| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / ஸாரத்த²தீ³பனீ-டீகா • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
பா³ஹிரனிதா³னகதா²
Bāhiranidānakathā
இதா³னி ‘‘தங் வண்ணயிஸ்ஸங் வினய’’ந்தி படிஞ்ஞாதத்தா யதா²படிஞ்ஞாதவினயஸங்வண்ணனங் கத்துகாமோ ஸங்வரவினயபஹானவினயாதி³வஸேன வினயஸ்ஸ ப³ஹுவித⁴த்தா இத⁴ ஸங்வண்ணேதப்³ப³பா⁴வேன அதி⁴ப்பேதோ தாவ வினயோ வவத்த²பேதப்³போ³தி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தத்தா²’’திஆதி³. தத்த² தத்தா²தி தாஸு கா³தா²ஸு. தாவ-ஸத்³தோ³ பட²மந்தி இமஸ்மிங் அத்தே² த³ட்ட²ப்³போ³. தேன பட²மங் வினயங் வவத்த²பெத்வா பச்சா² தஸ்ஸ வண்ணனங் கரிஸ்ஸாமீதி தீ³பேதி. வவத்த²பேதப்³போ³தி நியமேதப்³போ³. தேனேதங் வுச்சதீதி யஸ்மா வவத்த²பேதப்³போ³, தேன ஹேதுனா ஏதங் ‘‘வினயோ நாமா’’திஆதி³கங் நியாமகவசனங் வுச்சதீதி அத்தோ². அஸ்ஸாதி வினயஸ்ஸ. மாதிகாதி உத்³தே³ஸோ. ஸோ ஹி நித்³தே³ஸபதா³னங் ஜனநீடா²னே டி²தத்தா மாதா வியாதி மாதிகாதி வுச்சதி.
Idāni ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti paṭiññātattā yathāpaṭiññātavinayasaṃvaṇṇanaṃ kattukāmo saṃvaravinayapahānavinayādivasena vinayassa bahuvidhattā idha saṃvaṇṇetabbabhāvena adhippeto tāva vinayo vavatthapetabboti dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti tāsu gāthāsu. Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo. Tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmīti dīpeti. Vavatthapetabboti niyametabbo. Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ ‘‘vinayo nāmā’’tiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho. Assāti vinayassa. Mātikāti uddeso. So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti mātikāti vuccati.
இதா³னி வண்ணேதப்³ப³மத்த²ங் மாதிகங் ட²பெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘வுத்தங் யேனா’’திஆதி³. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – ஏதங் ‘‘தேன ஸமயேன பு³த்³தோ⁴ ப⁴க³வா வேரஞ்ஜாயங் விஹரதீ’’திஆதி³னிதா³னவசனபடிமண்டி³தங் வினயபிடகங் யேன புக்³க³லேன வுத்தங், யஸ்மிங் காலே வுத்தங், யஸ்மா காரணா வுத்தங், யேன தா⁴ரிதங், யேன ச ஆப⁴தங், யேஸு பதிட்டி²தங், ஏதங் யதா²வுத்தவிதா⁴னங் வத்வா ததோ ‘‘தேன ஸமயேனா’’திஆதி³பாட²ஸ்ஸ அத்த²ங் அனேகப்பகாரதோ த³ஸ்ஸயந்தோ வினயஸ்ஸ அத்த²வண்ணனங் கரிஸ்ஸாமீதி. எத்த² ச ‘‘வுத்தங் யேன யதா³ யஸ்மா’’தி இத³ங் வசனங் ‘‘தேன ஸமயேன பு³த்³தோ⁴ ப⁴க³வா’’திஆதி³னிதா³னவசனமத்தங் அபெக்கி²த்வா வத்துகாமோபி விஸுங் அவத்வா ‘‘நிதா³னேன ஆதி³கல்யாணங், ‘இத³மவோசா’தி நிக³மனேன பரியோஸானகல்யாண’’ந்தி ச வசனதோ நிதா³னநிக³மனானிபி ஸத்து²தே³ஸனாய அனுவிதா⁴னத்தா தத³ந்தோக³தா⁴னேவாதி நிதா³னஸ்ஸபி வினயபாளியங்யேவ அந்தோக³த⁴த்தா ‘‘வுத்தங் யேன யதா³ யஸ்மா’’தி இத³ம்பி வினயபிடகஸம்ப³ந்த⁴ங்யேவ கத்வா மாதிகங் ட²பேஸி. மாதிகாய ஹி ‘‘ஏத’’ந்தி வுத்தங் வினயபிடகங்யேவ ஸாமஞ்ஞதோ ஸப்³ப³த்த² ஸம்ப³ந்த⁴முபக³ச்ச²தி.
Idāni vaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ ṭhapetvā dassento āha ‘‘vuttaṃ yenā’’tiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’tiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato ‘‘tena samayenā’’tiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassayanto vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti. Ettha ca ‘‘vuttaṃ yena yadā yasmā’’ti idaṃ vacanaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’tiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, ‘idamavocā’ti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti ca vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassapi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā ‘‘vuttaṃ yena yadā yasmā’’ti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapesi. Mātikāya hi ‘‘eta’’nti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
இதா³னி பன தங் விஸுங் நீஹரித்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘தத்த² வுத்தங் யேனா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² தத்தா²தி தேஸு மாதிகாபதே³ஸு. அத² கஸ்மா இத³மேவ வசனங் ஸந்தா⁴ய வுத்தந்தி ஆஹ ‘‘இத³ஞ்ஹீ’’திஆதி³. இத³ந்தி ‘‘தேன ஸமயேன பு³த்³தோ⁴ ப⁴க³வா’’திஆதி³வசனங் . ஹி-ஸத்³தோ³ யஸ்மாதி அத்தே² த³ட்ட²ப்³போ³, யஸ்மா பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ப⁴க³வதோ அத்தபச்சக்க²வசனங் ந ஹோதி, தஸ்மாதி வுத்தங் ஹோதி. அத்தபச்சக்க²வசனங் ந ஹோதீதி அத்தனோ பச்சக்க²ங் கத்வா வுத்தவசனங் ந ஹோதி, ப⁴க³வதா வுத்தவசனங் ந ஹோதீதி அதி⁴ப்பாயோ. ‘‘அத்தபச்சக்க²வசனங் ந ஹோதீதி ஆஹச்ச பா⁴ஸிதங் ந ஹோதீதி அதி⁴ப்பாயோ’’தி கேனசி வுத்தங். க³ண்டி²பதே³ பன ‘‘அத்தபச்சக்க²வசனங் ந ஹோதீதி அத்தனோ த⁴ரமானகாலே வுத்தவசனங் ந ஹோதீ’’தி லிகி²தங். தது³ப⁴யம்பி அத்த²தோ ஸமானமேவ. இதா³னி பஞ்ஹகரணங் வத்வா அனுக்கமேன யதா²வுத்தபஞ்ஹவிஸ்ஸஜ்ஜனங் கரொந்தோ ‘‘ஆயஸ்மதா’’திஆதி³மாஹ. இமினா புக்³க³லங் நியமேதி, ‘‘தஞ்சா’’திஆதி³னா காலங் நியமேதி. தஞ்ச உபாலித்தே²ரேன வுத்தவசனங் காலதோ பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலே வுத்தந்தி அத்தோ².
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento ‘‘tattha vuttaṃ yenā’’tiādimāha. Tattha tatthāti tesu mātikāpadesu. Atha kasmā idameva vacanaṃ sandhāya vuttanti āha ‘‘idañhī’’tiādi. Idanti ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’tiādivacanaṃ . Hi-saddo yasmāti atthe daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attano paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti, bhagavatā vuttavacanaṃ na hotīti adhippāyo. ‘‘Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti āhacca bhāsitaṃ na hotīti adhippāyo’’ti kenaci vuttaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attano dharamānakāle vuttavacanaṃ na hotī’’ti likhitaṃ. Tadubhayampi atthato samānameva. Idāni pañhakaraṇaṃ vatvā anukkamena yathāvuttapañhavissajjanaṃ karonto ‘‘āyasmatā’’tiādimāha. Iminā puggalaṃ niyameti, ‘‘tañcā’’tiādinā kālaṃ niyameti. Tañca upālittherena vuttavacanaṃ kālato paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttanti attho.
