| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५-१०. अयोनिसोसुत्तादिवण्णना
5-10. Ayonisosuttādivaṇṇanā
५-१०. पञ्चमे कति नु खो अनुस्सतिट्ठानानीतिआदि छक्के आवि भविस्सतीति। एवं चिन्तितन्ति अयोनिसो चिन्तितं। अपञ्हमेव पञ्हन्ति कथेसीति अपञ्हमेव पञ्हो अयन्ति मञ्ञमानो विस्सज्जेसि। दसविधं ब्यञ्जनबुद्धिं अपरिहापेत्वाति –
5-10. Pañcame kati nu kho anussatiṭṭhānānītiādi chakke āvi bhavissatīti. Evaṃ cintitanti ayoniso cintitaṃ. Apañhameva pañhanti kathesīti apañhameva pañho ayanti maññamāno vissajjesi. Dasavidhaṃ byañjanabuddhiṃ aparihāpetvāti –
‘‘सिथिलं धनितञ्च दीघरस्सं, गरुकं लहुकञ्च निग्गहीतं।
‘‘Sithilaṃ dhanitañca dīgharassaṃ, garukaṃ lahukañca niggahītaṃ;
सम्बन्धं ववत्थितं विमुत्तं, दसधा ब्यञ्जनबुद्धिया पभेदो’’ति॥ (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१९०; म॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२९१; परि॰ अट्ठ॰ ४८५; वि॰ सङ्ग॰ अट्ठ॰ २५२) –
Sambandhaṃ vavatthitaṃ vimuttaṃ, dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190; ma. ni. aṭṭha. 2.291; pari. aṭṭha. 485; vi. saṅga. aṭṭha. 252) –
एवं वुत्तं दसविधं ब्यञ्जनबुद्धिं अपरिहापेत्वा।
Evaṃ vuttaṃ dasavidhaṃ byañjanabuddhiṃ aparihāpetvā.
तत्थ ठानकरणानि सिथिलानि कत्वा उच्चारेतब्बं अक्खरं सिथिलं, तानियेव धनितानि असिथिलानि कत्वा उच्चारेतब्बं अक्खरं धनितं। द्विमत्तकालं दीघं, एकमत्तकालं रस्सं। गरुकन्ति दीघमेव, यं वा ‘‘आयस्मतो बुद्धरक्खितत्थेरस्सा’’ति संयोगपरं कत्वा वुच्चति, लहुकन्ति रस्समेव, यं वा ‘‘आयस्मतो बुद्धरक्खितथेरस्सा’’ति एवं विसंयोगपरं कत्वा वुच्चति। निग्गहीतन्ति यं करणानि निग्गहेत्वा अविस्सज्जेत्वा अविवटेन मुखेन सानुनासिकं कत्वा वत्तब्बं। सम्बन्धन्ति यं परपदेन सम्बन्धित्वा ‘‘तुण्हस्सा’’ति वुच्चति। ववत्थितन्ति यं परपदेन असम्बन्धं कत्वा विच्छिन्दित्वा ‘‘तुण्ही अस्सा’’ति वुच्चति। विमुत्तन्ति यं करणानि अनिग्गहेत्वा विस्सज्जेत्वा विवटेन मुखेन सानुनासिकं अकत्वा वुच्चति। दसधा ब्यञ्जनबुद्धिया पभेदोति एवं सिथिलादिवसेन ब्यञ्जनबुद्धिया अक्खरुप्पादकचित्तस्स दसप्पकारेन पभेदो। सब्बानि हि अक्खरानि चित्तसमुट्ठानानि यथाधिप्पेतत्थब्यञ्जनतो ब्यञ्जनानि च।
Tattha ṭhānakaraṇāni sithilāni katvā uccāretabbaṃ akkharaṃ sithilaṃ, tāniyeva dhanitāni asithilāni katvā uccāretabbaṃ akkharaṃ dhanitaṃ. Dvimattakālaṃ dīghaṃ, ekamattakālaṃ rassaṃ. Garukanti dīghameva, yaṃ vā ‘‘āyasmato buddharakkhitattherassā’’ti saṃyogaparaṃ katvā vuccati, lahukanti rassameva, yaṃ vā ‘‘āyasmato buddharakkhitatherassā’’ti evaṃ visaṃyogaparaṃ katvā vuccati. Niggahītanti yaṃ karaṇāni niggahetvā avissajjetvā avivaṭena mukhena sānunāsikaṃ katvā vattabbaṃ. Sambandhanti yaṃ parapadena sambandhitvā ‘‘tuṇhassā’’ti vuccati. Vavatthitanti yaṃ parapadena asambandhaṃ katvā vicchinditvā ‘‘tuṇhī assā’’ti vuccati. Vimuttanti yaṃ karaṇāni aniggahetvā vissajjetvā vivaṭena mukhena sānunāsikaṃ akatvā vuccati. Dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedoti evaṃ sithilādivasena byañjanabuddhiyā akkharuppādakacittassa dasappakārena pabhedo. Sabbāni hi akkharāni cittasamuṭṭhānāni yathādhippetatthabyañjanato byañjanāni ca.
‘‘अट्ठानं खो एतं, आवुसो सारिपुत्ता’’तिआदि पञ्चके आवि भविस्सति। ‘‘कति नु खो, आनन्द, अनुस्सतिट्ठानानी’’तिआदि पन छक्के आवि भविस्सति। छट्ठादीसु नत्थि वत्तब्बं।
‘‘Aṭṭhānaṃkho etaṃ, āvuso sāriputtā’’tiādi pañcake āvi bhavissati. ‘‘Kati nu kho, ānanda, anussatiṭṭhānānī’’tiādi pana chakke āvi bhavissati. Chaṭṭhādīsu natthi vattabbaṃ.
अयोनिसोसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Ayonisosuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
बालवग्गवण्णना निट्ठिता।
Bālavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
५. अयोनिसोसुत्तं • 5. Ayonisosuttaṃ
६. अकुसलसुत्तं • 6. Akusalasuttaṃ
७. सावज्जसुत्तं • 7. Sāvajjasuttaṃ
८. सब्याबज्झसुत्तं • 8. Sabyābajjhasuttaṃ
९. खतसुत्तं • 9. Khatasuttaṃ
१०. मलसुत्तं • 10. Malasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
५. अयोनिसोसुत्तवण्णना • 5. Ayonisosuttavaṇṇanā
९. खतसुत्तवण्णना • 9. Khatasuttavaṇṇanā
१०. मलसुत्तवण्णना • 10. Malasuttavaṇṇanā
