Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
๙. พหุเวทนิยสุตฺตวณฺณนา
9. Bahuvedaniyasuttavaṇṇanā
๘๘. ปญฺจกโงฺคติ วฑฺฒกีกิจฺจสาธเน วาสิอาทิปญฺจกํ องฺคํ สํธนํ เอตสฺมินฺติ ปญฺจกโงฺคฯ ถมฺภาทิวตฺถูนํ ถปนเฎฺฐน ถปติฯ ปณฺฑิตอุทายิเตฺถโร, น กาฬุทายี เถโรฯ
88.Pañcakaṅgoti vaḍḍhakīkiccasādhane vāsiādipañcakaṃ aṅgaṃ saṃdhanaṃ etasminti pañcakaṅgo. Thambhādivatthūnaṃ thapanaṭṭhena thapati. Paṇḍitaudāyitthero, na kāḷudāyī thero.
๘๙. ปริยายติ อตฺตโน ผลํ วเตฺตตีติ ปริยาโย, การณํฯ เวทนาสนฺนิสฺสิโต จ กายิกเจตสิกภาโว การณํฯ เตนาห – ‘‘กายิกเจตสิกวเสน เทฺว เวทิตพฺพา’’ติฯ ตตฺถ ปสาทกายสนฺนิสฺสิตา กายิกา, เจโตสนฺนิสฺสิตา เจตสิกาฯ สุขาทิวเสน ติโสฺสติ เอตฺถ สุขนทุกฺขนุเปกฺขนานิ สุขาทิเวทนาย การณํฯ ตานิ หิ ปวตฺตินิมิตฺตานิ กตฺวา ตตฺถ สุขาทิสทฺทปฺปวตฺติ, อิมินา นเยน เสเสสุปิ ยถารหํ การณํ นิทฺธาเรตฺวา วตฺตพฺพํฯ อุปวิจารวเสนาติ อารมฺมณํ อุเปจฺจ สวิเสสปวตฺติวเสนฯ ยสฺมิญฺหิ อารมฺมเณ โสมนสฺสเวทนา ปวตฺตติ, อารมฺมณตาย ตํ อุปคนฺตฺวา อิตรเวทนาหิ วิสิฎฺฐตาย สวิเสสํ ตตฺถ ปวตฺติฯ เตนาห ‘‘โสมนสฺสฎฺฐานิยํ รูปํ อุปวิจรตี’’ติฯ เอส นโย เสสเวทนาสุ เคหสฺสิตานีติ เคหนิสฺสิตานิฯ
89. Pariyāyati attano phalaṃ vattetīti pariyāyo, kāraṇaṃ. Vedanāsannissito ca kāyikacetasikabhāvo kāraṇaṃ. Tenāha – ‘‘kāyikacetasikavasena dve veditabbā’’ti. Tattha pasādakāyasannissitā kāyikā, cetosannissitā cetasikā. Sukhādivasena tissoti ettha sukhanadukkhanupekkhanāni sukhādivedanāya kāraṇaṃ. Tāni hi pavattinimittāni katvā tattha sukhādisaddappavatti, iminā nayena sesesupi yathārahaṃ kāraṇaṃ niddhāretvā vattabbaṃ. Upavicāravasenāti ārammaṇaṃ upecca savisesapavattivasena. Yasmiñhi ārammaṇe somanassavedanā pavattati, ārammaṇatāya taṃ upagantvā itaravedanāhi visiṭṭhatāya savisesaṃ tattha pavatti. Tenāha ‘‘somanassaṭṭhāniyaṃ rūpaṃ upavicaratī’’ti. Esa nayo sesavedanāsu gehassitānīti gehanissitāni.
๙๐. ปริยาเยนาติ ‘‘อิทเมตฺถ ทุกฺขสฺมินฺติ วทามี’’ติ วุตฺตฎฺฐานํ สนฺธาย วทติฯ ตํ ทเสฺสโนฺตติ กามเญฺจตฺถ สุเตฺต – ‘‘เทฺวปานนฺท, เวทนา วุตฺตา’’ติ เทฺว อาทิํ กตฺวา เวทนา ทสฺสิตา, เอกาปิ ปน ทสฺสิตา เอวาติ ทเสฺสโนฺตฯ อุปตฺถเมฺภตุนฺติ เอกาปิ เวทนา วุตฺตา มยา ปริยาเยน, เอวํ สติ เทฺวปิ วตฺตพฺพาติ เอวํ ตสฺส วาทํ อุปตฺถเมฺภตุํฯ กถํ ปน เอกา เวทนา วุตฺตาติ? ยํ กิญฺจิ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา, อิทเมตฺถ ทุกฺขสฺมินฺติ วทามีติฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ อิติวุตฺตกวณฺณนายํ (อิติวุ. อฎฺฐ. ๕๒ อาทโย) ปรมตฺถทีปนิยํ วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ
90.Pariyāyenāti ‘‘idamettha dukkhasminti vadāmī’’ti vuttaṭṭhānaṃ sandhāya vadati. Taṃ dassentoti kāmañcettha sutte – ‘‘dvepānanda, vedanā vuttā’’ti dve ādiṃ katvā vedanā dassitā, ekāpi pana dassitā evāti dassento. Upatthambhetunti ekāpi vedanā vuttā mayā pariyāyena, evaṃ sati dvepi vattabbāti evaṃ tassa vādaṃ upatthambhetuṃ. Kathaṃ pana ekā vedanā vuttāti? Yaṃ kiñci vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, idamettha dukkhasminti vadāmīti. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ (itivu. aṭṭha. 52 ādayo) paramatthadīpaniyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
กถํ ปเนตฺถ รูปาวจรจตุเตฺถ อรูเปสุ สญฺญาเวทยิตนิโรเธ สุขํ อุทฺธตนฺติ อาห ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทิฯ สนฺตเฎฺฐนาติ ปฎิปกฺขธมฺมานํ วูปสนฺตภาเวนฯ ปณีตเฎฺฐนาติ ภาวนาวิเสสวิสิเฎฺฐน อตปฺปกภาเวเนว เสฎฺฐภาเวน จ, ปจฺจยวิเสเสน ปธานภาวํ นีตนฺติปิ ปณีตํฯ เวทยิตสุขํ นาม เวทนาภูตํ สุขนฺติ กตฺวาฯ อเวทยิตสุขํ นาม ยาวตา นิทฺทุกฺขตา, ตาวตา สุขนฺติ วุจฺจตีติฯอถ วา นิโรโธ สุฎฺฐุ ขาทติ ขนติ กายิกเจตสิกาพาธนฺติ วตฺตพฺพตํ อรหติ สตฺตาหมฺปิ ตตฺถ ทุกฺขสฺส นิรุชฺฌนโตฯ เตนาห ‘‘นิทฺทุกฺขภาวสงฺขาเตน สุขเฎฺฐนา’’ติฯ
Kathaṃ panettha rūpāvacaracatutthe arūpesu saññāvedayitanirodhe sukhaṃ uddhatanti āha ‘‘ettha cā’’tiādi. Santaṭṭhenāti paṭipakkhadhammānaṃ vūpasantabhāvena. Paṇītaṭṭhenāti bhāvanāvisesavisiṭṭhena atappakabhāveneva seṭṭhabhāvena ca, paccayavisesena padhānabhāvaṃ nītantipi paṇītaṃ. Vedayitasukhaṃ nāma vedanābhūtaṃ sukhanti katvā. Avedayitasukhaṃ nāma yāvatā niddukkhatā, tāvatā sukhanti vuccatīti.Atha vā nirodho suṭṭhu khādati khanati kāyikacetasikābādhanti vattabbataṃ arahati sattāhampi tattha dukkhassa nirujjhanato. Tenāha ‘‘niddukkhabhāvasaṅkhātena sukhaṭṭhenā’’ti.
๙๑. ยสฺมิํ ยสฺมิํ ภเว, จิตฺตุปฺปาเท, อวตฺถาย วา นิทฺทุกฺขภาโว, ทุกฺขสฺส ปฎิปกฺขตา อนุปลพฺภเนน ทุกฺขวิวิตฺตํ, ตํ สุขสฺมิํเยว ปญฺญเปติฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
91.Yasmiṃ yasmiṃ bhave, cittuppāde, avatthāya vā niddukkhabhāvo, dukkhassa paṭipakkhatā anupalabbhanena dukkhavivittaṃ, taṃ sukhasmiṃyeva paññapeti. Sesaṃ suviññeyyameva.
พหุเวทนียสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ
Bahuvedanīyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๙. พหุเวทนียสุตฺตํ • 9. Bahuvedanīyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ๙. พหุเวทนียสุตฺตวณฺณนา • 9. Bahuvedanīyasuttavaṇṇanā