| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२३६] ६. बकजातकवण्णना
[236] 6. Bakajātakavaṇṇanā
भद्दको वतयं पक्खीति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं कुहकभिक्खुं आरब्भ कथेसि। तञ्हि सत्था आनेत्वा दस्सितं दिस्वा ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपेस कुहकोयेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Bhaddakovatayaṃ pakkhīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi satthā ānetvā dassitaṃ disvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो हिमवन्तपदेसे एकस्मिं सरे मच्छो हुत्वा महापरिवारो वसि। अथेको बको ‘‘मच्छे खादिस्सामी’’ति सरस्स आसन्नट्ठाने सीसं पातेत्वा पक्खे पसारेत्वा मन्दमन्दो मच्छे ओलोकेन्तो अट्ठासि तेसं पमादं आगमयमानो। तस्मिं खणे बोधिसत्तो मच्छगणपरिवुतो गोचरं गण्हन्तो तं ठानं पापुणि। मच्छगणो तं बकं पस्सित्वा पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese ekasmiṃ sare maccho hutvā mahāparivāro vasi. Atheko bako ‘‘macche khādissāmī’’ti sarassa āsannaṭṭhāne sīsaṃ pātetvā pakkhe pasāretvā mandamando macche olokento aṭṭhāsi tesaṃ pamādaṃ āgamayamāno. Tasmiṃ khaṇe bodhisatto macchagaṇaparivuto gocaraṃ gaṇhanto taṃ ṭhānaṃ pāpuṇi. Macchagaṇo taṃ bakaṃ passitvā paṭhamaṃ gāthamāha –
१७१.
171.
‘‘भद्दको वतयं पक्खी, दिजो कुमुदसन्निभो।
‘‘Bhaddako vatayaṃ pakkhī, dijo kumudasannibho;
वूपसन्तेहि पक्खेहि, मन्दमन्दोव झायती’’ति॥
Vūpasantehi pakkhehi, mandamandova jhāyatī’’ti.
तत्थ मन्दमन्दोव झायतीति अबलबलो विय हुत्वा किञ्चि अजानन्तो विय एककोव झायतीति।
Tattha mandamandova jhāyatīti abalabalo viya hutvā kiñci ajānanto viya ekakova jhāyatīti.
अथ नं बोधिसत्तो ओलोकेत्वा दुतियं गाथमाह –
Atha naṃ bodhisatto oloketvā dutiyaṃ gāthamāha –
१७२.
172.
‘‘नास्स सीलं विजानाथ, अनञ्ञाय पसंसथ।
‘‘Nāssa sīlaṃ vijānātha, anaññāya pasaṃsatha;
अम्हे दिजो न पालेति, तेन पक्खी न फन्दती’’ति॥
Amhe dijo na pāleti, tena pakkhī na phandatī’’ti.
तत्थ अनञ्ञायाति अजानित्वा। अम्हे दिजो न पालेतीति एस दिजो अम्हे न रक्खति न गोपायति, ‘‘कतरं नु खो एतेसु कबळं करिस्सामी’’ति उपधारेति। तेन पक्खी न फन्दतीति तेनायं सकुणो न फन्दति न चलतीति। एवं वुत्ते मच्छगणो उदकं खोभेत्वा बकं पलापेसि।
Tattha anaññāyāti ajānitvā. Amhe dijo na pāletīti esa dijo amhe na rakkhati na gopāyati, ‘‘kataraṃ nu kho etesu kabaḷaṃ karissāmī’’ti upadhāreti. Tena pakkhī na phandatīti tenāyaṃ sakuṇo na phandati na calatīti. Evaṃ vutte macchagaṇo udakaṃ khobhetvā bakaṃ palāpesi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा बको कुहको भिक्खु अहोसि, मच्छराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bako kuhako bhikkhu ahosi, maccharājā pana ahameva ahosi’’nti.
बकजातकवण्णना छट्ठा।
Bakajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २३६. बकजातकं • 236. Bakajātakaṃ
