Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
൫. ബഹുജനഹിതസുത്തവണ്ണനാ
5. Bahujanahitasuttavaṇṇanā
൮൪. പഞ്ചമേ ലോകേതി ഏത്ഥ തയോ ലോകാ – സത്തലോകോ, സങ്ഖാരലോകോ, ഓകാസലോകോതി. തേസു ഇന്ദ്രിയബദ്ധാനം രൂപധമ്മാനം അരൂപധമ്മാനം രൂപാരൂപധമ്മാനഞ്ച സന്താനവസേന വത്തമാനാനം സമൂഹോ സത്തലോകോ, പഥവീപബ്ബതാദിഭേദോ ഓകാസലോകോ, ഉഭയേപി ഖന്ധാ സങ്ഖാരലോകോ. തേസു സത്തലോകോ ഇധ അധിപ്പേതോ. തസ്മാ ലോകേതി സത്തലോകേ. തത്ഥാപി ന ദേവലോകേ, ന ബ്രഹ്മലോകേ, മനുസ്സലോകേ. മനുസ്സലോകേപി ന അഞ്ഞസ്മിം ചക്കവാളേ, ഇമസ്മിംയേവ ചക്കവാളേ. തത്രാപി ന സബ്ബട്ഠാനേസു, ‘‘പുരത്ഥിമായ ദിസായ ഗജങ്ഗലം നാമ നിഗമോ, തസ്സ അപരേന മഹാസാലാ, തതോ പരം പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ; പുരത്ഥിമദക്ഖിണായ ദിസായ സല്ലവതീ നാമ നദീ, തതോ പരം പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ; ദക്ഖിണായ ദിസായ സേതകണ്ണികം നാമ നിഗമോ, തതോ പരം പച്ചന്തിമാ ജനപദാ , ഓരതോ മജ്ഝേ; പച്ഛിമായ ദിസായ ഥൂണം നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തതോ പരം പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ; ഉത്തരായ ദിസായ ഉസിരദ്ധജോ നാമ പബ്ബതോ, തതോ പരം പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ’’തി (മഹാവ॰ ൨൫൯) ഏവം പരിച്ഛിന്നേ ആയാമതോ തിയോജനസതേ വിത്ഥാരതോ അഡ്ഢതേയ്യയോജനസതേ പരിക്ഖേപതോ നവയോജനസതേ മജ്ഝിമദേസേ ഉപ്പജ്ജതി തഥാഗതോ. ന കേവലഞ്ച തഥാഗതോവ പച്ചേകബുദ്ധാ അഗ്ഗസാവകാ അസീതിമഹാഥേരാ ബുദ്ധമാതാ ബുദ്ധപിതാ ചക്കവത്തിരാജാ അഞ്ഞേ ച സാരപ്പത്താ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ ഏത്ഥേവ ഉപ്പജ്ജന്തി. ഇധ പന തഥാഗതവാരേയേവ സബ്ബത്ഥകവസേന അയം നയോ ലബ്ഭതി, ഇതരേസു ഏകദേസവസേന.
84. Pañcame loketi ettha tayo lokā – sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti. Tesu indriyabaddhānaṃ rūpadhammānaṃ arūpadhammānaṃ rūpārūpadhammānañca santānavasena vattamānānaṃ samūho sattaloko, pathavīpabbatādibhedo okāsaloko, ubhayepi khandhā saṅkhāraloko. Tesu sattaloko idha adhippeto. Tasmā loketi sattaloke. Tatthāpi na devaloke, na brahmaloke, manussaloke. Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe. Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa aparena mahāsālā, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato paraṃ paccantimā janapadā , orato majjhe; pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate vitthārato aḍḍhateyyayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimadese uppajjati tathāgato. Na kevalañca tathāgatova paccekabuddhā aggasāvakā asītimahātherā buddhamātā buddhapitā cakkavattirājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā ettheva uppajjanti. Idha pana tathāgatavāreyeva sabbatthakavasena ayaṃ nayo labbhati, itaresu ekadesavasena.
ഉപ്പജ്ജമാനാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി ഇദം പന ഉഭയമ്പി വിപ്പകതവചനമേവ, ഉപ്പജ്ജന്താ ബഹുജനഹിതത്ഥായ ഉപ്പജ്ജന്തി, ന അഞ്ഞേന കാരണേനാതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഏവരൂപഞ്ഹേത്ഥ സദ്ദലക്ഖണം ന സക്കാ അഞ്ഞേന സദ്ദലക്ഖണേന പടിബാഹിതും.
Uppajjamānāuppajjantīti idaṃ pana ubhayampi vippakatavacanameva, uppajjantā bahujanahitatthāya uppajjanti, na aññena kāraṇenāti evamettha attho veditabbo. Evarūpañhettha saddalakkhaṇaṃ na sakkā aññena saddalakkhaṇena paṭibāhituṃ.
അപിച ഉപ്പജ്ജമാനോ നാമ ഉപ്പജ്ജതി നാമ ഉപ്പന്നോ നാമാതി അയം പഭേദോ വേദിതബ്ബോ. തഥാഗതോ ഹി മഹാഭിനീഹാരം കരോന്തോ, ബുദ്ധകരേ ധമ്മേ പരിയേസന്തോ, പാരമിയോ പൂരേന്തോ, പഞ്ച മഹാപരിച്ചാഗേ പരിച്ചജന്തോ, ഞാതത്ഥചരിയം ചരന്തോ, ലോകത്ഥചരിയം, ബുദ്ധത്ഥചരിയം കോടിം പാപേന്തോ, പാരമിയോ പൂരേത്വാ തുസിതഭവനേ തിട്ഠന്തോ, തതോ ഓതരിത്വാ ചരിമഭവേ പടിസന്ധിം ഗണ്ഹന്തോ, അഗാരമജ്ഝേ വസന്തോ, അഭിനിക്ഖമന്തോ, മഹാപധാനം പദഹന്തോ, പരിപക്കഞാണോ ബോധിമണ്ഡം ആരുയ്ഹ മാരബലം വിധമേന്തോ പഠമയാമേ പുബ്ബേനിവാസം അനുസ്സരന്തോ, മജ്ഝിമയാമേ ദിബ്ബചക്ഖും വിസോധേന്തോ, പച്ഛിമയാമേ പടിച്ചസമുപ്പാദേ ഞാണം ഓതാരേത്വാ അനേകാകാരം സബ്ബസങ്ഖാരേ സമ്മസിത്വാ സോതാപത്തിമഗ്ഗം പടിവിജ്ഝന്തോ യാവ അനാഗാമിഫലം സച്ഛികരോന്തോപി ഉപ്പജ്ജമാനോ ഏവ നാമ, അരഹത്തമഗ്ഗക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജതി നാമ, അരഹത്തഫലക്ഖണേ പന ഉപ്പന്നോ നാമ. ബുദ്ധാനഞ്ഹി സാവകാനം വിയ ന പടിപാടിയാ ഇദ്ധിവിധഞാണാദീനം ഉപ്പാദനകിച്ചം അത്ഥി, സഹേവ പന അരഹത്തമഗ്ഗേന സകലോപി ബുദ്ധഗുണരാസി ആഗതോവ നാമ ഹോതി. തസ്മാ തേ നിബ്ബത്തസബ്ബകിച്ചത്താ അരഹത്തഫലക്ഖണേ ഉപ്പന്നാ നാമ ഹോന്തി. ഇധ അരഹത്തഫലക്ഖണം സന്ധായ ‘‘ഉപ്പജ്ജതീ’’തി വുത്തോ. ഉപ്പന്നോ ഹോതീതി അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ.
Apica uppajjamāno nāma uppajjati nāma uppanno nāmāti ayaṃ pabhedo veditabbo. Tathāgato hi mahābhinīhāraṃ karonto, buddhakare dhamme pariyesanto, pāramiyo pūrento, pañca mahāpariccāge pariccajanto, ñātatthacariyaṃ caranto, lokatthacariyaṃ, buddhatthacariyaṃ koṭiṃ pāpento, pāramiyo pūretvā tusitabhavane tiṭṭhanto, tato otaritvā carimabhave paṭisandhiṃ gaṇhanto, agāramajjhe vasanto, abhinikkhamanto, mahāpadhānaṃ padahanto, paripakkañāṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha mārabalaṃ vidhamento paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaranto, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhento, pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā anekākāraṃ sabbasaṅkhāre sammasitvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhanto yāva anāgāmiphalaṃ sacchikarontopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma. Buddhānañhi sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīnaṃ uppādanakiccaṃ atthi, saheva pana arahattamaggena sakalopi buddhaguṇarāsi āgatova nāma hoti. Tasmā te nibbattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppannā nāma honti. Idha arahattaphalakkhaṇaṃ sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti vutto. Uppanno hotīti ayañhettha attho.
സാവകോപി ഖീണാസവോ സാവകബോധിയാ ഹേതുഭൂതേ പുഞ്ഞസമ്ഭാരേ സമ്ഭരന്തോ പുബ്ബയോഗം പുബ്ബചരിയം ഗതപച്ചാഗതവത്തം പൂരേന്തോ ചരിമഭവേ നിബ്ബത്തന്തോ അനുക്കമേന വിഞ്ഞുതം പത്വാ സംസാരേ ആദീനവം ദിസ്വാ പബ്ബജ്ജായ ചേതയമാനോ പബ്ബജ്ജം മത്ഥകം പാപേത്വാ സീലാദീനി പരിപൂരേന്തോ ധുതധമ്മേ സമാദായ വത്തമാനോ ജാഗരിയം അനുയുഞ്ജന്തോ ഞാണാനി നിബ്ബത്തേന്തോ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ ഹേട്ഠിമമഗ്ഗേ അധിഗച്ഛന്തോപി ഉപ്പജ്ജമാനോ ഏവ നാമ, അരഹത്തമഗ്ഗക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജതി നാമ, അരഹത്തഫലക്ഖണേ പന ഉപ്പന്നോ നാമ. സേക്ഖോ പന പുബ്ബൂപനിസ്സയതോ പട്ഠായ യാവ ഗോത്രഭുഞാണാ ഉപ്പജ്ജമാനോ നാമ, പഠമമഗ്ഗക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജതി നാമ, പഠമഫലക്ഖണതോ പട്ഠായ ഉപ്പന്നോ നാമ. ഏത്താവതാ ‘‘തയോമേ, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജമാനാ ഉപ്പജ്ജന്തീ’’തി പദാനം അത്ഥോ വുത്തോ ഹോതി.
Sāvakopi khīṇāsavo sāvakabodhiyā hetubhūte puññasambhāre sambharanto pubbayogaṃ pubbacariyaṃ gatapaccāgatavattaṃ pūrento carimabhave nibbattanto anukkamena viññutaṃ patvā saṃsāre ādīnavaṃ disvā pabbajjāya cetayamāno pabbajjaṃ matthakaṃ pāpetvā sīlādīni paripūrento dhutadhamme samādāya vattamāno jāgariyaṃ anuyuñjanto ñāṇāni nibbattento vipassanaṃ paṭṭhapetvā heṭṭhimamagge adhigacchantopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma. Sekkho pana pubbūpanissayato paṭṭhāya yāva gotrabhuñāṇā uppajjamāno nāma, paṭhamamaggakkhaṇe uppajjati nāma, paṭhamaphalakkhaṇato paṭṭhāya uppanno nāma. Ettāvatā ‘‘tayome, bhikkhave, puggalā loke uppajjamānā uppajjantī’’ti padānaṃ attho vutto hoti.
ഇദാനി ബഹുജനഹിതായാതിആദീസു ബഹുജനഹിതായാതി മഹാജനസ്സ ഹിതത്ഥായ. ബഹുജനസുഖായാതി മഹാജനസ്സ സുഖത്ഥായ. ലോകാനുകമ്പായാതി സത്തലോകസ്സ അനുകമ്പം പടിച്ച. കതരസത്തലോകസ്സാതി ? യോ തഥാഗതസ്സ ധമ്മദേസനം സുത്വാ ധമ്മം പടിവിജ്ഝതി, അമതപാനം പിവതി, തസ്സ. ഭഗവതോ ഹി ധമ്മചക്കപ്പവത്തനസുത്തന്തദേസനായ അഞ്ഞാതകോണ്ഡഞ്ഞപ്പമുഖാ അട്ഠാരസ ബ്രഹ്മകോടിയോ ധമ്മം പടിവിജ്ഝിംസു. ഏവം യാവ സുഭദ്ദപരിബ്ബാജകവിനയനാ ധമ്മം പടിവിദ്ധസത്താനം ഗണനാ നത്ഥി, മഹാസമയസുത്തന്തദേസനായം മങ്ഗലസുത്തം, ചൂളരാഹുലോവാദം, സമചിത്തദേസനായന്തി ഇമേസു ചതൂസു ഠാനേസു അഭിസമയം പത്തസത്താനം പരിച്ഛേദോ നത്ഥി. ഏവമേതസ്സ അപരിമാണസ്സ സത്തലോകസ്സ അനുകമ്പായ. സാവകസ്സ പന അരഹതോ സേക്ഖസ്സ ച ലോകാനുകമ്പായ ഉപ്പത്തി ധമ്മസേനാപതിആദീഹി ധമ്മഭണ്ഡാഗാരികാദീഹി ച ദേസിതദേസനായ പടിവേധപ്പത്തസത്താനം വസേന, അപരഭാഗേ ച മഹാമഹിന്ദത്ഥേരാദീഹി ദേസിതദേസനായ പടിവിദ്ധസച്ചാനം വസേന, യാവജ്ജതനാ ഇതോ പരം അനാഗതേ ച സാസനം നിസ്സായ സഗ്ഗമോക്ഖമഗ്ഗേസു പതിട്ഠഹന്താനം വസേനപി അയമത്ഥോ വിഭാവേതബ്ബോ.
Idāni bahujanahitāyātiādīsu bahujanahitāyāti mahājanassa hitatthāya. Bahujanasukhāyāti mahājanassa sukhatthāya. Lokānukampāyāti sattalokassa anukampaṃ paṭicca. Katarasattalokassāti ? Yo tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā dhammaṃ paṭivijjhati, amatapānaṃ pivati, tassa. Bhagavato hi dhammacakkappavattanasuttantadesanāya aññātakoṇḍaññappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo dhammaṃ paṭivijjhiṃsu. Evaṃ yāva subhaddaparibbājakavinayanā dhammaṃ paṭividdhasattānaṃ gaṇanā natthi, mahāsamayasuttantadesanāyaṃ maṅgalasuttaṃ, cūḷarāhulovādaṃ, samacittadesanāyanti imesu catūsu ṭhānesu abhisamayaṃ pattasattānaṃ paricchedo natthi. Evametassa aparimāṇassa sattalokassa anukampāya. Sāvakassa pana arahato sekkhassa ca lokānukampāya uppatti dhammasenāpatiādīhi dhammabhaṇḍāgārikādīhi ca desitadesanāya paṭivedhappattasattānaṃ vasena, aparabhāge ca mahāmahindattherādīhi desitadesanāya paṭividdhasaccānaṃ vasena, yāvajjatanā ito paraṃ anāgate ca sāsanaṃ nissāya saggamokkhamaggesu patiṭṭhahantānaṃ vasenapi ayamattho vibhāvetabbo.
അപിച ബഹുജനഹിതായാതി ബഹുജനസ്സ ഹിതത്ഥായ, നേസം പഞ്ഞാസമ്പത്തിയാ ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികഹിതൂപദേസകോതി. ബഹുജനസുഖായാതി ബഹുജനസ്സ സുഖത്ഥായ, ചാഗസമ്പത്തിയാ ഉപകരണസുഖസമ്പദായകോതി. ലോകാനുകമ്പായാതി ലോകസ്സ അനുകമ്പനത്ഥായ, മേത്താകരുണാസമ്പത്തിയാ മാതാപിതരോ വിയ ലോകസ്സ രക്ഖിതാ ഗോപിതാതി. അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാനന്തി ഇധ ദേവമനുസ്സഗ്ഗഹണേന ഭബ്ബപുഗ്ഗലേ വേനേയ്യസത്തേ ഏവ ഗഹേത്വാ തേസം നിബ്ബാനമഗ്ഗഫലാധിഗമായ തഥാഗതസ്സ ഉപ്പത്തി ദസ്സിതാ പഠമവാരേ, ദുതിയതതിയവാരേസു പന അരഹതോ സേക്ഖസ്സ ച വസേന യോജേതബ്ബം. തത്ഥ അത്ഥായാതി ഇമിനാ പരമത്ഥായ, നിബ്ബാനായാതി വുത്തം ഹോതി. ഹിതായാതി തംസമ്പാപകമഗ്ഗത്ഥായാതി വുത്തം ഹോതി. നിബ്ബാനസമ്പാപകമഗ്ഗതോ ഹി ഉത്തരിം ഹിതം നാമ നത്ഥി. സുഖായാതി ഫലസമാപത്തിസുഖത്ഥായാതി വുത്തം ഹോതി, തതോ ഉത്തരി സുഖാഭാവതോ. വുത്തഞ്ഹേതം ‘‘അയം സമാധി പച്ചുപ്പന്നസുഖോ ചേവ ആയതിഞ്ച സുഖവിപാകോ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൩.൩൫൫; അ॰ നി॰ ൫.൨൭; വിഭ॰ ൮൦൪).
Apica bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, nesaṃ paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti. Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhasampadāyakoti. Lokānukampāyāti lokassa anukampanatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopitāti. Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena bhabbapuggale veneyyasatte eva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya tathāgatassa uppatti dassitā paṭhamavāre, dutiyatatiyavāresu pana arahato sekkhassa ca vasena yojetabbaṃ. Tattha atthāyāti iminā paramatthāya, nibbānāyāti vuttaṃ hoti. Hitāyāti taṃsampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti. Nibbānasampāpakamaggato hi uttariṃ hitaṃ nāma natthi. Sukhāyāti phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato. Vuttañhetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).
തഥാഗതോതിആദീനം പദാനം അത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തോ. വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോതിആദീസു തിസ്സോപി വിജ്ജാ ഭയഭേരവേ (മ॰ നി॰ ൧.൩൪ ആദയോ) ആഗതനയേന, ഛപി വിജ്ജാ ഛളഭിഞ്ഞാവസേന, അട്ഠപി വിജ്ജാ അമ്ബട്ഠസുത്തേ ആഗതാതി വിജ്ജാഹി, സീലസംവരാദീഹി, പന്നരസഹി ചരണധമ്മേഹി ച, അനഞ്ഞസാധാരണേഹി സമ്പന്നോ സമന്നാഗതോതി വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ. സോഭനഗമനത്താ, സുന്ദരം ഠാനം ഗതത്താ, സമ്മാ ഗതത്താ, സമ്മാ ഗദത്താ ച സുഗതോ. സബ്ബഥാ വിദിതലോകത്താ ലോകവിദൂ. നത്ഥി ഏതസ്സ ഉത്തരോതി അനുത്തരോ. പുരിസദമ്മേ പുരിസവേനേയ്യേ സാരേതി വിനേതീതി പുരിസദമ്മസാരഥി. ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികപരമത്ഥേഹി യഥാരഹം അനുസാസതീതി സത്ഥാ. സബ്ബസ്സാപി നേയ്യസ്സ സബ്ബപ്പകാരേന സയമ്ഭുഞാണേന ബുദ്ധത്താ ബുദ്ധോതി അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരോ പന വിസുദ്ധിമഗ്ഗതോ (വിസുദ്ധി॰ ൧.൧൩൨-൧൩൩) ഗഹേതബ്ബോ.
Tathāgatotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vutto. Vijjācaraṇasampannotiādīsu tissopi vijjā bhayabherave (ma. ni. 1.34 ādayo) āgatanayena, chapi vijjā chaḷabhiññāvasena, aṭṭhapi vijjā ambaṭṭhasutte āgatāti vijjāhi, sīlasaṃvarādīhi, pannarasahi caraṇadhammehi ca, anaññasādhāraṇehi sampanno samannāgatoti vijjācaraṇasampanno. Sobhanagamanattā, sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā, sammā gatattā, sammā gadattā ca sugato. Sabbathā viditalokattā lokavidū. Natthi etassa uttaroti anuttaro. Purisadamme purisaveneyye sāreti vinetīti purisadammasārathi. Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sabbassāpi neyyassa sabbappakārena sayambhuñāṇena buddhattā buddhoti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggato (visuddhi. 1.132-133) gahetabbo.
സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദി…പേ॰… പരിയോസാനകല്യാണന്തി സോ ഭഗവാ സത്തേസു കാരുഞ്ഞം പടിച്ച ഹിത്വാപി അനുത്തരം വിവേകസുഖം ധമ്മം ദേസേതി. തഞ്ച ഖോ അപ്പം വാ ബഹും വാ ദേസേന്തോ ആദികല്യാണാദിപ്പകാരമേവ ദേസേതി. കഥം? ഏകഗാഥാപി ഹി സമന്തഭദ്ദകത്താ ധമ്മസ്സ പഠമപാദേന ആദികല്യാണാ, ദുതിയതതിയേഹി മജ്ഝേകല്യാണാ, പച്ഛിമേന പരിയോസാനകല്യാണാ. ഏകാനുസന്ധികം സുത്തം നിദാനേന ആദികല്യാണം, നിഗമനേന പരിയോസാനകല്യാണം, സേസേന മജ്ഝേകല്യാണം. നാനാനുസന്ധികം സുത്തം പഠമേന അനുസന്ധിനാ ആദികല്യാണം, പച്ഛിമേന പരിയോസാനകല്യാണം, സേസേഹി മജ്ഝേകല്യാണം. സകലോപി വാ സാസനധമ്മോ അത്തനോ അത്ഥഭൂതേന സീലേന ആദികല്യാണോ, സമഥവിപസ്സനാമഗ്ഗഫലേഹി മജ്ഝേകല്യാണോ, നിബ്ബാനേന പരിയോസാനകല്യാണോ. സീലസമാധീഹി വാ ആദികല്യാണോ, വിപസ്സനാമഗ്ഗേഹി മജ്ഝേകല്യാണോ, ഫലനിബ്ബാനേഹി പരിയോസാനകല്യാണോ. ബുദ്ധസുബുദ്ധതായ വാ ആദികല്യാണോ, ധമ്മസുധമ്മതായ മജ്ഝേകല്യാണോ, സങ്ഘസുപ്പടിപത്തിയാ പരിയോസാനകല്യാണോ. തം സുത്വാ തഥത്തായ പടിപന്നേന അധിഗന്തബ്ബായ അഭിസമ്ബോധിയാ വാ ആദികല്യാണോ, പച്ചേകബോധിയാ മജ്ഝേകല്യാണോ, സാവകബോധിയാ പരിയോസാനകല്യാണോ. സുയ്യമാനോ ചേസ നീവരണവിക്ഖമ്ഭനതോ സവനേനപി കല്യാണമേവ ആവഹതീതി ആദികല്യാണോ, പടിപജ്ജിയമാനോ സമഥവിപസ്സനാസുഖാവഹനതോ പടിപത്തിയാപി സുഖമേവ ആവഹതീതി മജ്ഝേകല്യാണോ, തഥാപടിപന്നോ ച പടിപത്തിഫലേ നിട്ഠിതേ താദിഭാവാവഹനതോ പടിപത്തിഫലേനപി കല്യാണമേവ ആവഹതീതി പരിയോസാനകല്യാണോ. നാഥപ്പഭവത്താ ച പഭവസുദ്ധിയാ ആദികല്യാണോ, അത്ഥസുദ്ധിയാ മജ്ഝേകല്യാണോ, കിച്ചസുദ്ധിയാ പരിയോസാനകല്യാണോ. തേന വുത്തം ‘‘സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദി…പേ॰… പരിയോസാനകല്യാണ’’ന്തി.
So dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññaṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti. Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti. Kathaṃ? Ekagāthāpi hi samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyehi majjhekalyāṇā, pacchimena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamena anusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ. Sakalopi vā sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubuddhatāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo. Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo. Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato savanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi sukhameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇo. Nāthappabhavattā ca pabhavasuddhiyā ādikalyāṇo, atthasuddhiyā majjhekalyāṇo, kiccasuddhiyā pariyosānakalyāṇo. Tena vuttaṃ ‘‘so dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇa’’nti.
യം പന ഭഗവാ ധമ്മം ദേസേന്തോ സാസനബ്രഹ്മചരിയം മഗ്ഗബ്രഹ്മചരിയഞ്ച പകാസേതി, നാനാനയേഹി ദീപേതി, തം യഥാനുരൂപം അത്ഥസമ്പത്തിയാ സാത്ഥം, ബ്യഞ്ജനസമ്പത്തിയാ സബ്യഞ്ജനം. സങ്കാസന, പകാസന, വിവരണ, വിഭജന, ഉത്താനീകരണ പഞ്ഞത്തിഅത്ഥപദസമായോഗതോ സാത്ഥം, അക്ഖരപദബ്യഞ്ജനാകാരനിരുത്തിനിദ്ദേസസമ്പത്തിയാ സബ്യഞ്ജനം, അത്ഥഗമ്ഭീരതാപടിവേധഗമ്ഭീരതാഹി വാ സാത്ഥം, ധമ്മഗമ്ഭീരതാദേസനാഗമ്ഭീരതാഹി സബ്യഞ്ജനം. അത്ഥപടിഭാനപടിസമ്ഭിദാവിസയതോ വാ സാത്ഥം, ധമ്മനിരുത്തിപടിസമ്ഭിദാവിസയതോ സബ്യഞ്ജനം. പണ്ഡിതവേദനീയതോ പരിക്ഖകജനപ്പസാദകന്തി സാത്ഥം, സദ്ധേയ്യതോ ലോകിയജനപ്പസാദകന്തി സബ്യഞ്ജനം. ഗമ്ഭീരാധിപ്പായതോ സാത്ഥം, ഉത്താനപദതോ സബ്യഞ്ജനം. ഉപനേതബ്ബസ്സ അഭാവതോ സകലപരിപുണ്ണഭാവേന കേവലപരിപുണ്ണം, അപനേതബ്ബസ്സ അഭാവതോ നിദ്ദോസഭാവേന പരിസുദ്ധം, അപിച പടിപത്തിയാ അധിഗമബ്യത്തിതോ സാത്ഥം, പരിയത്തിയാ ആഗമബ്യത്തിതോ സബ്യഞ്ജനം, സീലാദിപഞ്ചധമ്മക്ഖന്ധപാരിപൂരിയാ പരിപുണ്ണം, നിരുപക്കിലേസതോ നിത്ഥരണത്ഥായ പവത്തിതോ ലോകാമിസനിരപേക്ഖതോ ച പരിസുദ്ധം, സിക്ഖത്തയപരിഗ്ഗഹിതത്താ ബ്രഹ്മഭൂതേഹി സേട്ഠേഹി ചരിതബ്ബതോ തേസം ചരിയഭാവതോ ച ബ്രഹ്മചരിയം. തസ്മാ ‘‘സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം…പേ॰… പകാസേതീ’’തി വുച്ചതി. പഠമോതി ഗണനാനുപുബ്ബതോ സബ്ബലോകുത്തമഭാവതോ ച പഠമോ പുഗ്ഗലോ.
Yaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti, taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ, byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsana, pakāsana, vivaraṇa, vibhajana, uttānīkaraṇa paññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ, atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi vā sātthaṃ, dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato vā sātthaṃ, dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato parikkhakajanappasādakanti sātthaṃ, saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ, uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ, apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ, apica paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ, pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ, sīlādipañcadhammakkhandhapāripūriyā paripuṇṇaṃ, nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ, sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato tesaṃ cariyabhāvato ca brahmacariyaṃ. Tasmā ‘‘sātthaṃ sabyañjanaṃ…pe… pakāsetī’’ti vuccati. Paṭhamoti gaṇanānupubbato sabbalokuttamabhāvato ca paṭhamo puggalo.
തസ്സേവ സത്ഥു സാവകോതി തസ്സേവ യഥാവുത്തഗുണസ്സ സത്ഥു സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ധമ്മദേസനായ സവനന്തേ ജാതോ ധമ്മസേനാപതിസദിസോ സാവകോ, ന പൂരണാദി വിയ പടിഞ്ഞാമത്തേന സത്ഥു സാവകോ. പാടിപദോതി പടിപദാസങ്ഖാതേന അരിയമഗ്ഗേന അരിയായ ജാതിയാ ജാതോ ഭവോതി പാടിപദോ, അനിട്ഠിതപടിപത്തികിച്ചോ പടിപജ്ജമാനോതി അത്ഥോ. സുത്തഗേയ്യാദി പരിയത്തിധമ്മോ ബഹും സുതോ ഏതേനാതി ബഹുസ്സുതോ. പാതിമോക്ഖസംവരാദിസീലേന ചേവ ആരഞ്ഞികങ്ഗാദിധുതങ്ഗവതേഹി ച ഉപപന്നോ സമ്പന്നോ സമന്നാഗതോതി സീലവതൂപപന്നോ. ഇതി ഭഗവാ ‘‘ലോകാനുകമ്പാ നാമ ഹിതജ്ഝാസയേന ധമ്മദേസനാ, സാ ച ഇമേസു ഏവ തീസു പുഗ്ഗലേസു പടിബദ്ധാ’’തി ദസ്സേതി. സേസം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
Tasseva satthu sāvakoti tasseva yathāvuttaguṇassa satthu sammāsambuddhassa dhammadesanāya savanante jāto dhammasenāpatisadiso sāvako, na pūraṇādi viya paṭiññāmattena satthu sāvako. Pāṭipadoti paṭipadāsaṅkhātena ariyamaggena ariyāya jātiyā jāto bhavoti pāṭipado, aniṭṭhitapaṭipattikicco paṭipajjamānoti attho. Suttageyyādi pariyattidhammo bahuṃ suto etenāti bahussuto. Pātimokkhasaṃvarādisīlena ceva āraññikaṅgādidhutaṅgavatehi ca upapanno sampanno samannāgatoti sīlavatūpapanno. Iti bhagavā ‘‘lokānukampā nāma hitajjhāsayena dhammadesanā, sā ca imesu eva tīsu puggalesu paṭibaddhā’’ti dasseti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ഗാഥാസു തസ്സന്വയോതി തസ്സേവ സത്ഥു പടിപത്തിയാ ധമ്മദേസനായ ച അനുഗമനേന തസ്സന്വയോ അനുജാതോ. അവിജ്ജന്ധകാരം വിധമിത്വാ സപരസന്താനേസു ധമ്മാലോകസങ്ഖാതായ പഭായ കരണതോ പഭങ്കരാ. ധമ്മമുദീരയന്താതി ചതുസച്ചധമ്മം കഥേന്താ. അപാപുരന്തീതി ഉഗ്ഘാടേന്തി. അമതസ്സ നിബ്ബാനസ്സ. ദ്വാരം അരിയമഗ്ഗം. യോഗാതി കാമയോഗാദിതോ. സത്ഥവാഹേനാതി വേനേയ്യസത്ഥവാഹനതോ ഭവകന്താരനിത്ഥരണതോ സത്ഥവാഹോ, ഭഗവാ, തേന സത്ഥവാഹേന. സുദേസിതം മഗ്ഗമനുക്കമന്തീതി തേന സമ്മാ ദേസിതം അരിയമഗ്ഗം തസ്സ ദേസനാനുസാരേന അനുഗച്ഛന്തി പടിപജ്ജന്തി. ഇധേവാതി ഇമസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ. സേസം ഉത്താനമേവ.
Gāthāsu tassanvayoti tasseva satthu paṭipattiyā dhammadesanāya ca anugamanena tassanvayo anujāto. Avijjandhakāraṃ vidhamitvā saparasantānesu dhammālokasaṅkhātāya pabhāya karaṇato pabhaṅkarā. Dhammamudīrayantāti catusaccadhammaṃ kathentā. Apāpurantīti ugghāṭenti. Amatassa nibbānassa. Dvāraṃ ariyamaggaṃ. Yogāti kāmayogādito. Satthavāhenāti veneyyasatthavāhanato bhavakantāranittharaṇato satthavāho, bhagavā, tena satthavāhena. Sudesitaṃ maggamanukkamantīti tena sammā desitaṃ ariyamaggaṃ tassa desanānusārena anugacchanti paṭipajjanti. Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve. Sesaṃ uttānameva.
പഞ്ചമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൫. ബഹുജനഹിതസുത്തം • 5. Bahujanahitasuttaṃ