopi saṅkhāro ṭhātuṃ na sakkoti. Kālapariyāyanti kālapariyāyaṃ nassanakālavāraṃ patvā sabbaṃ bhañjare, sabbaṃ saṅkhāragataṃ bhijjateva. Tassa pakāsanatthaṃ sattasūriyasuttaṃ (a. ni. 7.66) āharitabbaṃ.
ចលាចលន្តិ ចញ្ចលំ សកភាវេន ឋាតុំ អសមត្ថំ នានាភាវវិនាភាវសភាវមេវ។ បាណភុនោធ ជីវិតន្តិ ឥធ លោកេ ឥមេសំ បាណភូតានំ ជីវិតំ ។ បដោវ ធុត្តស្ស, ទុមោវ កូលជោតិ សុរធុត្តោ ហិ សុរំ ទិស្វាវ ឧទរេ ពទ្ធំ សាដកំ ទត្វា បិវតេវ, នទីកូលេ ជាតទុមោវ កូលេ លុជ្ជមានេ លុជ្ជតិ, យថា ឯស បដោ ច ទុមោ ច ចញ្ចលោ, ឯវំ សត្តានំ ជីវិតំ, ទេវាតិ។ ទុមប្ផលានេវាតិ យថា បក្កានិ ផលានិ វាតាហតានិ ទុមគ្គតោ ភូមិយំ បតន្តិ, តថេវិមេ មាណវា ជរាវាតាហតា ជីវិតា គឡិត្វា មរណបថវិយំ បតន្តិ។ ទហរាតិ អន្តមសោ កលលភាវេ ឋិតាបិ។ មជ្ឈិមបោរិសាតិ នារីនរានំ មជ្ឈេ ឋិតា ឧភតោព្យញ្ជនកនបុំសកា។
Calācalanti cañcalaṃ sakabhāvena ṭhātuṃ asamatthaṃ nānābhāvavinābhāvasabhāvameva. Pāṇabhunodhajīvitanti idha loke imesaṃ pāṇabhūtānaṃ jīvitaṃ . Paṭova dhuttassa, dumova kūlajoti suradhutto hi suraṃ disvāva udare baddhaṃ sāṭakaṃ datvā pivateva, nadīkūle jātadumova kūle lujjamāne lujjati, yathā esa paṭo ca dumo ca cañcalo, evaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, devāti. Dumapphalānevāti yathā pakkāni phalāni vātāhatāni dumaggato bhūmiyaṃ patanti, tathevime māṇavā jarāvātāhatā jīvitā gaḷitvā maraṇapathaviyaṃ patanti. Daharāti antamaso kalalabhāve ṭhitāpi. Majjhimaporisāti nārīnarānaṃ majjhe ṭhitā ubhatobyañjanakanapuṃsakā.
តារករាជសន្និភោតិ យថា តារករាជា កាឡបក្ខេ ខីណោ, បុន ជុណ្ហបក្ខេ បូរតិ, ន ឯវំ សត្តានំ វយោ។ សត្តានញ្ហិ យំ អព្ភតីតំ, គតមេវ ទានិ តំ, ន តស្ស បុនាគមនំ អត្ថិ។ កុតោ សុខន្តិ ជរាជិណ្ណស្ស កាមគុណេសុ រតិបិ នត្ថិ, តេ បដិច្ច ឧប្បជ្ជនកសុខំ កុតោយេវ។ យក្ខាតិ មហិទ្ធិកា យក្ខា។ បិសាចាតិ បំសុបិសាចកា។ បេតាតិ បេត្តិវិសយិកា។ អស្សសន្តីតិ អស្សាសវាតេន ឧបហនន្តិ, អាវិសន្តីតិ វា អត្ថោ។ ន មច្ចុនោតិ មច្ចុំ បន តេបិ អស្សាសេន ឧបហនិតុំ វា អាវិសិតុំ វា ន សក្កោន្តិ។ និជ្ឈបនំ ករោន្តីតិ ពលិកម្មវសេន ខមាបេន្តិ បសាទេន្តិ។ អបរាធកេតិ រាជាបរាធការកេ។ ទូសកេតិ រជ្ជទូសកេ។ ហេឋកេតិ សន្ធិច្ឆេទាទីហិ លោកវិហេឋកេ។ រាជានោតិ រាជានោ។ វិទិត្វាន ទោសន្តិ ទោសំ ជានិត្វា យថានុរូបេន ទណ្ឌេន ទណ្ឌេន្តីតិ អត្ថោ។ ន មច្ចុនោតិ តេបិ មច្ចុំ ទណ្ឌយិតុំ ន សក្កោន្តិ។
Tārakarājasannibhoti yathā tārakarājā kāḷapakkhe khīṇo, puna juṇhapakkhe pūrati, na evaṃ sattānaṃ vayo. Sattānañhi yaṃ abbhatītaṃ, gatameva dāni taṃ, na tassa punāgamanaṃ atthi. Kuto sukhanti jarājiṇṇassa kāmaguṇesu ratipi natthi, te paṭicca uppajjanakasukhaṃ kutoyeva. Yakkhāti mahiddhikā yakkhā. Pisācāti paṃsupisācakā. Petāti pettivisayikā. Assasantīti assāsavātena upahananti, āvisantīti vā attho. Na maccunoti maccuṃ pana tepi assāsena upahanituṃ vā āvisituṃ vā na sakkonti. Nijjhapanaṃ karontīti balikammavasena khamāpenti pasādenti. Aparādhaketi rājāparādhakārake. Dūsaketi rajjadūsake. Heṭhaketi sandhicchedādīhi lokaviheṭhake. Rājānoti rājāno. Viditvāna dosanti dosaṃ jānitvā yathānurūpena daṇḍena daṇḍentīti attho. Na maccunoti tepi maccuṃ daṇḍayituṃ na sakkonti.
និជ្ឈបេតុន្តិ សក្ខីហិ អត្តនោ និរបរាធភាវំ បកាសេត្វា បសាទេតុំ។ ន អឌ្ឍកា ពលវា តេជវាបីតិ ‘‘ឥមេ អឌ្ឍា, អយំ កាយពលញាណពលាទីហិ ពលវា, អយំ តេជវា’’តិ ឯវម្បិ ន បច្ចុរាជស្ស អបេក្ខំ អត្ថិ, ឯកស្មិម្បិ សត្តេ អបេក្ខំ បេមំ សិនេហោ នត្ថិ, សព្ពមេវ អភិមទ្ទតីតិ ទស្សេតិ។ បសយ្ហាតិ ពលក្ការេន អភិភវិត្វា។ ន មច្ចុនោតិ តេបិ មច្ចុំ ខាទិតុំ ន សក្កោន្តិ។ ករោន្តាតិ មាយំ ករោន្តា។ មោហេន្តីតិ អភូតំ ភូតំ កត្វា ទស្សេន្តា មោហេន្តិ។ ឧគ្គតេជាតិ ឧគ្គតេន វិសតេជេន សមន្នាគតា។ តិកិច្ឆកាតិ វិសវេជ្ជា។ ធម្មន្តរី វេត្តរណី ច ភោជោតិ ឯតេ ឯវំនាមកា វេជ្ជា។ ឃោរមធីយមានាតិ ឃោរំ នាម វិជ្ជំ អធីយន្តា។ ឱសធេហីតិ ឃោរំ វា គន្ធារិំ វា វិជ្ជំ សាវេត្វា ឱសធំ អាទាយ តេហិ ឱសធេហិ បច្ចត្ថិកានំ អទស្សនំ វជន្តិ។
Nijjhapetunti sakkhīhi attano niraparādhabhāvaṃ pakāsetvā pasādetuṃ. Na aḍḍhakā balavā tejavāpīti ‘‘ime aḍḍhā, ayaṃ kāyabalañāṇabalādīhi balavā, ayaṃ tejavā’’ti evampi na paccurājassa apekkhaṃ atthi, ekasmimpi satte apekkhaṃ pemaṃ sineho natthi, sabbameva abhimaddatīti dasseti. Pasayhāti balakkārena abhibhavitvā. Na maccunoti tepi maccuṃ khādituṃ na sakkonti. Karontāti māyaṃ karontā. Mohentīti abhūtaṃ bhūtaṃ katvā dassentā mohenti. Uggatejāti uggatena visatejena samannāgatā. Tikicchakāti visavejjā. Dhammantarī vettaraṇī ca bhojoti ete evaṃnāmakā vejjā. Ghoramadhīyamānāti ghoraṃ nāma vijjaṃ adhīyantā. Osadhehīti ghoraṃ vā gandhāriṃ vā vijjaṃ sāvetvā osadhaṃ ādāya tehi osadhehi paccatthikānaṃ adassanaṃ vajanti.
ធម្មោតិ សុចរិតធម្មោ។ រក្ខតីតិ យេន រក្ខិតោ, តំ បដិរក្ខតិ។ សុខន្តិ ឆសុ កាមសគ្គេសុ សុខំ អាវហតិ។ បាបេតីតិ បដិសន្ធិវសេន ឧបនេតិ។
Dhammoti sucaritadhammo. Rakkhatīti yena rakkhito, taṃ paṭirakkhati. Sukhanti chasu kāmasaggesu sukhaṃ āvahati. Pāpetīti paṭisandhivasena upaneti.
ឯវំ មហាសត្តោ ចតុវីសតិយា គាថាហិ បិតុ ធម្មំ ទេសេត្វា ‘‘មហារាជ, តុម្ហាកំ រជ្ជំ តុម្ហាកមេវ ហោតុ, ន មយ្ហំ ឥមិនា អត្ថោ, តុម្ហេហិ បន សទ្ធិំ កថេន្តមេវ មំ ព្យាធិជរាមរណានិ ឧបគច្ឆន្តិ, តិដ្ឋថ, តុម្ហេ’’តិ វត្វា អយទាមំ ឆិន្ទិត្វា មត្តហត្ថី វិយ កញ្ចនបញ្ជរំ ឆិន្ទិត្វា សីហបោតកោ វិយ កាមេ បហាយ មាតាបិតរោ វន្ទិត្វា និក្ខមិ។ អថស្ស បិតា ‘‘មមបិ រជ្ជេនត្ថោ នត្ថី’’តិ រជ្ជំ បហាយ តេន សទ្ធិញ្ញេវ និក្ខមិ, តស្មិំ និក្ខន្តេ ទេវីបិ អមច្ចាបិ ព្រាហ្មណគហបតិកាទយោបីតិ សកលនគរវាសិនោ គេហានិ ឆឌ្ឌេត្វា និក្ខមិំសុ។ សមាគមោ មហា អហោសិ, បរិសា ទ្វាទសយោជនិកា ជាតា។ តំ អាទាយ មហាសត្តោ ហិមវន្តំ បាវិសិ។ សក្កោ តស្ស និក្ខន្តភាវំ ញត្វា វិស្សកម្មំ បេសេត្វា ទ្វាទសយោជនាយាមំ សត្តយោជនវិត្ថារំ អស្សមបទំ ការេសិ។ សព្ពេ បព្ពជិតបរិក្ខារេ បដិយាទាបេសិ។ ឥតោ បរំ មហាសត្តស្ស បព្ពជ្ជា ច ឱវាទទានញ្ច ព្រហ្មលោកបរាយណតា ច បរិសាយ អនបាយគមនីយតា ច សព្ពា ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា។
Evaṃ mahāsatto catuvīsatiyā gāthāhi pitu dhammaṃ desetvā ‘‘mahārāja, tumhākaṃ rajjaṃ tumhākameva hotu, na mayhaṃ iminā attho, tumhehi pana saddhiṃ kathentameva maṃ byādhijarāmaraṇāni upagacchanti, tiṭṭhatha, tumhe’’ti vatvā ayadāmaṃ chinditvā mattahatthī viya kañcanapañjaraṃ chinditvā sīhapotako viya kāme pahāya mātāpitaro vanditvā nikkhami. Athassa pitā ‘‘mamapi rajjenattho natthī’’ti rajjaṃ pahāya tena saddhiññeva nikkhami, tasmiṃ nikkhante devīpi amaccāpi brāhmaṇagahapatikādayopīti sakalanagaravāsino gehāni chaḍḍetvā nikkhamiṃsu. Samāgamo mahā ahosi, parisā dvādasayojanikā jātā. Taṃ ādāya mahāsatto himavantaṃ pāvisi. Sakko tassa nikkhantabhāvaṃ ñatvā vissakammaṃ pesetvā dvādasayojanāyāmaṃ sattayojanavitthāraṃ assamapadaṃ kāresi. Sabbe pabbajitaparikkhāre paṭiyādāpesi. Ito paraṃ mahāsattassa pabbajjā ca ovādadānañca brahmalokaparāyaṇatā ca parisāya anapāyagamanīyatā ca sabbā heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ‘‘ឯវំ, ភិក្ខវេ, បុព្ពេបិ តថាគតោ មហាភិនិក្ខមនំ និក្ខន្តោយេវា’’តិ វត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា មាតាបិតរោ មហារាជកុលានិ អហេសុំ, សេសបរិសា ពុទ្ធបរិសា, អយោឃរបណ្ឌិតោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ, sesaparisā buddhaparisā, ayogharapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
អយោឃរជាតកវណ្ណនា ចុទ្ទសមា។
Ayogharajātakavaṇṇanā cuddasamā.
ជាតកុទ្ទានំ –
Jātakuddānaṃ –
មាតង្គោ ចិត្តសម្ភូតោ, សិវិ សិរី ច រោហណំ;
Mātaṅgo cittasambhūto, sivi sirī ca rohaṇaṃ;
ហំសោ សត្តិគុម្ពោ ភល្លា, សោមនស្សំ ចម្បេយ្យកំ។
Haṃso sattigumbo bhallā, somanassaṃ campeyyakaṃ.
បលោភំ បញ្ចបណ្ឌិតំ, ហត្ថិបាលំ អយោឃរំ;
Palobhaṃ pañcapaṇḍitaṃ, hatthipālaṃ ayogharaṃ;
វីសតិយម្ហិ ជាតកា, ចតុទ្ទសេវ សង្គិតា។
Vīsatiyamhi jātakā, catuddaseva saṅgitā.
វីសតិនិបាតវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
(ចតុត្ថោ ភាគោ និដ្ឋិតោ)
(Catuttho bhāgo niṭṭhito)
។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ខុទ្ទកនិកាយេ
Khuddakanikāye
ជាតក-អដ្ឋកថា
Jātaka-aṭṭhakathā
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៥១០. អយោឃរជាតកំ • 510. Ayogharajātakaṃ
