| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
พาหิรนิทานกถา
Bāhiranidānakathā
อิทานิ สํวรวินยปหานวินยาทีสุ พหูสุ วินเยสุ อตฺตนา ‘‘ตํ วณฺณยิสฺสํ วินย’’นฺติ เอวํ สํวเณฺณตพฺพภาเวน ปฎิญฺญาตํ วินยํ ทเสฺสโนฺต อาห ตตฺถาติอาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ยถาวุตฺตาสุ คาถาสุฯ ตาว-สโทฺท ปฐมนฺติ อิมสฺมิํ อเตฺถ ทฎฺฐโพฺพ, เตน ปฐมํ วินยํ ววตฺถเปตฺวา ปจฺฉา ตสฺส วณฺณนํ กริสฺสามาติ ทีเปติฯ ววตฺถเปตโพฺพติ นิยเมตโพฺพฯ เตเนตํ วุจฺจตีติ ยสฺมา ววตฺถเปตโพฺพ, เตน เหตุนา เอตํ วินโย นามาติอาทิกํ นิยามกวจนํ วุจฺจตีติ อโตฺถฯ อสฺสาติ วินยสฺสฯ มาติกาติ อุเทฺทโสฯ โส หิ นิเทฺทสปทานํ ชนนีฐาเน ฐิตตฺตา มาตา วิยาติ ‘‘มาติกา’’ติ วุจฺจติฯ
Idāni saṃvaravinayapahānavinayādīsu bahūsu vinayesu attanā ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti evaṃ saṃvaṇṇetabbabhāvena paṭiññātaṃ vinayaṃ dassento āha tatthātiādi. Tattha tatthāti yathāvuttāsu gāthāsu. Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo, tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmāti dīpeti. Vavatthapetabboti niyametabbo. Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ vinayo nāmātiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho. Assāti vinayassa. Mātikāti uddeso. So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti ‘‘mātikā’’ti vuccati.
อิทานิ สํวเณฺณตพฺพมตฺถํ มาติกํ ปฎฺฐเปตฺวา ทเสฺสโนฺต อาห วุตฺตํ เยนาติอาทิฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – เอตํ เตน สมเยน พุโทฺธ ภควา เวรญฺชายํ วิหรตีติอาทินิทานวจนปฎิมณฺฑิตํ วินยปิฎกํ เยน ปุคฺคเลน วุตฺตํ, ยสฺมิํ กาเล วุตฺตํ, ยสฺมา การณา วุตฺตํ, เยน ธาริตํ, เยน จ อาภตํ, เยสุ ปติฎฺฐิตํ, เอตํ ยถาวุตฺตวิธานํ วตฺวา ตโต เตน สมเยนาติอาทิปาฐสฺส อตฺถํ อเนกปฺปการโต ทเสฺสโนฺต วินยสฺส อตฺถวณฺณนํ กริสฺสามีติฯ
Idāni saṃvaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ paṭṭhapetvā dassento āha vuttaṃ yenātiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatītiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato tena samayenātiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassento vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti.
เอตฺถ จ วุตฺตํ เยน ยทา ยสฺมาติ อิทํ วจนํ เตน สมเยน พุโทฺธ ภควาติอาทินิทานวจนมตฺตํ อเปกฺขิตฺวา วตฺตุกาโมปิ วิสุํ อวตฺวา ‘‘นิทาเนน อาทิกลฺยาณํ, อิทมโวจาติ นิคมเนน ปริโยสานกลฺยาณ’’นฺติ วจนโต นิทานนิคมนานิปิ สตฺถุเทสนาย อนุวิธานตฺตา ตทโนฺตคธาเนวาติ นิทานสฺสาปิ วินยปาฬิยํเยว อโนฺตคธตฺตา วุตฺตํ เยน ยทา ยสฺมาติ อิทมฺปิ วินยปิฎกสมฺพนฺธํเยว กตฺวา มาติกํ ฐเปติฯ มาติกาย หิ เอตนฺติ วุตฺตํ วินยปิฎกํเยว สามญฺญโต สพฺพตฺถ สมฺพนฺธมุปคจฺฉติฯ
Ettha ca vuttaṃ yena yadā yasmāti idaṃ vacanaṃ tena samayena buddho bhagavātiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, idamavocāti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassāpi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā vuttaṃ yena yadā yasmāti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapeti. Mātikāya hi etanti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
อิทานิ ปน ตํ วิสุํ นีหริตฺวา ทเสฺสโนฺต ตตฺถ วุตฺตํ เยนาติอาทิมาหฯ ตตฺถาติ เตสุ มาติกาปเทสุฯ อิทนฺติ เตน สมเยนาติอาทินิทานวจนํฯ หิ-สโทฺท ยสฺมาติ อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพ, ยสฺมา พุทฺธสฺส ภควโต อตฺตปจฺจกฺขวจนํ น โหติ, ตสฺมาติ วุตฺตํ โหติฯ อตฺตปจฺจกฺขวจนํ น โหตีติ อตฺตนา ปจฺจกฺขํ กตฺวา วุตฺตวจนํ น โหติฯ อถ วา อตฺตโน ปจฺจกฺขกาเล ธรมานกาเล วุตฺตวจนํ น โหติฯ ตทุภเยนาปิ ภควโต วุตฺตวจนํ น โหตีติ อโตฺถฯ
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento tattha vuttaṃ yenātiādimāha. Tatthāti tesu mātikāpadesu. Idanti tena samayenātiādinidānavacanaṃ. Hi-saddo yasmāti attho daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attanā paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti. Atha vā attano paccakkhakāle dharamānakāle vuttavacanaṃ na hoti. Tadubhayenāpi bhagavato vuttavacanaṃ na hotīti attho.
