| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೫. ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾ
5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
೫. ಸಬ್ಬಾಪಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ ಧಾತುಕಥಾಯ ಮಾತಿಕಾತಿ ಅಯಂ ಛಸಟ್ಠಿ ತಿಕಪದಾನಿ, ದ್ವೇ ಚ ದುಕಪದಸತಾನಿ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾ ನಾಮ। ಅಯಞ್ಹಿ ‘‘ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ…ಪೇ॰… ಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ ಏವಂ ಧಾತುಕಥಾಯ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಾಪಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ’’ತಿ ಏವಂ ಧಾತುಕಥಾಯ ಮಾತಿಕತೋ ಬಹಿ ಠಪಿತತ್ತಾ ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
5. Sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikāti ayaṃ chasaṭṭhi tikapadāni, dve ca dukapadasatāni saṅkhipitvā nikkhittā bāhiramātikā nāma. Ayañhi ‘‘pañcakkhandhā…pe… manasikāro’’ti evaṃ dhātukathāya abbhantare avatvā ‘‘sabbāpi dhammasaṅgaṇī’’ti evaṃ dhātukathāya mātikato bahi ṭhapitattā bāhiramātikāti vuccati.
ಏವಂ ಮಾತಿಕಾಯ ಪಞ್ಚಧಾ ಠಿತಭಾವಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘ಸಙ್ಗಹೋ ಅಸಙ್ಗಹೋ’ತಿಆದೀಸು ಸಙ್ಗಹೋ ತಾವ ಜಾತಿಸಞ್ಜಾತಿಕಿರಿಯಾಗಣನವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ। ತತ್ಥ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಖತ್ತಿಯಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಸಬ್ಬೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಸಬ್ಬೇ ವೇಸ್ಸಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸುದ್ದಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು’’, ‘‘ಯಾ ಚಾವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ, ಯೋ ಚ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ, ಯೋ ಚ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಅಯಂ ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ‘‘ಏಕಜಾತಿಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವಿಯ ಹಿ ಇಧ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಜಾತಿಯಾ ಏಕಸಙ್ಗಹಂ ಗತಾ। ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಕೋಸಲಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಸಬ್ಬೇ ಮಾಗಧಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ಭಾರುಕಚ್ಛಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು’’, ‘‘ಯೋ ಚಾವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ; ಯಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸತಿ, ಯೋ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೨) ಅಯಂ ಸಞ್ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ‘‘ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಜಾತಾ ಸಂವಡ್ಢಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವಿಯ ಹಿ ಇಧ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಞ್ಜಾತಿಠಾನೇನ ನಿವುತ್ಥೋಕಾಸೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹಂ ಗತಾ। ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಹತ್ಥಾರೋಹಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಸಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸಾರೋಹಾ, ಸಬ್ಬೇ ರಥಿಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು’’, ‘‘ಯಾ ಚಾವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಯೋ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೨) ಅಯಂ ಕಿರಿಯಾಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ಸಬ್ಬೇವ ಹೇತೇ ಅತ್ತನೋ ಕಿರಿಯಾಕರಣೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹಂ ಗತಾ। ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಕತಮಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ? ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಹಞ್ಚಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ – ‘ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಕಥಾ॰ ೪೭೧), ಅಯಂ ಗಣನಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ಅಯಮಿಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇಸಂ ವಿಕಪ್ಪತೋ ಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾದೀನಿ। ಏಕುಪ್ಪಾದೇಕನಿರೋಧಏಕವತ್ಥುಕಏಕಾರಮ್ಮಣತಾವಸೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ। ತೇಸಂ ವಿಕಪ್ಪತೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾದೀನಿ। ತದುಭಯಸಂಸಗ್ಗವಿಕಪ್ಪತೋ ಸಙ್ಗಹಿತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿಆದೀನಿ। ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿಆದೀನಿ ಪನ ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಸಬ್ಬಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸಾಧಾರಣತೋ ವುತ್ತಾತಿ।
Evaṃ mātikāya pañcadhā ṭhitabhāvaṃ viditvā idāni ‘saṅgaho asaṅgaho’tiādīsu saṅgaho tāva jātisañjātikiriyāgaṇanavasena catubbidho. Tattha – ‘‘sabbe khattiyā āgacchantu, sabbe brāhmaṇā, sabbe vessā, sabbe suddā āgacchantu’’, ‘‘yā cāvuso visākha, sammāvācā, yo ca sammākammanto, yo ca sammāājīvo, ime dhammā sīlakkhandhe saṅgahitā’’ti ayaṃ jātisaṅgaho nāma. ‘‘Ekajātikā āgacchantū’’ti vuttaṭṭhāne viya hi idha sabbepi jātiyā ekasaṅgahaṃ gatā. ‘‘Sabbe kosalakā āgacchantu, sabbe māgadhakā, sabbe bhārukacchakā āgacchantu’’, ‘‘yo cāvuso visākha, sammāvāyāmo; yā ca sammāsati, yo ca sammāsamādhi, ime dhammā samādhikkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ sañjātisaṅgaho nāma. ‘‘Ekaṭṭhāne jātā saṃvaḍḍhā āgacchantū’’ti vuttaṭṭhāne viya hi idha sabbepi sañjātiṭhānena nivutthokāsena ekasaṅgahaṃ gatā. ‘‘Sabbe hatthārohā āgacchantu, sabbe assārohā, sabbe rathikā āgacchantu’’, ‘‘yā cāvuso visākha, sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo, ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ kiriyāsaṅgaho nāma. Sabbeva hete attano kiriyākaraṇena ekasaṅgahaṃ gatā. ‘‘Cakkhāyatanaṃ katamakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti? Rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchatī’’ti. Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe – ‘cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahita’’nti (kathā. 471), ayaṃ gaṇanasaṅgaho nāma. Ayamidha adhippeto. Tappaṭipakkhena asaṅgaho veditabbo. Tesaṃ vikappato saṅgahitena asaṅgahitādīni. Ekuppādekanirodhaekavatthukaekārammaṇatāvasena sampayogo, tappaṭipakkhato vippayogo. Tesaṃ vikappato sampayuttena vippayuttādīni. Tadubhayasaṃsaggavikappato saṅgahitena sampayuttaṃ vippayuttantiādīni. Pañcakkhandhātiādīni pana khandhavibhaṅgādīsu vuttanayeneva veditabbāni. Phassādayo panettha sanniṭṭhānavasena vuttasabbacittuppādasādhāraṇato vuttāti.
ಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾ।
Mātikāvaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಾತುಕಥಾಪಾಳಿ • Dhātukathāpāḷi / ೫. ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾ • 5. Bāhiramātikā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೫. ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾ • 5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೫. ಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾ • 5. Bāhiramātikāvaṇṇanā
