| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
१०. बहुधीतरसुत्तं
10. Bahudhītarasuttaṃ
१९६. एकं समयं भगवा कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे। तेन खो पन समयेन अञ्ञतरस्स भारद्वाजगोत्तस्स ब्राह्मणस्स चतुद्दस बलीबद्दा नट्ठा होन्ति। अथ खो भारद्वाजगोत्तो ब्राह्मणो ते बलीबद्दे गवेसन्तो येन सो वनसण्डो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा अद्दस भगवन्तं तस्मिं वनसण्डे निसिन्नं पल्लङ्कं आभुजित्वा उजुं कायं पणिधाय परिमुखं सतिं उपट्ठपेत्वा। दिस्वान येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
196. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu viharati aññatarasmiṃ vanasaṇḍe. Tena kho pana samayena aññatarassa bhāradvājagottassa brāhmaṇassa catuddasa balībaddā naṭṭhā honti. Atha kho bhāradvājagotto brāhmaṇo te balībadde gavesanto yena so vanasaṇḍo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā addasa bhagavantaṃ tasmiṃ vanasaṇḍe nisinnaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. Disvāna yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato santike imā gāthāyo abhāsi –
अज्जसट्ठिं न दिस्सन्ति, तेनायं समणो सुखी॥
Ajjasaṭṭhiṃ na dissanti, tenāyaṃ samaṇo sukhī.
‘‘न हि नूनिमस्स समणस्स, तिलाखेत्तस्मि पापका।
‘‘Na hi nūnimassa samaṇassa, tilākhettasmi pāpakā;
‘‘न हि नूनिमस्स समणस्स, तुच्छकोट्ठस्मि मूसिका।
‘‘Na hi nūnimassa samaṇassa, tucchakoṭṭhasmi mūsikā;
उस्सोळ्हिकाय नच्चन्ति, तेनायं समणो सुखी॥
Ussoḷhikāya naccanti, tenāyaṃ samaṇo sukhī.
‘‘न हि नूनिमस्स समणस्स, सन्थारो सत्तमासिको।
‘‘Na hi nūnimassa samaṇassa, santhāro sattamāsiko;
उप्पाटकेहि सञ्छन्नो, तेनायं समणो सुखी॥
Uppāṭakehi sañchanno, tenāyaṃ samaṇo sukhī.
‘‘न हि नूनिमस्स समणस्स, विधवा सत्त धीतरो।
‘‘Na hi nūnimassa samaṇassa, vidhavā satta dhītaro;
‘‘न हि नूनिमस्स समणस्स, पिङ्गला तिलकाहता।
‘‘Na hi nūnimassa samaṇassa, piṅgalā tilakāhatā;
सोत्तं पादेन बोधेति, तेनायं समणो सुखी॥
Sottaṃ pādena bodheti, tenāyaṃ samaṇo sukhī.
‘‘न हि नूनिमस्स समणस्स, पच्चूसम्हि इणायिका।
‘‘Na hi nūnimassa samaṇassa, paccūsamhi iṇāyikā;
देथ देथाति चोदेन्ति, तेनायं समणो सुखी’’ति॥
Detha dethāti codenti, tenāyaṃ samaṇo sukhī’’ti.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, बलीबद्दा चतुद्दस।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, balībaddā catuddasa;
अज्जसट्ठिं न दिस्सन्ति, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी॥
Ajjasaṭṭhiṃ na dissanti, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, तिलाखेत्तस्मि पापका।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, tilākhettasmi pāpakā;
एकपण्णा दुपण्णा च, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी॥
Ekapaṇṇā dupaṇṇā ca, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, तुच्छकोट्ठस्मि मूसिका।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, tucchakoṭṭhasmi mūsikā;
उस्सोळ्हिकाय नच्चन्ति, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी॥
Ussoḷhikāya naccanti, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, सन्थारो सत्तमासिको।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, santhāro sattamāsiko;
उप्पाटकेहि सञ्छन्नो, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी॥
Uppāṭakehi sañchanno, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, विधवा सत्त धीतरो।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, vidhavā satta dhītaro;
एकपुत्ता दुपुत्ता च, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी॥
Ekaputtā duputtā ca, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, पिङ्गला तिलकाहता।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, piṅgalā tilakāhatā;
सोत्तं पादेन बोधेति, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी॥
Sottaṃ pādena bodheti, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī.
‘‘न हि मय्हं ब्राह्मण, पच्चूसम्हि इणायिका।
‘‘Na hi mayhaṃ brāhmaṇa, paccūsamhi iṇāyikā;
देथ देथाति चोदेन्ति, तेनाहं ब्राह्मणा सुखी’’ति॥
Detha dethāti codenti, tenāhaṃ brāhmaṇā sukhī’’ti.
एवं वुत्ते, भारद्वाजगोत्तो ब्राह्मणो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अभिक्कन्तं, भो गोतम, अभिक्कन्तं, भो गोतम! सेय्यथापि, भो गोतम, निक्कुज्जितं वा उक्कुज्जेय्य, पटिच्छन्नं वा विवरेय्य, मूळ्हस्स वा मग्गं आचिक्खेय्य, अन्धकारे वा तेलपज्जोतं धारेय्य – चक्खुमन्तो रूपानि दक्खन्तीति; एवमेव भोता गोतमेन अनेकपरियायेन धम्मो पकासितो। एसाहं भवन्तं गोतमं सरणं गच्छामि धम्मञ्च भिक्खुसङ्घञ्च। लभेय्याहं भोतो गोतमस्स सन्तिके पब्बज्जं, लभेय्यं उपसम्पद’’न्ति।
Evaṃ vutte, bhāradvājagotto brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evameva bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāhaṃ bhoto gotamassa santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.
अलत्थ खो भारद्वाजगोत्तो ब्राह्मणो भगवतो सन्तिके पब्बज्जं, अलत्थ उपसम्पदं। अचिरूपसम्पन्नो पनायस्मा भारद्वाजो एको वूपकट्ठो अप्पमत्तो आतापी पहितत्तो विहरन्तो नचिरस्सेव – यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति, तदनुत्तरं – ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहासि। ‘‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’’ति अब्भञ्ञासि। अञ्ञतरो च पनायस्मा भारद्वाजो अरहतं अहोसीति।
Alattha kho bhāradvājagotto brāhmaṇo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. Acirūpasampanno panāyasmā bhāradvājo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā bhāradvājo arahataṃ ahosīti.
अरहन्तवग्गो पठमो।
Arahantavaggo paṭhamo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
धनञ्जानी च अक्कोसं, असुरिन्दं बिलङ्गिकं।
Dhanañjānī ca akkosaṃ, asurindaṃ bilaṅgikaṃ;
अहिंसकं जटा चेव, सुद्धिकञ्चेव अग्गिका।
Ahiṃsakaṃ jaṭā ceva, suddhikañceva aggikā;
सुन्दरिकं बहुधीतरेन च ते दसाति॥
Sundarikaṃ bahudhītarena ca te dasāti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १०. बहुधीतरसुत्तवण्णना • 10. Bahudhītarasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १०. बहुधीतरसुत्तवण्णना • 10. Bahudhītarasuttavaṇṇanā
