| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. พกพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา
4. Bakabrahmasuttavaṇṇanā
๑๗๕. ‘‘สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จา’’ติ เอวํ ปวตฺตา ทิฎฺฐิ สสฺสตทิฎฺฐิฯ สห กาเยนาติ สห เตน พฺรหฺมตฺตภาเวนฯ พฺรหฺมฎฺฐานนฺติ อตฺตโน พฺรหฺมวตฺถุํฯ อนิจฺจํ ‘‘นิจฺจ’’นฺติ วทติ อนิจฺจตาย อตฺตโน อปญฺญายมานตฺตาฯ ถิรนฺติ ทฬฺหํ, วินาสาภาวโต สารภูตนฺติ อโตฺถฯ อุปฺปาทวิปริณามาภาวโต สทา วิชฺชมานํฯ เกวลนฺติ ปริปุณฺณํฯ เตนาห ‘‘อขณฺฑ’’นฺติฯ เกวลนฺติ วา ชาติอาทีหิ อสมฺมิสฺสํ, วิรหิตนฺติ อธิปฺปาโยฯ อุปฺปาทาทีนํ อภาวโต เอว อจวนธมฺมํฯ โกจิ ชายนโก…เป.… อุปปชฺชนโก วา นตฺถิ นิจฺจภาวโต ฐาเนน สทฺธิํ ตนฺนิวาสีนํฯ นิจฺจภาวญฺหิ โส ปฎิชานาติฯ ติโสฺส ฌานภูมิโยติ ทุติยตติยจตุตฺถชฺฌานภูมิโยฯ จตุตฺถชฺฌานภูมิวิเสสา หิ อสญฺญสุทฺธาวาสารุปฺปภวาฯ นิพฺพานนฺติ วา เอตฺถ อิติ-สโทฺท อาทิอโตฺถ, น ปริสมาปนโตฺถ, ตสฺมา ‘‘สพฺพ’’นฺติ อิมินา ‘‘อสญฺญ…เป.… ภวา’’ติ วุตฺตํ สงฺคณฺหาติฯ ปฎิพาหตีติ สนฺตํเยว สมานํ อชานโนฺตว ‘‘นตฺถี’’ติ ปฎิกฺขิปติฯ เอเก อุตฺตรวิหารวาสิโนฯ
175. ‘‘Sassato attā ca loko cā’’ti evaṃ pavattā diṭṭhi sassatadiṭṭhi. Saha kāyenāti saha tena brahmattabhāvena. Brahmaṭṭhānanti attano brahmavatthuṃ. Aniccaṃ ‘‘nicca’’nti vadati aniccatāya attano apaññāyamānattā. Thiranti daḷhaṃ, vināsābhāvato sārabhūtanti attho. Uppādavipariṇāmābhāvato sadā vijjamānaṃ. Kevalanti paripuṇṇaṃ. Tenāha ‘‘akhaṇḍa’’nti. Kevalanti vā jātiādīhi asammissaṃ, virahitanti adhippāyo. Uppādādīnaṃ abhāvato eva acavanadhammaṃ. Koci jāyanako…pe… upapajjanako vā natthi niccabhāvato ṭhānena saddhiṃ tannivāsīnaṃ. Niccabhāvañhi so paṭijānāti. Tisso jhānabhūmiyoti dutiyatatiyacatutthajjhānabhūmiyo. Catutthajjhānabhūmivisesā hi asaññasuddhāvāsāruppabhavā. Nibbānanti vā ettha iti-saddo ādiattho, na parisamāpanattho, tasmā ‘‘sabba’’nti iminā ‘‘asañña…pe… bhavā’’ti vuttaṃ saṅgaṇhāti. Paṭibāhatīti santaṃyeva samānaṃ ajānantova ‘‘natthī’’ti paṭikkhipati. Eke uttaravihāravāsino.
เหฎฺฐูปปตฺติโกติ เหฎฺฐา ภูมีสุ อุปฺปนฺนอุปปตฺติโกฯ อิทานิ ตมตฺถํ วิวริตุํ ‘‘อนุปฺปเนฺน’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เหฎฺฐุปปตฺติกํ กตฺวาติ ยถาฐิตภูมิโต เหฎฺฐา ตติยชฺฌานภูมิยํ อุปปตฺติฌานํ กตฺวา, น อุปริฌานสฺส วิย ปตฺถนามตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ ปฐมกาเลติ ตสฺมิํ ภเว ปฐมกาเลฯ อญฺญาสิ อาสนฺนภาวโตฯ อุภยนฺติ ตํ ตํ อตฺตนา กตกมฺมเญฺจว นิพฺพตฺตฎฺฐานญฺจาติ อุภยํฯ ปมุสฺสิตฺวา นิพฺพตฺติํ อนุปธาเรโนฺตฯ
Heṭṭhūpapattikoti heṭṭhā bhūmīsu uppannaupapattiko. Idāni tamatthaṃ vivarituṃ ‘‘anuppanne’’tiādi vuttaṃ. Heṭṭhupapattikaṃ katvāti yathāṭhitabhūmito heṭṭhā tatiyajjhānabhūmiyaṃ upapattijhānaṃ katvā, na uparijhānassa viya patthanāmattanti adhippāyo. Paṭhamakāleti tasmiṃ bhave paṭhamakāle. Aññāsi āsannabhāvato. Ubhayanti taṃ taṃ attanā katakammañceva nibbattaṭṭhānañcāti ubhayaṃ. Pamussitvā nibbattiṃ anupadhārento.
อวิชฺชาย คโตติ อวิชฺชาย สห ปวโตฺตฯ สหโยเค หิ อิทํ กรณวจนํฯ เตนาห ‘‘สมนฺนาคโต’’ติฯ อญฺญาณีติ อวิทฺวาฯ ปญฺญาจกฺขุวิรหโต อนฺธีภูโต, อนฺธภาวํ อาปโนฺนติ อโตฺถฯ อนาคเต สโทฺท โหตายํ ‘‘วกฺขตี’’ติ ยตฺรสทฺทปโยเคน, อโตฺถ ปน วตฺตมานกาลิโกฯ เตนาห ‘‘ภณตี’’ติฯ เตนาห ‘‘ยตฺรา’’ติอาทิฯ
Avijjāya gatoti avijjāya saha pavatto. Sahayoge hi idaṃ karaṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘samannāgato’’ti. Aññāṇīti avidvā. Paññācakkhuvirahato andhībhūto, andhabhāvaṃ āpannoti attho. Anāgate saddo hotāyaṃ ‘‘vakkhatī’’ti yatrasaddapayogena, attho pana vattamānakāliko. Tenāha ‘‘bhaṇatī’’ti. Tenāha ‘‘yatrā’’tiādi.
มคฺคโจโรติ มคฺคปริพุนฺธกโจโรฯ สนฺตชฺชิยมาโนติ ‘‘อวิชฺชาคโต วต, โภ, พโก พฺรหฺมา’’ติอาทินา สนฺตชฺชิยมาโนฯ สติํ ลภิตฺวาติ เตเนว สนฺตชฺชเนน โยนิโส อุมฺมุชฺชิตฺวา ปุริมชาติวิสยํ สติํ ลภิตฺวาฯ นิปฺปีฬิตุกาโมติ ฆํเสตุกาโม โทสํ ทเสฺสตุกาโม ‘‘อิทํ ปสฺส ยาวญฺจ เต อปรทฺธ’’นฺติฯ ปุญฺญกมฺมาติ ปุญฺญการิโนฯ เวเทหิ ญาเณหิ คตตฺตา ปวตฺตตฺตาฯ อนฺติมา พฺรหฺมุปปตฺตีติ สพฺพปจฺฉิมา พฺรหฺมภาวปฺปตฺติฯ อสฺมาภิชปฺปนฺตีติ อเสฺม อภิชปฺปนฺติฯ อายุวณฺณาทิวเสน พฺรูหิตคุณตฺตา พฺรหฺมาฯ อเญฺญหิ มหนฺตา พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมาฯ อภิภูติ ตํ พฺรหฺมโลกํ เชฎฺฐกภาเวน อภิภวิตฺวา ฐิโตฯ อนภิภูโตติ อเญฺญหิ น อภิภูโตฯ อญฺญทตฺถูติ เอกํสวจนเมตํฯ ทสฺสนวเสน ทโส, สพฺพํ ปสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ วสวตฺตีติ สพฺพชนํ วเส วเตฺตติฯ อิสฺสโรติ โลเก อิสฺสโรฯ กตฺตา นิมฺมาตาติ โลกสฺส กตฺตา นิมฺมาตาฯ เสโฎฺฐ สชิตาติ อยํ โลกสฺส อุตฺตโม สํวิภชิตา จฯ วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺติ อาจิณฺณวสิตฺตา วสี, อยํ ปิตา ภูตานํ นิพฺพตฺตานํ ภพฺยานํ สมฺภเวสีนนฺติ ปเตฺถนฺติ วิกเตฺถนฺติ ปิเหนฺติ มาเนนฺติฯ
Maggacoroti maggaparibundhakacoro. Santajjiyamānoti ‘‘avijjāgato vata, bho, bako brahmā’’tiādinā santajjiyamāno. Satiṃ labhitvāti teneva santajjanena yoniso ummujjitvā purimajātivisayaṃ satiṃ labhitvā. Nippīḷitukāmoti ghaṃsetukāmo dosaṃ dassetukāmo ‘‘idaṃ passa yāvañca te aparaddha’’nti. Puññakammāti puññakārino. Vedehi ñāṇehi gatattā pavattattā. Antimā brahmupapattīti sabbapacchimā brahmabhāvappatti. Asmābhijappantīti asme abhijappanti. Āyuvaṇṇādivasena brūhitaguṇattā brahmā. Aññehi mahantā brahmā mahābrahmā. Abhibhūti taṃ brahmalokaṃ jeṭṭhakabhāvena abhibhavitvā ṭhito. Anabhibhūtoti aññehi na abhibhūto. Aññadatthūti ekaṃsavacanametaṃ. Dassanavasena daso, sabbaṃ passatīti adhippāyo. Vasavattīti sabbajanaṃ vase vatteti. Issaroti loke issaro. Kattā nimmātāti lokassa kattā nimmātā. Seṭṭho sajitāti ayaṃ lokassa uttamo saṃvibhajitā ca. Vasī pitā bhūtabhabyānanti āciṇṇavasittā vasī, ayaṃ pitā bhūtānaṃ nibbattānaṃ bhabyānaṃ sambhavesīnanti patthenti vikatthenti pihenti mānenti.
เอตนฺติ วิปรีตสญฺญาวเสน ‘‘อิทํ นิจฺจํ อิทํ ธุวํ อิทํ สสฺสต’’นฺติอาทินา วุตฺตํ เอตํ อปฺปํ ปริตฺตกนฺติ ตํ ภควา ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทเสฺสติฯ ตํ ปน ‘‘เอกสฺมิํ โกสลเก ติลวาเห วสฺสสเต วสฺสสเต เอเกกติลุทฺธาเร กยิรมาเน ติลานิ ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, น เตฺวว อพฺพุเท อายู’’ติ เอวํ วุโตฺต อพฺพุโท, ตํวเสน วีสติคุณํ นิรพฺพุโท, เตสํ นิรพฺพุทานํ วเสน นิรพฺพุทสตสหสฺสํฯ อยเมตฺถ สเงฺขโป, วิตฺถารโต ปน ปทุเม อายุโน วสฺสคณนา อิมสฺมิํเยว สํยุเตฺต ปรโต อาคมิสฺสติฯ อนนฺตทสฺสีติ อนนฺตสฺส เญยฺยสฺส อนวเสสโต ทสฺสีฯ วตสีลวตฺตนฺติ สมาทานวเสน วตภูตํ จาริตฺตสีลวเสน สมาจิณฺณตฺตา สีลวตฺตํฯ ตํ ปน เอกเมวาติ อาห ‘‘สีลเมวา’’ติฯ
Etanti viparītasaññāvasena ‘‘idaṃ niccaṃ idaṃ dhuvaṃ idaṃ sassata’’ntiādinā vuttaṃ etaṃ appaṃ parittakanti taṃ bhagavā paricchinditvā dasseti. Taṃ pana ‘‘ekasmiṃ kosalake tilavāhe vassasate vassasate ekekatiluddhāre kayiramāne tilāni parikkhayaṃ gacchanti, na tveva abbude āyū’’ti evaṃ vutto abbudo, taṃvasena vīsatiguṇaṃ nirabbudo, tesaṃ nirabbudānaṃ vasena nirabbudasatasahassaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana padume āyuno vassagaṇanā imasmiṃyeva saṃyutte parato āgamissati. Anantadassīti anantassa ñeyyassa anavasesato dassī. Vatasīlavattanti samādānavasena vatabhūtaṃ cārittasīlavasena samāciṇṇattā sīlavattaṃ. Taṃ pana ekamevāti āha ‘‘sīlamevā’’ti.
อปาเยสีติ เอตฺถ ยทา โส ปิปาสิเต มนุเสฺส ปานียํ ปาเยสิ, ตํ สมุทาคมโต ปฎฺฐาย ทเสฺสตุํ ‘‘ตตฺรา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ปุเพฺพติ ปุริมชาติยํฯ เอส พฺรหฺมา ‘‘ชรามรณสฺส อนฺตํ กริสฺสามี’’ติ อชฺฌาสยวเสน ฌานํ นิพฺพเตฺตตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติ, โส ตตฺถ นิพฺพานสญฺญี อโหสิฯ ฌานรติยา วีตินาเมตีติ ตทา ตสฺสา กิริยาย อวิเจฺฉทโต ปวตฺติํ อุปาทาย วตฺตมานปโยโคฯ รตฺตนฺธกาเร ปุรโต ปุรโต คจฺฉนฺตสฺส สกฎสฺส อนุสฺสรณวเสน คจฺฉนฺตานํ สกฎานํ นิวตฺตนํ โหตีติ ‘‘สพฺพสกฎานิ ตเถว นิวตฺติตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ
Apāyesīti ettha yadā so pipāsite manusse pānīyaṃ pāyesi, taṃ samudāgamato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘tatrā’’tiādi āraddhaṃ. Pubbeti purimajātiyaṃ. Esa brahmā ‘‘jarāmaraṇassa antaṃ karissāmī’’ti ajjhāsayavasena jhānaṃ nibbattetvā brahmaloke nibbatti, so tattha nibbānasaññī ahosi. Jhānaratiyā vītināmetīti tadā tassā kiriyāya avicchedato pavattiṃ upādāya vattamānapayogo. Rattandhakāre purato purato gacchantassa sakaṭassa anussaraṇavasena gacchantānaṃ sakaṭānaṃ nivattanaṃ hotīti ‘‘sabbasakaṭāni tatheva nivattitvā’’ti vuttaṃ.
กมฺมสชฺชาติ ยุทฺธสชฺชาฯ วิโลปนฺติ วิลุตฺตภณฺฑํฯ เอณิกูลสฺมินฺติ เอตฺถ ‘‘ปนิหตาย นิจฺจคงฺคาย นาม’’นฺติ เกจิฯ ‘‘เอณิมิคพหุลตาย โส คงฺคาย ตีรปฺปเทโส เอณิกูลนฺติ วุตฺต’’นฺติ อปเรฯ คเงฺคยฺยโกติ คงฺคาสนฺนิวาสีฯ
Kammasajjāti yuddhasajjā. Vilopanti viluttabhaṇḍaṃ. Eṇikūlasminti ettha ‘‘panihatāya niccagaṅgāya nāma’’nti keci. ‘‘Eṇimigabahulatāya so gaṅgāya tīrappadeso eṇikūlanti vutta’’nti apare. Gaṅgeyyakoti gaṅgāsannivāsī.
พทฺธจโรติ ปฎิพทฺธจริโยฯ เตนาห ‘‘อเนฺตวาสิโก’’ติฯ ยสฺมา พุโทฺธ สพฺพญฺญู, ตสฺมา อญฺญาสิ, อิธ มยฺหํ ปมุฎฺฐญฺจ สพฺพํ ชานาสีติ อธิปฺปาโยฯ สพฺพํ พฺรหฺมโลกํ โอภาสยโนฺต สพฺพมฺปิมํ พฺรหฺมโลกํ ภควา โอภาสํ อภิภวิตฺวา อนญฺญสาธารณํ อตฺตโน โอภาสํ โอภาเสโนฺต ติฎฺฐติฯ
Baddhacaroti paṭibaddhacariyo. Tenāha ‘‘antevāsiko’’ti. Yasmā buddho sabbaññū, tasmā aññāsi, idha mayhaṃ pamuṭṭhañca sabbaṃ jānāsīti adhippāyo. Sabbaṃ brahmalokaṃ obhāsayanto sabbampimaṃ brahmalokaṃ bhagavā obhāsaṃ abhibhavitvā anaññasādhāraṇaṃ attano obhāsaṃ obhāsento tiṭṭhati.
พกพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Bakabrahmasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. พกพฺรหฺมสุตฺตํ • 4. Bakabrahmasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔. พกพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา • 4. Bakabrahmasuttavaṇṇanā
