Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
൫. ബഹുധാതുകസുത്തവണ്ണനാ
5. Bahudhātukasuttavaṇṇanā
൧൨൪. ഏവം മേ സുതന്തി ബഹുധാതുകസുത്തം. തത്ഥ ഭയാനീതിആദീസു ഭയന്തി ചിത്തുത്രാസോ. ഉപദ്ദവോതി അനേകഗ്ഗതാകാരോ. ഉപസഗ്ഗോതി ഉപസട്ഠാകാരോ തത്ഥ തത്ഥ ലഗ്ഗനാകാരോ. തേസം ഏവം നാനത്തം വേദിതബ്ബം – പബ്ബതാദിവിസമനിസ്സിതാ ചോരാ ജനപദവാസീനം പേസേന്തി ‘‘മയം അസുകദിവസേ നാമ തുമ്ഹാകം ഗാമം പഹരിസ്സാമാ’’തി. തം പവത്തിം സുതകാലതോ പട്ഠായ ഭയം സന്താസം ആപജ്ജന്തി. അയം ചിത്തുത്രാസോ നാമ. ‘‘ഇധ നോ ചോരാ കുപിതാ അനത്ഥമ്പി ആവഹേയ്യു’’ന്തി ഹത്ഥസാരം ഗഹേത്വാ ദ്വിപദചതുപ്പദേഹി സദ്ധിം അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ തത്ഥ തത്ഥ ഭൂമിയം നിപജ്ജന്തി, ഡംസമകസാദീഹി ഖജ്ജമാനാ ഗുമ്ബന്തരാനി പവിസന്തി, ഖാണുകണ്ടകേ മദ്ദന്തി. തേസം ഏവം വിചരന്താനം വിക്ഖിത്തഭാവോ അനേകഗ്ഗതാകാരോ നാമ. തതോ ചോരേസു യഥാവുത്തേ ദിവസേ അനാഗച്ഛന്തേസു ‘‘തുച്ഛകസാസനം തം ഭവിസ്സതി, ഗാമം പവിസിസ്സാമാ’’തി സപരിക്ഖാരാ ഗാമം പവിസന്തി, അഥ തേസം പവിട്ഠഭാവം ഞത്വാ ഗാമം പരിവാരേത്വാ ദ്വാരേ അഗ്ഗിം ദത്വാ മനുസ്സേ ഘാതേത്വാ ചോരാ സബ്ബം വിഭവം വിലുമ്പേത്വാ ഗച്ഛന്തി. തേസു ഘാതിതാവസേസാ അഗ്ഗിം നിബ്ബാപേത്വാ കോട്ഠച്ഛായഭിത്തിച്ഛായാദീസു തത്ഥ തത്ഥ ലഗ്ഗിത്വാ നിസീദന്തി നട്ഠം അനുസോചമാനാ. അയം ഉപസട്ഠാകാരോ ലഗ്ഗനാകാരോ നാമ.
124.Evaṃme sutanti bahudhātukasuttaṃ. Tattha bhayānītiādīsu bhayanti cittutrāso. Upaddavoti anekaggatākāro. Upasaggoti upasaṭṭhākāro tattha tattha lagganākāro. Tesaṃ evaṃ nānattaṃ veditabbaṃ – pabbatādivisamanissitā corā janapadavāsīnaṃ pesenti ‘‘mayaṃ asukadivase nāma tumhākaṃ gāmaṃ paharissāmā’’ti. Taṃ pavattiṃ sutakālato paṭṭhāya bhayaṃ santāsaṃ āpajjanti. Ayaṃ cittutrāso nāma. ‘‘Idha no corā kupitā anatthampi āvaheyyu’’nti hatthasāraṃ gahetvā dvipadacatuppadehi saddhiṃ araññaṃ pavisitvā tattha tattha bhūmiyaṃ nipajjanti, ḍaṃsamakasādīhi khajjamānā gumbantarāni pavisanti, khāṇukaṇṭake maddanti. Tesaṃ evaṃ vicarantānaṃ vikkhittabhāvo anekaggatākāro nāma. Tato coresu yathāvutte divase anāgacchantesu ‘‘tucchakasāsanaṃ taṃ bhavissati, gāmaṃ pavisissāmā’’ti saparikkhārā gāmaṃ pavisanti, atha tesaṃ paviṭṭhabhāvaṃ ñatvā gāmaṃ parivāretvā dvāre aggiṃ datvā manusse ghātetvā corā sabbaṃ vibhavaṃ vilumpetvā gacchanti. Tesu ghātitāvasesā aggiṃ nibbāpetvā koṭṭhacchāyabhitticchāyādīsu tattha tattha laggitvā nisīdanti naṭṭhaṃ anusocamānā. Ayaṃ upasaṭṭhākāro lagganākāro nāma.
നളാഗാരാതി നളേഹി പരിച്ഛന്നാ അഗാരാ, സേസസമ്ഭാരാ പനേത്ഥ രുക്ഖമയാ ഹോന്തി. തിണാഗാരേപി ഏസേവ നയോ. ബാലതോ ഉപ്പജ്ജന്തീതി ബാലമേവ നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജന്തി. ബാലോ ഹി അപണ്ഡിതപുരിസോ രജ്ജം വാ ഉപരജ്ജം വാ അഞ്ഞം വാ പന മഹന്തം ഠാനം പത്ഥേന്തോ കതിപയേ അത്തനാ സദിസേ വിധവാപുത്തേ മഹാധുത്തേ ഗഹേത്വാ ‘‘ഏഥ അഹം തുമ്ഹേ ഇസ്സരേ കരിസ്സാമീ’’തി പബ്ബതഗഹനാദീനി നിസ്സായ അന്തന്തേ ഗാമേ പഹരന്തോ ദാമരികഭാവം ജാനാപേത്വാ അനുപുബ്ബേന നിഗമേപി ജനപദേപി പഹരതി, മനുസ്സാ ഗേഹാനി ഛഡ്ഡേത്വാ ഖേമന്തട്ഠാനം പത്ഥയമാനാ പക്കമന്തി, തേ നിസ്സായ വസന്താ ഭിക്ഖൂപി ഭിക്ഖുനിയോപി അത്തനോ അത്തനോ വസനട്ഠാനാനി പഹായ പക്കമന്തി. ഗതഗതട്ഠാനേ ഭിക്ഖാപി സേനാസനമ്പി ദുല്ലഭം ഹോതി. ഏവം ചതുന്നം പരിസാനം ഭയം ആഗതമേവ ഹോതി. പബ്ബജിതേസുപി ദ്വേ ബാലാ ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞമഞ്ഞം വിവാദം പട്ഠപേത്വാ ചോദനം ആരഭന്തി . ഇതി കോസമ്ബിവാസികാനം വിയ മഹാകലഹോ ഉപ്പജ്ജതി, ചതുന്നം പരിസാനം ഭയം ആഗതമേവ ഹോതീതി ഏവം യാനി കാനിചി ഭയാനി ഉപ്പജ്ജന്തി, സബ്ബാനി താനി ബാലതോ ഉപ്പജ്ജന്തീതി വേദിതബ്ബാനി.
Naḷāgārāti naḷehi paricchannā agārā, sesasambhārā panettha rukkhamayā honti. Tiṇāgārepi eseva nayo. Bālato uppajjantīti bālameva nissāya uppajjanti. Bālo hi apaṇḍitapuriso rajjaṃ vā uparajjaṃ vā aññaṃ vā pana mahantaṃ ṭhānaṃ patthento katipaye attanā sadise vidhavāputte mahādhutte gahetvā ‘‘etha ahaṃ tumhe issare karissāmī’’ti pabbatagahanādīni nissāya antante gāme paharanto dāmarikabhāvaṃ jānāpetvā anupubbena nigamepi janapadepi paharati, manussā gehāni chaḍḍetvā khemantaṭṭhānaṃ patthayamānā pakkamanti, te nissāya vasantā bhikkhūpi bhikkhuniyopi attano attano vasanaṭṭhānāni pahāya pakkamanti. Gatagataṭṭhāne bhikkhāpi senāsanampi dullabhaṃ hoti. Evaṃ catunnaṃ parisānaṃ bhayaṃ āgatameva hoti. Pabbajitesupi dve bālā bhikkhū aññamaññaṃ vivādaṃ paṭṭhapetvā codanaṃ ārabhanti . Iti kosambivāsikānaṃ viya mahākalaho uppajjati, catunnaṃ parisānaṃ bhayaṃ āgatameva hotīti evaṃ yāni kānici bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjantīti veditabbāni.
ഏതദവോചാതി ഭഗവതാ ധമ്മദേസനാ മത്ഥകം അപാപേത്വാവ നിട്ഠാപിതാ. യംനൂനാഹം ദസബലം പുച്ഛിത്വാ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണേനേവസ്സ ദേസനായ പാരിപൂരിം കരേയ്യന്തി ചിന്തേത്വാ ഏതം ‘‘കിത്താവതാ നു ഖോ, ഭന്തേ’’തിആദിവചനം അവോച.
Etadavocāti bhagavatā dhammadesanā matthakaṃ apāpetvāva niṭṭhāpitā. Yaṃnūnāhaṃ dasabalaṃ pucchitvā sabbaññutaññāṇenevassa desanāya pāripūriṃ kareyyanti cintetvā etaṃ ‘‘kittāvatā nu kho, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
൧൨൫. അട്ഠാരസസു ധാതൂസു അഡ്ഢേകാദസധാതുയോ രൂപപരിഗ്ഗഹോ, അഡ്ഢട്ഠമകധാതുയോ അരൂപപരിഗ്ഗഹോതി രൂപാരൂപപരിഗ്ഗഹോവ കഥിതോ. സബ്ബാപി ഖന്ധവസേന പഞ്ചക്ഖന്ധാ ഹോന്തി. പഞ്ചപി ഖന്ധാ ദുക്ഖസച്ചം, തേസം സമുട്ഠാപികാ തണ്ഹാ സമുദയസച്ചം, ഉഭിന്നം അപ്പവത്തി നിരോധസച്ചം, നിരോധപജാനനാ പടിപദാ മഗ്ഗസച്ചം. ഇതി ചതുസച്ചകമ്മട്ഠാനം ഏകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിഗ്ഗമനം മത്ഥകം പാപേത്വാ കഥിതം ഹോതി. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരതോ പനേതാ ധാതുയോ വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ കഥിതാവ. ജാനാതി പസ്സതീതി സഹ വിപസ്സനായ മഗ്ഗോ വുത്തോ.
125. Aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggaho, aḍḍhaṭṭhamakadhātuyo arūpapariggahoti rūpārūpapariggahova kathito. Sabbāpi khandhavasena pañcakkhandhā honti. Pañcapi khandhā dukkhasaccaṃ, tesaṃ samuṭṭhāpikā taṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā maggasaccaṃ. Iti catusaccakammaṭṭhānaṃ ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetā dhātuyo visuddhimagge kathitāva. Jānāti passatīti saha vipassanāya maggo vutto.
പഥവീധാതുആദയോ സവിഞ്ഞാണകകായം സുഞ്ഞതോ നിസ്സത്തതോ ദസ്സേതും വുത്താ. താപി പുരിമാഹി അട്ഠാരസഹി ധാതൂഹി പൂരേതബ്ബാ. പൂരേന്തേന വിഞ്ഞാണധാതുതോ നീഹരിത്വാ പൂരേതബ്ബാ. വിഞ്ഞാണധാതു ഹേസാ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണാദിവസേന ഛബ്ബിധാ ഹോതി. തത്ഥ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതുയാ പരിഗ്ഗഹിതായ തസ്സാ വത്ഥു ചക്ഖുധാതു, ആരമ്മണം രൂപധാതൂതി ദ്വേ ധാതുയോ പരിഗ്ഗഹിതാവ ഹോന്തി. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. മനോവിഞ്ഞാണധാതുയാ പന പരിഗ്ഗഹിതായ തസ്സാ പുരിമപച്ഛിമവസേന മനോധാതു, ആരമ്മണവസേന ധമ്മധാതൂതി ദ്വേ ധാതുയോ പരിഗ്ഗഹിതാവ ഹോന്തി. ഇതി ഇമാസു അട്ഠാരസസു ധാതൂസു അഡ്ഢേകാദസധാതുയോ രൂപപരിഗ്ഗഹോതി പുരിമനയേനേവ ഇദമ്പി ഏകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിഗ്ഗമനം മത്ഥകം പാപേത്വാ കഥിതം ഹോതി.
Pathavīdhātuādayo saviññāṇakakāyaṃ suññato nissattato dassetuṃ vuttā. Tāpi purimāhi aṭṭhārasahi dhātūhi pūretabbā. Pūrentena viññāṇadhātuto nīharitvā pūretabbā. Viññāṇadhātu hesā cakkhuviññāṇādivasena chabbidhā hoti. Tattha cakkhuviññāṇadhātuyā pariggahitāya tassā vatthu cakkhudhātu, ārammaṇaṃ rūpadhātūti dve dhātuyo pariggahitāva honti. Esa nayo sabbattha. Manoviññāṇadhātuyā pana pariggahitāya tassā purimapacchimavasena manodhātu, ārammaṇavasena dhammadhātūti dve dhātuyo pariggahitāva honti. Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
സുഖധാതൂതിആദീസു സുഖഞ്ച തം നിസ്സത്തസുഞ്ഞതട്ഠേന ധാതു ചാതി സുഖധാതു. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. ഏത്ഥ ച പുരിമാ ചതസ്സോ ധാതുയോ സപ്പടിപക്ഖവസേന ഗഹിതാ, പച്ഛിമാ ദ്വേ സരിക്ഖകവസേന. അവിഭൂതഭാവേന ഹി ഉപേക്ഖാധാതു അവിജ്ജാധാതുയാ സരിക്ഖാ. ഏത്ഥ ച സുഖദുക്ഖധാതൂസു പരിഗ്ഗഹിതാസു കായവിഞ്ഞാണധാതു പരിഗ്ഗഹിതാവ ഹോതി, സേസാസു പരിഗ്ഗഹിതാസു മനോവിഞ്ഞാണധാതു പരിഗ്ഗഹിതാവ ഹോതി. ഇമാപി ഛ ധാതുയോ ഹേട്ഠാ അട്ഠാരസഹിയേവ പൂരേതബ്ബാ. പൂരേന്തേന ഉപേക്ഖാധാതുതോ നീഹരിത്വാ പൂരേതബ്ബാ. ഇതി ഇമാസു അട്ഠാരസസു ധാതൂസു അഡ്ഢേകാദസധാതുയോ രൂപപരിഗ്ഗഹോതി പുരിമനയേനേവ ഇദമ്പി ഏകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിഗ്ഗമനം മത്ഥകം പാപേത്വാ കഥിതം ഹോതി.
Sukhadhātūtiādīsu sukhañca taṃ nissattasuññataṭṭhena dhātu cāti sukhadhātu. Esa nayo sabbattha. Ettha ca purimā catasso dhātuyo sappaṭipakkhavasena gahitā, pacchimā dve sarikkhakavasena. Avibhūtabhāvena hi upekkhādhātu avijjādhātuyā sarikkhā. Ettha ca sukhadukkhadhātūsu pariggahitāsu kāyaviññāṇadhātu pariggahitāva hoti, sesāsu pariggahitāsu manoviññāṇadhātu pariggahitāva hoti. Imāpi cha dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā. Pūrentena upekkhādhātuto nīharitvā pūretabbā. Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
കാമധാതുആദീനം ദ്വേധാവിതക്കേ (മ॰ നി॰ ൧.൨൦൬) കാമവിതക്കാദീസു വുത്തനയേനേവ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. അഭിധമ്മേപി ‘‘തത്ഥ കതമാ കാമധാതു, കാമപടിസംയുത്തോ തക്കോ വിതക്കോ’’തിആദിനാ (വിഭ॰ ൧൮൨) നയേനേവ ഏതാസം വിത്ഥാരോ ആഗതോയേവ. ഇമാപി ഛ ധാതുയോ ഹേട്ഠാ അട്ഠാരസഹിയേവ പൂരേതബ്ബാ. പൂരേന്തേന കാമധാതുതോ നീഹരിത്വാ പൂരേതബ്ബാ. ഇതി ഇമാസു അട്ഠാരസസു ധാതൂസു അഡ്ഢേകാദസധാതുയോ രൂപപരിഗ്ഗഹോതി പുരിമനയേനേവ ഇദമ്പി ഏകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിഗ്ഗമനം മത്ഥകം പാപേത്വാ കഥിതം ഹോതി.
Kāmadhātuādīnaṃ dvedhāvitakke (ma. ni. 1.206) kāmavitakkādīsu vuttanayeneva attho veditabbo. Abhidhammepi ‘‘tattha katamā kāmadhātu, kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko’’tiādinā (vibha. 182) nayeneva etāsaṃ vitthāro āgatoyeva. Imāpi cha dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā. Pūrentena kāmadhātuto nīharitvā pūretabbā. Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
കാമധാതുആദീസു പഞ്ച കാമാവചരക്ഖന്ധാ കാമധാതു നാമ, പഞ്ച രൂപാവചരക്ഖന്ധാ രൂപധാതു നാമ, ചത്താരോ അരൂപാവചരക്ഖന്ധാ അരൂപധാതു നാമ. അഭിധമ്മേ പന ‘‘തത്ഥ കതമാ കാമധാതു, ഹേട്ഠതോ അവീചിനിരയം പരിയന്തം കരിത്വാ’’തിആദിനാ (വിഭ॰ ൧൮൨) നയേന ഏതാസം വിത്ഥാരോ ആഗതോയേവ. ഇമാപി തിസ്സോ ധാതുയോ ഹേട്ഠാ അട്ഠാരസഹിയേവ പൂരേതബ്ബാ. പൂരേന്തേന കാമധാതുതോ നീഹരിത്വാ പൂരേതബ്ബാ. ഇതി ഇമാസു അട്ഠാരസസു ധാതൂസു അഡ്ഢേകാദസധാതുയോ രൂപപരിഗ്ഗഹോതി പുരിമനയേനേവ ഇദമ്പി ഏകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിഗ്ഗമനം മത്ഥകം പാപേത്വാ കഥിതം ഹോതി.
Kāmadhātuādīsu pañca kāmāvacarakkhandhā kāmadhātu nāma, pañca rūpāvacarakkhandhā rūpadhātu nāma, cattāro arūpāvacarakkhandhā arūpadhātu nāma. Abhidhamme pana ‘‘tattha katamā kāmadhātu, heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā’’tiādinā (vibha. 182) nayena etāsaṃ vitthāro āgatoyeva. Imāpi tisso dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā. Pūrentena kāmadhātuto nīharitvā pūretabbā. Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
സങ്ഖതാതി പച്ചയേഹി സമാഗന്ത്വാ കതാ, പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനമേതം അധിവചനം. ന സങ്ഖതാ അസങ്ഖതാ. നിബ്ബാനസ്സേതം അധിവചനം. ഇമാപി ദ്വേ ധാതുയോ ഹേട്ഠാ അട്ഠാരസഹിയേവ പൂരേതബ്ബാ. പൂരേന്തേന സങ്ഖതധാതുതോ നീഹരിത്വാ പൂരേതബ്ബാ. ഇതി ഇമാസു അട്ഠാരസസു ധാതൂസു അഡ്ഢേകാദസധാതുയോ രൂപപരിഗ്ഗഹോതി പുരിമനയേനേവ ഇദമ്പി ഏകസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിഗ്ഗമനം മത്ഥകം പാപേത്വാ കഥിതം ഹോതി.
Saṅkhatāti paccayehi samāgantvā katā, pañcannaṃ khandhānametaṃ adhivacanaṃ. Na saṅkhatā asaṅkhatā. Nibbānassetaṃ adhivacanaṃ. Imāpi dve dhātuyo heṭṭhā aṭṭhārasahiyeva pūretabbā. Pūrentena saṅkhatadhātuto nīharitvā pūretabbā. Iti imāsu aṭṭhārasasu dhātūsu aḍḍhekādasadhātuyo rūpapariggahoti purimanayeneva idampi ekassa bhikkhuno niggamanaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti.
൧൨൬. അജ്ഝത്തികബാഹിരാനീതി അജ്ഝത്തികാനി ച ബാഹിരാനി ച. ഏത്ഥ ഹി ചക്ഖുആദീനി അജ്ഝത്തികാനി ഛ, രൂപാദീനി ബാഹിരാനി ഛ. ഇധാപി ജാനാതി പസ്സതീതി സഹ വിപസ്സനായ മഗ്ഗോ കഥിതോ.
126.Ajjhattikabāhirānīti ajjhattikāni ca bāhirāni ca. Ettha hi cakkhuādīni ajjhattikāni cha, rūpādīni bāhirāni cha. Idhāpi jānāti passatīti saha vipassanāya maggo kathito.
ഇമസ്മിം സതി ഇദന്തിആദി മഹാതണ്ഹാസങ്ഖയേ വിത്ഥാരിതമേവ.
Imasmiṃsati idantiādi mahātaṇhāsaṅkhaye vitthāritameva.
൧൨൭. അട്ഠാനന്തി ഹേതുപടിക്ഖേപോ. അനവകാസോതി പച്ചയപടിക്ഖേപോ. ഉഭയേനാപി കാരണമേവ പടിക്ഖിപതി. കാരണഞ്ഹി തദായത്തവുത്തിതായ അത്തനോ ഫലസ്സ ഠാനന്തി ച അവകാസോതി ച വുച്ചതി. യന്തി യേന കാരണേന. ദിട്ഠിസമ്പന്നോതി മഗ്ഗദിട്ഠിയാ സമ്പന്നോ സോതാപന്നോ അരിയസാവകോ. കഞ്ചി സങ്ഖാരന്തി ചതുഭൂമകേസു സങ്ഖതസങ്ഖാരേസു കഞ്ചി ഏകസങ്ഖാരമ്പി. നിച്ചതോ ഉപഗച്ഛേയ്യാതി നിച്ചോതി ഗണ്ഹേയ്യ. നേതം ഠാനം വിജ്ജതീതി ഏതം കാരണം നത്ഥി ന ഉപലബ്ഭതി. യം പുഥുജ്ജനോതി യേന കാരണേന പുഥുജ്ജനോ. ഠാനമേതം വിജ്ജതീതി ഏതം കാരണം അത്ഥി. സസ്സതദിട്ഠിയാ ഹി സോ തേഭൂമകേസു സങ്ഖതസങ്ഖാരേസു കഞ്ചി സങ്ഖാരം നിച്ചതോ ഗണ്ഹേയ്യാതി അത്ഥോ. ചതുത്ഥഭൂമകസങ്ഖാരാ പന തേജുസ്സദത്താ ദിവസം സന്തത്തോ അയോഗുളോ വിയ മക്ഖികാനം ദിട്ഠിയാ വാ അഞ്ഞേസം വാ അകുസലാനം ആരമ്മണം ന ഹോന്തി. ഇമിനാ നയേന കഞ്ചി സങ്ഖാരം സുഖതോതിആദീസുപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
127.Aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo. Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo. Ubhayenāpi kāraṇameva paṭikkhipati. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti ca avakāsoti ca vuccati. Yanti yena kāraṇena. Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno ariyasāvako. Kañci saṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci ekasaṅkhārampi. Niccato upagaccheyyāti niccoti gaṇheyya. Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ natthi na upalabbhati. Yaṃ puthujjanoti yena kāraṇena puthujjano. Ṭhānametaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ atthi. Sassatadiṭṭhiyā hi so tebhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci saṅkhāraṃ niccato gaṇheyyāti attho. Catutthabhūmakasaṅkhārā pana tejussadattā divasaṃ santatto ayoguḷo viya makkhikānaṃ diṭṭhiyā vā aññesaṃ vā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na honti. Iminā nayena kañci saṅkhāraṃ sukhatotiādīsupi attho veditabbo.
സുഖതോ ഉപഗച്ഛേയ്യാതി ‘‘ഏകന്തസുഖീ അത്താ ഹോതി അരോഗോ പരം മരണാ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൨൧, ൨൨) ഏവം അത്തദിട്ഠിവസേന സുഖതോ ഗാഹം സന്ധായേതം വുത്തം. ദിട്ഠിവിപ്പയുത്തചിത്തേന പന അരിയസാവകോ പരിളാഹാഭിഭൂതോ പരിളാഹവൂപസമത്ഥം മത്തഹത്ഥിം പരിത്താസിതോ വിയ, ചോക്ഖബ്രാഹ്മണോ വിയ ച ഗൂഥം കഞ്ചി സങ്ഖാരം സുഖതോ ഉപഗച്ഛതി. അത്തവാരേ കസിണാദിപണ്ണത്തിസങ്ഗഹത്ഥം സങ്ഖാരന്തി അവത്വാ കഞ്ചി ധമ്മന്തി വുത്തം. ഇധാപി അരിയസാവകസ്സ ചതുഭൂമകവസേന വേദിതബ്ബോ, പുഥുജ്ജനസ്സ തേഭൂമകവസേന. സബ്ബവാരേസു അരിയസാവകസ്സാപി തേഭൂമകവസേനേവ പരിച്ഛേദോ വട്ടതി. യം യഞ്ഹി പുഥുജ്ജനോ ഗണ്ഹാതി, തതോ തതോ അരിയസാവകോ ഗാഹം വിനിവേഠേതി. പുഥുജ്ജനോ ഹി യം യം നിച്ചം സുഖം അത്താതി ഗണ്ഹാതി, തം തം അരിയസാവകോ അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താതി ഗണ്ഹന്തോ തം ഗാഹം വിനിവേഠേതി.
Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’ti (ma. ni. 3.21, 22) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhābhibhūto pariḷāhavūpasamatthaṃ mattahatthiṃ parittāsito viya, cokkhabrāhmaṇo viya ca gūthaṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati. Attavāre kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthaṃ saṅkhāranti avatvā kañci dhammanti vuttaṃ. Idhāpi ariyasāvakassa catubhūmakavasena veditabbo, puthujjanassa tebhūmakavasena. Sabbavāresu ariyasāvakassāpi tebhūmakavaseneva paricchedo vaṭṭati. Yaṃ yañhi puthujjano gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti. Puthujjano hi yaṃ yaṃ niccaṃ sukhaṃ attāti gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccaṃ dukkhaṃ anattāti gaṇhanto taṃ gāhaṃ viniveṭheti.
൧൨൮. മാതരന്തിആദീസു ജനികാവ മാതാ, ജനകോ പിതാ, മനുസ്സഭൂതോവ ഖീണാസവോ അരഹാതി അധിപ്പേതോ. കിം പന അരിയസാവകോ അഞ്ഞം ജീവിതാ വോരോപേയ്യാതി? ഏതമ്പി അട്ഠാനം. സചേപി ഹി ഭവന്തരഗതം അരിയസാവകം അത്തനോ അരിയഭാവം അജാനന്തമ്പി കോചി ഏവം വദേയ്യ ‘‘ഇമം കുന്ഥകിപില്ലികം ജീവിതാ വോരോപേത്വാ സകലചക്കവാളഗബ്ഭേ ചക്കവത്തിരജ്ജം പടിപജ്ജാഹീ’’തി , നേവ സോ തം ജീവിതാ വോരോപേയ്യ. അഥാപി നം ഏവം വദേയ്യ ‘‘സചേ ഇമം ന ഘാതേസ്സസി, സീസം തേ ഛിന്ദിസ്സാമാ’’തി. സീസമേവസ്സ ഛിന്ദേയ്യ, ന ച സോ തം ഘാതേയ്യ. പുഥുജ്ജനഭാവസ്സ പന മഹാസാവജ്ജഭാവദസ്സനത്ഥം അരിയസാവകസ്സ ച ബലദീപനത്ഥമേതം വുത്തം. അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ – സാവജ്ജോ പുഥുജ്ജനഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ പുഥുജ്ജനോ മാതുഘാതാദീനിപി ആനന്തരിയാനി കരിസ്സതി. മഹാബലോ ച അരിയസാവകോ, യോ ഏതാനി കമ്മാനി ന കരോതീതി.
128.Mātarantiādīsu janikāva mātā, janako pitā, manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto. Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti? Etampi aṭṭhānaṃ. Sacepi hi bhavantaragataṃ ariyasāvakaṃ attano ariyabhāvaṃ ajānantampi koci evaṃ vadeyya ‘‘imaṃ kunthakipillikaṃ jīvitā voropetvā sakalacakkavāḷagabbhe cakkavattirajjaṃ paṭipajjāhī’’ti , neva so taṃ jīvitā voropeyya. Athāpi naṃ evaṃ vadeyya ‘‘sace imaṃ na ghātessasi, sīsaṃ te chindissāmā’’ti. Sīsamevassa chindeyya, na ca so taṃ ghāteyya. Puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyasāvakassa ca baladīpanatthametaṃ vuttaṃ. Ayañhettha adhippāyo – sāvajjo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma puthujjano mātughātādīnipi ānantariyāni karissati. Mahābalo ca ariyasāvako, yo etāni kammāni na karotīti.
ദുട്ഠചിത്തോതി വധകചിത്തേന പദുട്ഠചിത്തോ. ലോഹിതം ഉപ്പാദേയ്യാതി ജീവമാനകസരീരേ ഖുദ്ദകമക്ഖികായ പിവനമത്തമ്പി ലോഹിതം ഉപ്പാദേയ്യ. സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യാതി സമാനസംവാസകം സമാനസീമായ ഠിതം പഞ്ചഹി കാരണേഹി സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യ. വുത്തഞ്ഹേതം ‘‘പഞ്ചഹുപാലി ആകാരേഹി സങ്ഘോ ഭിജ്ജതി. കമ്മേന ഉദ്ദേസേന വോഹരന്തോ അനുസ്സാവനേന സലാകഗ്ഗാഹേനാ’’തി (പരി॰ ൪൫൮).
Duṭṭhacittoti vadhakacittena paduṭṭhacitto. Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya. Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāya ṭhitaṃ pañcahi kāraṇehi saṅghaṃ bhindeyya. Vuttañhetaṃ ‘‘pañcahupāli ākārehi saṅgho bhijjati. Kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti (pari. 458).
തത്ഥ കമ്മേനാതി അപലോകനാദീസു ചതൂസു കമ്മേസു അഞ്ഞതരേന കമ്മേന. ഉദ്ദേസേനാതി പഞ്ചസു പാതിമോക്ഖുദ്ദേസേസു അഞ്ഞതരേന ഉദ്ദേസേന. വോഹരന്തോതി കഥയന്തോ, താഹി താഹി ഉപ്പത്തീഹി അധമ്മം ധമ്മോതിആദീനി അട്ഠാരസ ഭേദകരവത്ഥൂനി ദീപേന്തോ. അനുസ്സാവനേനാതി നനു തുമ്ഹേ ജാനാഥ മയ്ഹം ഉച്ചാകുലാ പബ്ബജിതഭാവം ബഹുസ്സുതഭാവഞ്ച, മാദിസോ നാമ ഉദ്ധമ്മം ഉബ്ബിനയം സത്ഥുസാസനം ഗാഹേയ്യാതി ചിത്തമ്പി ഉപ്പാദേതും തുമ്ഹാകം യുത്തം, കിം മയ്ഹം അവീചി നീലുപ്പലവനം വിയ സീതലോ, കിം അഹം അപായതോ ന ഭായാമീതിആദിനാ നയേന കണ്ണമൂലേ വചീഭേദം കത്വാ അനുസ്സാവനേന. സലാകഗ്ഗാഹേനാതി ഏവം അനുസ്സാവേത്വാ തേസം ചിത്തം ഉപത്ഥമ്ഭേത്വാ അനിവത്തിധമ്മേ കത്വാ ‘‘ഗണ്ഹഥ ഇമം സലാക’’ന്തി സലാകഗ്ഗാഹേന.
Tattha kammenāti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. Voharantoti kathayanto, tāhi tāhi uppattīhi adhammaṃ dhammotiādīni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni dīpento. Anussāvanenāti nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ tumhākaṃ yuttaṃ, kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanaṃ viya sītalo, kiṃ ahaṃ apāyato na bhāyāmītiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena. Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.
ഏത്ഥ ച കമ്മമേവ ഉദ്ദേസോ വാ പമാണം, വോഹാരാനുസ്സാവനസലാകഗ്ഗാഹാ പന പുബ്ബഭാഗാ. അട്ഠാരസവത്ഥുദീപനവസേന ഹി വോഹരന്തേന തത്ഥ രുചിജനനത്ഥം അനുസ്സാവേത്വാ സലാകായ ഗാഹിതായപി അഭിന്നോവ ഹോതി സങ്ഘോ. യദാ പന ഏവം ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ സലാകം ഗാഹേത്വാ ആവേണികം കമ്മം വാ ഉദ്ദേസം വാ കരോന്തി, തദാ സങ്ഘോ ഭിന്നോ നാമ ഹോതി. ഏവം ദിട്ഠിസമ്പന്നോ പുഗ്ഗലോ സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യാതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി. ഏത്താവതാ മാതുഘാതാദീനി പഞ്ച ആനന്തരിയകമ്മാനി ദസ്സിതാനി ഹോന്തി, യാനി പുഥുജ്ജനോ കരോതി, ന അരിയസാവകോ, തേസം ആവിഭാവത്ഥം –
Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti. Evaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ettāvatā mātughātādīni pañca ānantariyakammāni dassitāni honti, yāni puthujjano karoti, na ariyasāvako, tesaṃ āvibhāvatthaṃ –
കമ്മതോ ദ്വാരതോ ചേവ, കപ്പട്ഠിതിയതോ തഥാ;
Kammato dvārato ceva, kappaṭṭhitiyato tathā;
പാകസാധാരണാദീഹി, വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Pākasādhāraṇādīhi, viññātabbo vinicchayo.
തത്ഥ കമ്മതോ താവ – ഏത്ഥ ഹി മനുസ്സഭൂതസ്സേവ മനുസ്സഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ അപി പരിവത്തലിങ്ഗം ജീവിതാ വോരോപേന്തസ്സ കമ്മം ആനന്തരിയം ഹോതി, തസ്സ വിപാകം പടിബാഹിസ്സാമീതി സകലചക്കവാളം മഹാചേതിയപ്പമാണേഹി കഞ്ചനഥൂപേഹി പൂരേത്വാപി സകലചക്കവാളം പൂരേത്വാ നിസിന്നഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ മഹാദാനം ദത്വാപി ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ സങ്ഘാടികണ്ണം അമുഞ്ചന്തോ വിചരിത്വാപി കായസ്സ ഭേദാ നിരയമേവ ഉപപജ്ജതി. യോ പന സയം മനുസ്സഭൂതോ തിരച്ഛാനഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ, സയം വാ തിരച്ഛാനഭൂതോ മനുസ്സഭൂതം, തിരച്ഛാനോയേവ വാ തിരച്ഛാനഭൂതം ജീവിതാ വോരോപേതി, തസ്സ കമ്മം ആനന്തരിയം ന ഹോതി, ഭാരിയം പന ഹോതി, ആനന്തരിയം ആഹച്ചേവ തിട്ഠതി. മനുസ്സജാതികാനം പന വസേന അയം പഞ്ഹോ കഥിതോ.
Tattha kammato tāva – ettha hi manussabhūtasseva manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā api parivattaliṅgaṃ jīvitā voropentassa kammaṃ ānantariyaṃ hoti, tassa vipākaṃ paṭibāhissāmīti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnabhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcanto vicaritvāpi kāyassa bhedā nirayameva upapajjati. Yo pana sayaṃ manussabhūto tiracchānabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, bhāriyaṃ pana hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Manussajātikānaṃ pana vasena ayaṃ pañho kathito.
തത്ഥ ഏളകചതുക്കം സങ്ഗാമചതുക്കം ചോരചതുക്കഞ്ച കഥേതബ്ബം. ഏളകം മാരേമീതി അഭിസന്ധിനാപി ഹി ഏളകട്ഠാനേ ഠിതം മനുസ്സോ മനുസ്സഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ മാരേന്തോ ആനന്തരിയം ഫുസതി. ഏളകാഭിസന്ധിനാ പന മാതാപിതാഅഭിസന്ധിനാ വാ ഏളകം മാരേന്തോ ആനന്തരിയം ന ഫുസതി. മാതാപിതാഅഭിസന്ധിനാ മാതാപിതരോ മാരേന്തോ ഫുസതേവ. ഏസേവ നയോ ഇതരസ്മിമ്പി ചതുക്കദ്വയേ. യഥാ ച മാതാപിതൂസു, ഏവം അരഹന്തേപി ഏതാനി ചതുക്കാനി വേദിതബ്ബാനി.
Tattha eḷakacatukkaṃ saṅgāmacatukkaṃ coracatukkañca kathetabbaṃ. Eḷakaṃ māremīti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati. Eḷakābhisandhinā pana mātāpitāabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati. Mātāpitāabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva. Eseva nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantepi etāni catukkāni veditabbāni.
മനുസ്സഅരഹന്തമേവ മാരേത്വാ ആനന്തരിയം ഫുസതി, ന യക്ഖഭൂതം. കമ്മം പന ഭാരിയം, ആനന്തരിയസദിസമേവ. മനുസ്സഅരഹന്തസ്സ ച പുഥുജ്ജനകാലേയേവ സത്ഥപ്പഹാരേ വാ വിസേ വാ ദിന്നേപി യദി സോ അരഹത്തം പത്വാ തേനേവ മരതി, അരഹന്തഘാതോ ഹോതിയേവ. യം പന പുഥുജ്ജനകാലേ ദിന്നം ദാനം അരഹത്തം പത്വാ പരിഭുഞ്ജതി, പുഥുജ്ജനസ്സേവ ദിന്നം ഹോതി. സേസഅരിയപുഗ്ഗലേ മാരേന്തസ്സ ആനന്തരിയം നത്ഥി. കമ്മം പന ഭാരിയം, ആനന്തരിയസദിസമേവ.
Manussaarahantameva māretvā ānantariyaṃ phusati, na yakkhabhūtaṃ. Kammaṃ pana bhāriyaṃ, ānantariyasadisameva. Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghāto hotiyeva. Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva dinnaṃ hoti. Sesaariyapuggale mārentassa ānantariyaṃ natthi. Kammaṃ pana bhāriyaṃ, ānantariyasadisameva.
ലോഹിതുപ്പാദേ തഥാഗതസ്സ അഭേജ്ജകായതായ പരൂപക്കമേന ചമ്മച്ഛേദം കത്വാ ലോഹിതപഗ്ഘരണം നാമ നത്ഥി. സരീരസ്സ പന അന്തോയേവ ഏകസ്മിംയേവ ഠാനേ ലോഹിതം സമോസരതി. ദേവദത്തേന പവിദ്ധസിലതോ ഭിജ്ജിത്വാ ഗതാ സകലികാപി തഥാഗതസ്സ പാദന്തം പഹരി, ഫരസുനാ പഹടോ വിയ പാദോ അന്തോലോഹിതോയേവ അഹോസി. തഥാ കരോന്തസ്സ ആനന്തരിയം ഹോതി. ജീവകോ പന തഥാഗതസ്സ രുചിയാ സത്ഥകേന ചമ്മം ഛിന്ദിത്വാ തമ്ഹാ ഠാനാ ദുട്ഠലോഹിതം നീഹരിത്വാ ഫാസുമകാസി, തഥാ കരോന്തസ്സ പുഞ്ഞകമ്മമേവ ഹോതി.
Lohituppāde tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi. Sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃyeva ṭhāne lohitaṃ samosarati. Devadattena paviddhasilato bhijjitvā gatā sakalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari, pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Tathā karontassa ānantariyaṃ hoti. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsumakāsi, tathā karontassa puññakammameva hoti.
അഥ യേ ച പരിനിബ്ബുതേ തഥാഗതേ ചേതിയം ഭിന്ദന്തി, ബോധിം ഛിന്ദന്തി ധാതുമ്ഹി ഉപക്കമന്തി, തേസം കിം ഹോതീതി? ഭാരിയം കമ്മം ഹോതി ആനന്തരിയസദിസം. സധാതുകം പന ഥൂപം വാ പടിമം വാ ബാധമാനം ബോധിസാഖം ഛിന്ദിതും വട്ടതി. സചേപി തത്ഥ നിലീനാ സകുണാ ചേതിയേ വച്ചം പാതേന്തി, ഛിന്ദിതും വട്ടതിയേവ. പരിഭോഗചേതിയതോ ഹി സരീരചേതിയം മഹന്തതരം. ചേതിയവത്ഥും ഭിന്ദിത്വാ ഗച്ഛന്തം ബോധിമൂലമ്പി ഛിന്ദിത്വാ ഹരിതും വട്ടതി. യാ പന ബോധിസാഖാ ബോധിഘരം ബാധതി, തം ഗേഹരക്ഖണത്ഥം ഛിന്ദിതും ന ലഭതി, ബോധിഅത്ഥഞ്ഹി ഗേഹം, ന ഗേഹത്ഥായ ബോധി. ആസനഘരേപി ഏസേവ നയോ. യസ്മിം പന ആസനഘരേ ധാതു നിഹിതാ ഹോതി, തസ്സ രക്ഖണത്ഥായ ബോധിസാഖം ഛിന്ദിതും വട്ടതി. ബോധിജഗ്ഗനത്ഥം ഓജോഹരണസാഖം വാ പൂതിട്ഠാനം വാ ഛിന്ദിതും വട്ടതിയേവ, ഭഗവതോ സരീരപടിജഗ്ഗനേ വിയ പുഞ്ഞമ്പി ഹോതി.
Atha ye ca parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhamānaṃ bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ mahantataraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchantaṃ bodhimūlampi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labhati, bodhiatthañhi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva, bhagavato sarīrapaṭijaggane viya puññampi hoti.
സങ്ഘഭേദേ സീമട്ഠകസങ്ഘേ അസന്നിപതിതേ വിസും പരിസം ഗഹേത്വാ കതവോഹാരാനുസ്സാവന-സലാകഗ്ഗാഹസ്സ കമ്മം വാ കരോന്തസ്സ, ഉദ്ദേസം വാ ഉദ്ദിസന്തസ്സ ഭേദോ ച ഹോതി ആനന്തരിയകമ്മഞ്ച. സമഗ്ഗസഞ്ഞായ പന വട്ടതീതി കമ്മം കരോന്തസ്സ ഭേദോവ ഹോതി, ന ആനന്തരിയകമ്മം, തഥാ നവതോ ഊനപരിസായം. സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന നവന്നം ജനാനം യോ സങ്ഘം ഭിന്ദതി , തസ്സ ആനന്തരിയകമ്മം ഹോതി. അനുവത്തകാനം അധമ്മവാദീനം മഹാസാവജ്ജകമ്മം. ധമ്മവാദിനോ പന അനവജ്ജാ.
Saṅghabhede sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvana-salākaggāhassa kammaṃ vā karontassa, uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana vaṭṭatīti kammaṃ karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ, tathā navato ūnaparisāyaṃ. Sabbantimena paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati , tassa ānantariyakammaṃ hoti. Anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjakammaṃ. Dhammavādino pana anavajjā.
തത്ഥ നവന്നമേവ സങ്ഘഭേദേ ഇദം സുത്തം – ‘‘ഏകതോ ഉപാലി ചത്താരോ ഹോന്തി, ഏകതോ ചത്താരോ, നവമോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി ‘അയം ധമ്മോ അയം വിനയോ ഇദം സത്ഥുസാസനം, ഇദം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി, ഏവം ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ച. നവന്നം വാ, ഉപാലി, അതിരേകനവന്നം വാ സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ചാ’’തി (ചൂളവ॰ ൩൫൧). ഏതേസു പന പഞ്ചസു സങ്ഘഭേദോ വചീകമ്മം, സേസാനി കായകമ്മാനീതി. ഏവം കമ്മതോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Tattha navannameva saṅghabhede idaṃ suttaṃ – ‘‘ekato upāli cattāro honti, ekato cattāro, navamo anussāveti, salākaṃ gāheti ‘ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsanaṃ, idaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti, evaṃ kho, upāli, saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca. Navannaṃ vā, upāli, atirekanavannaṃ vā saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo cā’’ti (cūḷava. 351). Etesu pana pañcasu saṅghabhedo vacīkammaṃ, sesāni kāyakammānīti. Evaṃ kammato viññātabbo vinicchayo.
ദ്വാരതോതി സബ്ബാനേവ ചേതാനി കായദ്വാരതോപി വചീദ്വാരതോപി സമുട്ഠഹന്തി. പുരിമാനി പനേത്ഥ ചത്താരി ആണത്തികവിജ്ജാമയപയോഗവസേന വചീദ്വാരതോ സമുട്ഠഹിത്വാപി കായദ്വാരമേവ പൂരേന്തി, സങ്ഘഭേദോ ഹത്ഥമുദ്ദായ ഭേദം കരോന്തസ്സ കായദ്വാരതോ സമുട്ഠഹിത്വാപി വചീദ്വാരമേവ പൂരേതീതി. ഏവമേത്ഥ ദ്വാരതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Dvāratoti sabbāneva cetāni kāyadvāratopi vacīdvāratopi samuṭṭhahanti. Purimāni panettha cattāri āṇattikavijjāmayapayogavasena vacīdvārato samuṭṭhahitvāpi kāyadvārameva pūrenti, saṅghabhedo hatthamuddāya bhedaṃ karontassa kāyadvārato samuṭṭhahitvāpi vacīdvārameva pūretīti. Evamettha dvāratopi viññātabbo vinicchayo.
കപ്പട്ഠിതിയതോതി സങ്ഘഭേദോയേവ ചേത്ഥ കപ്പട്ഠിതിയോ. സണ്ഠഹന്തേ ഹി കപ്പേ കപ്പവേമജ്ഝേ വാ സങ്ഘഭേദം കത്വാ കപ്പവിനാസേയേവ മുച്ചതി. സചേപി ഹി സ്വേവ കപ്പോ വിനസ്സിസ്സതീതി അജ്ജ സങ്ഘഭേദം കരോതി, സ്വേവ മുച്ചതി, ഏകദിവസമേവ നിരയേ പച്ചതി. ഏവം കരണം പന നത്ഥി. സേസാനി ചത്താരി കമ്മാനി ആനന്തരിയാനേവ ഹോന്തി, ന കപ്പട്ഠിതിയാനീതി ഏവമേത്ഥ കപ്പട്ഠിതിയതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Kappaṭṭhitiyatoti saṅghabhedoyeva cettha kappaṭṭhitiyo. Saṇṭhahante hi kappe kappavemajjhe vā saṅghabhedaṃ katvā kappavināseyeva muccati. Sacepi hi sveva kappo vinassissatīti ajja saṅghabhedaṃ karoti, sveva muccati, ekadivasameva niraye paccati. Evaṃ karaṇaṃ pana natthi. Sesāni cattāri kammāni ānantariyāneva honti, na kappaṭṭhitiyānīti evamettha kappaṭṭhitiyatopi viññātabbo vinicchayo.
പാകതോതി യേന ച പഞ്ചപേ’താനി കമ്മാനി കതാനി ഹോന്തി, തസ്സ സങ്ഘഭേദോയേവ പടിസന്ധിവസേന വിപച്ചതി, സേസാനി ‘‘അഹോസികമ്മം, നാഹോസി കമ്മവിപാകോ’’തി ഏവമാദീസു സങ്ഖ്യം ഗച്ഛന്തി. സങ്ഘസ്സ ഭേദാഭാവേ ലോഹിതുപ്പാദോ, തദഭാവേ അരഹന്തഘാതോ, തദഭാവേ ച സചേ പിതാ സീലവാ ഹോതി, മാതാ ദുസ്സീലാ, നോ വാ തഥാ സീലവതീ, പിതുഘാതോ പടിസന്ധിവസേന വിപച്ചതി. സചേ മാതാപിതുഘാതോ, ദ്വീസുപി സീലേന വാ ദുസ്സീലേന വാ സമാനേസു മാതുഘാതോവ പടിസന്ധിവസേന വിപച്ചതി . മാതാ ഹി ദുക്കരകാരിനീ ബഹൂപകാരാ ച പുത്താനന്തി ഏവമേത്ഥ പാകതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Pākatoti yena ca pañcape’tāni kammāni katāni honti, tassa saṅghabhedoyeva paṭisandhivasena vipaccati, sesāni ‘‘ahosikammaṃ, nāhosi kammavipāko’’ti evamādīsu saṅkhyaṃ gacchanti. Saṅghassa bhedābhāve lohituppādo, tadabhāve arahantaghāto, tadabhāve ca sace pitā sīlavā hoti, mātā dussīlā, no vā tathā sīlavatī, pitughāto paṭisandhivasena vipaccati. Sace mātāpitughāto, dvīsupi sīlena vā dussīlena vā samānesu mātughātova paṭisandhivasena vipaccati . Mātā hi dukkarakārinī bahūpakārā ca puttānanti evamettha pākatopi viññātabbo vinicchayo.
സാധാരണാദീഹീതി പുരിമാനി ചത്താരി സബ്ബേസമ്പി ഗഹട്ഠപബ്ബജിതാനം സാധാരണാനി. സങ്ഘഭേദോ പന ‘‘ന ഖോ, ഉപാലി ഭിക്ഖുനീ, സങ്ഘം ഭിന്ദതി, ന സിക്ഖമാനാ, ന സാമണേരോ, ന സാമണേരീ, ന ഉപാസകോ, ന ഉപാസികാ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, ഭിക്ഖു ഖോ, ഉപാലി, പകതത്തോ സമാനസംവാസകോ സമാനസീമായം ഠിതോ സങ്ഘം ഭിന്ദതീ’’തി (ചൂളവ॰ ൩൫൧) വചനതോ വുത്തപ്പകാരസ്സ ഭിക്ഖുനോവ ഹോതി, ന അഞ്ഞസ്സ, തസ്മാ അസാധാരണോ. ആദിസദ്ദേന സബ്ബേപി തേ ദുക്ഖവേദനാസഹഗതാ ദോസമോഹസമ്പയുത്താ ചാതി ഏവമേത്ഥ സാധാരണാദീഹിപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Sādhāraṇādīhīti purimāni cattāri sabbesampi gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāni. Saṅghabhedo pana ‘‘na kho, upāli bhikkhunī, saṅghaṃ bhindati, na sikkhamānā, na sāmaṇero, na sāmaṇerī, na upāsako, na upāsikā saṅghaṃ bhindati, bhikkhu kho, upāli, pakatatto samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito saṅghaṃ bhindatī’’ti (cūḷava. 351) vacanato vuttappakārassa bhikkhunova hoti, na aññassa, tasmā asādhāraṇo. Ādisaddena sabbepi te dukkhavedanāsahagatā dosamohasampayuttā cāti evamettha sādhāraṇādīhipi viññātabbo vinicchayo.
അഞ്ഞം സത്ഥാരന്തി ‘‘അയം മേ സത്ഥാ സത്ഥുകിച്ചം കാതും അസമത്ഥോ’’തി ഭവന്തരേപി അഞ്ഞം തിത്ഥകരം ‘‘അയം മേ സത്ഥാ’’തി ഏവം ഗണ്ഹേയ്യ, നേതം ഠാനം വിജ്ജതീതി അത്ഥോ.
Aññaṃ satthāranti ‘‘ayaṃ me satthā satthukiccaṃ kātuṃ asamattho’’ti bhavantarepi aññaṃ titthakaraṃ ‘‘ayaṃ me satthā’’ti evaṃ gaṇheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho.
൧൨൯. ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാതി ദസസഹസ്സിലോകധാതുയാ. തീണി ഹി ഖേത്താനി ജാതിഖേത്തം ആണാഖേത്തം വിസയഖേത്തം. തത്ഥ ജാതിഖേത്തം നാമ ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു. സാ ഹി തഥാഗതസ്സ മാതുകുച്ഛിഓക്കമനകാലേ നിക്ഖമനകാലേ സമ്ബോധികാലേ ധമ്മചക്കപ്പവത്തനേ ആയുസങ്ഖാരോസ്സജ്ജനേ പരിനിബ്ബാനേ ച കമ്പതി. കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളം പന ആണാഖേത്തം നാമ. ആടാനാടിയമോരപരിത്തധജഗ്ഗപരിത്തരതനപരിത്താദീനഞ്ഹി ഏത്ഥ ആണാ വത്തതി. വിസയഖേത്തസ്സ പന പരിമാണം നത്ഥി. ബുദ്ധാനഞ്ഹി ‘‘യാവതകം ഞാണം താവതകം നേയ്യം, യാവതകം നേയ്യം താവതകം ഞാണം, ഞാണപരിയന്തികം നേയ്യം നേയ്യപരിയന്തികം ഞാണ’’ന്തി (പടി॰ മ॰ ൩.൫) വചനതോ അവിസയോ നാമ നത്ഥി.
129.Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā. Tīṇi hi khettāni jātikhettaṃ āṇākhettaṃ visayakhettaṃ. Tattha jātikhettaṃ nāma dasasahassī lokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātukucchiokkamanakāle nikkhamanakāle sambodhikāle dhammacakkappavattane āyusaṅkhārossajjane parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana āṇākhettaṃ nāma. Āṭānāṭiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā vattati. Visayakhettassa pana parimāṇaṃ natthi. Buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ neyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 3.5) vacanato avisayo nāma natthi.
ഇമേസു പന തീസു ഖേത്തേസു ഠപേത്വാ ഇമം ചക്കവാളം അഞ്ഞസ്മിം ചക്കവാളേ ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി സുത്തം നത്ഥി, ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി പന അത്ഥി. തീണി പിടകാനി വിനയപിടകം സുത്തന്തപിടകം അഭിധമ്മപിടകം, തിസ്സോ സങ്ഗീതിയോ മഹാകസ്സപത്ഥേരസ്സ സങ്ഗീതി, യസത്ഥേരസ്സ സങ്ഗീതി, മോഗ്ഗലിപുത്തതിസ്സത്ഥേരസ്സ സങ്ഗീതീതി. ഇമാ തിസ്സോ സങ്ഗീതിയോ ആരുള്ഹേ തേപിടകേ ബുദ്ധവചനേ ഇമം ചക്കവാളം മുഞ്ചിത്വാ അഞ്ഞത്ഥ ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി സുത്തം നത്ഥി, ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി പന അത്ഥി.
Imesu pana tīsu khettesu ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi. Tīṇi piṭakāni vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakaṃ, tisso saṅgītiyo mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi.
അപുബ്ബം അചരിമന്തി അപുരേ അപച്ഛാ. ഏകതോ ന ഉപ്പജ്ജന്തി, പുരേ വാ പച്ഛാ വാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി വുത്തം ഹോതി. തത്ഥ ഹി ബോധിപല്ലങ്കേ ബോധിം അപ്പത്വാ ന ഉട്ഠഹിസ്സാമീതി നിസിന്നകാലതോ പട്ഠായ യാവ മാതുകുച്ഛിസ്മിം പടിസന്ധിഗ്ഗഹണം, താവ പുബ്ബേതി ന വേദിതബ്ബം. ബോധിസത്തസ്സ ഹി പടിസന്ധിഗ്ഗഹണേന ദസസഹസ്സചക്കവാളകമ്പനേനേവ ഖേത്തപരിഗ്ഗഹോ കതോ, അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി നിവാരിതാവ ഹോതി. പരിനിബ്ബാനകാലതോ പട്ഠായ യാവ സാസപമത്താ ധാതു തിട്ഠതി, താവ പച്ഛാതി ന വേദിതബ്ബം. ധാതൂസു ഹി ഠിതാസു ബുദ്ധാ ഠിതാവ ഹോന്തി. തസ്മാ ഏത്ഥന്തരേ അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി നിവാരിതാവ ഹോതി. ധാതുപരിനിബ്ബാനേ പന ജാതേ അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി ന നിവാരിതാ.
Apubbaṃ acarimanti apure apacchā. Ekato na uppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha hi bodhipallaṅke bodhiṃ appatvā na uṭṭhahissāmīti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ, tāva pubbeti na veditabbaṃ. Bodhisattassa hi paṭisandhiggahaṇena dasasahassacakkavāḷakampaneneva khettapariggaho kato, aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Parinibbānakālato paṭṭhāya yāva sāsapamattā dhātu tiṭṭhati, tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhā ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.
തീണി ഹി അന്തരധാനാനി നാമ പരിയത്തിഅന്തരധാനം, പടിവേധഅന്തരധാനം, പടിപത്തിഅന്തരധാനന്തി. തത്ഥ പരിയത്തീതി തീണി പിടകാനി. പടിവേധോതി സച്ചപടിവേധോ. പടിപത്തീതി പടിപദാ. തത്ഥ പടിവേധോ ച പടിപത്തി ച ഹോതിപി ന ഹോതിപി. ഏകസ്മിഞ്ഹി കാലേ പടിവേധധരാ ഭിക്ഖൂ ബഹൂ ഹോന്തി, ഏസോ ഭിക്ഖു പുഥുജ്ജനോതി അങ്ഗുലിം പസാരേത്വാ ദസ്സേതബ്ബോ ഹോതി. ഇമസ്മിംയേവ ദീപേ ഏകവാരേ പുഥുജ്ജനഭിക്ഖു നാമ നാഹോസി. പടിപത്തിപൂരികാപി കദാചി ബഹൂ ഹോന്തി കദാചി അപ്പാ. ഇതി പടിവേധോ ച പടിപത്തി ച ഹോതിപി ന ഹോതിപി, സാസനട്ഠിതിയാ പന പരിയത്തി പമാണം.
Tīṇi hi antaradhānāni nāma pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti. Tattha pariyattīti tīṇi piṭakāni. Paṭivedhoti saccapaṭivedho. Paṭipattīti paṭipadā. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhadharā bhikkhū bahū honti, eso bhikkhu puthujjanoti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti. Imasmiṃyeva dīpe ekavāre puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrikāpi kadāci bahū honti kadāci appā. Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi, sāsanaṭṭhitiyā pana pariyatti pamāṇaṃ.
പണ്ഡിതോ ഹി തേപിടകം സുത്വാ ദ്വേപി പൂരേതി. യഥാ അമ്ഹാകം ബോധിസത്തോ ആളാരസ്സ സന്തികേ പഞ്ചാഭിഞ്ഞാ സത്ത ച സമാപത്തിയോ നിബ്ബത്തേത്വാ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസമാപത്തിയാ പരികമ്മം പുച്ഛി, സോ ന ജാനാമീതി ആഹ. തതോ ഉദകസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ അധിഗതം വിസേസം സംസന്ദേത്വാ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസ്സ പരികമ്മം പുച്ഛി, സോ ആചിക്ഖി, തസ്സ വചനസമനന്തരമേവ മഹാസത്തോ തം സമ്പാദേസി, ഏവമേവ പഞ്ഞവാ ഭിക്ഖു പരിയത്തിം സുത്വാ ദ്വേപി പൂരേതി. തസ്മാ പരിയത്തിയാ ഠിതായ സാസനം ഠിതം ഹോതി.
Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti. Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so na jānāmīti āha. Tato udakassa santikaṃ gantvā adhigataṃ visesaṃ saṃsandetvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti. Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti.
യദാ പന സാ അന്തരധായതി, തദാ പഠമം അഭിധമ്മപിടകം നസ്സതി. തത്ഥ പട്ഠാനം സബ്ബപഠമം അന്തരധായതി, അനുക്കമേന പച്ഛാ ധമ്മസങ്ഗഹോ, തസ്മിം അന്തരഹിതേ ഇതരേസു ദ്വീസു പിടകേസു ഠിതേസു സാസനം ഠിതമേവ ഹോതി. തത്ഥ സുത്തന്തപിടകേ അന്തരധായമാനേ പഠമം അങ്ഗുത്തരനികായോ ഏകാദസകതോ പട്ഠായ യാവ ഏകകാ അന്തരധായതി, തദനന്തരം സംയുത്തനികായോ ചക്കപേയ്യാലതോ പട്ഠായ യാവ ഓഘതരണാ അന്തരധായതി, തദനന്തരം മജ്ഝിമനികായോ ഇന്ദ്രിയഭാവനതോ പട്ഠായ യാവ മൂലപരിയായാ അന്തരധായതി, തദനന്തരം ദീഘനികായോ ദസുത്തരതോ പട്ഠായ യാവ ബ്രഹ്മജാലാ അന്തരധായതി. ഏകിസ്സാപി ദ്വിന്നമ്പി ഗാഥാനം പുച്ഛാ അദ്ധാനം ഗച്ഛതി, സാസനം ധാരേതും ന സക്കോതി സഭിയപുച്ഛാ (സു॰ നി॰ സഭിയസുത്തം) വിയ ആളവകപുച്ഛാ (സു॰ നി॰ ആളവകസുത്തം; സം॰ നി॰ ൧.൨൪൬) വിയ ച. ഏതാ കിര കസ്സപബുദ്ധകാലികാ അന്തരാ സാസനം ധാരേതും നാസക്ഖിംസു.
Yadā pana sā antaradhāyati, tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati. Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati, anukkamena pacchā dhammasaṅgaho, tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesu sāsanaṃ ṭhitameva hoti. Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati, tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati, tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati, tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati. Ekissāpi dvinnampi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati, sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti sabhiyapucchā (su. ni. sabhiyasuttaṃ) viya āḷavakapucchā (su. ni. āḷavakasuttaṃ; saṃ. ni. 1.246) viya ca. Etā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhiṃsu.
ദ്വീസു പന പിടകേസു അന്തരഹിതേസുപി വിനയപിടകേ ഠിതേ സാസനം തിട്ഠതി, പരിവാരഖന്ധകേസു അന്തരഹിതേസു ഉഭതോവിഭങ്ഗേ ഠിതേ ഠിതമേവ ഹോതി. ഉഭതോവിഭങ്ഗേ അന്തരഹിതേ മാതികായ ഠിതായപി ഠിതമേവ ഹോതി. മാതികായ അന്തരഹിതായ പാതിമോക്ഖപബ്ബജ്ജഉപസമ്പദാസു ഠിതാസു സാസനം തിട്ഠതി. ലിങ്ഗമദ്ധാനം ഗച്ഛതി, സേതവത്ഥസമണവംസോ പന കസ്സപബുദ്ധകാലതോ പട്ഠായ സാസനം ധാരേതും നാസക്ഖി. പച്ഛിമകസ്സ പന സച്ചപടിവേധതോ പച്ഛിമകസ്സ സീലഭേദതോ ച പട്ഠായ സാസനം ഓസക്കിതം നാമ ഹോതി. തതോ പട്ഠായ അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി ന വാരിതാതി.
Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati, parivārakhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti. Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāya ṭhitāyapi ṭhitameva hoti. Mātikāya antarahitāya pātimokkhapabbajjaupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati. Liṅgamaddhānaṃ gacchati, setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. Pacchimakassa pana saccapaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato ca paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitaṃ nāma hoti. Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na vāritāti.
തീണി പരിനിബ്ബാനാനി നാമ കിലേസപരിനിബ്ബാനം ഖന്ധപരിനിബ്ബാനം ധാതുപരിനിബ്ബാനന്തി. തത്ഥ കിലേസപരിനിബ്ബാനം ബോധിപല്ലങ്കേ അഹോസി, ഖന്ധപരിനിബ്ബാനം കുസിനാരായം, ധാതുപരിനിബ്ബാനം അനാഗതേ ഭവിസ്സതി. സാസനസ്സ കിര ഓസക്കനകാലേ ഇമസ്മിം തമ്ബപണ്ണിദീപേ ധാതുയോ സന്നിപതിത്വാ മഹാചേതിയം ഗമിസ്സന്തി, മഹാചേതിയതോ നാഗദീപേ രാജായതനചേതിയം, തതോ മഹാബോധിപല്ലങ്കം ഗമിസ്സന്തി, നാഗഭവനതോപി ദേവലോകതോപി ബ്രഹ്മലോകതോപി ധാതുയോ മഹാബോധിപല്ലങ്കമേവ ഗമിസ്സന്തി. സാസപമത്താപി ധാതു അന്തരാ ന നസ്സിസ്സതി. സബ്ബാ ധാതുയോ മഹാബോധിപല്ലങ്കേ രാസിഭൂതാ സുവണ്ണക്ഖന്ധോ വിയ ഏകഗ്ഘനാ ഹുത്വാ ഛബ്ബണ്ണരസ്മിയോ വിസ്സജ്ജേസ്സന്തി, താ ദസസഹസ്സിലോകധാതും ഫരിസ്സന്തി.
Tīṇi parinibbānāni nāma kilesaparinibbānaṃ khandhaparinibbānaṃ dhātuparinibbānanti. Tattha kilesaparinibbānaṃ bodhipallaṅke ahosi, khandhaparinibbānaṃ kusinārāyaṃ, dhātuparinibbānaṃ anāgate bhavissati. Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti, mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ, tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti, nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti. Sāsapamattāpi dhātu antarā na nassissati. Sabbā dhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekagghanā hutvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjessanti, tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti.
തതോ ദസസഹസ്സചക്കവാളേ ദേവതാ യോ സന്നിപതിത്വാ ‘‘അജ്ജ സത്ഥാ പരിനിബ്ബായതി, അജ്ജ സാസനം ഓസക്കതി, പച്ഛിമദസ്സനം ദാനി ഇദം അമ്ഹാക’’ന്തി ദസബലസ്സ പരിനിബ്ബുതദിവസതോ മഹന്തതരം കാരുഞ്ഞം കരിസ്സന്തി. ഠപേത്വാ അനാഗാമിഖീണാസവേ അവസേസാ സകഭാവേന സണ്ഠാതും ന സക്ഖിസ്സന്തി. ധാതൂസു തേജോധാതു ഉട്ഠഹിത്വാ യാവ ബ്രഹ്മലോകാ ഉഗ്ഗച്ഛിസ്സതി, സാസപമത്തായപി ധാതുയാ സതി ഏകജാലാവ ഭവിസ്സതി, ധാതൂസു പരിയാദാനം ഗതാസു പച്ഛിജ്ജിസ്സതി. ഏവം മഹന്തം ആനുഭാവം ദസ്സേത്വാ ധാതൂസു അന്തരഹിതാസു സാസനം അന്തരഹിതം നാമ ഹോതി. യാവ ഏവം ന അനന്തരധായതി, താവ അചരിമം നാമ ഹോതി. ഏവം അപുബ്ബം അചരിമം ഉപ്പജ്ജേയ്യുന്തി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി.
Tato dasasahassacakkavāḷe devatā yo sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāyati, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti. Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkhissanti. Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati, sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālāva bhavissati, dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu pacchijjissati. Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti. Yāva evaṃ na anantaradhāyati, tāva acarimaṃ nāma hoti. Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyunti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
കസ്മാ പന അപുബ്ബം അചരിമം ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി. അനച്ഛരിയത്താ. ബുദ്ധാ ഹി അച്ഛരിയമനുസ്സാ. യഥാഹ – ‘‘ഏകപുഗ്ഗലോ, ഭിക്ഖവേ, ലോകേ ഉപ്പജ്ജമാനോ ഉപ്പജ്ജതി അച്ഛരിയമനുസ്സോ, കതമോ ഏകപുഗ്ഗലോ, തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൧൭൧-൧൭൪).
Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti. Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā. Yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso, katamo ekapuggalo, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.171-174).
യദി ച ദ്വേ വാ ചത്താരോ വാ അട്ഠ വാ സോളസ വാ ഏകതോ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, ന അച്ഛരിയാ ഭവേയ്യും. ഏകസ്മിഞ്ഹി വിഹാരേ ദ്വിന്നം ചേതിയാനമ്പി ലാഭസക്കാരോ ഉളാരോ ന ഹോതി ഭിക്ഖൂപി ബഹുതായ ന അച്ഛരിയാ ജാതാ, ഏവം ബുദ്ധാപി ഭവേയ്യും. തസ്മാ ന ഉപ്പജ്ജന്തി.
Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, na acchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷāro na hoti bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ. Tasmā na uppajjanti.
ദേസനായ ച വിസേസാഭാവതോ. യഞ്ഹി സതിപട്ഠാനാദിഭേദം ധമ്മം ഏകോ ദേസേതി, അഞ്ഞേന ഉപ്പജ്ജിത്വാപി സോവ ദേസേതബ്ബോ സിയാ. തതോ ന അച്ഛരിയോ സിയാ, ഏകസ്മിം പന ധമ്മം ദേസേന്തേ ദേസനാപി അച്ഛരിയാ ഹോതി.
Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti, aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā. Tato na acchariyo siyā, ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti.
വിവാദാഭാവതോ ച. ബഹൂസു ച ബുദ്ധേസു ഉപ്പജ്ജന്തേസു ബഹൂനം ആചരിയാനം അന്തേവാസികാ വിയ ‘‘അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ പാസാദികോ, അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ മധുരസ്സരോ ലാഭീ പുഞ്ഞവാ’’തി വിവദേയ്യും, തസ്മാപി ഏവം ന ഉപ്പജ്ജന്തി. അപിചേതം കാരണം മിലിന്ദരഞ്ഞാ പുട്ഠേന നാഗസേനത്ഥേരേന വിത്ഥാരിതമേവ. വുത്തഞ്ഹി (മി॰ പ॰ ൫.൧.൧) –
Vivādābhāvato ca. Bahūsu ca buddhesu uppajjantesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya ‘‘amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavā’’ti vivadeyyuṃ, tasmāpi evaṃ na uppajjanti. Apicetaṃ kāraṇaṃ milindaraññā puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi (mi. pa. 5.1.1) –
‘‘തത്ഥ, ഭന്തേ നാഗസേന, ഭാസിതമ്പേതം ഭഗവതാ ‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാ ദ്വേ അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ അപുബ്ബം അചരിമം ഉപ്പജ്ജേയ്യും, നേതം ഠാനം വിജ്ജതീ’തി. ദേസേന്താ ച, ഭന്തേ നാഗസേന, സബ്ബേപി തഥാഗതാ സത്തതിംസ ബോധിപക്ഖിയധമ്മേ ദേസേന്തി, കഥയമാനാ ച ചത്താരി അരിയസച്ചാനി കഥേന്തി, സിക്ഖാപേന്താ ച തീസു സിക്ഖാസു സിക്ഖാപേന്തി, അനുസാസമാനാ ച അപ്പമാദപടിപത്തിയം അനുസാസന്തി. യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, സബ്ബേസമ്പി തഥാഗതാനം ഏകാ ദേസനാ ഏകാ കഥാ ഏകാ സിക്ഖാ ഏകാ അനുസിട്ഠി, കേന കാരണേന ദ്വേ തഥാഗതാ ഏകക്ഖണേ നുപ്പജ്ജന്തി? ഏകേനപി താവ ബുദ്ധുപ്പാദേന അയം ലോകോ ഓഭാസജാതോ. യദി ദുതിയോ ബുദ്ധോ ഭവേയ്യ, ദ്വിന്നം പഭായ അയം ലോകോ ഭിയ്യോസോമത്തായ ഓഭാസജാതോ ഭവേയ്യ. ഓവദമാനാ ച ദ്വേ തഥാഗതാ സുഖം ഓവദേയ്യും, അനുസാസമാനാ ച സുഖം അനുസാസേയ്യും, തത്ഥ മേ കാരണം ബ്രൂഹി, യഥാഹം നിസ്സംസയോ ഭവേയ്യന്തി.
‘‘Tattha, bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti? Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto. Yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya. Ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ brūhi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyyanti.
അയം മഹാരാജ ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ഏകബുദ്ധധാരണീ, ഏകസ്സേവ തഥാഗതസ്സ ഗുണം ധാരേതി, യദി ദുതിയോ ബുദ്ധോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, നായം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ധാരേയ്യ, ചലേയ്യ കമ്പേയ്യ നമേയ്യ ഓനമേയ്യ വിനമേയ്യ വികിരേയ്യ വിധമേയ്യ വിദ്ധംസേയ്യ, ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യ.
Ayaṃ mahārāja dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
യഥാ, മഹാരാജ, നാവാ ഏകപുരിസസന്ധാരണീ ഭവേയ്യ. ഏകസ്മിം പുരിസേ അഭിരൂള്ഹേ സാ നാവാ സമുപാദികാ ഭവേയ്യ. അഥ ദുതിയോ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ താദിസോ ആയുനാ വണ്ണേന വയേന പമാണേന കിസഥൂലേന സബ്ബങ്ഗപച്ചങ്ഗേന, സോ തം നാവം അഭിരൂഹേയ്യ. അപിനു സാ മഹാരാജ, നാവാ ദ്വിന്നമ്പി ധാരേയ്യാതി? ന ഹി, ഭന്തേ, ചലേയ്യ കമ്പേയ്യ നമേയ്യ ഓനമേയ്യ വിനമേയ്യ വികിരേയ്യ വിധമേയ്യ വിദ്ധംസേയ്യ, ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യ, ഓസീദേയ്യ ഉദകേതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അയം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ഏകബുദ്ധധാരണീ, ഏകസ്സേവ തഥാഗതസ്സ ഗുണം ധാരേതി, യദി ദുതിയോ ബുദ്ധോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, നായം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ധാരേയ്യ, ചലേയ്യ…പേ॰… ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യ.
Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya. Ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya. Apinu sā mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyāti? Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udaketi. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.
യഥാ വാ പന മഹാരാജ പുരിസോ യാവദത്ഥം ഭോജനം ഭുഞ്ജേയ്യ ഛാദേന്തം യാവകണ്ഠമഭിപൂരയിത്വാ, സോ ധാതോ പീണിതോ പരിപുണ്ണോ നിരന്തരോ തന്ദികതോ അനോനമിതദണ്ഡജാതോ പുനദേവ തത്തകം ഭോജനം ഭുഞ്ജേയ്യ, അപിനു ഖോ, മഹാരാജ, പുരിസോ സുഖിതോ ഭവേയ്യാതി? ന ഹി, ഭന്തേ, സകിം ഭുത്തോവ മരേയ്യാതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അയം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ഏകബുദ്ധധാരണീ …പേ॰… ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യാതി.
Yathā vā pana mahārāja puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāvakaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, apinu kho, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyāti? Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyāti. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī …pe… na ṭhānamupagaccheyyāti.
കിം നു ഖോ, ഭന്തേ നാഗസേന, അതിധമ്മഭാരേന പഥവീ ചലതീതി? ഇധ, മഹാരാജ, ദ്വേ സകടാ രതനപരിപൂരിതാ ഭവേയ്യും യാവ മുഖസമാ. ഏകസ്മാ സകടതോ രതനം ഗഹേത്വാ ഏകസ്മിം സകടേ ആകിരേയ്യും, അപിനു ഖോ തം, മഹാരാജ, സകടം ദ്വിന്നമ്പി സകടാനം രതനം ധാരേയ്യാതി? ന ഹി, ഭന്തേ, നാഭിപി തസ്സ ഫലേയ്യ, അരാപി തസ്സ ഭിജ്ജേയ്യും, നേമിപി തസ്സ ഓപതേയ്യ, അക്ഖോപി തസ്സ ഭിജ്ജേയ്യാതി. കിം നു ഖോ, മഹാരാജ, അതിരതനഭാരേന സകടം ഭിജ്ജതീതി? ആമ, ഭന്തേതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അതിധമ്മഭാരേന പഥവീ ചലതീതി.
Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatīti? Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā. Ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, apinu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyāti? Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyāti. Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatīti? Āma, bhanteti. Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calatīti.
അപിച മഹാരാജ ഇമം കാരണം ബുദ്ധബലപരിദീപനായ ഓസാരിതം, അഞ്ഞമ്പി തത്ഥ അഭിരൂപം കാരണം സുണോഹി, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ നുപ്പജ്ജന്തി. യദി, മഹാരാജ, ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, തേസം പരിസായ വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ – ‘‘തുമ്ഹാകം ബുദ്ധോ അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ’’തി ഉഭതോപക്ഖജാതാ ഭവേയ്യും. യഥാ, മഹാരാജ, ദ്വിന്നം ബലവാമച്ചാനം പരിസായ വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ ‘തുമ്ഹാകം അമച്ചോ അമ്ഹാകം അമച്ചോ’തി ഉഭതോപക്ഖജാതാ ഹോന്തി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യദി, ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, തേസം പരിസായ വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ ‘തുമ്ഹാകം ബുദ്ധോ അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ’തി ഉഭതോപക്ഖജാതാ ഭവേയ്യും. ഇദം താവ, മഹാരാജ, ഏകം കാരണം, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ നുപ്പജ്ജന്തി.
Apica mahārāja imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ, aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya – ‘‘tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho’’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ amacco amhākaṃ amacco’ti ubhatopakkhajātā honti, evameva kho, mahārāja, yadi, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
അപരമ്പി, മഹാരാജ, ഉത്തരിം കാരണം സുണോഹി, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ നുപ്പജ്ജന്തി. യദി, മഹാരാജ, ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, അഗ്ഗോ ബുദ്ധോതി യം വചനം, തം മിച്ഛാ ഭവേയ്യ. ജേട്ഠോ ബുദ്ധോതി യം വചനം, തം മിച്ഛാ ഭവേയ്യ. സേട്ഠോ ബുദ്ധോതി, വിസിട്ഠോ ബുദ്ധോതി, ഉത്തമോ ബുദ്ധോതി, പവരോ ബുദ്ധോതി, അസമോ ബുദ്ധോതി, അസമസമോ ബുദ്ധോതി, അപ്പടിസമോ ബുദ്ധോതി, അപ്പടിഭാഗോ ബുദ്ധോതി, അപ്പടിപുഗ്ഗലോ ബുദ്ധോതി യം വചനം , തം മിച്ഛാ ഭവേയ്യ. ഇദമ്പി ഖോ ത്വം, മഹാരാജ , കാരണം അത്ഥതോ സമ്പടിച്ഛ, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ നുപ്പജ്ജന്തി.
Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, aggo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Jeṭṭho buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Seṭṭho buddhoti, visiṭṭho buddhoti, uttamo buddhoti, pavaro buddhoti, asamo buddhoti, asamasamo buddhoti, appaṭisamo buddhoti, appaṭibhāgo buddhoti, appaṭipuggalo buddhoti yaṃ vacanaṃ , taṃ micchā bhaveyya. Idampi kho tvaṃ, mahārāja , kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
അപിച ഖോ മഹാരാജ ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം സഭാവപകതി ഏസാ, യം ഏകോയേവ ബുദ്ധോ ലോകേ ഉപ്പജ്ജതി. കസ്മാ കാരണാ? മഹന്തതായ സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധഗുണാനം. അഞ്ഞമ്പി മഹാരാജ യം ലോകേ മഹന്തം, തം ഏകംയേവ ഹോതി. പഥവീ, മഹാരാജ, മഹന്തീ, സാ ഏകായേവ. സാഗരോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. സിനേരു ഗിരിരാജാ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. ആകാസോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. സക്കോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. മാരോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. ബ്രഹ്മാ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ ലോകസ്മിം. യത്ഥ തേ ഉപ്പജ്ജന്തി, തത്ഥ അഞ്ഞസ്സ ഓകാസോ ന ഹോതി. തസ്മാ, മഹാരാജ, തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഏകോയേവ ലോകസ്മിം ഉപ്പജ്ജതീതി. സുകഥിതോ, ഭന്തേ നാഗസേന, പഞ്ഹോ ഓപമ്മേഹി കാരണേഹീ’’തി.
Apica kho mahārāja buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esā, yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ. Aññampi mahārāja yaṃ loke mahantaṃ, taṃ ekaṃyeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekāyeva. Sāgaro mahanto, so ekoyeva. Sineru girirājā mahanto, so ekoyeva. Ākāso mahanto, so ekoyeva. Sakko mahanto, so ekoyeva. Māro mahanto, so ekoyeva. Brahmā mahanto, so ekoyeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti, tattha aññassa okāso na hoti. Tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva lokasmiṃ uppajjatīti. Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehī’’ti.
ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാതി ഏകസ്മിം ചക്കവാളേ. ഹേട്ഠാ ഇമിനാവ പദേന ദസചക്കവാളസഹസ്സാനി ഗഹിതാനി താനിപി, ഏകചക്കവാളേനേവ പരിച്ഛിന്ദിതും വട്ടന്തി. ബുദ്ധാ ഹി ഉപ്പജ്ജമാനാ ഇമസ്മിംയേവ ചക്കവാളേ ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പജ്ജനട്ഠാനേ പന വാരിതേ ഇതോ അഞ്ഞേസു ചക്കവാളേസു നുപ്പജ്ജന്തീതി വാരിതമേവ ഹോതി.
Ekissā lokadhātuyāti ekasmiṃ cakkavāḷe. Heṭṭhā imināva padena dasacakkavāḷasahassāni gahitāni tānipi, ekacakkavāḷeneva paricchindituṃ vaṭṭanti. Buddhā hi uppajjamānā imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjanti, uppajjanaṭṭhāne pana vārite ito aññesu cakkavāḷesu nuppajjantīti vāritameva hoti.
അപുബ്ബം അചരിമന്തി ഏത്ഥ ചക്കരതനപാതുഭാവതോ പുബ്ബേ പുബ്ബം, തസ്സേവ അന്തരധാനതോ പച്ഛാ ചരിമം. തത്ഥ ദ്വിധാ ചക്കരതനസ്സ അന്തരധാനം ഹോതി, ചക്കവത്തിനോ കാലംകിരിയതോ വാ പബ്ബജ്ജായ വാ. അന്തരധായമാനഞ്ച പന തം കാലംകിരിയതോ വാ പബ്ബജ്ജതോ വാ സത്തമേ ദിവസേ അന്തരധായതി, തതോ പരം ചക്കവത്തിനോ പാതുഭാവോ അവാരിതോ.
Apubbaṃ acarimanti ettha cakkaratanapātubhāvato pubbe pubbaṃ, tasseva antaradhānato pacchā carimaṃ. Tattha dvidhā cakkaratanassa antaradhānaṃ hoti, cakkavattino kālaṃkiriyato vā pabbajjāya vā. Antaradhāyamānañca pana taṃ kālaṃkiriyato vā pabbajjato vā sattame divase antaradhāyati, tato paraṃ cakkavattino pātubhāvo avārito.
കസ്മാ പന ഏകചക്കവാളേ ദ്വേ ചക്കവത്തിനോ നുപ്പജ്ജന്തീതി . വിവാദുപച്ഛേദതോ അച്ഛരിയഭാവതോ ചക്കരതനസ്സ മഹാനുഭാവതോ ച. ദ്വീസു ഹി ഉപ്പജ്ജന്തേസു ‘‘അമ്ഹാകം രാജാ മഹന്തോ അമ്ഹാകം രാജാ മഹന്തോ’’തി വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ. ഏകസ്മിം ദീപേ ചക്കവത്തീതി ച ഏകസ്മിം ദീപേ ചക്കവത്തീതി ച അനച്ഛരിയാ ഭവേയ്യും . യോ ചായം ചക്കരതനസ്സ ദ്വിസഹസ്സദീപപരിവാരേസു ചതൂസു മഹാദീപേസു ഇസ്സരിയാനുപ്പദാനസമത്ഥോ മഹാനുഭാവോ, സോ പരിഹായേഥ. ഇതി വിവാദുപച്ഛേദതോ അച്ഛരിയഭാവതോ ചക്കരതനസ്സ മഹാനുഭാവതോ ച ന ഏകചക്കവാളേ ദ്വേ ഉപ്പജ്ജന്തി.
Kasmā pana ekacakkavāḷe dve cakkavattino nuppajjantīti . Vivādupacchedato acchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca. Dvīsu hi uppajjantesu ‘‘amhākaṃ rājā mahanto amhākaṃ rājā mahanto’’ti vivādo uppajjeyya. Ekasmiṃ dīpe cakkavattīti ca ekasmiṃ dīpe cakkavattīti ca anacchariyā bhaveyyuṃ . Yo cāyaṃ cakkaratanassa dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu issariyānuppadānasamattho mahānubhāvo, so parihāyetha. Iti vivādupacchedato acchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca na ekacakkavāḷe dve uppajjanti.
൧൩൦. യം ഇത്ഥീ അസ്സ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോതി ഏത്ഥ തിട്ഠതു താവ സബ്ബഞ്ഞുഗുണേ നിബ്ബത്തേത്വാ ലോകുത്താരണസമത്ഥോ ബുദ്ധഭാവോ, പണിധാനമത്തമ്പി ഇത്ഥിയാ ന സമ്പജ്ജതി.
130.Yaṃ itthī assa arahaṃ sammāsambuddhoti ettha tiṭṭhatu tāva sabbaññuguṇe nibbattetvā lokuttāraṇasamattho buddhabhāvo, paṇidhānamattampi itthiyā na sampajjati.
മനുസ്സത്തം ലിങ്ഗസമ്പത്തി, ഹേതു സത്ഥാരദസ്സനം;
Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;
പബ്ബജ്ജാ ഗുണസമ്പത്തി, അധികാരോ ച ഛന്ദതാ;
Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;
അട്ഠധമ്മസമോധാനാ, അഭിനീഹാരോ സമിജ്ഝതീതി. (ബു॰ വം॰ ൨.൫൯) –
Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatīti. (bu. vaṃ. 2.59) –
ഇമാനി ഹി പണിധാനസമ്പത്തികാരണാനി. ഇതി പണിധാനമ്പി സമ്പാദേതും അസമത്ഥായ ഇത്ഥിയാ കുതോ ബുദ്ധഭാവോതി ‘‘അട്ഠാനമേതം അനവകാസോ യം ഇത്ഥീ അസ്സ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’തി വുത്തം. സബ്ബാകാരപരിപൂരോ ച പുഞ്ഞുസ്സയോ സബ്ബാകാരപരിപൂരമേവ അത്തഭാവം നിബ്ബത്തേതീതി പുരിസോവ അരഹം ഹോതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ.
Imāni hi paṇidhānasampattikāraṇāni. Iti paṇidhānampi sampādetuṃ asamatthāya itthiyā kuto buddhabhāvoti ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī assa arahaṃ sammāsambuddho’’ti vuttaṃ. Sabbākāraparipūro ca puññussayo sabbākāraparipūrameva attabhāvaṃ nibbattetīti purisova arahaṃ hoti sammāsambuddho.
യം ഇത്ഥീ രാജാ അസ്സ ചക്കവത്തീതിആദീസുപി യസ്മാ ഇത്ഥിയാ കോസോഹിതവത്ഥഗുയ്ഹതാദീനം അഭാവേന ലക്ഖണാനി ന പരിപൂരേന്തി, ഇത്ഥിരതനാഭാവേന സത്തരതനസമങ്ഗിതാ ന സമ്പജ്ജതി, സബ്ബമനുസ്സേഹി ച അധികോ അത്തഭാവോ ന ഹോതി, തസ്മാ ‘‘അട്ഠാനമേതം അനവകാസോ യം ഇത്ഥീ രാജാ അസ്സ ചക്കവത്തീ’’തി വുത്തം. യസ്മാ ച സക്കത്താദീനി തീണി ഠാനാനി ഉത്തമാനി, ഇത്ഥിലിങ്ഗഞ്ച ഹീനം, തസ്മാ തസ്സാ സക്കത്താദീനിപി പടിസിദ്ധാനി.
Yaṃ itthī rājā assa cakkavattītiādīsupi yasmā itthiyā kosohitavatthaguyhatādīnaṃ abhāvena lakkhaṇāni na paripūrenti, itthiratanābhāvena sattaratanasamaṅgitā na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhāvo na hoti, tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca sakkattādīni tīṇi ṭhānāni uttamāni, itthiliṅgañca hīnaṃ, tasmā tassā sakkattādīnipi paṭisiddhāni.
നനു ച യഥാ ഇത്ഥിലിങ്ഗം, ഏവം പുരിസലിങ്ഗമ്പി ബ്രഹ്മലോകേ നത്ഥി? തസ്മാ ‘‘യം പുരിസോ ബ്രഹ്മത്തം കരേയ്യ, ഠാനമേതം വിജ്ജതീ’’തിപി ന വത്തബ്ബം സിയാതി. നോ ന വത്തബ്ബം. കസ്മാ? ഇധ പുരിസസ്സ തത്ഥ നിബ്ബത്തനതോ. ബ്രഹ്മത്തന്തി ഹി മഹാബ്രഹ്മത്തം അധിപ്പേതം. ഇത്ഥീ ച ഇധ ഝാനം ഭാവേത്വാ കാലം കത്വാ ബ്രഹ്മപാരിസജ്ജാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതി, ന മഹാബ്രഹ്മാനം, പുരിസോ പന തത്ഥ ന ഉപ്പജ്ജതീതി ന വത്തബ്ബോ. സമാനേപി ചേത്ഥ ഉഭയലിങ്ഗാഭാവേ പുരിസസണ്ഠാനാവ ബ്രഹ്മാനോ, ന ഇത്ഥിസണ്ഠാനാ, തസ്മാ സുവുത്തമേവേതം.
Nanu ca yathā itthiliṅgaṃ, evaṃ purisaliṅgampi brahmaloke natthi? Tasmā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kareyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’tipi na vattabbaṃ siyāti. No na vattabbaṃ. Kasmā? Idha purisassa tattha nibbattanato. Brahmattanti hi mahābrahmattaṃ adhippetaṃ. Itthī ca idha jhānaṃ bhāvetvā kālaṃ katvā brahmapārisajjānaṃ sahabyataṃ upapajjati, na mahābrahmānaṃ, puriso pana tattha na uppajjatīti na vattabbo. Samānepi cettha ubhayaliṅgābhāve purisasaṇṭhānāva brahmāno, na itthisaṇṭhānā, tasmā suvuttamevetaṃ.
൧൩൧. കായദുച്ചരിതസ്സാതിആദീസു യഥാ നിമ്ബബീജകോസാതകീബീജാദീനി മധുരഫലം ന നിബ്ബത്തേന്തി, അസാതം അമധുരമേവ നിബ്ബത്തേന്തി, ഏവം കായദുച്ചരിതാദീനി മധുരവിപാകം ന നിബ്ബത്തേന്തി, അമധുരമേവ വിപാകം നിബ്ബത്തേന്തി. യഥാ ച ഉച്ഛുബീജസാലിബീജാദീനി മധുരം സാദുരസമേവ ഫലം നിബ്ബത്തേന്തി, ന അസാതം കടുകം, ഏവം കായസുചരിതാദീനി മധുരമേവ വിപാകം നിബ്ബത്തേന്തി, ന അമധുരം. വുത്തമ്പി ചേതം –
131.Kāyaduccaritassātiādīsu yathā nimbabījakosātakībījādīni madhuraphalaṃ na nibbattenti, asātaṃ amadhurameva nibbattenti, evaṃ kāyaduccaritādīni madhuravipākaṃ na nibbattenti, amadhurameva vipākaṃ nibbattenti. Yathā ca ucchubījasālibījādīni madhuraṃ sādurasameva phalaṃ nibbattenti, na asātaṃ kaṭukaṃ, evaṃ kāyasucaritādīni madhurameva vipākaṃ nibbattenti, na amadhuraṃ. Vuttampi cetaṃ –
‘‘യാദിസം വപതേ ബീജം, താദിസം ഹരതേ ഫലം;
‘‘Yādisaṃ vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;
കല്യാണകാരീ കല്യാണം, പാപകാരീ ച പാപക’’ന്തി. (സം॰ നി॰ ൧.൨൫൬);
Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpaka’’nti. (saṃ. ni. 1.256);
തസ്മാ ‘‘അട്ഠാനമേതം അനവകാസോ യം കായദുച്ചരിതസ്സാ’’തിആദി വുത്തം.
Tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ kāyaduccaritassā’’tiādi vuttaṃ.
കായദുച്ചരിതസമങ്ഗീതിആദീസു സമങ്ഗീതി പഞ്ചവിധാ സമങ്ഗിതാ ആയൂഹനസമങ്ഗിതാ ചേതനാസമങ്ഗിതാ കമ്മസമങ്ഗിതാ വിപാകസമങ്ഗിതാ, ഉപട്ഠാനസമങ്ഗിതാതി. തത്ഥ കുസലാകുസലകമ്മായൂഹനക്ഖണേ ആയൂഹനസമങ്ഗിതാതി വുച്ചതി. തഥാ ചേതനാസമങ്ഗിതാ. യാവ പന അരഹത്തം ന പാപുണന്തി, താവ സബ്ബേപി സത്താ പുബ്ബേ ഉപചിതം വിപാകാരഹം കമ്മം സന്ധായ ‘‘കമ്മസമങ്ഗിനോ’’തി വുച്ചന്തി, ഏസാ കമ്മസമങ്ഗിതാ. വിപാകസമങ്ഗിതാ വിപാകക്ഖണേയേവ വേദിതബ്ബാ. യാവ പന സത്താ അരഹത്തം ന പാപുണന്തി, താവ നേസം തതോ തതോ ചവിത്വാ നിരയേ താവ ഉപ്പജ്ജമാനാനം അഗ്ഗിജാലലോഹകുമ്ഭിആദീഹി ഉപട്ഠാനാകാരേഹി നിരയോ, ഗബ്ഭസേയ്യകത്തം ആപജ്ജമാനാനം മാതുകുച്ഛി, ദേവേസു ഉപ്പജ്ജമാനാനം കപ്പരുക്ഖവിമാനാദീഹി ഉപട്ഠാനാകാരേഹി ദേവലോകോതി ഏവം ഉപ്പത്തിനിമിത്തം ഉപട്ഠാതി, ഇതി നേസം ഇമിനാ ഉപ്പത്തിനിമിത്തഉപട്ഠാനേന അപരിമുത്തതാ ഉപട്ഠാനസമങ്ഗിതാ നാമ. സാ ചലതി സേസാ നിച്ചലാ. നിരയേ ഹി ഉപട്ഠിതേപി ദേവലോകോ ഉപട്ഠാതി, ദേവലോകേ ഉപട്ഠിതേപി നിരയോ ഉപട്ഠാതി, മനുസ്സലോകേ ഉപട്ഠിതേപി തിരച്ഛാനയോനി ഉപട്ഠാതി, തിരച്ഛാനയോനിയാ ച ഉപട്ഠിതായപി മനുസ്സലോകോ ഉപട്ഠാതിയേവ.
Kāyaduccaritasamaṅgītiādīsu samaṅgīti pañcavidhā samaṅgitā āyūhanasamaṅgitā cetanāsamaṅgitā kammasamaṅgitā vipākasamaṅgitā, upaṭṭhānasamaṅgitāti. Tattha kusalākusalakammāyūhanakkhaṇe āyūhanasamaṅgitāti vuccati. Tathā cetanāsamaṅgitā. Yāva pana arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva sabbepi sattā pubbe upacitaṃ vipākārahaṃ kammaṃ sandhāya ‘‘kammasamaṅgino’’ti vuccanti, esā kammasamaṅgitā. Vipākasamaṅgitā vipākakkhaṇeyeva veditabbā. Yāva pana sattā arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva nesaṃ tato tato cavitvā niraye tāva uppajjamānānaṃ aggijālalohakumbhiādīhi upaṭṭhānākārehi nirayo, gabbhaseyyakattaṃ āpajjamānānaṃ mātukucchi, devesu uppajjamānānaṃ kapparukkhavimānādīhi upaṭṭhānākārehi devalokoti evaṃ uppattinimittaṃ upaṭṭhāti, iti nesaṃ iminā uppattinimittaupaṭṭhānena aparimuttatā upaṭṭhānasamaṅgitā nāma. Sā calati sesā niccalā. Niraye hi upaṭṭhitepi devaloko upaṭṭhāti, devaloke upaṭṭhitepi nirayo upaṭṭhāti, manussaloke upaṭṭhitepi tiracchānayoni upaṭṭhāti, tiracchānayoniyā ca upaṭṭhitāyapi manussaloko upaṭṭhātiyeva.
തത്രിദം വത്ഥു – സോണഗിരിപാദേ കിര അചേലവിഹാരേ സോണത്ഥേരോ നാമ ഏകോ ധമ്മകഥികോ, തസ്സ പിതാ സുനഖജീവികോ അഹോസി. ഥേരോ തം പടിബാഹന്തോപി സംവരേ ഠപേതും അസക്കോന്തോ ‘‘മാ നസ്സി ജരകോ’’തി മഹല്ലകകാലേ അകാമകം പബ്ബാജേസി. തസ്സ ഗിലാനസേയ്യായ നിപന്നസ്സ നിരയോ ഉപട്ഠാതി, സോണഗിരിപാദതോ മഹന്താ മഹന്താ സുനഖാ ആഗന്ത്വാ ഖാദിതുകാമാ വിയ സമ്പരിവാരേസും. സോ മഹാഭയഭീതോ – ‘‘വാരേഹി, താത സോണ, വാരേഹി, താത സോണാ’’തി ആഹ. കിം മഹാഥേരാതി. ന പസ്സസി താതാതി തം പവത്തിം ആചിക്ഖി. സോണത്ഥേരോ – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ മാദിസസ്സ പിതാ നിരയേ നിബ്ബത്തിസ്സതി, പതിട്ഠാ’സ്സ ഭവിസ്സാമീ’’തി സാമണേരേഹി നാനാപുപ്ഫാനി ആഹരാപേത്വാ ചേതിയങ്ഗണബോധിയങ്ഗണേസു തലസന്ഥരണപൂജം ആസനപൂജഞ്ച കാരേത്വാ പിതരം മഞ്ചേന ചേതിയങ്ഗണം ആഹരിത്വാ മഞ്ചേ നിസീദാപേത്വാ – ‘‘അയം മഹാഥേര-പൂജാ തുമ്ഹാകം അത്ഥായ കതാ ‘അയം മേ ഭഗവാ ദുഗ്ഗതപണ്ണാകാരോ’തി വത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ ചിത്തം പസാദേഹീ’’തി ആഹ. സോ മഹാഥേരോ പൂജം ദിസ്വാ തഥാ കരോന്തോ ചിത്തം പസാദേസി, താവദേവസ്സ ദേവലോകോ ഉപട്ഠാസി, നന്ദനവന-ചിത്തലതാവന-മിസ്സകവന-ഫാരുസകവനവിമാനാനി ചേവ നാടകാനി ച പരിവാരേത്വാ ഠിതാനി വിയ അഹേസും. സോ ‘‘അപേഥ അപേഥ സോണാ’’തി ആഹ. കിമിദം ഥേരാതി? ഏതാ തേ, താത, മാതരോ ആഗച്ഛന്തീതി . ഥേരോ ‘‘സഗ്ഗോ ഉപട്ഠിതോ മഹാഥേരസ്സാ’’തി ചിന്തേസി. ഏവം ഉപട്ഠാനസമങ്ഗിതാ ചലതീതി വേദിതബ്ബാ. ഏതാസു സമങ്ഗിതാസു ഇധ ആയൂഹനചേതനാകമ്മസമങ്ഗിതാവസേന കായദുച്ചരിതസമങ്ഗീതിആദി വുത്തം.
Tatridaṃ vatthu – soṇagiripāde kira acelavihāre soṇatthero nāma eko dhammakathiko, tassa pitā sunakhajīviko ahosi. Thero taṃ paṭibāhantopi saṃvare ṭhapetuṃ asakkonto ‘‘mā nassi jarako’’ti mahallakakāle akāmakaṃ pabbājesi. Tassa gilānaseyyāya nipannassa nirayo upaṭṭhāti, soṇagiripādato mahantā mahantā sunakhā āgantvā khāditukāmā viya samparivāresuṃ. So mahābhayabhīto – ‘‘vārehi, tāta soṇa, vārehi, tāta soṇā’’ti āha. Kiṃ mahātherāti. Na passasi tātāti taṃ pavattiṃ ācikkhi. Soṇatthero – ‘‘kathañhi nāma mādisassa pitā niraye nibbattissati, patiṭṭhā’ssa bhavissāmī’’ti sāmaṇerehi nānāpupphāni āharāpetvā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇesu talasantharaṇapūjaṃ āsanapūjañca kāretvā pitaraṃ mañcena cetiyaṅgaṇaṃ āharitvā mañce nisīdāpetvā – ‘‘ayaṃ mahāthera-pūjā tumhākaṃ atthāya katā ‘ayaṃ me bhagavā duggatapaṇṇākāro’ti vatvā bhagavantaṃ vanditvā cittaṃ pasādehī’’ti āha. So mahāthero pūjaṃ disvā tathā karonto cittaṃ pasādesi, tāvadevassa devaloko upaṭṭhāsi, nandanavana-cittalatāvana-missakavana-phārusakavanavimānāni ceva nāṭakāni ca parivāretvā ṭhitāni viya ahesuṃ. So ‘‘apetha apetha soṇā’’ti āha. Kimidaṃ therāti? Etā te, tāta, mātaro āgacchantīti . Thero ‘‘saggo upaṭṭhito mahātherassā’’ti cintesi. Evaṃ upaṭṭhānasamaṅgitā calatīti veditabbā. Etāsu samaṅgitāsu idha āyūhanacetanākammasamaṅgitāvasena kāyaduccaritasamaṅgītiādi vuttaṃ.
൧൩൨. ഏവം വുത്തേ ആയസ്മാ ആനന്ദോതി ‘‘ഏവം ഭഗവതാ ഇമസ്മിം സുത്തേ വുത്തേ ഥേരോ ആദിതോ പട്ഠായ സബ്ബസുത്തം സമന്നാഹരിത്വാ ഏവം സസ്സിരികം കത്വാ ദേസിതസുത്തസ്സ നാമ ഭഗവതാ നാമം ന ഗഹിതം. ഹന്ദസ്സ നാമം ഗണ്ഹാപേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച.
132.Evaṃ vutte āyasmā ānandoti ‘‘evaṃ bhagavatā imasmiṃ sutte vutte thero ādito paṭṭhāya sabbasuttaṃ samannāharitvā evaṃ sassirikaṃ katvā desitasuttassa nāma bhagavatā nāmaṃ na gahitaṃ. Handassa nāmaṃ gaṇhāpessāmī’’ti cintetvā bhagavantaṃ etadavoca.
തസ്മാ തിഹ ത്വന്തിആദീസു അയം അത്ഥയോജനാ –
Tasmā tiha tvantiādīsu ayaṃ atthayojanā –
ആനന്ദ, യസ്മാ ഇമസ്മിം ധമ്മപരിയായേ ‘‘അട്ഠാരസ ഖോ ഇമാ, ആനന്ദ, ധാതുയോ, ഛ ഇമാ, ആനന്ദ, ധാതുയോ’’തി ഏവം ബഹുധാതുയോ വിഭത്താ, തസ്മാ തിഹ ത്വം ഇമം ധമ്മപരിയായം ബഹുധാതുകോതിപി നം ധാരേഹി. യസ്മാ പനേത്ഥ ധാതുആയതനപടിച്ചസമുപ്പാദട്ഠാനാട്ഠാനവസേന ചത്താരോ പരിവട്ടാ കഥിതാ , തസ്മാ ചതുപരിവട്ടോതിപി നം ധാരേഹി. യസ്മാ ച ആദാസം ഓലോകേന്തസ്സ മുഖനിമിത്തം വിയ ഇമം ധമ്മപരിയായം ഓലോകേന്തസ്സ ഏതേ ധാതുആദയോ അത്ഥാ പാകടാ ഹോന്തി, തസ്മാ ധമ്മാദാസോതിപി നം ധാരേഹി. യസ്മാ ച യഥാ നാമ പരസേനമദ്ദനാ യോധാ സങ്ഗാമതൂരിയം പഗ്ഗഹേത്വാ പരസേനം പവിസിത്വാ സപത്തേ മദ്ദിത്വാ അത്തനോ ജയം ഗണ്ഹന്തി, ഏവമേവ കിലേസസേനമദ്ദനാ യോഗിനോ ഇധ വുത്തവസേന വിപസ്സനം പഗ്ഗഹേത്വാ കിലേസേ മദ്ദിത്വാ അത്തനോ അരഹത്തജയം ഗണ്ഹന്തി, തസ്മാ അമതദുന്ദുഭീതിപി നം ധാരേഹി. യസ്മാ ച യഥാ സങ്ഗാമയോധാ പഞ്ചാവുധം ഗഹേത്വാ പരസേനം വിദ്ധംസേത്വാ ജയം ഗണ്ഹന്തി, ഏവം യോഗിനോപി ഇധ വുത്തം വിപസ്സനാവുധം ഗഹേത്വാ കിലേസസേനം വിദ്ധംസേത്വാ അരഹത്തജയം ഗണ്ഹന്തി. തസ്മാ അനുത്തരോ സങ്ഗാമവിജയോതിപി നം ധാരേഹീതി.
Ānanda, yasmā imasmiṃ dhammapariyāye ‘‘aṭṭhārasa kho imā, ānanda, dhātuyo, cha imā, ānanda, dhātuyo’’ti evaṃ bahudhātuyo vibhattā, tasmā tiha tvaṃ imaṃ dhammapariyāyaṃ bahudhātukotipi naṃ dhārehi. Yasmā panettha dhātuāyatanapaṭiccasamuppādaṭṭhānāṭṭhānavasena cattāro parivaṭṭā kathitā , tasmā catuparivaṭṭotipi naṃ dhārehi. Yasmā ca ādāsaṃ olokentassa mukhanimittaṃ viya imaṃ dhammapariyāyaṃ olokentassa ete dhātuādayo atthā pākaṭā honti, tasmā dhammādāsotipi naṃ dhārehi. Yasmā ca yathā nāma parasenamaddanā yodhā saṅgāmatūriyaṃ paggahetvā parasenaṃ pavisitvā sapatte madditvā attano jayaṃ gaṇhanti, evameva kilesasenamaddanā yogino idha vuttavasena vipassanaṃ paggahetvā kilese madditvā attano arahattajayaṃ gaṇhanti, tasmā amatadundubhītipi naṃ dhārehi. Yasmā ca yathā saṅgāmayodhā pañcāvudhaṃ gahetvā parasenaṃ viddhaṃsetvā jayaṃ gaṇhanti, evaṃ yoginopi idha vuttaṃ vipassanāvudhaṃ gahetvā kilesasenaṃ viddhaṃsetvā arahattajayaṃ gaṇhanti. Tasmā anuttaro saṅgāmavijayotipi naṃ dhārehīti.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ബഹുധാതുകസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Bahudhātukasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൫. ബഹുധാതുകസുത്തം • 5. Bahudhātukasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൫. ബഹുധാതുകസുത്തവണ്ണനാ • 5. Bahudhātukasuttavaṇṇanā