| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
බාහිරනිදානකථා
Bāhiranidānakathā
ඉදානි සංවරවිනයපහානවිනයාදීසු බහූසු විනයෙසු අත්‌තනා ‘‘තං වණ්‌ණයිස්‌සං විනය’’න්‌ති එවං සංවණ්‌ණෙතබ්‌බභාවෙන පටිඤ්‌ඤාතං විනයං දස්‌සෙන්‌තො ආහ තත්‌ථාතිආදි. තත්‌ථ තත්‌ථාති යථාවුත්‌තාසු ගාථාසු. තාව-සද්‌දො පඨමන්‌ති ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ දට්‌ඨබ්‌බො, තෙන පඨමං විනයං වවත්‌ථපෙත්‌වා පච්‌ඡා තස්‌ස වණ්‌ණනං කරිස්‌සාමාති දීපෙති. වවත්‌ථපෙතබ්‌බොති නියමෙතබ්‌බො. තෙනෙතං වුච්‌චතීති යස්‌මා වවත්‌ථපෙතබ්‌බො, තෙන හෙතුනා එතං විනයො නාමාතිආදිකං නියාමකවචනං වුච්‌චතීති අත්‌ථො. අස්‌සාති විනයස්‌ස. මාතිකාති උද්‌දෙසො. සො හි නිද්‌දෙසපදානං ජනනීඨානෙ ඨිතත්‌තා මාතා වියාති ‘‘මාතිකා’’ති වුච්‌චති.
Idāni saṃvaravinayapahānavinayādīsu bahūsu vinayesu attanā ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti evaṃ saṃvaṇṇetabbabhāvena paṭiññātaṃ vinayaṃ dassento āha tatthātiādi. Tattha tatthāti yathāvuttāsu gāthāsu. Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo, tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmāti dīpeti. Vavatthapetabboti niyametabbo. Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ vinayo nāmātiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho. Assāti vinayassa. Mātikāti uddeso. So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti ‘‘mātikā’’ti vuccati.
ඉදානි සංවණ්‌ණෙතබ්‌බමත්‌ථං මාතිකං පට්‌ඨපෙත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ආහ වුත්‌තං යෙනාතිආදි. ඉදං වුත්‌තං හොති – එතං තෙන සමයෙන බුද්‌ධො භගවා වෙරඤ්‌ජායං විහරතීතිආදිනිදානවචනපටිමණ්‌ඩිතං විනයපිටකං යෙන පුග්‌ගලෙන වුත්‌තං, යස්‌මිං කාලෙ වුත්‌තං, යස්‌මා කාරණා වුත්‌තං, යෙන ධාරිතං, යෙන ච ආභතං, යෙසු පතිට්‌ඨිතං, එතං යථාවුත්‌තවිධානං වත්‌වා තතො තෙන සමයෙනාතිආදිපාඨස්‌ස අත්‌ථං අනෙකප්‌පකාරතො දස්‌සෙන්‌තො විනයස්‌ස අත්‌ථවණ්‌ණනං කරිස්‌සාමීති.
Idāni saṃvaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ paṭṭhapetvā dassento āha vuttaṃ yenātiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatītiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato tena samayenātiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassento vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti.
එත්‌ථ ච වුත්‌තං යෙන යදා යස්‌මාති ඉදං වචනං තෙන සමයෙන බුද්‌ධො භගවාතිආදිනිදානවචනමත්‌තං අපෙක්‌ඛිත්‌වා වත්‌තුකාමොපි විසුං අවත්‌වා ‘‘නිදානෙන ආදිකල්‍යාණං, ඉදමවොචාති නිගමනෙන පරියොසානකල්‍යාණ’’න්‌ති වචනතො නිදානනිගමනානිපි සත්‌ථුදෙසනාය අනුවිධානත්‌තා තදන්‌තොගධානෙවාති නිදානස්‌සාපි විනයපාළියංයෙව අන්‌තොගධත්‌තා වුත්‌තං යෙන යදා යස්‌මාති ඉදම්‌පි විනයපිටකසම්‌බන්‌ධංයෙව කත්‌වා මාතිකං ඨපෙති. මාතිකාය හි එතන්‌ති වුත්‌තං විනයපිටකංයෙව සාමඤ්‌ඤතො සබ්‌බත්‌ථ සම්‌බන්‌ධමුපගච්‌ඡති.
Ettha ca vuttaṃ yena yadā yasmāti idaṃ vacanaṃ tena samayena buddho bhagavātiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, idamavocāti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassāpi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā vuttaṃ yena yadā yasmāti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapeti. Mātikāya hi etanti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
ඉදානි පන තං විසුං නීහරිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො තත්‌ථ වුත්‌තං යෙනාතිආදිමාහ. තත්‌ථාති තෙසු මාතිකාපදෙසු. ඉදන්‌ති තෙන සමයෙනාතිආදිනිදානවචනං. හි-සද්‌දො යස්‌මාති අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො, යස්‌මා බුද්‌ධස්‌ස භගවතො අත්‌තපච්‌චක්‌ඛවචනං න හොති, තස්‌මාති වුත්‌තං හොති. අත්‌තපච්‌චක්‌ඛවචනං න හොතීති අත්‌තනා පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා වුත්‌තවචනං න හොති. අථ වා අත්‌තනො පච්‌චක්‌ඛකාලෙ ධරමානකාලෙ වුත්‌තවචනං න හොති. තදුභයෙනාපි භගවතො වුත්‌තවචනං න හොතීති අත්‌ථො.
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento tattha vuttaṃ yenātiādimāha. Tatthāti tesu mātikāpadesu. Idanti tena samayenātiādinidānavacanaṃ. Hi-saddo yasmāti attho daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attanā paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti. Atha vā attano paccakkhakāle dharamānakāle vuttavacanaṃ na hoti. Tadubhayenāpi bhagavato vuttavacanaṃ na hotīti attho.
