| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
၅. ဗာဟိရမာတိကာဝဏ္ဏနာ
5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
၅. ဧတေန ဌပနာကာရေနာတိ သရူပေန အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ယထာဝုတ္တေန ပကရဏန္တရမာတိကာယ ဣဓ မာတိကာဘာဝကိတ္တနသင္ခာတေန ဌပနာကာရေန။ ပကရဏန္တရဌပိတာယ မာတိကာယ အဝိဘာဂေန ပစ္ဆတော ဂဟဏံ ဗဟိ ဌပနန္တိ အာဟ ‘‘ဗဟိ ပိဋ္ဌိတော ဌပိတတ္တာ’’တိ။ ဣဓ အဋ္ဌပေတ္ဝာတိ ဣမိသ္သာ ဓာတုကထာယ သရူပေန အဝတ္ဝာ။ တထာ ပကာသိတတ္တာတိ မာတိကာဘာဝေန ဇောတိတတ္တာ။ ဓမ္မသင္ဂဏီသီသေန ဟိ ဓမ္မသင္ဂဏိယံ အာဂတမာတိကာဝ ဂဟိတာတိ။ ယေဟိ နယေဟိ ဓာတုကထာယ နိဒ္ဒေသော, တေသု နယေသု, တေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗေသု ခန္ဓာဒီသု, တေသံ နယာနံ ပဝတ္တိဒ္ဝာရလက္ခဏေသု စ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဓာတုကထာယ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ယံ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝတ္ဝာ ပုန ယထာဝုတ္တာနံ ခန္ဓာဒီနံ ကုသလာဒိဝိဘာဂဒသ္သနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗာပိ ဓမ္မသင္ဂဏီ ဓာတုကထာယ မာတိကာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ မာတိကာယ နိက္ခေပဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
5. Etena ṭhapanākārenāti sarūpena aggahetvā yathāvuttena pakaraṇantaramātikāya idha mātikābhāvakittanasaṅkhātena ṭhapanākārena. Pakaraṇantaraṭhapitāya mātikāya avibhāgena pacchato gahaṇaṃ bahi ṭhapananti āha ‘‘bahi piṭṭhito ṭhapitattā’’ti. Idha aṭṭhapetvāti imissā dhātukathāya sarūpena avatvā. Tathā pakāsitattāti mātikābhāvena jotitattā. Dhammasaṅgaṇīsīsena hi dhammasaṅgaṇiyaṃ āgatamātikāva gahitāti. Yehi nayehi dhātukathāya niddeso, tesu nayesu, tehi vibhajitabbesu khandhādīsu, tesaṃ nayānaṃ pavattidvāralakkhaṇesu ca uddiṭṭhesu dhātukathāya uddesavasena vattabbaṃ vuttameva hotīti yaṃ uddesavasena vattabbaṃ, taṃ vatvā puna yathāvuttānaṃ khandhādīnaṃ kusalādivibhāgadassanatthaṃ ‘‘sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti vuttanti evamettha mātikāya nikkhepavidhi veditabbo.
‘‘ဂာဝီတိ အယမာဟာ’’တိ ဧတ္ထ ဂာဝီ-သဒ္ဒော ဝိယ ‘‘သင္ဂဟော အသင္ဂဟော’’တိ ဧတ္ထ ပဒတ္ထဝိပလ္လာသကာရိနာ ဣတိ-သဒ္ဒေန အတ္ထပဒတ္ထကော သင္ဂဟာသင္ဂဟ-သဒ္ဒော သဒ္ဒပဒတ္ထကော ဇာယတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘အနိဒ္ဓာရိတတ္ထသ္သ သဒ္ဒသ္သေဝ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ။ တေန အတ္ထုဒ္ဓာရတော သင္ဂဟသဒ္ဒံ သံဝဏ္ဏေတီတိ ဒသ္သေတိ။ အနိဒ္ဓာရိတဝိသေသောတိ အသင္ဂဟိတဇာတိသဉ္ဇာတိအာဒိဝိသေသော။ သာမညေန ဂဟေတဗ္ဗတန္တိ သင္ဂဟသဒ္ဒာဘိဓေယ္ယတာသာမညေန ဝိညာယမာနော ဝုစ္စမာနော ဝာ။ န စေတ္ထ သာမညဉ္စ ဧကရူပမေဝာတိ စောဒနာ ကာတဗ္ဗာ ဘေဒာပေက္ခတ္တာ တသ္သ။ ယတ္တကာ ဟိ တသ္သ ဝိသေသာ, တဒပေက္ခမေဝ တန္တိ။ ‘‘အတ္တနော ဇာတိယာ’’တိ ဝိညာယတိ ယထာ ‘‘မတ္တေယ္ယာ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော မာတု ဟိတာတိ။
‘‘Gāvīti ayamāhā’’ti ettha gāvī-saddo viya ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti ettha padatthavipallāsakārinā iti-saddena atthapadatthako saṅgahāsaṅgaha-saddo saddapadatthako jāyatīti adhippāyenāha ‘‘aniddhāritatthassa saddasseva vuttattā’’ti. Tena atthuddhārato saṅgahasaddaṃ saṃvaṇṇetīti dasseti. Aniddhāritavisesoti asaṅgahitajātisañjātiādiviseso. Sāmaññena gahetabbatanti saṅgahasaddābhidheyyatāsāmaññena viññāyamāno vuccamāno vā. Na cettha sāmaññañca ekarūpamevāti codanā kātabbā bhedāpekkhattā tassa. Yattakā hi tassa visesā, tadapekkhameva tanti. ‘‘Attano jātiyā’’ti viññāyati yathā ‘‘matteyyā’’ti vutte attano mātu hitāti.
ဓမ္မဝိသေသံ အနိဒ္ဓာရေတ္ဝာတိ သင္ဂဟိတတာဒိနာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဝိသေသနံ အကတ္ဝာ။ သာမညေနာတိ အဝိသေသေန။ ဓမ္မာနန္တိ ခန္ဓာဒိဓမ္မာနံ။ အဝသေသာ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာတိ ‘‘သင္ဂဟိတေန အသင္ဂဟိတ’’န္တိအာဒိကာ အဝသေသာ ဒ္ဝာဒသပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆနဝိသ္သဇ္ဇနနယဥဒ္ဒေသာတိ ယောဇနာ။ နနု စ ‘‘သင္ဂဟိတေန အသင္ဂဟိတ’’န္တိအာဒယောပိ ယထာဝုတ္တဝိသေသံ အနိဒ္ဓာရေတ္ဝာ သာမညေန ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆနဝိသ္သဇ္ဇနနယုဒ္ဒေသာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သင္ဂဟိတေန အသင္ဂဟိတ’’န္တိအာဒိ။ ယသ္သ အတ္ထော ဉာယတိ, သဒ္ဒော စ န ပယုဇ္ဇတိ, သော လောပောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန ဝာ အယမတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗော။ တေနာတိ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌေန အသင္ဂဟိတ-သဒ္ဒေန။ သင္ဂဟိတဝိသေသဝိသိဋ္ဌောတိ စက္ခာယတနေန ခန္ဓသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌော, တေန သောတာယတနာဒိဘာဝေန အသင္ဂဟိတော သောတပသာဒာဒိကော ယော ရုပ္ပနသဘာဝော ဓမ္မဝိသေသော။ တန္နိသ္သိတော တံ ဓမ္မဝိသေသံ နိသ္သာယ လဗ္ဘမာနော။ ‘‘တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ။ပေ.။ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ အသင္ဂဟိတာ’’တိအာဒိနာ အသင္ဂဟိတတာသင္ခာတော ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနနယော ပရတော ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇိယမာနော ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ ဝိသေသနေ ကရဏဝစနန္တိ ဣမိနာ တသ္သ ဓမ္မသ္သ ယထာဝုတ္တသင္ဂဟိတတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ဧဝမေတေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗဓမ္မဝိသေသံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ပုစ္ဆနဝိသ္သဇ္ဇနနယုဒ္ဒေသာ ပဝတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Dhammavisesaṃ aniddhāretvāti saṅgahitatādinā pucchitabbavissajjetabbadhammānaṃ visesanaṃ akatvā. Sāmaññenāti avisesena. Dhammānanti khandhādidhammānaṃ. Avasesā niddhāretvāti ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādikā avasesā dvādasapi pucchitabbavissajjetabbadhammavisesaṃ niddhāretvā dhammānaṃ pucchanavissajjananayauddesāti yojanā. Nanu ca ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādayopi yathāvuttavisesaṃ aniddhāretvā sāmaññena dhammānaṃ pucchanavissajjananayuddesāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’ntiādi. Yassa attho ñāyati, saddo ca na payujjati, so lopoti veditabbo, āvuttiādivasena vā ayamattho dīpetabbo. Tenāti luttaniddiṭṭhena asaṅgahita-saddena. Saṅgahitavisesavisiṭṭhoti cakkhāyatanena khandhasaṅgahena saṅgahitatāvisesavisiṭṭho, tena sotāyatanādibhāvena asaṅgahito sotapasādādiko yo ruppanasabhāvo dhammaviseso. Tannissito taṃ dhammavisesaṃ nissāya labbhamāno. ‘‘Te dhammā katihi khandhehi…pe… catūhi khandhehi asaṅgahitā’’tiādinā asaṅgahitatāsaṅkhāto pucchāvissajjananayo parato pucchitvā vissajjiyamāno idha uddiṭṭho hoti. Visesane karaṇavacananti iminā tassa dhammassa yathāvuttasaṅgahitatāvisesavisiṭṭhataṃyeva vibhāveti. Evamete pucchitabbavissajjetabbadhammavisesaṃ niddhāretvā pucchanavissajjananayuddesā pavattāti veditabbā.
နနု စ ‘‘သင္ဂဟိတေန အသင္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာပိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ? န လဗ္ဘတိ တသ္သ ဓမ္မမတ္တဒီပနတော။ နယုဒ္ဒေသော ဟေသော, န ဓမ္မုဒ္ဒေသော။ တထာ ဟိ ပာဠိယံ သင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာ, အာယတန။ပေ.။ ဓာတုသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ။ပေ.။ အသင္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု. ၁၇၁) ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘တေ ဓမ္မာ စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဒ္ဝီဟာယတနေဟိ အဋ္ဌဟိ ဓာတူဟိ အသင္ဂဟိတာ’’တိ ဒုတိယံ အသင္ဂဟိတပဒံ ဂဟိတံ။ အညထာ ‘‘စက္ခာယတနေန ယေ ဓမ္မာ ခန္ဓသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာ, တေ ဓမ္မာ အာယတနသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ, ဓာတုသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ။ တေ ကတမေ’’ဣစ္စေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သိယာ။
Nanu ca ‘‘saṅgahitena asaṅgahita’’nti ettāvatāpi ayamattho labbhatīti? Na labbhati tassa dhammamattadīpanato. Nayuddeso heso, na dhammuddeso. Tathā hi pāḷiyaṃ saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatana…pe… dhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti vatvā ‘‘te dhammā katihi khandhehi…pe… asaṅgahitā’’ti (dhātu. 171) pucchitvā ‘‘te dhammā catūhi khandhehi dvīhāyatanehi aṭṭhahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti dutiyaṃ asaṅgahitapadaṃ gahitaṃ. Aññathā ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, te dhammā āyatanasaṅgahena asaṅgahitā, dhātusaṅgahena asaṅgahitā. Te katame’’icceva niddisitabbaṃ siyā.
ဧသ နယောတိ အတိဒေသေန ဒသ္သိတမတ္ထံ ပာကဋတရံ ကာတုံ ‘‘တေသုပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတိယပဒေနာတိ လုတ္တနိဒ္ဒေသေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တပဒံ သန္ဓာယာဟ။ ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏနိဒ္ဒေသော သင္ဂဟိတာသင္ဂဟိတေဟိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဓမ္မာနံ သင္ဂဟိတတာသင္ဂဟိတတာယ ဝုတ္တတ္တာ။ တထာ ဟိ တတ္ထ ပာဠိယံ ‘‘တေဟိ ဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ’’တိ ဓမ္မမုခေနေဝ သင္ဂဟိတတာသင္ဂဟိတတာ ဝုတ္တာ။ ဒုတိယတတိယေသု ပန သင္ဂဟိတတာသင္ဂဟိတတာသင္ခာတဝိသေသနဒ္ဝာရေန ဓမ္မာနံ အသင္ဂဟိတတာသင္ဂဟိတတာ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ ‘‘ဝိသေသနေ ကရဏဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ ဟိ။ပေ.။ ဓမ္မန္တရသ္သာ’’တိ။ တတ္ထ သဘာဝန္တရေနာတိ သင္ဂဟိတတာသင္ဂဟိတတာသင္ခာတေန သဘာဝန္တရေန ပကာရန္တရေန။ သဘာဝန္တရသ္သာတိ အသင္ဂဟိတတာသင္ဂဟိတတာသင္ခာတသ္သ သဘာဝန္တရသ္သ။ ဧတေသူတိ စတုတ္ထပဉ္စမေသု။ ဓမ္မန္တရေနာတိ အညဓမ္မေန။ ဓမ္မန္တရသ္သာတိ တတော အညသ္သ ဓမ္မသ္သ ဝိသေသနံ ကတံ။ တတ္ထ ဟိ အန္တရေန ပကာရဝိသေသာမသနံ ဓမ္မေနေဝ ဓမ္မော ဝိသေသိတောတိ။ အာဒိပဒေနေဝာတိ ‘‘သင္ဂဟိတေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန ပဌမပဒေနေဝ။ ဣတရေဟီတိ ‘‘သမ္ပယုတ္တံ ဝိပ္ပယုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေဟိ ဒုတိယတတိယပဒေဟိ။ ဧတ္ထာတိ ဧကာဒသမာဒီသု စတူသု။ ဒုတိယတတိယေသု ဝိယ ဝိသေသနေ ဧဝ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, န စတုတ္ထပဉ္စမေသု ဝိယ ကတ္တုအတ္ထေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနာနန္တိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။
Esa nayoti atidesena dassitamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘tesupī’’tiādi vuttaṃ. Tatiyapadenāti luttaniddesena gahetabbanti vuttapadaṃ sandhāyāha. Kattuatthe karaṇaniddeso saṅgahitāsaṅgahitehi tehi dhammehi dhammānaṃ saṅgahitatāsaṅgahitatāya vuttattā. Tathā hi tattha pāḷiyaṃ ‘‘tehi dhammehi ye dhammā’’ti dhammamukheneva saṅgahitatāsaṅgahitatā vuttā. Dutiyatatiyesu pana saṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātavisesanadvārena dhammānaṃ asaṅgahitatāsaṅgahitatā vuttāti tattha ‘‘visesane karaṇavacana’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘tattha hi…pe… dhammantarassā’’ti. Tattha sabhāvantarenāti saṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātena sabhāvantarena pakārantarena. Sabhāvantarassāti asaṅgahitatāsaṅgahitatāsaṅkhātassa sabhāvantarassa. Etesūti catutthapañcamesu. Dhammantarenāti aññadhammena. Dhammantarassāti tato aññassa dhammassa visesanaṃ kataṃ. Tattha hi antarena pakāravisesāmasanaṃ dhammeneva dhammo visesitoti. Ādipadenevāti ‘‘saṅgahitenā’’tiādinā vuttena paṭhamapadeneva. Itarehīti ‘‘sampayuttaṃ vippayutta’’ntiādinā vuttehi dutiyatatiyapadehi. Etthāti ekādasamādīsu catūsu. Dutiyatatiyesu viya visesane eva karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, na catutthapañcamesu viya kattuattheti adhippāyo. Pucchāvissajjanānantiādinā tamevatthaṃ vibhāveti.
ဝိဝိဓကပ္ပနတောတိ ဝိဝိဓံ ဗဟုဓာ ကပ္ပနတော, သင္ဂဟာသင္ဂဟာနံ ဝိသုံ သဟ စ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝကပ္ပနတောတိ အတ္ထော။ တံ ပန ဝိကပ္ပနံ ဝုတ္တာကာရေန ဝိဘဇနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဘာဂတောတိ အတ္ထော’’တိ။ သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏေန အဓိမောက္ခေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ အာရမ္မဏေ နိစ္ဆယနာကာရေန ပဝတ္တိယာ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တဓမ္မာ။ တေ စ တေဟိ သဒ္ဓိံ တဒဝသိဋ္ဌေ ဒ္ဝိပဉ္စဝိညာဏဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဓမ္မေ စ သင္ဂဟေတ္ဝာ အာဟ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တာ စ သဗ္ဗေ စ စိတ္တုပ္ပာဒာ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တသဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒာ’’တိ။ ဣတရေတိ ဖသ္သာဒယော။ သဗ္ဗေသန္တိ ဧကူနနဝုတိယာ စိတ္တုပ္ပာဒာနံ။ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ သင္ဂဟာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဏ္ဟိတဗ္ဗာ။ မဟာဝိသယေန အဓိမောက္ခေန။ အညေသန္တိ ဝိတက္ကာဒီနံ။ ဝစနံ သန္ဓာယာတိ ‘‘အဓိမုစ္စနံ အဓိမောက္ခော, သော သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏော’’တိ ဓမ္မသင္ဂဟဝဏ္ဏနာယံ (ဓ. သ. အဋ္ဌ. ယေဝာပနကဝဏ္ဏနာ) ‘‘တဏ္ဟာပစ္စယာ အဓိမောက္ခော, အဓိမောက္ခပစ္စယာ ဘဝော’’တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင္ဂေ စ အာဂတံ ဝစနံ သန္ဓာယ။ အတ္ထေ သတီတိ ‘‘သန္နိဋ္ဌာန။ပေ.။ သာဓာရဏတော’’တိ ဧဝမတ္ထေ ဝုစ္စမာနေ။ ဝတ္တဗ္ဗေသူတိ သင္ဂဟာဒိပရိဂ္ဂဟတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗေသု။ ဝုတ္တာ ဖသ္သာဒယော မနသိကာရပရိယောသာနာ။ တာဒိသသ္သာတိ ဖသ္သာဒိသဒိသသ္သ သာဓာရဏသ္သ အဓိမောက္ခသဒိသသ္သ အသာဓာရဏသ္သ အညသ္သ ဓမ္မသ္သ အဘာဝာ။
Vividhakappanatoti vividhaṃ bahudhā kappanato, saṅgahāsaṅgahānaṃ visuṃ saha ca visesanavisesitabbabhāvakappanatoti attho. Taṃ pana vikappanaṃ vuttākārena vibhajanaṃ hotīti āha ‘‘vibhāgatoti attho’’ti. Sanniṭṭhānalakkhaṇena adhimokkhena sampayuttadhammā ārammaṇe nicchayanākārena pavattiyā sanniṭṭhānavasena vuttadhammā. Te ca tehi saddhiṃ tadavasiṭṭhe dvipañcaviññāṇavicikicchāsahagatadhamme ca saṅgahetvā āha ‘‘sanniṭṭhānavasena vuttā ca sabbe ca cittuppādā sanniṭṭhānavasena vuttasabbacittuppādā’’ti. Itareti phassādayo. Sabbesanti ekūnanavutiyā cittuppādānaṃ. Pariggahetabbāti saṅgahādivasena pariggaṇhitabbā. Mahāvisayena adhimokkhena. Aññesanti vitakkādīnaṃ. Vacanaṃ sandhāyāti ‘‘adhimuccanaṃ adhimokkho, so sanniṭṭhānalakkhaṇo’’ti dhammasaṅgahavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. yevāpanakavaṇṇanā) ‘‘taṇhāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo’’ti paṭiccasamuppādavibhaṅge ca āgataṃ vacanaṃ sandhāya. Atthe satīti ‘‘sanniṭṭhāna…pe… sādhāraṇato’’ti evamatthe vuccamāne. Vattabbesūti saṅgahādipariggahatthaṃ vattabbesu. Vuttā phassādayo manasikārapariyosānā. Tādisassāti phassādisadisassa sādhāraṇassa adhimokkhasadisassa asādhāraṇassa aññassa dhammassa abhāvā.
နနု ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယစိတ္တဋ္ဌိတိယောပိ သာဓာရဏာတိ? သစ္စံ သာဓာရဏာ, အတ္ထိ ပန ဝိသေသောတိ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ အသမာဓိသဘာဝာ ဗလဘာဝံ အပ္ပတ္တာ သာမညသဒ္ဒေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟိ စာတိ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ စ သမာဓိသဘာဝာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ ဝိသေသသဒ္ဒဝစနီယံ အညန္တိ ဗလပ္ပတ္တသမာဓိတော အညံ သာမညသဒ္ဒေန ဗ္ယာပေတဗ္ဗံ, ဝိသေသသဒ္ဒေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗံ နတ္ထိ သမာဓိသဘာဝာယ ဧဝ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဂဟိတတ္တာ။ န အညဗ္ယာပကနိဝတ္တကော သာမညဝိသေသော အနည။ပေ.။ ဝိသေသော , တသ္သ ဒီပနတော။ တသ္သေဝ ဓမ္မသ္သာတိ တသ္သေဝ ဗလပ္ပတ္တသမာဓိဓမ္မသ္သ။ ဘေဒဒီပကေဟီတိ ဝိသေသဒီပကေဟိ သမာဓိဗလာဒိဝစနေဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝုတ္တလက္ခဏာ အနညဗ္ယာပကနိဝတ္တကသာမညဝိသေသဒီပနာ သဒ္ဒာ။ တတော ဝိပရီတေဟိ အညံ ဗ္ယာပေတဗ္ဗံ နိဝတ္တေတဗ္ဗဉ္စ ဂဟေတ္ဝာ ပဝတ္တေဟိ သာမညဝိသေသသဒ္ဒေဟေဝ န သုခာဒိသဘာဝာ ဝေဒနာ ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အသမာဓိသဘာဝာ သမာဓိသဘာဝာတိ ဒ္ဝေဓာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဂဟိတာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, တသ္မာ။ အသမာဓိသဘာဝမေဝ ပကာသေယ္ယ ဝိသေသသဒ္ဒနိရပေက္ခံ ပဝတ္တမာနတ္တာ။ ဣတရောတိ သမာဓိဗလာဒိကော ဝိသေသသဒ္ဒော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အဗ္ဘန္တရမာတိကုဒ္ဒေသေ, သာဓာရဏေ ဖသ္သာဒိကေ, မဟာဝိသယေ ဝာ အဓိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိသိယမာနေ။ နနု စ အဘိန္ဒိတ္ဝာ ဂယ္ဟမာနာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဝေဒနာ ဝိယ သာဓာရဏာ ဟောတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဘိန္နာပိ ဝာ’’တိအာဒိ။ ‘‘စိတ္တသ္သ ဌိတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ အဝိသာဟဋမာနသတာ (ဓ. သ. ၁၁, ၁၅)။ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယု ဌိတီ’’တိ (ဓ. သ. ၁၉) ဝစနတော သမာဓိဇီဝိတိန္ဒ္ရိယာနံ အညဓမ္မနိသ္သယေန ဝတ္တဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န အရဟတီတိ ဣဓ ဥဒ္ဒေသံ န အရဟတိ သမုခေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗေသု ဖသ္သာဒီသု ဥဒ္ဒိသိယမာနေသူတိ အတ္ထော။
Nanu jīvitindriyacittaṭṭhitiyopi sādhāraṇāti? Saccaṃ sādhāraṇā, atthi pana visesoti dassento āha ‘‘jīvitindriyaṃ panā’’tiādi. Asamādhisabhāvā balabhāvaṃ appattā sāmaññasaddeneva vattabbāti yojanā. Sāmaññavisesasaddehi cāti sāmaññavisesasaddehi vattabbā ca samādhisabhāvā cittekaggatā. Visesasaddavacanīyaṃ aññanti balappattasamādhito aññaṃ sāmaññasaddena byāpetabbaṃ, visesasaddena ca nivattetabbaṃ natthi samādhisabhāvāya eva cittekaggatāya gahitattā. Na aññabyāpakanivattako sāmaññaviseso anañña…pe… viseso, tassa dīpanato. Tasseva dhammassāti tasseva balappattasamādhidhammassa. Bhedadīpakehīti visesadīpakehi samādhibalādivacanehi vattabbā. Vuttalakkhaṇā anaññabyāpakanivattakasāmaññavisesadīpanā saddā. Tato viparītehi aññaṃ byāpetabbaṃ nivattetabbañca gahetvā pavattehi sāmaññavisesasaddeheva na sukhādisabhāvā vedanā viya vattabbā. Tasmāti yasmā asamādhisabhāvā samādhisabhāvāti dvedhā bhinditvā gahitā cittekaggatā, tasmā. Asamādhisabhāvameva pakāseyya visesasaddanirapekkhaṃ pavattamānattā. Itaroti samādhibalādiko visesasaddo. Idhāti imasmiṃ abbhantaramātikuddese, sādhāraṇe phassādike, mahāvisaye vā adhimokkhe uddisiyamāne. Nanu ca abhinditvā gayhamānā cittekaggatā vedanā viya sādhāraṇā hotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘abhinnāpi vā’’tiādi. ‘‘Cittassa ṭhiti cittekaggatā avisāhaṭamānasatā (dha. sa. 11, 15). Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhitī’’ti (dha. sa. 19) vacanato samādhijīvitindriyānaṃ aññadhammanissayena vattabbatā veditabbā. Na arahatīti idha uddesaṃ na arahati samukheneva vattabbesu phassādīsu uddisiyamānesūti attho.
မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mātikāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓာတုကထာပာဠိ • Dhātukathāpāḷi / ၅. ဗာဟိရမာတိကာ • 5. Bāhiramātikā
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ၅. ဗာဟိရမာတိကာဝဏ္ဏနာ • 5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ၅. ဗာဟိရမာတိကာဝဏ္ဏနာ • 5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
