| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
๘. พาหิติกสุตฺตวณฺณนา
8. Bāhitikasuttavaṇṇanā
๓๕๙. สาวชฺชตาย อุปารมฺภํ อรหตีติ โอปารโมฺภฯ เตนาห ‘‘โทสํ อาโรปนารโห’’ติฯ พาลา อุปารมฺภวตฺถุมญฺญํ อมูลกมฺปิ นํ อาโรเปนฺตา อุโคฺฆเสนฺติ, ตสฺมา เต อนามสิตฺวา ‘‘วิญฺญูหี’’ติ อิทํ ปทํ คเหตฺวา ปเญฺหน ญาตุํ อิจฺฉิเตน อเตฺถน อุปารมฺภาทีนํ อุปริ อุตฺตรํ ปริปูเรตุํ นาสกฺขิมฺหาฯ ตํ การณนฺติ ตํ อุปฺปตฺติการณํฯ ยทิ หิ มยา ‘‘วิญฺญูหี’’ติ ปทํ ปกฺขิปิตฺวา วุตฺตํ ภเวยฺย, ปญฺหา เม ปริปุณฺณา ภเวยฺย, น ปน วุตฺตาฯ อิทานิ ปน ตํ การณํ อุตฺตรํ อายสฺมตา อานเนฺทน ‘‘วิญฺญูหี’’ติ เอวํ วทเนฺตน ปริปูริตํฯ
359. Sāvajjatāya upārambhaṃ arahatīti opārambho. Tenāha ‘‘dosaṃ āropanāraho’’ti. Bālā upārambhavatthumaññaṃ amūlakampi naṃ āropentā ugghosenti, tasmā te anāmasitvā ‘‘viññūhī’’ti idaṃ padaṃ gahetvā pañhena ñātuṃ icchitena atthena upārambhādīnaṃ upari uttaraṃ paripūretuṃ nāsakkhimhā. Taṃ kāraṇanti taṃ uppattikāraṇaṃ. Yadi hi mayā ‘‘viññūhī’’ti padaṃ pakkhipitvā vuttaṃ bhaveyya, pañhā me paripuṇṇā bhaveyya, na pana vuttā. Idāni pana taṃ kāraṇaṃ uttaraṃ āyasmatā ānandena ‘‘viññūhī’’ti evaṃ vadantena paripūritaṃ.
๓๖๐. โกสลฺลปฎิปกฺขโต อโกสลฺลํ วุจฺจติ อวิชฺชา, ตํสมุฎฺฐานโต อโกสลฺลสมฺภูโตฯ อวชฺชํ วุจฺจติ ครหิตพฺพํ, สห อวเชฺชหีติ สาวโชฺช, คารโยฺหฯ ราคาทิโทเสหิ สโทโสฯ เตหิ เอว สพฺยาพโชฺฌ, ตโต เอว สมฺปติ อายติญฺจ สทุโกฺขฯ สพฺยาพชฺฌาทิโก นิสฺสนฺทวิปาโกฯ
360. Kosallapaṭipakkhato akosallaṃ vuccati avijjā, taṃsamuṭṭhānato akosallasambhūto. Avajjaṃ vuccati garahitabbaṃ, saha avajjehīti sāvajjo, gārayho. Rāgādidosehi sadoso. Tehi eva sabyābajjho, tato eva sampati āyatiñca sadukkho. Sabyābajjhādiko nissandavipāko.
ตถา อโตฺถ วุโตฺต ภเวยฺยาติ ปุจฺฉาสภาเคนปิ อโตฺถ วุโตฺต ภเวยฺย, ปุจฺฉนฺตสฺส ปน น ตาว จิตฺตาราธนํฯ เตนาห – ‘‘เอวํ พฺยากรณํ ปน น ภาริย’’นฺติ, ครุกรณํ น โหติ วิสารชฺชํ น สิยาติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห – ‘‘อปฺปหีนอกุสโลปิ หิ ปหานํ วเณฺณยฺยา’’ติฯ เอวรูโป ปน ยถาการี ตถาวาที น โหติ, น เอวํ ภควาติ อาห ‘‘ภควา’’ติอาทิฯ เอวํ พฺยากาสีติ ‘‘สพฺพากุสลธมฺมปหีโน โข, มหาราช, ตถาคโต’’ติ เอวํ พฺยากาสิฯ สุกฺกปเกฺขปิ เอเสว นโยติ อิมินา ‘‘สเพฺพสํเยว กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทํ วเณฺณตี’’ติ วุเตฺต ยถา ปุจฺฉา, ตถา อโตฺถ วุโตฺต ภเวยฺย, เอวํ พฺยากรณํ ปน น ภาริยํ, อสมฺปาทิตกุสลธโมฺมปิ อุปสมฺปทํ วเณฺณยฺยฯ ภควา ปน สมฺมเทว สมฺปาทิตกุสลตฺตา ยถาการี ตถาวาทีติ ทเสฺสตุํ ‘‘เอวํ พฺยากาสี’’ติ อิมมตฺถํ ทเสฺสติฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Tathā attho vutto bhaveyyāti pucchāsabhāgenapi attho vutto bhaveyya, pucchantassa pana na tāva cittārādhanaṃ. Tenāha – ‘‘evaṃ byākaraṇaṃ pana na bhāriya’’nti, garukaraṇaṃ na hoti visārajjaṃ na siyāti adhippāyo. Tenāha – ‘‘appahīnaakusalopi hi pahānaṃ vaṇṇeyyā’’ti. Evarūpo pana yathākārī tathāvādī na hoti, na evaṃ bhagavāti āha ‘‘bhagavā’’tiādi. Evaṃ byākāsīti ‘‘sabbākusaladhammapahīno kho, mahārāja, tathāgato’’ti evaṃ byākāsi. Sukkapakkhepi eseva nayoti iminā ‘‘sabbesaṃyeva kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadaṃ vaṇṇetī’’ti vutte yathā pucchā, tathā attho vutto bhaveyya, evaṃ byākaraṇaṃ pana na bhāriyaṃ, asampāditakusaladhammopi upasampadaṃ vaṇṇeyya. Bhagavā pana sammadeva sampāditakusalattā yathākārī tathāvādīti dassetuṃ ‘‘evaṃ byākāsī’’ti imamatthaṃ dasseti. Sesaṃ suviññeyyameva.
พาหิติกสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ
Bāhitikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๘. พาหิติกสุตฺตํ • 8. Bāhitikasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ๘. พาหิติกสุตฺตวณฺณนา • 8. Bāhitikasuttavaṇṇanā
