Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā |
བཱཧིརནིདཱནཀཐཱ
Bāhiranidānakathā
ཨིདཱནི སཾཝརཝིནཡཔཧཱནཝིནཡཱདཱིསུ བཧཱུསུ ཝིནཡེསུ ཨཏྟནཱ ‘‘ཏཾ ཝཎྞཡིསྶཾ ཝིནཡ’’ནྟི ཨེཝཾ སཾཝཎྞེཏབྦབྷཱཝེན པཊིཉྙཱཏཾ ཝིནཡཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ཏཏྠཱཏིཨཱདི། ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱསུ གཱཐཱསུ། ཏཱཝ-སདྡོ པཋམནྟི ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ དཊྛབྦོ, ཏེན པཋམཾ ཝིནཡཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཙྪཱ ཏསྶ ཝཎྞནཾ ཀརིསྶཱམཱཏི དཱིཔེཏི། ཝཝཏྠཔེཏབྦོཏི ནིཡམེཏབྦོ། ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏཱིཏི ཡསྨཱ ཝཝཏྠཔེཏབྦོ, ཏེན ཧེཏུནཱ ཨེཏཾ ཝིནཡོ ནཱམཱཏིཨཱདིཀཾ ནིཡཱམཀཝཙནཾ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཨསྶཱཏི ཝིནཡསྶ། མཱཏིཀཱཏི ཨུདྡེསོ། སོ ཧི ནིདྡེསཔདཱནཾ ཛནནཱིཋཱནེ ཋིཏཏྟཱ མཱཏཱ ཝིཡཱཏི ‘‘མཱཏིཀཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི།
Idāni saṃvaravinayapahānavinayādīsu bahūsu vinayesu attanā ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti evaṃ saṃvaṇṇetabbabhāvena paṭiññātaṃ vinayaṃ dassento āha tatthātiādi. Tattha tatthāti yathāvuttāsu gāthāsu. Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo, tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmāti dīpeti. Vavatthapetabboti niyametabbo. Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ vinayo nāmātiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho. Assāti vinayassa. Mātikāti uddeso. So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti ‘‘mātikā’’ti vuccati.
ཨིདཱནི སཾཝཎྞེཏབྦམཏྠཾ མཱཏིཀཾ པཊྛཔེཏྭཱ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ཝུཏྟཾ ཡེནཱཏིཨཱདི། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཏཾ ཏེན སམཡེན བུདྡྷོ བྷགཝཱ ཝེརཉྫཱཡཾ ཝིཧརཏཱིཏིཨཱདིནིདཱནཝཙནཔཊིམཎྜིཏཾ ཝིནཡཔིཊཀཾ ཡེན པུགྒལེན ཝུཏྟཾ, ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཝུཏྟཾ, ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ ཝུཏྟཾ, ཡེན དྷཱརིཏཾ, ཡེན ཙ ཨཱབྷཏཾ, ཡེསུ པཏིཊྛིཏཾ, ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཝིདྷཱནཾ ཝཏྭཱ ཏཏོ ཏེན སམཡེནཱཏིཨཱདིཔཱཋསྶ ཨཏྠཾ ཨནེཀཔྤཀཱརཏོ དསྶེནྟོ ཝིནཡསྶ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀརིསྶཱམཱིཏི།
Idāni saṃvaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ paṭṭhapetvā dassento āha vuttaṃ yenātiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatītiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato tena samayenātiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassento vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti.
ཨེཏྠ ཙ ཝུཏྟཾ ཡེན ཡདཱ ཡསྨཱཏི ཨིདཾ ཝཙནཾ ཏེན སམཡེན བུདྡྷོ བྷགཝཱཏིཨཱདིནིདཱནཝཙནམཏྟཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝཏྟུཀཱམོཔི ཝིསུཾ ཨཝཏྭཱ ‘‘ནིདཱནེན ཨཱདིཀལྱཱཎཾ, ཨིདམཝོཙཱཏི ནིགམནེན པརིཡོསཱནཀལྱཱཎ’’ནྟི ཝཙནཏོ ནིདཱནནིགམནཱནིཔི སཏྠུདེསནཱཡ ཨནུཝིདྷཱནཏྟཱ ཏདནྟོགདྷཱནེཝཱཏི ནིདཱནསྶཱཔི ཝིནཡཔཱལི༹ཡཾཡེཝ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཝུཏྟཾ ཡེན ཡདཱ ཡསྨཱཏི ཨིདམྤི ཝིནཡཔིཊཀསམྦནྡྷཾཡེཝ ཀཏྭཱ མཱཏིཀཾ ཋཔེཏི། མཱཏིཀཱཡ ཧི ཨེཏནྟི ཝུཏྟཾ ཝིནཡཔིཊཀཾཡེཝ སཱམཉྙཏོ སབྦཏྠ སམྦནྡྷམུཔགཙྪཏི།
Ettha ca vuttaṃ yena yadā yasmāti idaṃ vacanaṃ tena samayena buddho bhagavātiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, idamavocāti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassāpi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā vuttaṃ yena yadā yasmāti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapeti. Mātikāya hi etanti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
ཨིདཱནི པན ཏཾ ཝིསུཾ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶེནྟོ ཏཏྠ ཝུཏྟཾ ཡེནཱཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠཱཏི ཏེསུ མཱཏིཀཱཔདེསུ། ཨིདནྟི ཏེན སམཡེནཱཏིཨཱདིནིདཱནཝཙནཾ། ཧི-སདྡོ ཡསྨཱཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ, ཡསྨཱ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཏྟཔཙྩཀྑཝཙནཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཨཏྟཔཙྩཀྑཝཙནཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཏྟནཱ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཝཙནཾ ན ཧོཏི། ཨཐ ཝཱ ཨཏྟནོ པཙྩཀྑཀཱལེ དྷརམཱནཀཱལེ ཝུཏྟཝཙནཾ ན ཧོཏི། ཏདུབྷཡེནཱཔི བྷགཝཏོ ཝུཏྟཝཙནཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ།
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento tattha vuttaṃ yenātiādimāha. Tatthāti tesu mātikāpadesu. Idanti tena samayenātiādinidānavacanaṃ. Hi-saddo yasmāti attho daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attanā paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti. Atha vā attano paccakkhakāle dharamānakāle vuttavacanaṃ na hoti. Tadubhayenāpi bhagavato vuttavacanaṃ na hotīti attho.