Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၁၀၈] ၈. ဗာဟိယဇာတကဝဏ္ဏနာ
[108] 8. Bāhiyajātakavaṇṇanā
သိက္ခေယ္ယ သိက္ခိတဗ္ဗာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေသာလိံ ဥပနိသ္သာယ မဟာဝနေ ကူဋာဂာရသာလာယံ ဝိဟရန္တော ဧကံ လိစ္ဆဝိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ လိစ္ဆဝိရာဇာ သဒ္ဓော ပသန္နော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင္ဃံ နိမန္တေတ္ဝာ အတ္တနော နိဝေသနေ မဟာဒာနံ ပဝတ္တေသိ။ ဘရိယာ ပနသ္သ ထူလင္ဂပစ္စင္ဂာ ဥဒ္ဓုမာတကနိမိတ္တသဒိသာ အနာကပ္ပသမ္ပန္နာ အဟောသိ။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ အနုမောဒနံ ကတ္ဝာ ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ ဘိက္ခူနံ ဩဝာဒံ ဒတ္ဝာ ဂန္ဓကုဋိံ ပာဝိသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, တသ္သ နာမ လိစ္ဆဝိရညော တာဝ အဘိရူပသ္သ တာဒိသာ ဘရိယာ ထူလင္ဂပစ္စင္ဂာ အနာကပ္ပသမ္ပန္နာ, ကထံ သော တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဧသ ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပိ ထူလသရီရာယ ဧဝ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ အဘိရမီ’’တိ ဝတ္ဝာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။
Sikkheyyasikkhitabbānīti idaṃ satthā vesāliṃ upanissāya mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ viharanto ekaṃ licchaviṃ ārabbha kathesi. So kira licchavirājā saddho pasanno buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā attano nivesane mahādānaṃ pavattesi. Bhariyā panassa thūlaṅgapaccaṅgā uddhumātakanimittasadisā anākappasampannā ahosi. Satthā bhattakiccāvasāne anumodanaṃ katvā vihāraṃ gantvā bhikkhūnaṃ ovādaṃ datvā gandhakuṭiṃ pāvisi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, tassa nāma licchavirañño tāva abhirūpassa tādisā bhariyā thūlaṅgapaccaṅgā anākappasampannā, kathaṃ so tāya saddhiṃ abhiramatī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, esa idāneva, pubbepi thūlasarīrāya eva itthiyā saddhiṃ abhiramī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တသ္သ အမစ္စော အဟောသိ။ အထေကာ ဇနပဒိတ္ထီ ထူလသရီရာ အနာကပ္ပသမ္ပန္နာ ဘတိံ ကုရုမာနာ ရာဇင္ဂဏသ္သ အဝိဒူရေန ဂစ္ဆမာနာ သရီရဝဠဉ္ဇပီဠိတာ ဟုတ္ဝာ နိဝတ္ထသာဋကေန သရီရံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ နိသီဒိတ္ဝာ သရီရဝဠဉ္ဇံ မုဉ္စိတ္ဝာ ခိပ္ပမေဝ ဥဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဗာရာဏသိရာဇာ ဝာတပာနေန ရာဇင္ဂဏံ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသ္ဝာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဧဝရူပေ အင္ဂဏဋ္ဌာနေ သရီရဝဠဉ္ဇံ မုဉ္စမာနာ ဟိရောတ္တပ္ပံ အပ္ပဟာယ နိဝာသနေနေဝ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတ္ဝာ သရီရဝဠဉ္ဇံ မောစေတ္ဝာ ခိပ္ပံ ဥဋ္ဌိတာ, ဣမာယ နိရောဂာယ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဧတိသ္သာ ဝတ္ထု ဝိသဒံ ဘဝိသ္သတိ, ဝိသဒေ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ ဧကော ပုတ္တော လဗ္ဘမာနော ဝိသဒော ပုညဝာ ဘဝိသ္သတိ, ဣမံ မယာ အဂ္ဂမဟေသိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တသ္သာ အပရိဂ္ဂဟိတဘာဝံ ဉတ္ဝာ အာဟရာပေတ္ဝာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ အဒာသိ။ သာ တသ္သ ပိယာ အဟောသိ မနာပာ, န စိရသ္သေဝ ဧကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သော ပနသ္သာ ပုတ္တော စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အဟောသိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa amacco ahosi. Athekā janapaditthī thūlasarīrā anākappasampannā bhatiṃ kurumānā rājaṅgaṇassa avidūrena gacchamānā sarīravaḷañjapīḷitā hutvā nivatthasāṭakena sarīraṃ paṭicchādetvā nisīditvā sarīravaḷañjaṃ muñcitvā khippameva uṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe bārāṇasirājā vātapānena rājaṅgaṇaṃ olokento taṃ disvā cintesi ‘‘ayaṃ evarūpe aṅgaṇaṭṭhāne sarīravaḷañjaṃ muñcamānā hirottappaṃ appahāya nivāsaneneva paṭicchannā hutvā sarīravaḷañjaṃ mocetvā khippaṃ uṭṭhitā, imāya nirogāya bhavitabbaṃ, etissā vatthu visadaṃ bhavissati, visade pana vatthusmiṃ eko putto labbhamāno visado puññavā bhavissati, imaṃ mayā aggamahesiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. So tassā apariggahitabhāvaṃ ñatvā āharāpetvā aggamahesiṭṭhānaṃ adāsi. Sā tassa piyā ahosi manāpā, na cirasseva ekaṃ puttaṃ vijāyi. So panassā putto cakkavattī rājā ahosi.
ဗောဓိသတ္တော တသ္သာ သမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ တထာရူပံ ဝစနောကာသံ လဘိတ္ဝာ ‘‘ဒေဝ, သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကံ နာမ သိပ္ပံ ကသ္မာ န သိက္ခိတဗ္ဗံ, ယတ္ရ ဟိ နာမာယံ မဟာပုညာ ဟိရောတ္တပ္ပံ အပ္ပဟာယ ပဋိစ္ဆန္နာကာရေန သရီရဝဠဉ္ဇံ ကုရုမာနာ တုမ္ဟေ အာရာဓေတ္ဝာ ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တာ’’တိ ဝတ္ဝာ သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကာနံ သိပ္ပာနံ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ဣမံ ဂာထမာဟ –
Bodhisatto tassā sampattiṃ disvā tathārūpaṃ vacanokāsaṃ labhitvā ‘‘deva, sikkhitabbayuttakaṃ nāma sippaṃ kasmā na sikkhitabbaṃ, yatra hi nāmāyaṃ mahāpuññā hirottappaṃ appahāya paṭicchannākārena sarīravaḷañjaṃ kurumānā tumhe ārādhetvā evarūpaṃ sampattiṃ pattā’’ti vatvā sikkhitabbayuttakānaṃ sippānaṃ vaṇṇaṃ kathento imaṃ gāthamāha –
၁၀၈.
108.
‘‘သိက္ခေယ္ယ သိက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ သန္တိ သစ္ဆန္ဒိနော ဇနာ။
‘‘Sikkheyya sikkhitabbāni, santi sacchandino janā;
ဗာဟိယာ ဟိ သုဟန္နေန၊ ရာဇာနမဘိရာဓယီ’’တိ။
Bāhiyā hi suhannena, rājānamabhirādhayī’’ti.
တတ္ထ သန္တိ သစ္ဆန္ဒိနော ဇနာတိ တေသု တေသု သိပ္ပေသု သစ္ဆန္ဒာ ဇနာ အတ္ထိယေဝ။ ဗာဟိယာတိ ဗဟိဇနပဒေ ဇာတာ သံဝဍ္ဎာ ဣတ္ထီ။ သုဟန္နေနာတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ အပ္ပဟာယ ပဋိစ္ဆန္နေနာကာရေန ဟန္နံ သုဟန္နံ နာမ, တေန သုဟန္နေန။ ရာဇာနမဘိရာဓယီတိ ဒေဝံ အဘိရာဓယိတ္ဝာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တာတိ။ ဧဝံ မဟာသတ္တော သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကာနံ သိပ္ပာနံ ဂုဏံ ကထေသိ။
Tattha santi sacchandino janāti tesu tesu sippesu sacchandā janā atthiyeva. Bāhiyāti bahijanapade jātā saṃvaḍḍhā itthī. Suhannenāti hirottappaṃ appahāya paṭicchannenākārena hannaṃ suhannaṃ nāma, tena suhannena. Rājānamabhirādhayīti devaṃ abhirādhayitvā imaṃ sampattiṃ pattāti. Evaṃ mahāsatto sikkhitabbayuttakānaṃ sippānaṃ guṇaṃ kathesi.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ ဇယမ္ပတိကာ ဧတရဟိပိ ဇယမ္ပတိကာဝ, ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā jayampatikā etarahipi jayampatikāva, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.
ဗာဟိယဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။
Bāhiyajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၁၀၈. ဗာဟိယဇာတကံ • 108. Bāhiyajātakaṃ