| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၅၁၀] ၁၄. အယောဃရဇာတကဝဏ္ဏနာ
[510] 14. Ayogharajātakavaṇṇanā
ယမေကရတ္တိံ ပဌမန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနညေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒာပိ ဟိ သော ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Yamekarattiṃ paṭhamanti idaṃ satthā jetavane viharanto mahābhinikkhamanaññeva ārabbha kathesi. Tadāpi hi so ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗ္ရဟ္မဒတ္တသ္သ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိတ္ဝာ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရာ ပရိဏတဂဗ္ဘာ ပစ္စူသသမနန္တရေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တသ္သာ ပုရိမတ္တဘာဝေ ဧကာ သပတ္တိကာ ‘‘တဝ ဇာတံ ဇာတံ ပဇံ ခာဒိတုံ လဘိသ္သာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သာ ကိရ သယံ ဝဉ္ဈာ ဟုတ္ဝာ ပုတ္တမာတုကောဓေန တံ ပတ္ထနံ ကတ္ဝာ ယက္ခယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရာ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဟုတ္ဝာ ဣမံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သာ ယက္ခိနီ တဒာ ဩကာသံ လဘိတ္ဝာ ဒေဝိယာ ပသ္သန္တိယာဝ ဗီဘစ္ဆရူပာ ဟုတ္ဝာ အာဂန္တ္ဝာ တံ ဒာရကံ ဂဟေတ္ဝာ ပလာယိ။ ဒေဝီ ‘‘ယက္ခိနီ မေ ပုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ပလာယီ’’တိ မဟာသဒ္ဒေန ဝိရဝိ။ ဣတရာပိ ဒာရကံ မူလကန္ဒံ ဝိယ မုရုံ မုရုံ ကရောန္တီ ခာဒိတ္ဝာ ဒေဝိယာ ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ဘေရဝံ ပကာသေတ္ဝာ တဇ္ဇေတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ ရာဇာ တံ ဝစနံ သုတ္ဝာ ‘‘ကိံ သက္ကာ ယက္ခိနိယာ ကာတု’’န္တိ တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ ပုန ဒေဝိယာ ဝိဇာယနကာလေ ဒဠ္ဟံ အာရက္ခမကာသိ။ ဒေဝီ ပုတ္တံ ပုန ဝိဇာယိ။ ယက္ခိနီ အာဂန္တ္ဝာ တမ္ပိ ခာဒိတ္ဝာ ဂတာ။ တတိယဝာရေ တသ္သာ ကုစ္ဆိယံ မဟာသတ္တော ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိ။ ရာဇာ မဟာဇနံ သန္နိပာတေတ္ဝာ ‘‘ဒေဝိယာ ဇာတံ ဇာတံ ပဇံ ဧကာ ယက္ခိနီ ခာဒတိ , ကိံ နု ခော ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အထေကော ‘‘ယက္ခာ နာမ တာလပဏ္ဏသ္သ ဘာယန္တိ, ဒေဝိယာ ဟတ္ထပာဒေသု တာလပဏ္ဏံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ အထေကော ‘‘အယောဃရသ္သ ဘာယန္တိ, အယောဃရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ အတ္တနော ဝိဇိတေ ကမ္မာရေ သန္နိပာတေတ္ဝာ ‘‘အယောဃရံ ကရောထာ’’တိ အာဏာပေတ္ဝာ အာယုတ္တကေ အဒာသိ။ အန္တောနဂရေယေဝ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဂေဟံ ပဋ္ဌပေသုံ, ထမ္ဘေ အာဒိံ ကတ္ဝာ သဗ္ဗဂေဟသမ္ဘာရာ အယောမယာဝ အဟေသုံ, နဝဟိ မာသေဟိ အယောမယံ မဟန္တံ စတုရသ္သသာလံ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တံ နိစ္စံ ပဇ္ဇလိတပဒီပမေဝ ဟောတိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente brahmadattassa rañño aggamahesī gabbhaṃ paṭilabhitvā laddhagabbhaparihārā pariṇatagabbhā paccūsasamanantare puttaṃ vijāyi. Tassā purimattabhāve ekā sapattikā ‘‘tava jātaṃ jātaṃ pajaṃ khādituṃ labhissāmī’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. Sā kira sayaṃ vañjhā hutvā puttamātukodhena taṃ patthanaṃ katvā yakkhayoniyaṃ nibbatti. Itarā rañño aggamahesī hutvā imaṃ puttaṃ vijāyi. Sā yakkhinī tadā okāsaṃ labhitvā deviyā passantiyāva bībhaccharūpā hutvā āgantvā taṃ dārakaṃ gahetvā palāyi. Devī ‘‘yakkhinī me puttaṃ gahetvā palāyī’’ti mahāsaddena viravi. Itarāpi dārakaṃ mūlakandaṃ viya muruṃ muruṃ karontī khāditvā deviyā hatthavikārādīhi bheravaṃ pakāsetvā tajjetvā pakkāmi. Rājā taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘kiṃ sakkā yakkhiniyā kātu’’nti tuṇhī ahosi. Puna deviyā vijāyanakāle daḷhaṃ ārakkhamakāsi. Devī puttaṃ puna vijāyi. Yakkhinī āgantvā tampi khāditvā gatā. Tatiyavāre tassā kucchiyaṃ mahāsatto paṭisandhiṃ gaṇhi. Rājā mahājanaṃ sannipātetvā ‘‘deviyā jātaṃ jātaṃ pajaṃ ekā yakkhinī khādati , kiṃ nu kho kātabba’’nti pucchi. Atheko ‘‘yakkhā nāma tālapaṇṇassa bhāyanti, deviyā hatthapādesu tālapaṇṇaṃ bandhituṃ vaṭṭatī’’ti āha. Atheko ‘‘ayogharassa bhāyanti, ayogharaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Rājā ‘‘sādhū’’ti attano vijite kammāre sannipātetvā ‘‘ayogharaṃ karothā’’ti āṇāpetvā āyuttake adāsi. Antonagareyeva ramaṇīye bhūmibhāge gehaṃ paṭṭhapesuṃ, thambhe ādiṃ katvā sabbagehasambhārā ayomayāva ahesuṃ, navahi māsehi ayomayaṃ mahantaṃ caturassasālaṃ niṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ niccaṃ pajjalitapadīpameva hoti.
ရာဇာ ဒေဝိယာ ဂဗ္ဘပရိပာကံ ဉတ္ဝာ အယောဃရံ အလင္ကာရာပေတ္ဝာ တံ အာဒာယ အယောဃရံ ပာဝိသိ။ သာ တတ္ထ ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ, ‘‘အယောဃရကုမာရော’’တ္ဝေဝသ္သ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဓာတီနံ ဒတ္ဝာ မဟန္တံ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ရာဇာ ဒေဝိံ အာဒာယ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ အလင္ကတပာသာဒတလမေဝ အဘိရုဟိ။ ယက္ခိနီပိ ဥဒကဝာရံ ဂန္တ္ဝာ ဝေသ္သဝဏသ္သ ဥဒကံ ဝဟန္တီ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။ မဟာသတ္တော အယောဃရေယေဝ ဝဍ္ဎိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော တတ္ထေဝ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏ္ဟိ။ ရာဇာ ‘‘ကော မေ ပုတ္တသ္သ ဝယပ္ပဒေသော’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘သောဠသဝသ္သော, ဒေဝ, သူရော ထာမသမ္ပန္နော ယက္ခသဟသ္သမ္ပိ ပဋိဗာဟိတုံ သမတ္ထော’’တိ သုတ္ဝာ ‘‘ရဇ္ဇမသ္သ ဒသ္သာမိ, သကလနဂရံ အလင္ကရိတ္ဝာ အယောဃရတော တံ နီဟရိတ္ဝာ အာနေထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ ‘‘သာဓု, ဒေဝာ’’တိ ဒ္ဝာဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိံ အလင္ကရိတ္ဝာ သဗ္ဗာလင္ကာရဝိဘူသိတံ မင္ဂလဝာရဏံ အာဒာယ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ကုမာရံ အလင္ကာရာပေတ္ဝာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသီဒာပေတ္ဝာ ‘‘ဒေဝ, ကုလသန္တကံ အလင္ကတနဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပိတရံ ကာသိရာဇာနံ ဝန္ဒထ, အဇ္ဇေဝ သေတစ္ဆတ္တံ လဘိသ္သထာ’’တိ အာဟံသု။
Rājā deviyā gabbhaparipākaṃ ñatvā ayogharaṃ alaṅkārāpetvā taṃ ādāya ayogharaṃ pāvisi. Sā tattha dhaññapuññalakkhaṇasampannaṃ puttaṃ vijāyi, ‘‘ayogharakumāro’’tvevassa nāmaṃ kariṃsu. Taṃ dhātīnaṃ datvā mahantaṃ ārakkhaṃ saṃvidahitvā rājā deviṃ ādāya nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā alaṅkatapāsādatalameva abhiruhi. Yakkhinīpi udakavāraṃ gantvā vessavaṇassa udakaṃ vahantī jīvitakkhayaṃ pattā. Mahāsatto ayoghareyeva vaḍḍhitvā viññutaṃ patto tattheva sabbasippāni uggaṇhi. Rājā ‘‘ko me puttassa vayappadeso’’ti amacce pucchitvā ‘‘soḷasavasso, deva, sūro thāmasampanno yakkhasahassampi paṭibāhituṃ samattho’’ti sutvā ‘‘rajjamassa dassāmi, sakalanagaraṃ alaṅkaritvā ayogharato taṃ nīharitvā ānethā’’ti āha. Amaccā ‘‘sādhu, devā’’ti dvādasayojanikaṃ bārāṇasiṃ alaṅkaritvā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ maṅgalavāraṇaṃ ādāya tattha gantvā kumāraṃ alaṅkārāpetvā hatthikkhandhe nisīdāpetvā ‘‘deva, kulasantakaṃ alaṅkatanagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā pitaraṃ kāsirājānaṃ vandatha, ajjeva setacchattaṃ labhissathā’’ti āhaṃsu.
မဟာသတ္တော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော အာရာမရာမဏေယ္ယကဝနပောက္ခရဏိဘူမိရာမဏေယ္ယကပာသာဒရာမဏေယ္ယကာဒီနိ ဒိသ္ဝာ စိန္တေသိ ‘‘မမ ပိတာ မံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဗန္ဓနာဂာရေ ဝသာပေသိ။ ဧဝရူပံ အလင္ကတနဂရံ ဒဋ္ဌုံ နာဒာသိ, ကော နု ခော မယ္ဟံ ဒောသော’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ, နတ္ထိ တုမ္ဟာကံ ဒောသော, တုမ္ဟာကံ ပန ဒ္ဝေဘာတိကေ ဧကာ ယက္ခိနီ ခာဒိ, တေန ဝော ပိတာ အယောဃရေ ဝသာပေသိ, အယောဃရေန ဇီဝိတံ တုမ္ဟာကံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ သော တေသံ ဝစနံ သုတ္ဝာ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဒသ မာသေ လောဟကုမ္ဘိနိရယေ ဝိယ စ ဂူထနိရယေ ဝိယ စ မာတုကုစ္ဆိမ္ဟိ ဝသိတ္ဝာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ သောဠသ ဝသ္သာနိ ဧတသ္မိံ ဗန္ဓနာဂာရေ ဝသိံ, ဗဟိ ဩလောကေတုမ္ပိ န လဘိံ, ဥသ္သဒနိရယေ ခိတ္တော ဝိယ အဟောသိံ, ယက္ခိနိယာ ဟတ္ထတော မုတ္တောပိ ပနာဟံ နေဝ အဇရော, န အမရော ဟောမိ, ကိံ မေ ရဇ္ဇေန, ရဇ္ဇေ ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒုန္နိက္ခမနံ ဟောတိ, အဇ္ဇေဝ မမ ပိတရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတ္ဝာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ။ သော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ရာဇကုလံ ပဝိသိတ္ဝာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။
Mahāsatto nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto ārāmarāmaṇeyyakavanapokkharaṇibhūmirāmaṇeyyakapāsādarāmaṇeyyakādīni disvā cintesi ‘‘mama pitā maṃ ettakaṃ kālaṃ bandhanāgāre vasāpesi. Evarūpaṃ alaṅkatanagaraṃ daṭṭhuṃ nādāsi, ko nu kho mayhaṃ doso’’ti amacce pucchi. ‘‘Deva, natthi tumhākaṃ doso, tumhākaṃ pana dvebhātike ekā yakkhinī khādi, tena vo pitā ayoghare vasāpesi, ayogharena jīvitaṃ tumhākaṃ laddha’’nti. So tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi ‘‘ahaṃ dasa māse lohakumbhiniraye viya ca gūthaniraye viya ca mātukucchimhi vasitvā mātukucchito nikkhantakālato paṭṭhāya soḷasa vassāni etasmiṃ bandhanāgāre vasiṃ, bahi oloketumpi na labhiṃ, ussadaniraye khitto viya ahosiṃ, yakkhiniyā hatthato muttopi panāhaṃ neva ajaro, na amaro homi, kiṃ me rajjena, rajje ṭhitakālato paṭṭhāya dunnikkhamanaṃ hoti, ajjeva mama pitaraṃ pabbajjaṃ anujānāpetvā himavantaṃ pavisitvā pabbajissāmī’’ti. So nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā rājakulaṃ pavisitvā rājānaṃ vanditvā aṭṭhāsi.
ရာဇာ တသ္သ သရီရသောဘံ ဩလောကေတ္ဝာ ဗလဝသိနေဟေန အမစ္စေ ဩလောကေသိ။ တေ ‘‘ကိံ ကရောမ, ဒေဝာ’’တိ ဝဒိံသု။ ပုတ္တံ မေ ရတနရာသိမ္ဟိ ဌပေတ္ဝာ တီဟိ သင္ခေဟိ အဘိသိဉ္စိတ္ဝာ ကဉ္စနမာလံ သေတစ္ဆတ္တံ ဥသ္သာပေထာတိ။ မဟာသတ္တော ပိတရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ‘‘န မယ္ဟံ ရဇ္ဇေနတ္ထော, အဟံ ပဗ္ဗဇိသ္သာမိ, ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ တာတ ရဇ္ဇံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ကိံကာရဏာ ပဗ္ဗဇိသ္သသီတိ။ ‘‘ဒေဝ အဟံ မာတုကုစ္ဆိမ္ဟိ ဒသ မာသေ ဂူထနိရယေ ဝိယ ဝသိတ္ဝာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တော ယက္ခိနိဘယေန သောဠသ ဝသ္သာနိ ဗန္ဓနာဂာရေ ဝသန္တော ဗဟိ ဩလောကေတုမ္ပိ န အလဘိံ, ဥသ္သဒနိရယေ ခိတ္တော ဝိယ အဟောသိံ, ယက္ခိနိယာ ဟတ္ထတော မုတ္တောမ္ဟီတိပိ အဇရော အမရော န ဟောမိ။ မစ္စု နာမေသ န သက္ကာ ကေနစိ ဇိနိတုံ, ဘဝေ ဥက္ကဏ္ဌိတောမ္ဟိ, ယာဝ မေ ဗ္ယာဓိဇရာမရဏာနိ နာဂစ္ဆန္တိ, တာဝဒေဝ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဓမ္မံ စရိသ္သာမိ, အလံ မေ ရဇ္ဇေန, အနုဇာနာထ မံ, ဒေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ ပိတု ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဟ –
Rājā tassa sarīrasobhaṃ oloketvā balavasinehena amacce olokesi. Te ‘‘kiṃ karoma, devā’’ti vadiṃsu. Puttaṃ me ratanarāsimhi ṭhapetvā tīhi saṅkhehi abhisiñcitvā kañcanamālaṃ setacchattaṃ ussāpethāti. Mahāsatto pitaraṃ vanditvā ‘‘na mayhaṃ rajjenattho, ahaṃ pabbajissāmi, pabbajjaṃ me anujānāthā’’ti āha. Tāta rajjaṃ paṭikkhipitvā kiṃkāraṇā pabbajissasīti. ‘‘Deva ahaṃ mātukucchimhi dasa māse gūthaniraye viya vasitvā mātukucchito nikkhanto yakkhinibhayena soḷasa vassāni bandhanāgāre vasanto bahi oloketumpi na alabhiṃ, ussadaniraye khitto viya ahosiṃ, yakkhiniyā hatthato muttomhītipi ajaro amaro na homi. Maccu nāmesa na sakkā kenaci jinituṃ, bhave ukkaṇṭhitomhi, yāva me byādhijarāmaraṇāni nāgacchanti, tāvadeva pabbajitvā dhammaṃ carissāmi, alaṃ me rajjena, anujānātha maṃ, devā’’ti vatvā pitu dhammaṃ desento āha –
၃၆၃.
363.
‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝော။
‘‘Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, gabbhe vasati māṇavo;
အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတိ။
Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattati.
၃၆၄.
364.
‘‘န ယုဇ္ဈမာနာ န ဗလေနဝသ္သိတာ၊ နရာ န ဇီရန္တိ န စာပိ မီယရေ။
‘‘Na yujjhamānā na balenavassitā, narā na jīranti na cāpi mīyare;
သဗ္ဗံ ဟိဒံ ဇာတိဇရာယုပဒ္ဒုတံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Sabbaṃ hidaṃ jātijarāyupaddutaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၆၅.
365.
‘‘စတုရင္ဂိနိံ သေနံ သုဘိံသရူပံ၊ ဇယန္တိ ရဋ္ဌာဓိပတီ ပသယ္ဟ။
‘‘Caturaṅginiṃ senaṃ subhiṃsarūpaṃ, jayanti raṭṭhādhipatī pasayha;
န မစ္စုနော ဇယိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno jayitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၆၆.
366.
‘‘ဟတ္ထီဟိ အသ္သေဟိ ရထေဟိ ပတ္တိဘိ၊ ပရိဝာရိတာ မုစ္စရေ ဧကစ္စေယ္ယာ။
‘‘Hatthīhi assehi rathehi pattibhi, parivāritā muccare ekacceyyā;
န မစ္စုနော မုစ္စိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno muccitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၆၇.
367.
‘‘ဟတ္ထီဟိ အသ္သေဟိ ရထေဟိ ပတ္တိဘိ၊ သူရာ ပဘဉ္ဇန္တိ ပဓံသယန္တိ။
‘‘Hatthīhi assehi rathehi pattibhi, sūrā pabhañjanti padhaṃsayanti;
န မစ္စုနော ဘဉ္ဇိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno bhañjitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၆၈.
368.
‘‘မတ္တာ ဂဇာ ဘိန္နဂဠာ ပဘိန္နာ၊ နဂရာနိ မဒ္ဒန္တိ ဇနံ ဟနန္တိ။
‘‘Mattā gajā bhinnagaḷā pabhinnā, nagarāni maddanti janaṃ hananti;
န မစ္စုနော မဒ္ဒိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno madditumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၆၉.
369.
‘‘ဣသ္သာသိနော ကတဟတ္ထာပိ ဝီရာ၊ ဒူရေပာတီ အက္ခဏဝေဓိနောပိ။
‘‘Issāsino katahatthāpi vīrā, dūrepātī akkhaṇavedhinopi;
န မစ္စုနော ဝိဇ္ဈိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno vijjhitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၀.
370.
‘‘သရာနိ ခီယန္တိ သသေလကာနနာ၊ သဗ္ဗံ ဟိဒံ ခီယတိ ဒီဃမန္တရံ။
‘‘Sarāni khīyanti saselakānanā, sabbaṃ hidaṃ khīyati dīghamantaraṃ;
သဗ္ဗံ ဟိဒံ ဘဉ္ဇရေ ကာလပရိယာယံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Sabbaṃ hidaṃ bhañjare kālapariyāyaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၁.
371.
‘‘သဗ္ဗေသမေဝဉ္ဟိ နရာန နာရိနံ၊ စလာစလံ ပာဏဘုနောဓ ဇီဝိတံ။
‘‘Sabbesamevañhi narāna nārinaṃ, calācalaṃ pāṇabhunodha jīvitaṃ;
ပဋောဝ ဓုတ္တသ္သ၊ ဒုမောဝ ကူလဇော၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Paṭova dhuttassa, dumova kūlajo, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၂.
372.
‘‘ဒုမပ္ဖလာနေဝ ပတန္တိ မာဏဝာ၊ ဒဟရာ စ ဝုဒ္ဓာ စ သရီရဘေဒာ။
‘‘Dumapphalāneva patanti māṇavā, daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā;
နာရိယော နရာ မဇ္ဈိမပောရိသာ စ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Nāriyo narā majjhimaporisā ca, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၃.
373.
‘‘နာယံ ဝယော တာရကရာဇသန္နိဘော၊ ယဒဗ္ဘတီတံ ဂတမေဝ ဒာနိ တံ။
‘‘Nāyaṃ vayo tārakarājasannibho, yadabbhatītaṃ gatameva dāni taṃ;
ဇိဏ္ဏသ္သ ဟီ နတ္ထိ ရတီ ကုတော သုခံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Jiṇṇassa hī natthi ratī kuto sukhaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၄.
374.
‘‘ယက္ခာ ပိသာစာ အထဝာပိ ပေတာ၊ ကုပိတာ တေ အသ္သသန္တိ မနုသ္သေ။
‘‘Yakkhā pisācā athavāpi petā, kupitā te assasanti manusse;
န မစ္စုနော အသ္သသိတုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno assasitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၅.
375.
‘‘ယက္ခေ ပိသာစေ အထဝာပိ ပေတေ၊ ကုပိတေပိ တေ နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တိ။
‘‘Yakkhe pisāce athavāpi pete, kupitepi te nijjhapanaṃ karonti;
န မစ္စုနော နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno nijjhapanaṃ karonti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၆.
376.
‘‘အပရာဓကေ ဒူသကေ ဟေဌကေ စ၊ ရာဇာနော ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိဒိတ္ဝာန ဒောသံ။
‘‘Aparādhake dūsake heṭhake ca, rājāno daṇḍenti viditvāna dosaṃ;
န မစ္စုနော ဒဏ္ဍယိတုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno daṇḍayitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၇.
377.
‘‘အပရာဓကာ ဒူသကာ ဟေဌကာ စ၊ လဘန္တိ တေ ရာဇိနော နိဇ္ဈပေတုံ။
‘‘Aparādhakā dūsakā heṭhakā ca, labhanti te rājino nijjhapetuṃ;
န မစ္စုနော နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno nijjhapanaṃ karonti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၈.
378.
‘‘န ခတ္တိယောတိ န စ ဗ္ရာဟ္မဏောတိ၊ န အဍ္ဎကာ ဗလဝာ တေဇဝာပိ။
‘‘Na khattiyoti na ca brāhmaṇoti, na aḍḍhakā balavā tejavāpi;
န မစ္စုရာဇသ္သ အပေက္ခမတ္ထိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccurājassa apekkhamatthi, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၇၉.
379.
‘‘သီဟာ စ ဗ္ယဂ္ဃာ စ အထောပိ ဒီပိယော၊ ပသယ္ဟ ခာဒန္တိ ဝိပ္ဖန္ဒမာနံ။
‘‘Sīhā ca byagghā ca athopi dīpiyo, pasayha khādanti vipphandamānaṃ;
န မစ္စုနော ခာဒိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno khāditumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၈၀.
380.
‘‘မာယာကာရာ ရင္ဂမဇ္ဈေ ကရောန္တာ၊ မောဟေန္တိ စက္ခူနိ ဇနသ္သ တာဝဒေ။
‘‘Māyākārā raṅgamajjhe karontā, mohenti cakkhūni janassa tāvade;
န မစ္စုနော မောဟယိတုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno mohayitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၈၁.
381.
‘‘အာသီဝိသာ ကုပိတာ ဥဂ္ဂတေဇာ၊ ဍံသန္တိ မာရေန္တိပိ တေ မနုသ္သေ။
‘‘Āsīvisā kupitā uggatejā, ḍaṃsanti mārentipi te manusse;
န မစ္စုနော ဍံသိတုမုသ္သဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno ḍaṃsitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၈၂.
382.
‘‘အာသီဝိသာ ကုပိတာ ယံ ဍံသန္တိ၊ တိကိစ္ဆကာ တေသ ဝိသံ ဟနန္တိ။
‘‘Āsīvisā kupitā yaṃ ḍaṃsanti, tikicchakā tesa visaṃ hananti;
န မစ္စုနော ဒဋ္ဌဝိသံ ဟနန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccuno daṭṭhavisaṃ hananti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၈၃.
383.
‘‘ဓမ္မန္တရီ ဝေတ္တရဏီ စ ဘောဇော၊ ဝိသာနိ ဟန္တ္ဝာန ဘုဇင္ဂမာနံ။
‘‘Dhammantarī vettaraṇī ca bhojo, visāni hantvāna bhujaṅgamānaṃ;
သုယ္ယန္တိ တေ ကာလကတာ တထေဝ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Suyyanti te kālakatā tatheva, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၈၄.
384.
‘‘ဝိဇ္ဇာဓရာ ဃောရမဓီယမာနာ၊ အဒသ္သနံ ဩသဓေဟိ ဝဇန္တိ။
‘‘Vijjādharā ghoramadhīyamānā, adassanaṃ osadhehi vajanti;
န မစ္စုရာဇသ္သ ဝဇန္တဒသ္သနံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။
Na maccurājassa vajantadassanaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
၃၈၅.
385.
‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ။
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;
ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī.
၃၈၆.
386.
‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ၊ ဥဘော သမဝိပာကိနော။
‘‘Na hi dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;
အဓမ္မော နိရယံ နေတိ၊ ဓမ္မော ပာပေတိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။
Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti.
တတ္ထ ယမေကရတ္တိန္တိ ယေဘုယ္ယေန သတ္တာ မာတုကုစ္ဆိမ္ဟိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟန္တာ ရတ္တိယံယေဝ ဂဏ္ဟန္တိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ယံ ဧကရတ္တိံ ဝာ ဒိဝာ ဝာ ပဌမမေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ မာတုကုစ္ဆိသင္ခာတေ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ။ မာဏဝောတိ သတ္တော ကလလဘာဝေန ပတိဋ္ဌာတိ။ အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတီတိ သော မာဏဝော ယထာ နာမ ဝလာဟကသင္ခာတော အဗ္ဘော ဥဋ္ဌိတော နိဗ္ဗတ္တော ဝာယုဝေဂာဟတော ပဋိဂစ္ဆတိ, တထေဝ –
Tattha yamekarattinti yebhuyyena sattā mātukucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhantā rattiyaṃyeva gaṇhanti, tasmā evamāha. Ayaṃ panettha attho – yaṃ ekarattiṃ vā divā vā paṭhamameva paṭisandhiṃ gaṇhitvā mātukucchisaṅkhāte gabbhe vasati. Māṇavoti satto kalalabhāvena patiṭṭhāti. Abbhuṭṭhitova so yātīti so māṇavo yathā nāma valāhakasaṅkhāto abbho uṭṭhito nibbatto vāyuvegāhato paṭigacchati, tatheva –
‘‘ပဌမံ ကလလံ ဟောတိ၊ ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒံ။
‘‘Paṭhamaṃ kalalaṃ hoti, kalalā hoti abbudaṃ;
အဗ္ဗုဒာ ဇာယတေ ပေသိ၊ ပေသိ နိဗ္ဗတ္တတီ ဃနော။
Abbudā jāyate pesi, pesi nibbattatī ghano;
ဃနာ ပသာခာ ဇာယန္တိ၊ ကေသာ လောမာ နခာပိ စ။
Ghanā pasākhā jāyanti, kesā lomā nakhāpi ca.
‘‘ယဉ္စသ္သ ဘုဉ္ဇတီ မာတာ၊ အန္နံ ပာနဉ္စ ဘောဇနံ။
‘‘Yañcassa bhuñjatī mātā, annaṃ pānañca bhojanaṃ;
တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ မာတုကုစ္ဆိဂတော နရောတိ။ (သံ. နိ. ၁.၂၃၅)။
Tena so tattha yāpeti, mātukucchigato naroti. (saṃ. ni. 1.235);
ဣမံ မာတုကုစ္ဆိယံ ကလလာဒိဘာဝံ, မာတုကုစ္ဆိတော စ နိက္ခန္တော မန္ဒဒသကာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇမာနော သတတံ သမိတံ ဂစ္ဆတိ။ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီတိ သစာယံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော ပုန အဗ္ဗုဒတော ကလလဘာဝံ, ပေသိအာဒိတော ဝာ အဗ္ဗုဒာဒိဘာဝံ, ခိဍ္ဍာဒသကတော မန္ဒဒသကဘာဝံ, ဝဏ္ဏဒသကာဒိတော ဝာ ခိဍ္ဍာဒသကာဒိဘာဝံ ပာပုဏိတုံ န နိဝတ္တတိ။ ယထာ ပန သော ဝလာဟကော ဝာတဝေဂေန သံစုဏ္ဏိယမာနော ‘‘အဟံ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဥဋ္ဌိတော ပုန နိဝတ္တိတ္ဝာ တတ္ထေဝ ဂန္တ္ဝာ ပကတိဘာဝေန ဌသ္သာမီ’’တိ န လဘတိ, ယံ ဒိသံ ဂတံ, တံ ဂတမေဝ, ယံ အန္တရဟိတံ, တံ အန္တရဟိတမေဝ ဟောတိ, တထာ သောပိ ကလလာဒိဘာဝေန ဂစ္ဆမာနော ဂစ္ဆတေဝ, တသ္မိံ တသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ သင္ခာရာ ပုရိမာနံ ပုရိမာနံ ပစ္စယာ ဟုတ္ဝာ ပစ္ဆတော အနိဝတ္တိတ္ဝာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ, ဇရာကာလေ သင္ခာရာ ‘‘အမ္ဟေဟိ ဧသ ပုဗ္ဗေ ယုဝာ ထာမသမ္ပန္နော ကတော, ပုန နံ နိဝတ္တိတ္ဝာ တတ္ထေဝ ကရိသ္သာမာ’’တိ န လဘန္တိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ အန္တရဓာယန္တီတိ ဒသ္သေတိ။
Imaṃ mātukucchiyaṃ kalalādibhāvaṃ, mātukucchito ca nikkhanto mandadasakādibhāvaṃ āpajjamāno satataṃ samitaṃ gacchati. Sa gacchaṃ na nivattatīti sacāyaṃ evaṃ gacchanto puna abbudato kalalabhāvaṃ, pesiādito vā abbudādibhāvaṃ, khiḍḍādasakato mandadasakabhāvaṃ, vaṇṇadasakādito vā khiḍḍādasakādibhāvaṃ pāpuṇituṃ na nivattati. Yathā pana so valāhako vātavegena saṃcuṇṇiyamāno ‘‘ahaṃ asukaṭṭhāne nāma uṭṭhito puna nivattitvā tattheva gantvā pakatibhāvena ṭhassāmī’’ti na labhati, yaṃ disaṃ gataṃ, taṃ gatameva, yaṃ antarahitaṃ, taṃ antarahitameva hoti, tathā sopi kalalādibhāvena gacchamāno gacchateva, tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāse saṅkhārā purimānaṃ purimānaṃ paccayā hutvā pacchato anivattitvā tattha tattheva bhijjanti, jarākāle saṅkhārā ‘‘amhehi esa pubbe yuvā thāmasampanno kato, puna naṃ nivattitvā tattheva karissāmā’’ti na labhanti, tattha tattheva antaradhāyantīti dasseti.
န ယုဇ္ဈမာနာတိ ဥဘတော ဗ္ယူဠ္ဟေ သင္ဂာမေ ယုဇ္ဈန္တာ။ န ဗလေနဝသ္သိတာတိ န ကာယဗလေန ဝာ ယောဓဗလေန ဝာ ဥပဂတာ သမန္နာဂတာ။ န ဇီရန္တီတိ ပုရိမ-န-ကာရံ အာဟရိတ္ဝာ ဧဝရူပာပိ နရာ န ဇီရန္တိ န စာပိ န မီယရေတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗံ ဟိဒန္တိ မဟာရာဇ, သဗ္ဗမေဝ ဣဒံ ပာဏမဏ္ဍလံ မဟာယန္တေန ပီဠိယမာနာ ဥစ္ဆုဃဋိကာ ဝိယ ဇာတိယာ စ ဇရာယ စ ဥပဒ္ဒုတံ နိစ္စံ ပီဠိတံ။ တံ မေ မတီ ဟောတီတိ တေန ကာရဏေန မမ ‘‘ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဓမ္မံ စရာမီ’’တိ မတိ ဟောတိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
Nayujjhamānāti ubhato byūḷhe saṅgāme yujjhantā. Na balenavassitāti na kāyabalena vā yodhabalena vā upagatā samannāgatā. Na jīrantīti purima-na-kāraṃ āharitvā evarūpāpi narā na jīranti na cāpi na mīyareti attho veditabbo. Sabbaṃ hidanti mahārāja, sabbameva idaṃ pāṇamaṇḍalaṃ mahāyantena pīḷiyamānā ucchughaṭikā viya jātiyā ca jarāya ca upaddutaṃ niccaṃ pīḷitaṃ. Taṃ me matī hotīti tena kāraṇena mama ‘‘pabbajitvā dhammaṃ carāmī’’ti mati hoti cittaṃ uppajjati.
စတုရင္ဂိနိန္တိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ စတုရင္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ သေနံ သုဘိံသရူပန္တိ သုဋ္ဌု ဘိံသနကဇာတိကံ သေနံ။ ဇယန္တီတိ ကဒာစိ ဧကစ္စေ ရာဇာနော အတ္တနော သေနာယ ဇယန္တိ။ န မစ္စုနောတိ တေပိ ရာဇာနော မဟာသေနသ္သ မစ္စုနော သေနံ ဇယိတုံ န ဥသ္သဟန္တိ, န ဗ္ယာဓိဇရာမရဏာနိ မဒ္ဒိတုံ သက္ကောန္တိ။ မုစ္စရေ ဧကစ္စေယ္ယာတိ ဧတေဟိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ ပရိဝာရိတာ ဧကစ္စေ ပစ္စာမိတ္တာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စန္တိ, မစ္စုနော ပန သန္တိကာ မုစ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပဘဉ္ဇန္တီတိ ဧတေဟိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ ပစ္စတ္ထိကရာဇူနံ နဂရာနိ ပဘဉ္ဇန္တိ။ ပဓံသယန္တီတိ မဟာဇနံ ဓံသေန္တာ ပဓံသေန္တာ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပေန္တိ။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မရဏကာလေ ပတ္တေ မစ္စုနော ဘဉ္ဇိတုံ န သက္ကောန္တိ။
Caturaṅgininti hatthiādīhi caturaṅgehi samannāgataṃ. Senaṃ subhiṃsarūpanti suṭṭhu bhiṃsanakajātikaṃ senaṃ. Jayantīti kadāci ekacce rājāno attano senāya jayanti. Na maccunoti tepi rājāno mahāsenassa maccuno senaṃ jayituṃ na ussahanti, na byādhijarāmaraṇāni maddituṃ sakkonti. Muccare ekacceyyāti etehi hatthiādīhi parivāritā ekacce paccāmittānaṃ hatthato muccanti, maccuno pana santikā muccituṃ na sakkonti. Pabhañjantīti etehi hatthiādīhi paccatthikarājūnaṃ nagarāni pabhañjanti. Padhaṃsayantīti mahājanaṃ dhaṃsentā padhaṃsentā jīvitakkhayaṃ pāpenti. Na maccunoti tepi maraṇakāle patte maccuno bhañjituṃ na sakkonti.
ဘိန္နဂဠာ ပဘိန္နာတိ တီသု ဌာနေသု ပဘိန္နာ ဟုတ္ဝာ မဒံ ဂဠန္တာ, ပဂ္ဃရိတမဒာတိ အတ္ထော။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မဟာမစ္စုံ မဒ္ဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဣသ္သာသိနောတိ ဣသ္သာသာ ဓနုဂ္ဂဟာ။ ကတဟတ္ထာတိ သုသိက္ခိတာ။ ဒူရေပာတီတိ သရံ ဒူရေ ပာတေတုံ သမတ္ထာ။ အက္ခဏဝေဓိနောတိ အဝိရဒ္ဓဝေဓိနော, ဝိဇ္ဇုအာလောကေန ဝိဇ္ဈနသမတ္ထာ ဝာ။ သရာနီတိ အနောတတ္တာဒီနိ မဟာသရာနိ ခီယန္တိယေဝ။ သသေလကာနနာတိ သပဗ္ဗတဝနသဏ္ဍာ မဟာပထဝီပိ ခီယတိ။ သဗ္ဗံ ဟိဒန္တိ သဗ္ဗမိဒံ သင္ခာရဂတံ ဒီဃမန္တရံ ဌတ္ဝာ ခီယတေဝ။ ကပ္ပုဋ္ဌာနဂ္ဂိံ ပတ္ဝာ မဟာသိနေရုပိ အဂ္ဂိမုခေ မဓုသိတ္ထကံ ဝိယ ဝိလီယတေဝ, အဏုမတ္တောပိ သင္ခာရော ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ ကာလပရိယာယန္တိ ကာလပရိယာယံ နသ္သနကာလဝာရံ ပတ္ဝာ သဗ္ဗံ ဘဉ္ဇရေ, သဗ္ဗံ သင္ခာရဂတံ ဘိဇ္ဇတေဝ။ တသ္သ ပကာသနတ္ထံ သတ္တသူရိယသုတ္တံ (အ. နိ. ၇.၆၆) အာဟရိတဗ္ဗံ။
Bhinnagaḷā pabhinnāti tīsu ṭhānesu pabhinnā hutvā madaṃ gaḷantā, paggharitamadāti attho. Na maccunoti tepi mahāmaccuṃ maddituṃ na sakkonti. Issāsinoti issāsā dhanuggahā. Katahatthāti susikkhitā. Dūrepātīti saraṃ dūre pātetuṃ samatthā. Akkhaṇavedhinoti aviraddhavedhino, vijjuālokena vijjhanasamatthā vā. Sarānīti anotattādīni mahāsarāni khīyantiyeva. Saselakānanāti sapabbatavanasaṇḍā mahāpathavīpi khīyati. Sabbaṃ hidanti sabbamidaṃ saṅkhāragataṃ dīghamantaraṃ ṭhatvā khīyateva. Kappuṭṭhānaggiṃ patvā mahāsinerupi aggimukhe madhusitthakaṃ viya vilīyateva, aṇumattopi saṅkhāro ṭhātuṃ na sakkoti. Kālapariyāyanti kālapariyāyaṃ nassanakālavāraṃ patvā sabbaṃ bhañjare, sabbaṃ saṅkhāragataṃ bhijjateva. Tassa pakāsanatthaṃ sattasūriyasuttaṃ (a. ni. 7.66) āharitabbaṃ.
စလာစလန္တိ စဉ္စလံ သကဘာဝေန ဌာတုံ အသမတ္ထံ နာနာဘာဝဝိနာဘာဝသဘာဝမေဝ။ ပာဏဘုနောဓ ဇီဝိတန္တိ ဣဓ လောကေ ဣမေသံ ပာဏဘူတာနံ ဇီဝိတံ ။ ပဋောဝ ဓုတ္တသ္သ, ဒုမောဝ ကူလဇောတိ သုရဓုတ္တော ဟိ သုရံ ဒိသ္ဝာဝ ဥဒရေ ဗဒ္ဓံ သာဋကံ ဒတ္ဝာ ပိဝတေဝ, နဒီကူလေ ဇာတဒုမောဝ ကူလေ လုဇ္ဇမာနေ လုဇ္ဇတိ, ယထာ ဧသ ပဋော စ ဒုမော စ စဉ္စလော, ဧဝံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ, ဒေဝာတိ။ ဒုမပ္ဖလာနေဝာတိ ယထာ ပက္ကာနိ ဖလာနိ ဝာတာဟတာနိ ဒုမဂ္ဂတော ဘူမိယံ ပတန္တိ, တထေဝိမေ မာဏဝာ ဇရာဝာတာဟတာ ဇီဝိတာ ဂဠိတ္ဝာ မရဏပထဝိယံ ပတန္တိ။ ဒဟရာတိ အန္တမသော ကလလဘာဝေ ဌိတာပိ။ မဇ္ဈိမပောရိသာတိ နာရီနရာနံ မဇ္ဈေ ဌိတာ ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကနပုံသကာ။
Calācalanti cañcalaṃ sakabhāvena ṭhātuṃ asamatthaṃ nānābhāvavinābhāvasabhāvameva. Pāṇabhunodhajīvitanti idha loke imesaṃ pāṇabhūtānaṃ jīvitaṃ . Paṭova dhuttassa, dumova kūlajoti suradhutto hi suraṃ disvāva udare baddhaṃ sāṭakaṃ datvā pivateva, nadīkūle jātadumova kūle lujjamāne lujjati, yathā esa paṭo ca dumo ca cañcalo, evaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, devāti. Dumapphalānevāti yathā pakkāni phalāni vātāhatāni dumaggato bhūmiyaṃ patanti, tathevime māṇavā jarāvātāhatā jīvitā gaḷitvā maraṇapathaviyaṃ patanti. Daharāti antamaso kalalabhāve ṭhitāpi. Majjhimaporisāti nārīnarānaṃ majjhe ṭhitā ubhatobyañjanakanapuṃsakā.
တာရကရာဇသန္နိဘောတိ ယထာ တာရကရာဇာ ကာဠပက္ခေ ခီဏော, ပုန ဇုဏ္ဟပက္ခေ ပူရတိ, န ဧဝံ သတ္တာနံ ဝယော။ သတ္တာနဉ္ဟိ ယံ အဗ္ဘတီတံ, ဂတမေဝ ဒာနိ တံ, န တသ္သ ပုနာဂမနံ အတ္ထိ။ ကုတော သုခန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏသ္သ ကာမဂုဏေသု ရတိပိ နတ္ထိ, တေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ ကုတောယေဝ။ ယက္ခာတိ မဟိဒ္ဓိကာ ယက္ခာ။ ပိသာစာတိ ပံသုပိသာစကာ။ ပေတာတိ ပေတ္တိဝိသယိကာ။ အသ္သသန္တီတိ အသ္သာသဝာတေန ဥပဟနန္တိ, အာဝိသန္တီတိ ဝာ အတ္ထော။ န မစ္စုနောတိ မစ္စုံ ပန တေပိ အသ္သာသေန ဥပဟနိတုံ ဝာ အာဝိသိတုံ ဝာ န သက္ကောန္တိ။ နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တီတိ ဗလိကမ္မဝသေန ခမာပေန္တိ ပသာဒေန္တိ။ အပရာဓကေတိ ရာဇာပရာဓကာရကေ။ ဒူသကေတိ ရဇ္ဇဒူသကေ။ ဟေဌကေတိ သန္ဓိစ္ဆေဒာဒီဟိ လောကဝိဟေဌကေ။ ရာဇာနောတိ ရာဇာနော။ ဝိဒိတ္ဝာန ဒောသန္တိ ဒောသံ ဇာနိတ္ဝာ ယထာနုရူပေန ဒဏ္ဍေန ဒဏ္ဍေန္တီတိ အတ္ထော။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မစ္စုံ ဒဏ္ဍယိတုံ န သက္ကောန္တိ။
Tārakarājasannibhoti yathā tārakarājā kāḷapakkhe khīṇo, puna juṇhapakkhe pūrati, na evaṃ sattānaṃ vayo. Sattānañhi yaṃ abbhatītaṃ, gatameva dāni taṃ, na tassa punāgamanaṃ atthi. Kuto sukhanti jarājiṇṇassa kāmaguṇesu ratipi natthi, te paṭicca uppajjanakasukhaṃ kutoyeva. Yakkhāti mahiddhikā yakkhā. Pisācāti paṃsupisācakā. Petāti pettivisayikā. Assasantīti assāsavātena upahananti, āvisantīti vā attho. Na maccunoti maccuṃ pana tepi assāsena upahanituṃ vā āvisituṃ vā na sakkonti. Nijjhapanaṃ karontīti balikammavasena khamāpenti pasādenti. Aparādhaketi rājāparādhakārake. Dūsaketi rajjadūsake. Heṭhaketi sandhicchedādīhi lokaviheṭhake. Rājānoti rājāno. Viditvāna dosanti dosaṃ jānitvā yathānurūpena daṇḍena daṇḍentīti attho. Na maccunoti tepi maccuṃ daṇḍayituṃ na sakkonti.
နိဇ္ဈပေတုန္တိ သက္ခီဟိ အတ္တနော နိရပရာဓဘာဝံ ပကာသေတ္ဝာ ပသာဒေတုံ။ န အဍ္ဎကာ ဗလဝာ တေဇဝာပီတိ ‘‘ဣမေ အဍ္ဎာ, အယံ ကာယဗလဉာဏဗလာဒီဟိ ဗလဝာ, အယံ တေဇဝာ’’တိ ဧဝမ္ပိ န ပစ္စုရာဇသ္သ အပေက္ခံ အတ္ထိ, ဧကသ္မိမ္ပိ သတ္တေ အပေက္ခံ ပေမံ သိနေဟော နတ္ထိ, သဗ္ဗမေဝ အဘိမဒ္ဒတီတိ ဒသ္သေတိ။ ပသယ္ဟာတိ ဗလက္ကာရေန အဘိဘဝိတ္ဝာ။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မစ္စုံ ခာဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကရောန္တာတိ မာယံ ကရောန္တာ။ မောဟေန္တီတိ အဘူတံ ဘူတံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေန္တာ မောဟေန္တိ။ ဥဂ္ဂတေဇာတိ ဥဂ္ဂတေန ဝိသတေဇေန သမန္နာဂတာ။ တိကိစ္ဆကာတိ ဝိသဝေဇ္ဇာ။ ဓမ္မန္တရီ ဝေတ္တရဏီ စ ဘောဇောတိ ဧတေ ဧဝံနာမကာ ဝေဇ္ဇာ။ ဃောရမဓီယမာနာတိ ဃောရံ နာမ ဝိဇ္ဇံ အဓီယန္တာ။ ဩသဓေဟီတိ ဃောရံ ဝာ ဂန္ဓာရိံ ဝာ ဝိဇ္ဇံ သာဝေတ္ဝာ ဩသဓံ အာဒာယ တေဟိ ဩသဓေဟိ ပစ္စတ္ထိကာနံ အဒသ္သနံ ဝဇန္တိ။
Nijjhapetunti sakkhīhi attano niraparādhabhāvaṃ pakāsetvā pasādetuṃ. Na aḍḍhakā balavā tejavāpīti ‘‘ime aḍḍhā, ayaṃ kāyabalañāṇabalādīhi balavā, ayaṃ tejavā’’ti evampi na paccurājassa apekkhaṃ atthi, ekasmimpi satte apekkhaṃ pemaṃ sineho natthi, sabbameva abhimaddatīti dasseti. Pasayhāti balakkārena abhibhavitvā. Na maccunoti tepi maccuṃ khādituṃ na sakkonti. Karontāti māyaṃ karontā. Mohentīti abhūtaṃ bhūtaṃ katvā dassentā mohenti. Uggatejāti uggatena visatejena samannāgatā. Tikicchakāti visavejjā. Dhammantarī vettaraṇī ca bhojoti ete evaṃnāmakā vejjā. Ghoramadhīyamānāti ghoraṃ nāma vijjaṃ adhīyantā. Osadhehīti ghoraṃ vā gandhāriṃ vā vijjaṃ sāvetvā osadhaṃ ādāya tehi osadhehi paccatthikānaṃ adassanaṃ vajanti.
ဓမ္မောတိ သုစရိတဓမ္မော။ ရက္ခတီတိ ယေန ရက္ခိတော, တံ ပဋိရက္ခတိ။ သုခန္တိ ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု သုခံ အာဝဟတိ။ ပာပေတီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဥပနေတိ။
Dhammoti sucaritadhammo. Rakkhatīti yena rakkhito, taṃ paṭirakkhati. Sukhanti chasu kāmasaggesu sukhaṃ āvahati. Pāpetīti paṭisandhivasena upaneti.
ဧဝံ မဟာသတ္တော စတုဝီသတိယာ ဂာထာဟိ ပိတု ဓမ္မံ ဒေသေတ္ဝာ ‘‘မဟာရာဇ, တုမ္ဟာကံ ရဇ္ဇံ တုမ္ဟာကမေဝ ဟောတု, န မယ္ဟံ ဣမိနာ အတ္ထော, တုမ္ဟေဟိ ပန သဒ္ဓိံ ကထေန္တမေဝ မံ ဗ္ယာဓိဇရာမရဏာနိ ဥပဂစ္ဆန္တိ, တိဋ္ဌထ, တုမ္ဟေ’’တိ ဝတ္ဝာ အယဒာမံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ ကဉ္စနပဉ္ဇရံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ သီဟပောတကော ဝိယ ကာမေ ပဟာယ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတ္ဝာ နိက္ခမိ။ အထသ္သ ပိတာ ‘‘မမပိ ရဇ္ဇေနတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ တေန သဒ္ဓိညေဝ နိက္ခမိ, တသ္မိံ နိက္ခန္တေ ဒေဝီပိ အမစ္စာပိ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာဒယောပီတိ သကလနဂရဝာသိနော ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ နိက္ခမိံသု။ သမာဂမော မဟာ အဟောသိ, ပရိသာ ဒ္ဝာဒသယောဇနိကာ ဇာတာ။ တံ အာဒာယ မဟာသတ္တော ဟိမဝန္တံ ပာဝိသိ။ သက္ကော တသ္သ နိက္ခန္တဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဝိသ္သကမ္မံ ပေသေတ္ဝာ ဒ္ဝာဒသယောဇနာယာမံ သတ္တယောဇနဝိတ္ထာရံ အသ္သမပဒံ ကာရေသိ။ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ပဋိယာဒာပေသိ။ ဣတော ပရံ မဟာသတ္တသ္သ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဩဝာဒဒာနဉ္စ ဗ္ရဟ္မလောကပရာယဏတာ စ ပရိသာယ အနပာယဂမနီယတာ စ သဗ္ဗာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Evaṃ mahāsatto catuvīsatiyā gāthāhi pitu dhammaṃ desetvā ‘‘mahārāja, tumhākaṃ rajjaṃ tumhākameva hotu, na mayhaṃ iminā attho, tumhehi pana saddhiṃ kathentameva maṃ byādhijarāmaraṇāni upagacchanti, tiṭṭhatha, tumhe’’ti vatvā ayadāmaṃ chinditvā mattahatthī viya kañcanapañjaraṃ chinditvā sīhapotako viya kāme pahāya mātāpitaro vanditvā nikkhami. Athassa pitā ‘‘mamapi rajjenattho natthī’’ti rajjaṃ pahāya tena saddhiññeva nikkhami, tasmiṃ nikkhante devīpi amaccāpi brāhmaṇagahapatikādayopīti sakalanagaravāsino gehāni chaḍḍetvā nikkhamiṃsu. Samāgamo mahā ahosi, parisā dvādasayojanikā jātā. Taṃ ādāya mahāsatto himavantaṃ pāvisi. Sakko tassa nikkhantabhāvaṃ ñatvā vissakammaṃ pesetvā dvādasayojanāyāmaṃ sattayojanavitthāraṃ assamapadaṃ kāresi. Sabbe pabbajitaparikkhāre paṭiyādāpesi. Ito paraṃ mahāsattassa pabbajjā ca ovādadānañca brahmalokaparāyaṇatā ca parisāya anapāyagamanīyatā ca sabbā heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ‘‘ဧဝံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ, သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ, အယောဃရပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ, sesaparisā buddhaparisā, ayogharapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
အယောဃရဇာတကဝဏ္ဏနာ စုဒ္ဒသမာ။
Ayogharajātakavaṇṇanā cuddasamā.
ဇာတကုဒ္ဒာနံ –
Jātakuddānaṃ –
မာတင္ဂော စိတ္တသမ္ဘူတော၊ သိဝိ သိရီ စ ရောဟဏံ။
Mātaṅgo cittasambhūto, sivi sirī ca rohaṇaṃ;
ဟံသော သတ္တိဂုမ္ဗော ဘလ္လာ၊ သောမနသ္သံ စမ္ပေယ္ယကံ။
Haṃso sattigumbo bhallā, somanassaṃ campeyyakaṃ.
ပလောဘံ ပဉ္စပဏ္ဍိတံ၊ ဟတ္ထိပာလံ အယောဃရံ။
Palobhaṃ pañcapaṇḍitaṃ, hatthipālaṃ ayogharaṃ;
ဝီသတိယမ္ဟိ ဇာတကာ၊ စတုဒ္ဒသေဝ သင္ဂိတာ။
Vīsatiyamhi jātakā, catuddaseva saṅgitā.
ဝီသတိနိပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
(စတုတ္ထော ဘာဂော နိဋ္ဌိတော)
(Catuttho bhāgo niṭṭhito)
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ခုဒ္ဒကနိကာယေ
Khuddakanikāye
ဇာတက-အဋ္ဌကထာ
Jātaka-aṭṭhakathā
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၅၁၀. အယောဃရဇာတကံ • 510. Ayogharajātakaṃ
