| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
५. बाहिरमातिकावण्णना
5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
५. एतेन ठपनाकारेनाति सरूपेन अग्गहेत्वा यथावुत्तेन पकरणन्तरमातिकाय इध मातिकाभावकित्तनसङ्खातेन ठपनाकारेन। पकरणन्तरठपिताय मातिकाय अविभागेन पच्छतो गहणं बहि ठपनन्ति आह ‘‘बहि पिट्ठितो ठपितत्ता’’ति। इध अट्ठपेत्वाति इमिस्सा धातुकथाय सरूपेन अवत्वा। तथा पकासितत्ताति मातिकाभावेन जोतितत्ता। धम्मसङ्गणीसीसेन हि धम्मसङ्गणियं आगतमातिकाव गहिताति। येहि नयेहि धातुकथाय निद्देसो, तेसु नयेसु, तेहि विभजितब्बेसु खन्धादीसु, तेसं नयानं पवत्तिद्वारलक्खणेसु च उद्दिट्ठेसु धातुकथाय उद्देसवसेन वत्तब्बं वुत्तमेव होतीति यं उद्देसवसेन वत्तब्बं, तं वत्वा पुन यथावुत्तानं खन्धादीनं कुसलादिविभागदस्सनत्थं ‘‘सब्बापि धम्मसङ्गणी धातुकथाय मातिका’’ति वुत्तन्ति एवमेत्थ मातिकाय निक्खेपविधि वेदितब्बो।
5. Etena ṭhapanākārenāti sarūpena aggahetvā yathāvuttena pakaraṇantaramātikāya idha mātikābhāvakittanasaṅkhātena ṭhapanākārena. Pakaraṇantaraṭhapitāya mātikāya avibhāgena pacchato gahaṇaṃ bahi ṭhapananti āha ‘‘bahi piṭṭhito ṭhapitattā’’ti. Idha aṭṭhapetvāti imissā dhātukathāya sarūpena avatvā. Tathā pakāsitattāti mātikābhāvena jotitattā. Dhammasaṅgaṇīsīsena hi dhammasaṅgaṇiyaṃ āgatamātikāva gahitāti. Yehi nayehi dhātukathāya niddeso, tesu nayesu, tehi vibhajitabbesu khandhādīsu, tesaṃ nayānaṃ pavattidvāralakkhaṇesu ca uddiṭṭhesu dhātukathāya uddesavasena vattabbaṃ vuttameva hotīti yaṃ uddesavasena vattabbaṃ, taṃ vatvā puna yathāvuttānaṃ khandhādīnaṃ kusalādivibhāgadassanatthaṃ ‘‘sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti vuttanti evamettha mātikāya nikkhepavidhi veditabbo.
‘‘गावीति अयमाहा’’ति एत्थ गावी-सद्दो विय ‘‘सङ्गहो असङ्गहो’’ति एत्थ पदत्थविपल्लासकारिना इति-सद्देन अत्थपदत्थको सङ्गहासङ्गह-सद्दो सद्दपदत्थको जायतीति अधिप्पायेनाह ‘‘अनिद्धारितत्थस्स सद्दस्सेव वुत्तत्ता’’ति। तेन अत्थुद्धारतो सङ्गहसद्दं संवण्णेतीति दस्सेति। अनिद्धारितविसेसोति असङ्गहितजातिसञ्जातिआदिविसेसो। सामञ्ञेन गहेतब्बतन्ति सङ्गहसद्दाभिधेय्यतासामञ्ञेन विञ्ञायमानो वुच्चमानो वा। न चेत्थ सामञ्ञञ्च एकरूपमेवाति चोदना कातब्बा भेदापेक्खत्ता तस्स। यत्तका हि तस्स विसेसा, तदपेक्खमेव तन्ति। ‘‘अत्तनो जातिया’’ति विञ्ञायति यथा ‘‘मत्तेय्या’’ति वुत्ते अत्तनो मातु हिताति।
‘‘Gāvīti ayamāhā’’ti ettha gāvī-saddo viya ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti ettha padatthavipallāsakārinā iti-saddena atthapadatthako saṅgahāsaṅgaha-saddo saddapadatthako jāyatīti adhippāyenāha ‘‘aniddhāritatthassa saddasseva vuttattā’’ti. Tena atthuddhārato saṅgahasaddaṃ saṃvaṇṇetīti dasseti. Aniddhāritavisesoti asaṅgahitajātisañjātiādiviseso. Sāmaññena gahetabbatanti saṅgahasaddābhidheyyatāsāmaññena viññāyamāno vuccamāno vā. Na cettha sāmaññañca ekarūpamevāti codanā kātabbā bhedāpekkhattā tassa. Yattakā hi tassa visesā, tadapekkhameva tanti. ‘‘Attano jātiyā’’ti viññāyati yathā ‘‘matteyyā’’ti vutte attano mātu hitāti.
धम्मविसेसं अनिद्धारेत्वाति सङ्गहिततादिना पुच्छितब्बविस्सज्जेतब्बधम्मानं विसेसनं अकत्वा। सामञ्ञेनाति अविसेसेन। धम्मानन्ति खन्धादिधम्मानं। अवसेसा निद्धारेत्वाति ‘‘सङ्गहितेन असङ्गहित’’न्तिआदिका अवसेसा द्वादसपि पुच्छितब्बविस्सज्जेतब्बधम्मविसेसं निद्धारेत्वा धम्मानं पुच्छनविस्सज्जननयउद्देसाति योजना। ननु च ‘‘सङ्गहितेन असङ्गहित’’न्तिआदयोपि यथावुत्तविसेसं अनिद्धारेत्वा सामञ्ञेन धम्मानं पुच्छनविस्सज्जननयुद्देसाति चोदनं सन्धायाह ‘‘सङ्गहितेन असङ्गहित’’न्तिआदि। यस्स अत्थो ञायति, सद्दो च न पयुज्जति, सो लोपोति वेदितब्बो, आवुत्तिआदिवसेन वा अयमत्थो दीपेतब्बो। तेनाति लुत्तनिद्दिट्ठेन असङ्गहित-सद्देन। सङ्गहितविसेसविसिट्ठोति चक्खायतनेन खन्धसङ्गहेन सङ्गहितताविसेसविसिट्ठो, तेन सोतायतनादिभावेन असङ्गहितो सोतपसादादिको यो रुप्पनसभावो धम्मविसेसो। तन्निस्सितो तं धम्मविसेसं निस्साय लब्भमानो। ‘‘ते धम्मा कतिहि खन्धेहि…पे॰… चतूहि खन्धेहि असङ्गहिता’’तिआदिना असङ्गहिततासङ्खातो पुच्छाविस्सज्जननयो परतो पुच्छित्वा विस्सज्जियमानो इध उद्दिट्ठो होति। विसेसने करणवचनन्ति इमिना तस्स धम्मस्स यथावुत्तसङ्गहितताविसेसविसिट्ठतंयेव विभावेति। एवमेते पुच्छितब्बविस्सज्जेतब्बधम्मविसेसं निद्धारेत्वा पुच्छनविस्सज्जननयुद्देसा पवत्ताति वेदितब्बा।
Dhammavisesaṃ aniddhāretvāti saṅgahitatādinā pucchitabbavissajjetabbadhammānaṃ visesanaṃ akatvā. Sāmaññenāti avisesena. Dhammānanti khandhādidhammānaṃ. Avasesā niddhāretvāti ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādikā avasesā dvādasapi pucchitabbavissajjetabbadhammavisesaṃ niddhāretvā dhammānaṃ pucchanavissajjananayauddesāti yojanā. Nanu ca ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādayopi yathāvuttavisesaṃ aniddhāretvā sāmaññena dhammānaṃ pucchanavissajjananayuddesāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādi. Yassa attho ñāyati, saddo ca na payujjati, so lopoti veditabbo, āvuttiādivasena vā ayamattho dīpetabbo. Tenāti luttaniddiṭṭhena asaṅgahita-saddena. Saṅgahitavisesavisiṭṭhoti cakkhāyatanena khandhasaṅgahena saṅgahitatāvisesavisiṭṭho, tena sotāyatanādibhāvena asaṅgahito sotapasādādiko yo ruppanasabhāvo dhammaviseso. Tannissito taṃ dhammavisesaṃ nissāya labbhamāno. ‘‘Te dhammā katihi khandhehi…pe… catūhi khandhehi asaṅgahitā’’tiādinā asaṅgahitatāsaṅkhāto pucchāvissajjananayo parato pucchitvā vissajjiyamāno idha uddiṭṭho hoti. Visesane karaṇavacananti iminā tassa dhammassa yathāvuttasaṅgahitatāvisesavisiṭṭhataṃyeva vibhāveti. Evamete pucchitabbavissajjetabbadhammavisesaṃ niddhāretvā pucchanavissajjananayuddesā pavattāti veditabbā.
ननु च ‘‘सङ्गहितेन असङ्गहित’’न्ति एत्तावतापि अयमत्थो लब्भतीति? न लब्भति तस्स धम्ममत्तदीपनतो। नयुद्देसो हेसो, न धम्मुद्देसो। तथा हि पाळियं सङ्गहितेनअसङ्गहितपदनिद्देसे ‘‘चक्खायतनेन ये धम्मा खन्धसङ्गहेन सङ्गहिता, आयतन…पे॰… धातुसङ्गहेन असङ्गहिता’’ति वत्वा ‘‘ते धम्मा कतिहि खन्धेहि…पे॰… असङ्गहिता’’ति (धातु॰ १७१) पुच्छित्वा ‘‘ते धम्मा चतूहि खन्धेहि द्वीहायतनेहि अट्ठहि धातूहि असङ्गहिता’’ति दुतियं असङ्गहितपदं गहितं। अञ्ञथा ‘‘चक्खायतनेन ये धम्मा खन्धसङ्गहेन सङ्गहिता, ते धम्मा आयतनसङ्गहेन असङ्गहिता, धातुसङ्गहेन असङ्गहिता। ते कतमे’’इच्चेव निद्दिसितब्बं सिया।
Nanu ca ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’nti ettāvatāpi ayamattho labbhatīti? Na labbhati tassa dhammamattadīpanato. Nayuddeso heso, na dhammuddeso. Tathā hi pāḷiyaṃ saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatana…pe… dhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti vatvā ‘‘te dhammā katihi khandhehi…pe… asaṅgahitā’’ti (dhātu. 171) pucchitvā ‘‘te dhammā catūhi khandhehi dvīhāyatanehi aṭṭhahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti dutiyaṃ asaṅgahitapadaṃ gahitaṃ. Aññathā ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, te dhammā āyatanasaṅgahena asaṅgahitā, dhātusaṅgahena asaṅgahitā. Te katame’’icceva niddisitabbaṃ siyā.
एस नयोति अतिदेसेन दस्सितमत्थं पाकटतरं कातुं ‘‘तेसुपी’’तिआदि वुत्तं। ततियपदेनाति लुत्तनिद्देसेन गहेतब्बन्ति वुत्तपदं सन्धायाह। कत्तुअत्थे करणनिद्देसो सङ्गहितासङ्गहितेहि तेहि धम्मेहि धम्मानं सङ्गहिततासङ्गहितताय वुत्तत्ता। तथा हि तत्थ पाळियं ‘‘तेहि धम्मेहि ये धम्मा’’ति धम्ममुखेनेव सङ्गहिततासङ्गहितता वुत्ता। दुतियततियेसु पन सङ्गहिततासङ्गहिततासङ्खातविसेसनद्वारेन धम्मानं असङ्गहिततासङ्गहितता वुत्ताति तत्थ ‘‘विसेसने करणवचन’’न्ति वुत्तं। तेनाह ‘‘तत्थ हि…पे॰… धम्मन्तरस्सा’’ति। तत्थ सभावन्तरेनाति सङ्गहिततासङ्गहिततासङ्खातेन सभावन्तरेन पकारन्तरेन। सभावन्तरस्साति असङ्गहिततासङ्गहिततासङ्खातस्स सभावन्तरस्स। एतेसूति चतुत्थपञ्चमेसु। धम्मन्तरेनाति अञ्ञधम्मेन। धम्मन्तरस्साति ततो अञ्ञस्स धम्मस्स विसेसनं कतं। तत्थ हि अन्तरेन पकारविसेसामसनं धम्मेनेव धम्मो विसेसितोति। आदिपदेनेवाति ‘‘सङ्गहितेना’’तिआदिना वुत्तेन पठमपदेनेव। इतरेहीति ‘‘सम्पयुत्तं विप्पयुत्त’’न्तिआदिना वुत्तेहि दुतियततियपदेहि। एत्थाति एकादसमादीसु चतूसु। दुतियततियेसु विय विसेसने एव करणवचनं दट्ठब्बं, न चतुत्थपञ्चमेसु विय कत्तुअत्थेति अधिप्पायो। पुच्छाविस्सज्जनानन्तिआदिना तमेवत्थं विभावेति।
Esa nayoti atidesena dassitamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘tesupī’’tiādi vuttaṃ. Tatiyapadenāti luttaniddesena gahetabbanti vuttapadaṃ sandhāyāha. Kattuatthe karaṇaniddeso saṅgahitāsaṅgahitehi tehi dhammehi dhammānaṃ saṅgahitatāsaṅgahitatāya vuttattā. Tathā hi tattha pāḷiyaṃ ‘‘tehi dhammehi ye dhammā’’ti dhammamukheneva saṅgahitatāsaṅgahitatā vuttā. Dutiyatatiyesu pana saṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātavisesanadvārena dhammānaṃ asaṅgahitatāsaṅgahitatā vuttāti tattha ‘‘visesane karaṇavacana’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘tattha hi…pe… dhammantarassā’’ti. Tattha sabhāvantarenāti saṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātena sabhāvantarena pakārantarena. Sabhāvantarassāti asaṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātassa sabhāvantarassa. Etesūti catutthapañcamesu. Dhammantarenāti aññadhammena. Dhammantarassāti tato aññassa dhammassa visesanaṃ kataṃ. Tattha hi antarena pakāravisesāmasanaṃ dhammeneva dhammo visesitoti. Ādipadenevāti ‘‘saṅgahitenā’’tiādinā vuttena paṭhamapadeneva. Itarehīti ‘‘sampayuttaṃ vippayutta’’ntiādinā vuttehi dutiyatatiyapadehi. Etthāti ekādasamādīsu catūsu. Dutiyatatiyesu viya visesane eva karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, na catutthapañcamesu viya kattuattheti adhippāyo. Pucchāvissajjanānantiādinā tamevatthaṃ vibhāveti.
विविधकप्पनतोति विविधं बहुधा कप्पनतो, सङ्गहासङ्गहानं विसुं सह च विसेसनविसेसितब्बभावकप्पनतोति अत्थो। तं पन विकप्पनं वुत्ताकारेन विभजनं होतीति आह ‘‘विभागतोति अत्थो’’ति। सन्निट्ठानलक्खणेन अधिमोक्खेन सम्पयुत्तधम्मा आरम्मणे निच्छयनाकारेन पवत्तिया सन्निट्ठानवसेन वुत्तधम्मा। ते च तेहि सद्धिं तदवसिट्ठे द्विपञ्चविञ्ञाणविचिकिच्छासहगतधम्मे च सङ्गहेत्वा आह ‘‘सन्निट्ठानवसेन वुत्ता च सब्बे च चित्तुप्पादा सन्निट्ठानवसेन वुत्तसब्बचित्तुप्पादा’’ति। इतरेति फस्सादयो। सब्बेसन्ति एकूननवुतिया चित्तुप्पादानं। परिग्गहेतब्बाति सङ्गहादिवसेन परिग्गण्हितब्बा। महाविसयेन अधिमोक्खेन। अञ्ञेसन्ति वितक्कादीनं। वचनं सन्धायाति ‘‘अधिमुच्चनं अधिमोक्खो, सो सन्निट्ठानलक्खणो’’ति धम्मसङ्गहवण्णनायं (ध॰ स॰ अट्ठ॰ येवापनकवण्णना) ‘‘तण्हापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो’’ति पटिच्चसमुप्पादविभङ्गे च आगतं वचनं सन्धाय। अत्थे सतीति ‘‘सन्निट्ठान…पे॰… साधारणतो’’ति एवमत्थे वुच्चमाने। वत्तब्बेसूति सङ्गहादिपरिग्गहत्थं वत्तब्बेसु। वुत्ता फस्सादयो मनसिकारपरियोसाना। तादिसस्साति फस्सादिसदिसस्स साधारणस्स अधिमोक्खसदिसस्स असाधारणस्स अञ्ञस्स धम्मस्स अभावा।
Vividhakappanatoti vividhaṃ bahudhā kappanato, saṅgahāsaṅgahānaṃ visuṃ saha ca visesanavisesitabbabhāvakappanatoti attho. Taṃ pana vikappanaṃ vuttākārena vibhajanaṃ hotīti āha ‘‘vibhāgatoti attho’’ti. Sanniṭṭhānalakkhaṇena adhimokkhena sampayuttadhammā ārammaṇe nicchayanākārena pavattiyā sanniṭṭhānavasena vuttadhammā. Te ca tehi saddhiṃ tadavasiṭṭhe dvipañcaviññāṇavicikicchāsahagatadhamme ca saṅgahetvā āha ‘‘sanniṭṭhānavasena vuttā ca sabbe ca cittuppādā sanniṭṭhānavasena vuttasabbacittuppādā’’ti. Itareti phassādayo. Sabbesanti ekūnanavutiyā cittuppādānaṃ. Pariggahetabbāti saṅgahādivasena pariggaṇhitabbā. Mahāvisayena adhimokkhena. Aññesanti vitakkādīnaṃ. Vacanaṃ sandhāyāti ‘‘adhimuccanaṃ adhimokkho, so sanniṭṭhānalakkhaṇo’’ti dhammasaṅgahavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. yevāpanakavaṇṇanā) ‘‘taṇhāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo’’ti paṭiccasamuppādavibhaṅge ca āgataṃ vacanaṃ sandhāya. Atthe satīti ‘‘sanniṭṭhāna…pe… sādhāraṇato’’ti evamatthe vuccamāne. Vattabbesūti saṅgahādipariggahatthaṃ vattabbesu. Vuttā phassādayo manasikārapariyosānā. Tādisassāti phassādisadisassa sādhāraṇassa adhimokkhasadisassa asādhāraṇassa aññassa dhammassa abhāvā.
ननु जीवितिन्द्रियचित्तट्ठितियोपि साधारणाति? सच्चं साधारणा, अत्थि पन विसेसोति दस्सेन्तो आह ‘‘जीवितिन्द्रियं पना’’तिआदि। असमाधिसभावा बलभावं अप्पत्ता सामञ्ञसद्देनेव वत्तब्बाति योजना। सामञ्ञविसेससद्देहि चाति सामञ्ञविसेससद्देहि वत्तब्बा च समाधिसभावा चित्तेकग्गता। विसेससद्दवचनीयं अञ्ञन्ति बलप्पत्तसमाधितो अञ्ञं सामञ्ञसद्देन ब्यापेतब्बं, विसेससद्देन च निवत्तेतब्बं नत्थि समाधिसभावाय एव चित्तेकग्गताय गहितत्ता। न अञ्ञब्यापकनिवत्तको सामञ्ञविसेसो अनञ्ञ…पे॰… विसेसो , तस्स दीपनतो। तस्सेव धम्मस्साति तस्सेव बलप्पत्तसमाधिधम्मस्स। भेददीपकेहीति विसेसदीपकेहि समाधिबलादिवचनेहि वत्तब्बा। वुत्तलक्खणा अनञ्ञब्यापकनिवत्तकसामञ्ञविसेसदीपना सद्दा। ततो विपरीतेहि अञ्ञं ब्यापेतब्बं निवत्तेतब्बञ्च गहेत्वा पवत्तेहि सामञ्ञविसेससद्देहेव न सुखादिसभावा वेदना विय वत्तब्बा। तस्माति यस्मा असमाधिसभावा समाधिसभावाति द्वेधा भिन्दित्वा गहिता चित्तेकग्गता, तस्मा। असमाधिसभावमेव पकासेय्य विसेससद्दनिरपेक्खं पवत्तमानत्ता। इतरोति समाधिबलादिको विसेससद्दो। इधाति इमस्मिं अब्भन्तरमातिकुद्देसे, साधारणे फस्सादिके, महाविसये वा अधिमोक्खे उद्दिसियमाने। ननु च अभिन्दित्वा गय्हमाना चित्तेकग्गता वेदना विय साधारणा होतीति चोदनं सन्धायाह ‘‘अभिन्नापि वा’’तिआदि। ‘‘चित्तस्स ठिति चित्तेकग्गता अविसाहटमानसता (ध॰ स॰ ११, १५)। अरूपीनं धम्मानं आयु ठिती’’ति (ध॰ स॰ १९) वचनतो समाधिजीवितिन्द्रियानं अञ्ञधम्मनिस्सयेन वत्तब्बता वेदितब्बा। न अरहतीति इध उद्देसं न अरहति समुखेनेव वत्तब्बेसु फस्सादीसु उद्दिसियमानेसूति अत्थो।
Nanu jīvitindriyacittaṭṭhitiyopi sādhāraṇāti? Saccaṃ sādhāraṇā, atthi pana visesoti dassento āha ‘‘jīvitindriyaṃ panā’’tiādi. Asamādhisabhāvā balabhāvaṃ appattā sāmaññasaddeneva vattabbāti yojanā. Sāmaññavisesasaddehi cāti sāmaññavisesasaddehi vattabbā ca samādhisabhāvā cittekaggatā. Visesasaddavacanīyaṃ aññanti balappattasamādhito aññaṃ sāmaññasaddena byāpetabbaṃ, visesasaddena ca nivattetabbaṃ natthi samādhisabhāvāya eva cittekaggatāya gahitattā. Na aññabyāpakanivattako sāmaññaviseso anañña…pe… viseso, tassa dīpanato. Tasseva dhammassāti tasseva balappattasamādhidhammassa. Bhedadīpakehīti visesadīpakehi samādhibalādivacanehi vattabbā. Vuttalakkhaṇā anaññabyāpakanivattakasāmaññavisesadīpanā saddā. Tato viparītehi aññaṃ byāpetabbaṃ nivattetabbañca gahetvā pavattehi sāmaññavisesasaddeheva na sukhādisabhāvā vedanā viya vattabbā. Tasmāti yasmā asamādhisabhāvā samādhisabhāvāti dvedhā bhinditvā gahitā cittekaggatā, tasmā. Asamādhisabhāvameva pakāseyya visesasaddanirapekkhaṃ pavattamānattā. Itaroti samādhibalādiko visesasaddo. Idhāti imasmiṃ abbhantaramātikuddese, sādhāraṇe phassādike, mahāvisaye vā adhimokkhe uddisiyamāne. Nanu ca abhinditvā gayhamānā cittekaggatā vedanā viya sādhāraṇā hotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘abhinnāpi vā’’tiādi. ‘‘Cittassa ṭhiti cittekaggatā avisāhaṭamānasatā (dha. sa. 11, 15). Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhitī’’ti (dha. sa. 19) vacanato samādhijīvitindriyānaṃ aññadhammanissayena vattabbatā veditabbā. Na arahatīti idha uddesaṃ na arahati samukheneva vattabbesu phassādīsu uddisiyamānesūti attho.
मातिकावण्णना निट्ठिता।
Mātikāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धातुकथापाळि • Dhātukathāpāḷi / ५. बाहिरमातिका • 5. Bāhiramātikā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ५. बाहिरमातिकावण्णना • 5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ५. बाहिरमातिकावण्णना • 5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
