| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๒๓๖] ๖. พกชาตกวณฺณนา
[236] 6. Bakajātakavaṇṇanā
ภทฺทโก วตยํ ปกฺขีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต เอกํ กุหกภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ ตญฺหิ สตฺถา อาเนตฺวา ทสฺสิตํ ทิสฺวา ‘‘น, ภิกฺขเว, อิทาเนว, ปุเพฺพเปส กุหโกเยวา’’ติ วตฺวา อตีตํ อาหริฯ
Bhaddakovatayaṃ pakkhīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi satthā ānetvā dassitaṃ disvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต หิมวนฺตปเทเส เอกสฺมิํ สเร มโจฺฉ หุตฺวา มหาปริวาโร วสิฯ อเถโก พโก ‘‘มเจฺฉ ขาทิสฺสามี’’ติ สรสฺส อาสนฺนฎฺฐาเน สีสํ ปาเตตฺวา ปเกฺข ปสาเรตฺวา มนฺทมโนฺท มเจฺฉ โอโลเกโนฺต อฎฺฐาสิ เตสํ ปมาทํ อาคมยมาโนฯ ตสฺมิํ ขเณ โพธิสโตฺต มจฺฉคณปริวุโต โคจรํ คณฺหโนฺต ตํ ฐานํ ปาปุณิฯ มจฺฉคโณ ตํ พกํ ปสฺสิตฺวา ปฐมํ คาถมาห –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese ekasmiṃ sare maccho hutvā mahāparivāro vasi. Atheko bako ‘‘macche khādissāmī’’ti sarassa āsannaṭṭhāne sīsaṃ pātetvā pakkhe pasāretvā mandamando macche olokento aṭṭhāsi tesaṃ pamādaṃ āgamayamāno. Tasmiṃ khaṇe bodhisatto macchagaṇaparivuto gocaraṃ gaṇhanto taṃ ṭhānaṃ pāpuṇi. Macchagaṇo taṃ bakaṃ passitvā paṭhamaṃ gāthamāha –
๑๗๑.
171.
‘‘ภทฺทโก วตยํ ปกฺขี, ทิโช กุมุทสนฺนิโภ;
‘‘Bhaddako vatayaṃ pakkhī, dijo kumudasannibho;
วูปสเนฺตหิ ปเกฺขหิ, มนฺทมโนฺทว ฌายตี’’ติฯ
Vūpasantehi pakkhehi, mandamandova jhāyatī’’ti.
ตตฺถ มนฺทมโนฺทว ฌายตีติ อพลพโล วิย หุตฺวา กิญฺจิ อชานโนฺต วิย เอกโกว ฌายตีติฯ
Tattha mandamandova jhāyatīti abalabalo viya hutvā kiñci ajānanto viya ekakova jhāyatīti.
อถ นํ โพธิสโตฺต โอโลเกตฺวา ทุติยํ คาถมาห –
Atha naṃ bodhisatto oloketvā dutiyaṃ gāthamāha –
๑๗๒.
172.
‘‘นาสฺส สีลํ วิชานาถ, อนญฺญาย ปสํสถ;
‘‘Nāssa sīlaṃ vijānātha, anaññāya pasaṃsatha;
อเมฺห ทิโช น ปาเลติ, เตน ปกฺขี น ผนฺทตี’’ติฯ
Amhe dijo na pāleti, tena pakkhī na phandatī’’ti.
ตตฺถ อนญฺญายาติ อชานิตฺวาฯ อเมฺห ทิโช น ปาเลตีติ เอส ทิโช อเมฺห น รกฺขติ น โคปายติ, ‘‘กตรํ นุ โข เอเตสุ กพฬํ กริสฺสามี’’ติ อุปธาเรติฯ เตน ปกฺขี น ผนฺทตีติ เตนายํ สกุโณ น ผนฺทติ น จลตีติฯ เอวํ วุเตฺต มจฺฉคโณ อุทกํ โขเภตฺวา พกํ ปลาเปสิฯ
Tattha anaññāyāti ajānitvā. Amhe dijo na pāletīti esa dijo amhe na rakkhati na gopāyati, ‘‘kataraṃ nu kho etesu kabaḷaṃ karissāmī’’ti upadhāreti. Tena pakkhī na phandatīti tenāyaṃ sakuṇo na phandati na calatīti. Evaṃ vutte macchagaṇo udakaṃ khobhetvā bakaṃ palāpesi.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา พโก กุหโก ภิกฺขุ อโหสิ, มจฺฉราชา ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bako kuhako bhikkhu ahosi, maccharājā pana ahameva ahosi’’nti.
พกชาตกวณฺณนา ฉฎฺฐาฯ
Bakajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๒๓๖. พกชาตกํ • 236. Bakajātakaṃ
