Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
විනයපිටකෙ
Vinayapiṭake
පාරාජිකකණ්ඩ-අට්ඨකථා (පඨමො භාගො)
Pārājikakaṇḍa-aṭṭhakathā (paṭhamo bhāgo)
ගන්ථාරම්භකථා
Ganthārambhakathā
යො කප්පකොටීහිපි අප්පමෙය්යං;
Yo kappakoṭīhipi appameyyaṃ;
කාලං කරොන්තො අතිදුක්කරානි;
Kālaṃ karonto atidukkarāni;
ඛෙදං ගතො ලොකහිතාය නාථො;
Khedaṃ gato lokahitāya nātho;
නමො මහාකාරුණිකස්ස තස්ස.
Namo mahākāruṇikassa tassa.
අසම්බුධං බුද්ධනිසෙවිතං යං;
Asambudhaṃ buddhanisevitaṃ yaṃ;
භවාභවං ගච්ඡති ජීවලොකො;
Bhavābhavaṃ gacchati jīvaloko;
නමො අවිජ්ජාදිකිලෙසජාල-
Namo avijjādikilesajāla-
විද්ධංසිනො ධම්මවරස්ස තස්ස.
Viddhaṃsino dhammavarassa tassa.
ගුණෙහි යො සීලසමාධිපඤ්ඤා-
Guṇehi yo sīlasamādhipaññā-
විමුත්තිඤාණප්පභුතීහි යුත්තො;
Vimuttiñāṇappabhutīhi yutto;
ඛෙත්තං ජනානං කුසලත්ථිකානං;
Khettaṃ janānaṃ kusalatthikānaṃ;
තමරියසඞ්ඝං සිරසා නමාමි.
Tamariyasaṅghaṃ sirasā namāmi.
ඉච්චෙවමච්චන්තනමස්සනෙය්යං;
Iccevamaccantanamassaneyyaṃ;
නමස්සමානො රතනත්තයං යං;
Namassamāno ratanattayaṃ yaṃ;
පුඤ්ඤාභිසන්දං විපුලං අලත්ථං;
Puññābhisandaṃ vipulaṃ alatthaṃ;
තස්සානුභාවෙන හතන්තරායො.
Tassānubhāvena hatantarāyo.
යස්මිං ඨිතෙ සාසනමට්ඨිතස්ස;
Yasmiṃ ṭhite sāsanamaṭṭhitassa;
පතිට්ඨිතං හොති සුසණ්ඨිතස්ස;
Patiṭṭhitaṃ hoti susaṇṭhitassa;
තං වණ්ණයිස්සං විනයං අමිස්සං;
Taṃ vaṇṇayissaṃ vinayaṃ amissaṃ;
නිස්සාය පුබ්බාචරියානුභාවං.
Nissāya pubbācariyānubhāvaṃ.
කාමඤ්ච පුබ්බාචරියාසභෙහි;
Kāmañca pubbācariyāsabhehi;
ඤාණම්බුනිද්ධොතමලාසවෙහි;
Ñāṇambuniddhotamalāsavehi;
විසුද්ධවිජ්ජාපටිසම්භිදෙහි ;
Visuddhavijjāpaṭisambhidehi ;
සද්ධම්මසංවණ්ණනකොවිදෙහි.
Saddhammasaṃvaṇṇanakovidehi.
සල්ලෙඛියෙ නොසුලභූපමෙහි;
Sallekhiye nosulabhūpamehi;
මහාවිහාරස්ස ධජූපමෙහි;
Mahāvihārassa dhajūpamehi;
සංවණ්ණිතොයං විනයො නයෙහි;
Saṃvaṇṇitoyaṃ vinayo nayehi;
චිත්තෙහි සම්බුද්ධවරන්වයෙහි.
Cittehi sambuddhavaranvayehi.
සංවණ්ණනා සීහළදීපකෙන;
Saṃvaṇṇanā sīhaḷadīpakena;
වාක්යෙන එසා පන සඞ්ඛතත්තා;
Vākyena esā pana saṅkhatattā;
න කිඤ්චි අත්ථං අභිසම්භුණාති;
Na kiñci atthaṃ abhisambhuṇāti;
දීපන්තරෙ භික්ඛුජනස්ස යස්මා.
Dīpantare bhikkhujanassa yasmā.
තස්මා ඉමං පාළිනයානුරූපං;
Tasmā imaṃ pāḷinayānurūpaṃ;
සංවණ්ණනං දානි සමාරභිස්සං;
Saṃvaṇṇanaṃ dāni samārabhissaṃ;
අජ්ඣෙසනං බුද්ධසිරිව්හයස්ස;
Ajjhesanaṃ buddhasirivhayassa;
ථෙරස්ස සම්මා සමනුස්සරන්තො.
Therassa sammā samanussaranto.
සංවණ්ණනං තඤ්ච සමාරභන්තො;
Saṃvaṇṇanaṃ tañca samārabhanto;
තස්සා මහාඅට්ඨකථං සරීරං;
Tassā mahāaṭṭhakathaṃ sarīraṃ;
කත්වා මහාපච්චරියං තථෙව;
Katvā mahāpaccariyaṃ tatheva;
කුරුන්දිනාමාදිසු විස්සුතාසු.
Kurundināmādisu vissutāsu.
විනිච්ඡයො අට්ඨකථාසු වුත්තො;
Vinicchayo aṭṭhakathāsu vutto;
යො යුත්තමත්ථං අපරිච්චජන්තො;
Yo yuttamatthaṃ apariccajanto;
තතොපි අන්තොගධථෙරවාදං;
Tatopi antogadhatheravādaṃ;
සංවණ්ණනං සම්ම සමාරභිස්සං.
Saṃvaṇṇanaṃ samma samārabhissaṃ.
තං මෙ නිසාමෙන්තු පසන්නචිත්තා;
Taṃ me nisāmentu pasannacittā;
ථෙරා ච භික්ඛූ නවමජ්ඣිමා ච;
Therā ca bhikkhū navamajjhimā ca;
ධම්මප්පදීපස්ස තථාගතස්ස;
Dhammappadīpassa tathāgatassa;
සක්කච්ච ධම්මං පතිමානයන්තා.
Sakkacca dhammaṃ patimānayantā.
බුද්ධෙන ධම්මො විනයො ච වුත්තො;
Buddhena dhammo vinayo ca vutto;
යො තස්ස පුත්තෙහි තථෙව ඤාතො;
Yo tassa puttehi tatheva ñāto;
සො යෙහි තෙසං මතිමච්චජන්තා;
So yehi tesaṃ matimaccajantā;
යස්මා පුරෙ අට්ඨකථා අකංසු.
Yasmā pure aṭṭhakathā akaṃsu.
තස්මා හි යං අට්ඨකථාසු වුත්තං;
Tasmā hi yaṃ aṭṭhakathāsu vuttaṃ;
තං වජ්ජයිත්වාන පමාදලෙඛං;
Taṃ vajjayitvāna pamādalekhaṃ;
සබ්බම්පි සික්ඛාසු සගාරවානං;
Sabbampi sikkhāsu sagāravānaṃ;
යස්මා පමාණං ඉධ පණ්ඩිතානං.
Yasmā pamāṇaṃ idha paṇḍitānaṃ.
තතො ච භාසන්තරමෙව හිත්වා;
Tato ca bhāsantarameva hitvā;
විත්ථාරමග්ගඤ්ච සමාසයිත්වා;
Vitthāramaggañca samāsayitvā;
විනිච්ඡයං සබ්බමසෙසයිත්වා;
Vinicchayaṃ sabbamasesayitvā;
තන්තික්කමං කිඤ්චි අවොක්කමිත්වා.
Tantikkamaṃ kiñci avokkamitvā.
සුත්තන්තිකානං වචනානමත්ථං;
Suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ;
සුත්තානුරූපං පරිදීපයන්තී;
Suttānurūpaṃ paridīpayantī;
යස්මා අයං හෙස්සති වණ්ණනාපි;
Yasmā ayaṃ hessati vaṇṇanāpi;
සක්කච්ච තස්මා අනුසික්ඛිතබ්බාති.
Sakkacca tasmā anusikkhitabbāti.
බාහිරනිදානකථා
Bāhiranidānakathā
තත්ථ තං වණ්ණයිස්සං විනයන්ති වුත්තත්තා විනයො තාව වවත්ථපෙතබ්බො. තෙනෙතං වුච්චති – ‘‘විනයො නාම ඉධ සකලං විනයපිටකං අධිප්පෙත’’න්ති. සංවණ්ණනත්ථං පනස්ස අයං මාතිකා –
Tattha taṃ vaṇṇayissaṃ vinayanti vuttattā vinayo tāva vavatthapetabbo. Tenetaṃ vuccati – ‘‘vinayo nāma idha sakalaṃ vinayapiṭakaṃ adhippeta’’nti. Saṃvaṇṇanatthaṃ panassa ayaṃ mātikā –
වුත්තං යෙන යදා යස්මා, ධාරිතං යෙන චාභතං;
Vuttaṃ yena yadā yasmā, dhāritaṃ yena cābhataṃ;
යත්ථප්පතිට්ඨිතචෙතමෙතං වත්වා විධිං තතො.
Yatthappatiṭṭhitacetametaṃ vatvā vidhiṃ tato.
තෙනාතිආදිපාඨස්ස, අත්ථං නානප්පකාරතො;
Tenātiādipāṭhassa, atthaṃ nānappakārato;
දස්සයන්තො කරිස්සාමි, විනයස්සත්ථවණ්ණනන්ති.
Dassayanto karissāmi, vinayassatthavaṇṇananti.
තත්ථ වුත්තං යෙන යදා යස්මාති ඉදං තාව වචනං ‘‘තෙන සමයෙන බුද්ධො භගවා වෙරඤ්ජායං විහරතී’’ති එවමාදිවචනං සන්ධාය වුත්තං. ඉදඤ්හි බුද්ධස්ස භගවතො අත්තපච්චක්ඛවචනං න හොති, තස්මා වත්තබ්බමෙතං ‘‘ඉදං වචනං කෙන වුත්තං, කදා වුත්තං, කස්මා ච වුත්ත’’න්ති? ආයස්මතා උපාලිත්ථෙරෙන වුත්තං, තඤ්ච පන පඨමමහාසඞ්ගීතිකාලෙ.
Tattha vuttaṃ yena yadā yasmāti idaṃ tāva vacanaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’ti evamādivacanaṃ sandhāya vuttaṃ. Idañhi buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmā vattabbametaṃ ‘‘idaṃ vacanaṃ kena vuttaṃ, kadā vuttaṃ, kasmā ca vutta’’nti? Āyasmatā upālittherena vuttaṃ, tañca pana paṭhamamahāsaṅgītikāle.