| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
5. බහුධාතුකසුත්‌තං
5. Bahudhātukasuttaṃ
124. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තත්‍ර ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘භික්‌ඛවො’’ති. ‘‘භදන්‌තෙ’’ති තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
124. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘යානි කානිචි, භික්‌ඛවෙ, භයානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බානි තානි බාලතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නො පණ්‌ඩිතතො; යෙ කෙචි උපද්‌දවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බෙ තෙ බාලතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නො පණ්‌ඩිතතො; යෙ කෙචි උපසග්‌ගා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බෙ තෙ බාලතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නො පණ්‌ඩිතතො. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ , නළාගාරා වා තිණාගාරා වා අග්‌ගි මුත්‌තො 1 කූටාගාරානිපි දහති උල්‌ලිත්‌තාවලිත්‌තානි නිවාතානි ඵුසිතග්‌ගළානි පිහිතවාතපානානි; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යානි කානිචි භයානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බානි තානි බාලතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නො පණ්‌ඩිතතො; යෙ කෙචි උපද්‌දවා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බෙ තෙ බාලතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නො පණ්‌ඩිතතො; යෙ කෙචි උපසග්‌ගා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බෙ තෙ බාලතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, නො පණ්‌ඩිතතො. ඉති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සප්‌පටිභයො බාලො, අප්‌පටිභයො පණ්‌ඩිතො; සඋපද්‌දවො බාලො, අනුපද්‌දවො පණ්‌ඩිතො; සඋපසග්‌ගො බාලො, අනුපසග්‌ගො පණ්‌ඩිතො. නත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතතො භයං, නත්‌ථි පණ්‌ඩිතතො උපද්‌දවො, නත්‌ථි පණ්‌ඩිතතො උපසග්‌ගො. තස්‌මාතිහ, භික්‌ඛවෙ, ‘පණ්‌ඩිතා භවිස්‌සාම වීමංසකා’ති – එවඤ්‌හි වො, භික්‌ඛවෙ, සික්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති.
‘‘Yāni kānici, bhikkhave, bhayāni uppajjanti sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato; ye keci upaddavā uppajjanti sabbe te bālato uppajjanti, no paṇḍitato; ye keci upasaggā uppajjanti sabbe te bālato uppajjanti, no paṇḍitato. Seyyathāpi, bhikkhave , naḷāgārā vā tiṇāgārā vā aggi mutto 2 kūṭāgārānipi dahati ullittāvalittāni nivātāni phusitaggaḷāni pihitavātapānāni; evameva kho, bhikkhave, yāni kānici bhayāni uppajjanti sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato; ye keci upaddavā uppajjanti sabbe te bālato uppajjanti, no paṇḍitato; ye keci upasaggā uppajjanti sabbe te bālato uppajjanti, no paṇḍitato. Iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito; saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito; saupasaggo bālo, anupasaggo paṇḍito. Natthi, bhikkhave, paṇḍitato bhayaṃ, natthi paṇḍitato upaddavo, natthi paṇḍitato upasaggo. Tasmātiha, bhikkhave, ‘paṇḍitā bhavissāma vīmaṃsakā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti.
එවං වුත්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කිත්‌තාවතා නු ඛො, භන්‌තෙ, පණ්‌ඩිතො භික්‌ඛු ‘වීමංසකො’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘යතො ඛො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු ධාතුකුසලො ච හොති, ආයතනකුසලො ච හොති, පටිච්‌චසමුප්‌පාදකුසලො ච හොති, ඨානාඨානකුසලො ච හොති – එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, පණ්‌ඩිතො භික්‌ඛු ‘වීමංසකො’ති අලං වචනායා’’ති.
Evaṃ vutte, āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito bhikkhu ‘vīmaṃsako’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Yato kho, ānanda, bhikkhu dhātukusalo ca hoti, āyatanakusalo ca hoti, paṭiccasamuppādakusalo ca hoti, ṭhānāṭhānakusalo ca hoti – ettāvatā kho, ānanda, paṇḍito bhikkhu ‘vīmaṃsako’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
125. ‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘අට්‌ඨාරස ඛො ඉමා, ආනන්‌ද, ධාතුයො – චක්‌ඛුධාතු, රූපධාතු, චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතු; සොතධාතු, සද්‌දධාතු, සොතවිඤ්‌ඤාණධාතු; ඝානධාතු, ගන්‌ධධාතු, ඝානවිඤ්‌ඤාණධාතු; ජිව්‌හාධාතු, රසධාතු, ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤාණධාතු; කායධාතු, ඵොට්‌ඨබ්‌බධාතු, කායවිඤ්‌ඤාණධාතු; මනොධාතු, ධම්‌මධාතු, මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු. ඉමා ඛො, ආනන්‌ද, අට්‌ඨාරස ධාතුයො යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතාපි ඛො, ආනන්‌ද, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
125. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Aṭṭhārasa kho imā, ānanda, dhātuyo – cakkhudhātu, rūpadhātu, cakkhuviññāṇadhātu; sotadhātu, saddadhātu, sotaviññāṇadhātu; ghānadhātu, gandhadhātu, ghānaviññāṇadhātu; jivhādhātu, rasadhātu, jivhāviññāṇadhātu; kāyadhātu, phoṭṭhabbadhātu, kāyaviññāṇadhātu; manodhātu, dhammadhātu, manoviññāṇadhātu. Imā kho, ānanda, aṭṭhārasa dhātuyo yato jānāti passati – ettāvatāpi kho, ānanda, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘සියා පන, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤොපි පරියායො, යථා ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘සියා, ආනන්‌ද. ඡයිමා, ආනන්‌ද, ධාතුයො – පථවීධාතු, ආපොධාතු, තෙජොධාතු, වායොධාතු, ආකාසධාතු, විඤ්‌ඤාණධාතු. ඉමා ඛො, ආනන්‌ද, ඡ ධාතුයො යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතාපි ඛො, ආනන්‌ද, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘Siyā pana, bhante, aññopi pariyāyo, yathā ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Siyā, ānanda. Chayimā, ānanda, dhātuyo – pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu. Imā kho, ānanda, cha dhātuyo yato jānāti passati – ettāvatāpi kho, ānanda, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘සියා පන, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤොපි පරියායො, යථා ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘සියා, ආනන්‌ද. ඡයිමා, ආනන්‌ද, ධාතුයො – සුඛධාතු , දුක්‌ඛධාතු, සොමනස්‌සධාතු, දොමනස්‌සධාතු, උපෙක්‌ඛාධාතු, අවිජ්‌ජාධාතු. ඉමා ඛො, ආනන්‌ද, ඡ ධාතුයො යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතාපි ඛො, ආනන්‌ද, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘Siyā pana, bhante, aññopi pariyāyo, yathā ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Siyā, ānanda. Chayimā, ānanda, dhātuyo – sukhadhātu , dukkhadhātu, somanassadhātu, domanassadhātu, upekkhādhātu, avijjādhātu. Imā kho, ānanda, cha dhātuyo yato jānāti passati – ettāvatāpi kho, ānanda, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘සියා පන, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤොපි පරියායො, යථා ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘සියා, ආනන්‌ද. ඡයිමා, ආනන්‌ද, ධාතුයො – කාමධාතු, නෙක්‌ඛම්‌මධාතු, බ්‍යාපාදධාතු, අබ්‍යාපාදධාතු, විහිංසාධාතු , අවිහිංසාධාතු. ඉමා ඛො, ආනන්‌ද, ඡ ධාතුයො යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතාපි ඛො, ආනන්‌ද, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘Siyā pana, bhante, aññopi pariyāyo, yathā ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Siyā, ānanda. Chayimā, ānanda, dhātuyo – kāmadhātu, nekkhammadhātu, byāpādadhātu, abyāpādadhātu, vihiṃsādhātu , avihiṃsādhātu. Imā kho, ānanda, cha dhātuyo yato jānāti passati – ettāvatāpi kho, ānanda, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘සියා පන, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤොපි පරියායො, යථා ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘සියා, ආනන්‌ද. තිස්‌සො ඉමා, ආනන්‌ද, ධාතුයො – කාමධාතු, රූපධාතු, අරූපධාතු. ඉමා ඛො, ආනන්‌ද, තිස්‌සො ධාතුයො යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතාපි ඛො, ආනන්‌ද, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘Siyā pana, bhante, aññopi pariyāyo, yathā ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Siyā, ānanda. Tisso imā, ānanda, dhātuyo – kāmadhātu, rūpadhātu, arūpadhātu. Imā kho, ānanda, tisso dhātuyo yato jānāti passati – ettāvatāpi kho, ānanda, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘සියා පන, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤොපි පරියායො, යථා ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘සියා, ආනන්‌ද. ද්‌වෙ ඉමා, ආනන්‌ද, ධාතුයො – සඞ්‌ඛතාධාතු, අසඞ්‌ඛතාධාතු. ඉමා ඛො, ආනන්‌ද, ද්‌වෙ ධාතුයො යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතාපි ඛො, ආනන්‌ද, ‘ධාතුකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘Siyā pana, bhante, aññopi pariyāyo, yathā ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Siyā, ānanda. Dve imā, ānanda, dhātuyo – saṅkhatādhātu, asaṅkhatādhātu. Imā kho, ānanda, dve dhātuyo yato jānāti passati – ettāvatāpi kho, ānanda, ‘dhātukusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
126. ‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, ‘ආයතනකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘ඡ ඛො පනිමානි, ආනන්‌ද, අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරානි ආයතනානි – චක්‌ඛුචෙව රූපා ච සොතඤ්‌ච සද්‌දා ච ඝානඤ්‌ච ගන්‌ධා ච ජිව්‌හා ච රසා ච කායො ච ඵොට්‌ඨබ්‌බා ච මනො ච ධම්‌මා ච. ඉමානි ඛො, ආනන්‌ද, ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරානි ආයතනානි යතො ජානාති පස්‌සති – එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, ‘ආයතනකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
126. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, ‘āyatanakusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Cha kho panimāni, ānanda, ajjhattikabāhirāni āyatanāni – cakkhuceva rūpā ca sotañca saddā ca ghānañca gandhā ca jivhā ca rasā ca kāyo ca phoṭṭhabbā ca mano ca dhammā ca. Imāni kho, ānanda, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni yato jānāti passati – ettāvatā kho, ānanda, ‘āyatanakusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, ‘පටිච්‌චසමුප්‌පාදකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘ඉධානන්‌ද, භික්‌ඛු එවං පජානාති – ‘ඉමස්‌මිං සති ඉදං හොති, ඉමස්‌සුප්‌පාදා ඉදං උප්‌පජ්‌ජති, ඉමස්‌මිං අසති ඉදං න හොති, ඉමස්‌ස නිරොධා ඉදං නිරුජ්‌ඣති, යදිදං – අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා, සඞ්‌ඛාරපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්‌චයා සළායතනං, සළායතනපච්‌චයා ඵස්‌සො, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා, වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා, තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදානං, උපාදානපච්‌චයා භවො , භවපච්‌චයා ජාති, ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සූපායාසා සම්‌භවන්‌ති. එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සමුදයො හොති. අවිජ්‌ජායත්‌වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා සඞ්‌ඛාරනිරොධො, සඞ්‌ඛාරනිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධො, විඤ්‌ඤාණනිරොධා නාමරූපනිරොධො, නාමරූපනිරොධා සළායතනනිරොධො, සළායතනනිරොධා ඵස්‌සනිරොධො, ඵස්‌සනිරොධා වෙදනානිරොධො, වෙදනානිරොධා තණ්‌හානිරොධො, තණ්‌හානිරොධා උපාදානනිරොධො, උපාදානනිරොධා භවනිරොධො, භවනිරොධා ජාතිනිරොධො, ජාතිනිරොධා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සූපායාසා නිරුජ්‌ඣන්‌ති. එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස නිරොධො හොති’. එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, ‘පටිච්‌චසමුප්‌පාදකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘Kittāvatā pana, bhante, ‘paṭiccasamuppādakusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Idhānanda, bhikkhu evaṃ pajānāti – ‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati, imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo , bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti’. Ettāvatā kho, ānanda, ‘paṭiccasamuppādakusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
127. ‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, ‘ඨානාඨානකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති? ‘‘ඉධානන්‌ද, භික්‌ඛු ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො කඤ්‌චි 3 සඞ්‌ඛාරං නිච්‌චතො උපගච්‌ඡෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො කඤ්‌චි සඞ්‌ඛාරං නිච්‌චතො උපගච්‌ඡෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො කඤ්‌චි සඞ්‌ඛාරං සුඛතො උපගච්‌ඡෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො කඤ්‌චි සඞ්‌ඛාරං සුඛතො උපගච්‌ඡෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො කඤ්‌චි ධම්‌මං අත්‌තතො උපගච්‌ඡෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති, ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො කඤ්‌චි ධම්‌මං අත්‌තතො උපගච්‌ඡෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති.
127. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, ‘ṭhānāṭhānakusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti? ‘‘Idhānanda, bhikkhu ‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci 4 saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ sukhato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano kañci saṅkhāraṃ sukhato upagaccheyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti, ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti.
128. ‘‘‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො මාතරං ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො මාතරං ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො පිතරං ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය…පෙ.… අරහන්‌තං ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො දුට්‌ඨචිත්‌තො තථාගතස්‌ස ලොහිතං උප්‌පාදෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො දුට්‌ඨචිත්‌තො තථාගතස්‌ස ලොහිතං උප්‌පාදෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො සඞ්‌ඝං භින්‌දෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො සඞ්‌ඝං භින්‌දෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො පුග්‌ගලො අඤ්‌ඤං සත්‌ථාරං උද්‌දිසෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුථුජ්‌ජනො අඤ්‌ඤං සත්‌ථාරං උද්‌දිසෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති.
128. ‘‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo mātaraṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano mātaraṃ jīvitā voropeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo pitaraṃ jīvitā voropeyya…pe… arahantaṃ jīvitā voropeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo duṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano duṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano saṅghaṃ bhindeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ diṭṭhisampanno puggalo aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puthujjano aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti.
129. ‘‘‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං එකිස්‌සා ලොකධාතුයා ද්‌වෙ අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා අපුබ්‌බං අචරිමං උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං එකිස්‌සා ලොකධාතුයා එකො අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං එකිස්‌සා ලොකධාතුයා ද්‌වෙ රාජානො චක්‌කවත්‌තිනො අපුබ්‌බං අචරිමං උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං එකිස්‌සා ලොකධාතුයා එකො රාජා චක්‌කවත්‌තී උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති.
129. ‘‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ ekissā lokadhātuyā eko arahaṃ sammāsambuddho uppajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve rājāno cakkavattino apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ ekissā lokadhātuyā eko rājā cakkavattī uppajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti.
130. ‘‘‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං ඉත්‌ථී අරහං අස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො , නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුරිසො අරහං අස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං ඉත්‌ථී රාජා අස්‌ස චක්‌කවත්‌තී, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුරිසො රාජා අස්‌ස චක්‌කවත්‌තී, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං ඉත්‌ථී සක්‌කත්‌තං කරෙය්‍ය … මාරත්‌තං කරෙය්‍ය… බ්‍රහ්‌මත්‌තං කරෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං පුරිසො සක්‌කත්‌තං කරෙය්‍ය… මාරත්‌තං කරෙය්‍ය… බ්‍රහ්‌මත්‌තං කරෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති.
130. ‘‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddho , netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puriso arahaṃ assa sammāsambuddho, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puriso rājā assa cakkavattī, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī sakkattaṃ kareyya … mārattaṃ kareyya… brahmattaṃ kareyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ puriso sakkattaṃ kareyya… mārattaṃ kareyya… brahmattaṃ kareyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti.
131. ‘‘‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං කායදුච්‌චරිතස්‌ස ඉට්‌ඨො කන්‌තො මනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං කායදුච්‌චරිතස්‌ස අනිට්‌ඨො අකන්‌තො අමනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං වචීදුච්‌චරිතස්‌ස…පෙ.… යං මනොදුච්‌චරිතස්‌ස ඉට්‌ඨො කන්‌තො මනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං වචීදුච්‌චරිතස්‌ස…පෙ.… යං මනොදුච්‌චරිතස්‌ස අනිට්‌ඨො අකන්‌තො අමනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතීති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං කායසුචරිතස්‌ස අනිට්‌ඨො අකන්‌තො අමනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං කායසුචරිතස්‌ස ඉට්‌ඨො කන්‌තො මනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං වචීසුචරිතස්‌ස…පෙ.… යං මනොසුචරිතස්‌ස අනිට්‌ඨො අකන්‌තො අමනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං වචීසුචරිතස්‌ස…පෙ.… යං මනොසුචරිතස්‌ස ඉට්‌ඨො කන්‌තො මනාපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති.
131. ‘‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyaduccaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyaduccaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīduccaritassa…pe… yaṃ manoduccaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīduccaritassa…pe… yaṃ manoduccaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatīti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyasucaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyasucaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīsucaritassa…pe… yaṃ manosucaritassa aniṭṭho akanto amanāpo vipāko nibbatteyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīsucaritassa…pe… yaṃ manosucaritassa iṭṭho kanto manāpo vipāko nibbatteyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti.
‘‘‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං කායදුච්‌චරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං කායදුච්‌චරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං වචීදුච්‌චරිතසමඞ්‌ගී…පෙ.… යං මනොදුච්‌චරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං වචීදුච්‌චරිතසමඞ්‌ගී…පෙ.… යං මනොදුච්‌චරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං කායසුචරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං කායසුචරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. ‘අට්‌ඨානමෙතං අනවකාසො යං වචීසුචරිතසමඞ්‌ගී…පෙ.… යං මනොසුචරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති පජානාති; ‘ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං වචීසුචරිතසමඞ්‌ගී…පෙ.… යං මනොසුචරිතසමඞ්‌ගී තංනිදානා තප්‌පච්‌චයා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජෙය්‍ය, ඨානමෙතං විජ්‌ජතී’ති පජානාති. එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, ‘ඨානාඨානකුසලො භික්‌ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති.
‘‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyaduccaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyaduccaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīduccaritasamaṅgī…pe… yaṃ manoduccaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīduccaritasamaṅgī…pe… yaṃ manoduccaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyasucaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ kāyasucaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. ‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ vacīsucaritasamaṅgī…pe… yaṃ manosucaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti pajānāti; ‘ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ vacīsucaritasamaṅgī…pe… yaṃ manosucaritasamaṅgī taṃnidānā tappaccayā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, ṭhānametaṃ vijjatī’ti pajānāti. Ettāvatā kho, ānanda, ‘ṭhānāṭhānakusalo bhikkhū’ti alaṃ vacanāyā’’ti.
132. එවං වුත්‌තෙ ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අච්‌ඡරියං, භන්‌තෙ, අබ්‌භුතං, භන්‌තෙ! කොනාමො අයං, භන්‌තෙ, ධම්‌මපරියායො’’ති? ‘‘තස්‌මාතිහ ත්‌වං, ආනන්‌ද, ඉමං ධම්‌මපරියායං ‘බහුධාතුකො’තිපි නං ධාරෙහි, ‘චතුපරිවට්‌ටො’තිපි නං ධාරෙහි, ‘ධම්‌මාදාසො’තිපි නං ධාරෙහි, ‘අමතදුන්‌දුභී’තිපි 5 නං ධාරෙහි, ‘අනුත්‌තරො සඞ්‌ගාමවිජයො’තිපි නං ධාරෙහී’’ති.
132. Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Konāmo ayaṃ, bhante, dhammapariyāyo’’ti? ‘‘Tasmātiha tvaṃ, ānanda, imaṃ dhammapariyāyaṃ ‘bahudhātuko’tipi naṃ dhārehi, ‘catuparivaṭṭo’tipi naṃ dhārehi, ‘dhammādāso’tipi naṃ dhārehi, ‘amatadundubhī’tipi 6 naṃ dhārehi, ‘anuttaro saṅgāmavijayo’tipi naṃ dhārehī’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
බහුධාතුකසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං පඤ්‌චමං.
Bahudhātukasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 5. බහුධාතුකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bahudhātukasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 5. බහුධාතුකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bahudhātukasuttavaṇṇanā
