| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१०. बहुधीतरसुत्तवण्णना
10. Bahudhītarasuttavaṇṇanā
१९६. समन्ततोति दक्खिणवामानं वसेन समन्ततो। ऊरुबद्धासनन्ति ऊरूनं बन्धनवसेन निसज्जनं। द्विन्नं ऊरूनं अञ्ञमञ्ञबन्धनवसेन आभुजिताकारं सन्धायाह ‘‘आभुजित्वाति बन्धित्वा’’ति। हेट्ठिमकायस्स अनुजुकं ठपनं निसज्जावचनेनेव बोधितन्ति ‘‘उजुं काय’’न्ति एत्थ काय-सद्दो उपरिमकायविसयोति आह ‘‘उपरिमं सरीरं उजुकं ठपेत्वा’’ति। तं पन उजुकट्ठपनं सरूपतो पयोजनतो च दस्सेतुं ‘‘अट्ठारसा’’तिआदि वुत्तं। परिमुखन्ति एत्थ परि-सद्दो अभिसद्देन समानत्थोति आह ‘‘कम्मट्ठानाभिमुख’’न्ति, बहिद्धा पुथुत्तारम्मणतो निवारेत्वा कम्मट्ठानंयेव पुरेक्खतोति अत्थो। परिग्गहट्ठो ‘‘परिणायिका’’तिआदीसु विय। मुखन्ति निय्यानट्ठो ‘‘सुञ्ञतविमोक्खमुख’’न्तिआदीसु विय। पटिपक्खतो निग्गमनट्ठो हि निय्यानट्ठो, तस्मा परिग्गहितनिय्यानन्ति सब्बथा गहितसम्मोसं परिच्चत्तसम्मोसं सतिं कत्वा परमं सतिनेपक्कं उपट्ठपेत्वाति अत्थो। छब्बण्णा…पे॰… निसीदि ब्राह्मणस्स पसादसञ्जाननत्थं। अटविमुखा चरमानाति गोचरं गण्हन्ता।
196.Samantatoti dakkhiṇavāmānaṃ vasena samantato. Ūrubaddhāsananti ūrūnaṃ bandhanavasena nisajjanaṃ. Dvinnaṃ ūrūnaṃ aññamaññabandhanavasena ābhujitākāraṃ sandhāyāha ‘‘ābhujitvāti bandhitvā’’ti. Heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti ‘‘ujuṃ kāya’’nti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha ‘‘uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti. Taṃ pana ujukaṭṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ. Parimukhanti ettha pari-saddo abhisaddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purekkhatoti attho. Pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu viya. Mukhanti niyyānaṭṭho ‘‘suññatavimokkhamukha’’ntiādīsu viya. Paṭipakkhato niggamanaṭṭho hi niyyānaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānanti sabbathā gahitasammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā paramaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho. Chabbaṇṇā…pe… nisīdi brāhmaṇassa pasādasañjānanatthaṃ. Aṭavimukhā caramānāti gocaraṃ gaṇhantā.
अज्जसट्ठिन्ति अज्ज छन्नं पूरणी सट्ठी दिवसवुत्ति, अज्ज आदिं कत्वा छ दिवसेति अत्थो। अच्चन्तसंयोगे चेतं उपयोगवचनं। अज्ज छदिवसमत्तकाति अज्जतो छट्ठदिवसमत्तका। लामकाति निहीना निप्फला। तेनाह ‘‘तिलखाणुका’’तिआदि।
Ajjasaṭṭhinti ajja channaṃ pūraṇī saṭṭhī divasavutti, ajja ādiṃ katvā cha divaseti attho. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Ajja chadivasamattakāti ajjato chaṭṭhadivasamattakā. Lāmakāti nihīnā nipphalā. Tenāha ‘‘tilakhāṇukā’’tiādi.
उस्साहेनाति उद्धं उद्धं पसारेन अभिभवनेन। तं पन नेसं अभिभवनं दस्सेतुं ‘‘कण्णनङ्गुट्ठादीनी’’तिआदिमाह।
Ussāhenāti uddhaṃ uddhaṃ pasārena abhibhavanena. Taṃ pana nesaṃ abhibhavanaṃ dassetuṃ ‘‘kaṇṇanaṅguṭṭhādīnī’’tiādimāha.
‘‘उप्पाटकपाणका’’ति तचं उप्पाटेत्वा विय खादकपाणका ऊकामङ्गुलादयो।
‘‘Uppāṭakapāṇakā’’ti tacaṃ uppāṭetvā viya khādakapāṇakā ūkāmaṅgulādayo.
कळारपिङ्गलाति निक्खन्तपिङ्गलक्खिका, कळारपिङ्गलाति वा रत्तगत्ता च पिङ्गलचक्खुका च। तिलकाहताति आहततिलका, तिलप्पमाणेहि बिन्दूहि समन्ततो सन्थतसरीरा।
Kaḷārapiṅgalāti nikkhantapiṅgalakkhikā, kaḷārapiṅgalāti vā rattagattā ca piṅgalacakkhukā ca. Tilakāhatāti āhatatilakā, tilappamāṇehi bindūhi samantato santhatasarīrā.
पटिगाथाहि ब्राह्मणस्स धम्मदेसनं वड्ढेसीति पकतिया तस्स अत्तना कथेतब्बं धम्मदेसनं पब्बज्जागुणकित्तनवसेन सत्तहि वड्ढेसि। पब्बजित्वाति इणायिकानं अत्तनो पलिबोधं तथा तथा जानापेत्वा पब्बजित्वा।
Paṭigāthāhi brāhmaṇassa dhammadesanaṃ vaḍḍhesīti pakatiyā tassa attanā kathetabbaṃ dhammadesanaṃ pabbajjāguṇakittanavasena sattahi vaḍḍhesi. Pabbajitvāti iṇāyikānaṃ attano palibodhaṃ tathā tathā jānāpetvā pabbajitvā.
यथा च तत्थ भगवा पटिपज्जि, तं दस्सेतुं ‘‘पुन दिवसे’’तिआदि वुत्तं।
Yathā ca tattha bhagavā paṭipajji, taṃ dassetuṃ ‘‘puna divase’’tiādi vuttaṃ.
तं तं कुलघरं पेसेत्वाति तं तं तस्स ब्राह्मणस्स धीतरं तस्स तस्सानुच्छविकस्स ब्राह्मणस्स देन्तो तं तं कुलघरं पेसेत्वा ब्राह्मणधम्मे गरुकरणाभावतो।
Taṃ taṃ kulagharaṃ pesetvāti taṃ taṃ tassa brāhmaṇassa dhītaraṃ tassa tassānucchavikassa brāhmaṇassa dento taṃ taṃ kulagharaṃ pesetvā brāhmaṇadhamme garukaraṇābhāvato.
‘‘नट्ठे मते पब्बजिते, नपुंसकेपि भत्तरि।
‘‘Naṭṭhe mate pabbajite, napuṃsakepi bhattari;
इत्थिया पतिसेट्ठाय, न अञ्ञो पति इच्छियो’’ति॥ –
Itthiyā patiseṭṭhāya, na añño pati icchiyo’’ti. –
अयञ्हि ब्राह्मणधम्मो। अय्यिकट्ठानेति मातामहिट्ठाने ठपेसि सत्थु चित्ताराधनवसेनाति।
Ayañhi brāhmaṇadhammo. Ayyikaṭṭhāneti mātāmahiṭṭhāne ṭhapesi satthu cittārādhanavasenāti.
बहुधीतरसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Bahudhītarasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
पठमवग्गवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. बहुधीतरसुत्तं • 10. Bahudhītarasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १०. बहुधीतरसुत्तवण्णना • 10. Bahudhītarasuttavaṇṇanā
