| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਬਾਹਿਰਨਿਦਾਨਕਥਾ
Bāhiranidānakathā
ਇਦਾਨਿ ਸਂવਰવਿਨਯਪਹਾਨવਿਨਯਾਦੀਸੁ ਬਹੂਸੁ વਿਨਯੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨਾ ‘‘ਤਂ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਂ વਿਨਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਂવਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਭਾવੇਨ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਂ વਿਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ਤਤ੍ਥਾਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਸੁ ਗਾਥਾਸੁ। ਤਾવ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਠਮਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਤੇਨ ਪਠਮਂ વਿਨਯਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨਿਯਮੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਯਸ੍ਮਾ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬੋ, ਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਏਤਂ વਿਨਯੋ ਨਾਮਾਤਿਆਦਿਕਂ ਨਿਯਾਮਕવਚਨਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ વਿਨਯਸ੍ਸ। ਮਾਤਿਕਾਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸੋ। ਸੋ ਹਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਦਾਨਂ ਜਨਨੀਠਾਨੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਮਾਤਾ વਿਯਾਤਿ ‘‘ਮਾਤਿਕਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Idāni saṃvaravinayapahānavinayādīsu bahūsu vinayesu attanā ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti evaṃ saṃvaṇṇetabbabhāvena paṭiññātaṃ vinayaṃ dassento āha tatthātiādi. Tattha tatthāti yathāvuttāsu gāthāsu. Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo, tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmāti dīpeti. Vavatthapetabboti niyametabbo. Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ vinayo nāmātiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho. Assāti vinayassa. Mātikāti uddeso. So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti ‘‘mātikā’’ti vuccati.
ਇਦਾਨਿ ਸਂવਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਮਤ੍ਥਂ ਮਾਤਿਕਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ વੁਤ੍ਤਂ ਯੇਨਾਤਿਆਦਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਏਤਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ વੇਰਞ੍ਜਾਯਂ વਿਹਰਤੀਤਿਆਦਿਨਿਦਾਨવਚਨਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਯੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਕਾਰਣਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਯੇਨ ਧਾਰਿਤਂ, ਯੇਨ ਚ ਆਭਤਂ, ਯੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਏਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવਿਧਾਨਂ વਤ੍વਾ ਤਤੋ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨਾਤਿਆਦਿਪਾਠਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ વਿਨਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ।
Idāni saṃvaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ paṭṭhapetvā dassento āha vuttaṃ yenātiādi. Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatītiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato tena samayenātiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassento vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti.
ਏਤ੍ਥ ਚ વੁਤ੍ਤਂ ਯੇਨ ਯਦਾ ਯਸ੍ਮਾਤਿ ਇਦਂ વਚਨਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾਤਿਆਦਿਨਿਦਾਨવਚਨਮਤ੍ਤਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋਪਿ વਿਸੁਂ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਦਾਨੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਇਦਮવੋਚਾਤਿ ਨਿਗਮਨੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ ਨਿਦਾਨਨਿਗਮਨਾਨਿਪਿ ਸਤ੍ਥੁਦੇਸਨਾਯ ਅਨੁવਿਧਾਨਤ੍ਤਾ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਾਨੇવਾਤਿ ਨਿਦਾਨਸ੍ਸਾਪਿ વਿਨਯਪਾਲ਼ਿਯਂਯੇવ ਅਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ਯੇਨ ਯਦਾ ਯਸ੍ਮਾਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ વਿਨਯਪਿਟਕਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂਯੇવ ਕਤ੍વਾ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤਿ। ਮਾਤਿਕਾਯ ਹਿ ਏਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂਯੇવ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੁਪਗਚ੍ਛਤਿ।
Ettha ca vuttaṃ yena yadā yasmāti idaṃ vacanaṃ tena samayena buddho bhagavātiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, idamavocāti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassāpi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā vuttaṃ yena yadā yasmāti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapeti. Mātikāya hi etanti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਤਂ વਿਸੁਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ ਯੇਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਮਾਤਿਕਾਪਦੇਸੁ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨਾਤਿਆਦਿਨਿਦਾਨવਚਨਂ। ਹਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਯਸ੍ਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਯਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖવਚਨਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖવਚਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਾਲੇ ਧਰਮਾਨਕਾਲੇ વੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਦੁਭਯੇਨਾਪਿ ਭਗવਤੋ વੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento tattha vuttaṃ yenātiādimāha. Tatthāti tesu mātikāpadesu. Idanti tena samayenātiādinidānavacanaṃ. Hi-saddo yasmāti attho daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attanā paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti. Atha vā attano paccakkhakāle dharamānakāle vuttavacanaṃ na hoti. Tadubhayenāpi bhagavato vuttavacanaṃ na hotīti attho.
