| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៤០៥] ១០. ពកជាតកវណ្ណនា
[405] 10. Bakajātakavaṇṇanā
ទ្វាសត្តតីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ពកព្រហ្មានំ អារព្ភ កថេសិ។ តស្ស ហិ ‘‘ឥទំ និច្ចំ ធុវំ សស្សតំ អចវនធម្មំ, ឥតោ អញ្ញំ លោកនិស្សរណំ និព្ពានំ នាម នត្ថី’’តិ ឯវំ ទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជិ។ ហេដ្ឋូបបត្តិកោ កិរេស ព្រហ្មា បុព្ពេ ឈានំ ភាវេត្វា វេហប្ផលេសុ និព្ពត្តោ, តត្ថ បញ្ចកប្បសតបរិមាណំ អាយុំ ខេបេត្វា សុភកិណ្ហេសុ និព្ពត្តិត្វា ចតុសដ្ឋិកប្បំ ខេបេត្វា តតោ ចុតោ អដ្ឋកប្បាយុកេសុ អាភស្សរេសុ និព្ពត្តិ, តត្រស្ស ឯសា ទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជិ។ សោ ហិ នេវ ឧបរិព្រហ្មលោកតោ ចុតិំ, ន តត្ថ ឧបបត្តិំ អនុស្សរិ, តទុភយម្បិ អបស្សន្តោ ឯវំ ទិដ្ឋិំ គណ្ហិ។ ភគវា តស្ស ចេតសា ចេតោបរិវិតក្កមញ្ញាយ សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ, ឯវមេវ ជេតវនេ អន្តរហិតោ តស្មិំ ព្រហ្មលោកេ បាតុរហោសិ។ អថ ព្រហ្មា ភគវន្តំ ទិស្វា ‘‘ឯហិ ខោ, មារិស, ស្វាគតំ មារិស, ចិរស្សំ ខោ, មារិស, ឥមំ បរិយាយមកាសិ, យទិទំ ឥធាគមនាយ។ ឥទញ្ហិ មារិស, និច្ចំ ឥទំ ធុវំ ឥទំ សស្សតំ ឥទំ កេវលំ ឥទំ អចវនធម្មំ, ឥទញ្ហិ ន ច ជាយតិ ន ជីយតិ ន មីយតិ ន ចវតិ ន ឧបបជ្ជតិ, ឥតោ ច បនញ្ញំ ឧត្តរិ និស្សរណំ នត្ថី’’តិ អាហ។
Dvāsattatīti idaṃ satthā jetavane viharanto bakabrahmānaṃ ārabbha kathesi. Tassa hi ‘‘idaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ acavanadhammaṃ, ito aññaṃ lokanissaraṇaṃ nibbānaṃ nāma natthī’’ti evaṃ diṭṭhi uppajji. Heṭṭhūpapattiko kiresa brahmā pubbe jhānaṃ bhāvetvā vehapphalesu nibbatto, tattha pañcakappasataparimāṇaṃ āyuṃ khepetvā subhakiṇhesu nibbattitvā catusaṭṭhikappaṃ khepetvā tato cuto aṭṭhakappāyukesu ābhassaresu nibbatti, tatrassa esā diṭṭhi uppajji. So hi neva uparibrahmalokato cutiṃ, na tattha upapattiṃ anussari, tadubhayampi apassanto evaṃ diṭṭhiṃ gaṇhi. Bhagavā tassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi. Atha brahmā bhagavantaṃ disvā ‘‘ehi kho, mārisa, svāgataṃ mārisa, cirassaṃ kho, mārisa, imaṃ pariyāyamakāsi, yadidaṃ idhāgamanāya. Idañhi mārisa, niccaṃ idaṃ dhuvaṃ idaṃ sassataṃ idaṃ kevalaṃ idaṃ acavanadhammaṃ, idañhi na ca jāyati na jīyati na mīyati na cavati na upapajjati, ito ca panaññaṃ uttari nissaraṇaṃ natthī’’ti āha.
ឯវំ វុត្តេ ភគវា ពកំ ព្រហ្មានំ ឯតទវោច ‘‘អវិជ្ជាគតោ វត ភោ ពកោ ព្រហ្មា, អវិជ្ជាគតោ វត ភោ ពកោ ព្រហ្មា, យត្រ ហិ នាម អនិច្ចញ្ញេវ សមានំ និច្ចន្តិ វក្ខតិ…បេ.… សន្តញ្ច បនញ្ញំ ឧត្តរិ និស្សរណំ, នត្ថញ្ញំ ឧត្តរិ និស្សរណន្តិ វក្ខតី’’តិ (សំ. និ. ១.១៧៥)។ តំ សុត្វា ព្រហ្មា ‘‘ត្វំ ឯវំ កថេសិ, ត្វំ ឯវំ កថេសិ, ឥតិ មំ ឯស អនុយុញ្ជន្តោ អនុពន្ធតី’’តិ ចិន្តេត្វា យថា នាម ទុព្ពលោ ចោរោ កតិបយេ បហារេ លភិត្វា ‘‘កិំ អហមេវ ចោរោ, អសុកោបិ ចោរោ អសុកោបិ ចោរោ’’តិ សព្ពេបិ សហាយកេ អាចិក្ខតិ, តថេវ ភគវតោ អនុយោគភយេន ភីតោ អញ្ញេបិ អត្តនោ សហាយកេ អាចិក្ខន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Evaṃ vutte bhagavā bakaṃ brahmānaṃ etadavoca ‘‘avijjāgato vata bho bako brahmā, avijjāgato vata bho bako brahmā, yatra hi nāma aniccaññeva samānaṃ niccanti vakkhati…pe… santañca panaññaṃ uttari nissaraṇaṃ, natthaññaṃ uttari nissaraṇanti vakkhatī’’ti (saṃ. ni. 1.175). Taṃ sutvā brahmā ‘‘tvaṃ evaṃ kathesi, tvaṃ evaṃ kathesi, iti maṃ esa anuyuñjanto anubandhatī’’ti cintetvā yathā nāma dubbalo coro katipaye pahāre labhitvā ‘‘kiṃ ahameva coro, asukopi coro asukopi coro’’ti sabbepi sahāyake ācikkhati, tatheva bhagavato anuyogabhayena bhīto aññepi attano sahāyake ācikkhanto paṭhamaṃ gāthamāha –
៦៨.
68.
‘‘ទ្វាសត្តតិ គោតម បុញ្ញកម្មា, វសវត្តិនោ ជាតិជរំ អតីតា;
‘‘Dvāsattati gotama puññakammā, vasavattino jātijaraṃ atītā;
អយមន្តិមា វេទគូ ព្រហ្មបត្តិ, អស្មាភិជប្បន្តិ ជនា អនេកា’’តិ។ (សំ. និ. ១.១៧៥);
Ayamantimā vedagū brahmapatti, asmābhijappanti janā anekā’’ti. (saṃ. ni. 1.175);
តត្ថ ទ្វាសត្តតីតិ ន កេវលំ ភោ គោតម, អហមេវ, អថ ខោ ឥមស្មិំ ព្រហ្មលោកេ មយំ ទ្វាសត្តតិ ជនា បុញ្ញកម្មា អញ្ញេសំ ឧបរិ អត្ថនោ វសំ វត្តនេន វសវត្តិនោ ជាតិញ្ច ជរញ្ច អតីតា, អយំ នោ វេទេហិ គតត្តា វេទគូ, អយំ ភោ គោតម អន្តិមា ព្រហ្មបត្តិ, បច្ឆិមកោដិប្បត្តិ សេដ្ឋភាវប្បត្តិ។ អស្មាភិជប្បន្តិ ជនា អនេកាតិ អម្ហេ អញ្ញេ ពហូ ជនា បញ្ជលិកា ហុត្វា – ‘‘អយំ ខោ ភវំ ព្រហ្មា មហាព្រហ្មា’’តិអាទីនិ វទន្តា នមស្សន្តិ បត្ថេន្តិ បិហយន្តិ, ‘‘អហោ វត មយម្បិ ឯវរូបា ភវេយ្យាមា’’តិ ឥច្ឆន្តីតិ អត្ថោ។
Tattha dvāsattatīti na kevalaṃ bho gotama, ahameva, atha kho imasmiṃ brahmaloke mayaṃ dvāsattati janā puññakammā aññesaṃ upari atthano vasaṃ vattanena vasavattino jātiñca jarañca atītā, ayaṃ no vedehi gatattā vedagū, ayaṃ bho gotama antimā brahmapatti, pacchimakoṭippatti seṭṭhabhāvappatti. Asmābhijappanti janā anekāti amhe aññe bahū janā pañjalikā hutvā – ‘‘ayaṃ kho bhavaṃ brahmā mahābrahmā’’tiādīni vadantā namassanti patthenti pihayanti, ‘‘aho vata mayampi evarūpā bhaveyyāmā’’ti icchantīti attho.
តស្ស វចនំ សុត្វា សត្ថា ទុតិយំ គាថមាហ –
Tassa vacanaṃ sutvā satthā dutiyaṃ gāthamāha –
៦៩.
69.
‘‘អប្បំ ហិ ឯតំ ន ហិ ទីឃមាយុ, យំ ត្វំ ពក មញ្ញសិ ទីឃមាយុំ;
‘‘Appaṃ hi etaṃ na hi dīghamāyu, yaṃ tvaṃ baka maññasi dīghamāyuṃ;
សតំ សហស្សានិ និរព្ពុទានំ, អាយុំ បជានាមិ តវាហ ព្រហ្មេ’’តិ។ (សំ. និ. ១.១៧៥);
Sataṃ sahassāni nirabbudānaṃ, āyuṃ pajānāmi tavāha brahme’’ti. (saṃ. ni. 1.175);
តត្ថ សតំ សហស្សានិ និរព្ពុទានន្តិ និរព្ពុទសង្ខាតានំ គណនានំ សតសហស្សានិ។ វស្សានញ្ហិ ទសទសកំ សតំ, ទស សតានំ សហស្សំ, សតំ សហស្សានំ សតសហស្សំ, សតំ សតសហស្សានំ កោដិ នាម, សតំ កោដិសតសហស្សានំ បកោដិ នាម, សតំ បកោដិសតសហស្សានំ កោដិបកោដិ នាម, សតំ កោដិបកោដិសតសហស្សានំ ឯកំ នហុតំ នាម, សតំ នហុតសតសហស្សានំ ឯកំ និន្នហុតំ នាម។ ឆេកោ គណកោ ឯត្តកំ គណេតុំ សក្កោតិ, តតោ បរំ គណនា នាម ពុទ្ធានមេវ វិសយោ។ តត្ថ សតំ និន្នហុតសតសហស្សានំ ឯកំ អព្ពុទំ, វីសតិ អព្ពុទានិ ឯកំ និរព្ពុទំ, តេសំ និរព្ពុទសតសហស្សានំ ឯកំ អហហំ នាម, ឯត្តកំ ពកស្ស ព្រហ្មុនោ តស្មិំ ភវេ អវសិដ្ឋំ អាយុ, តំ សន្ធាយ ភគវា ឯវមាហ។
Tattha sataṃ sahassāni nirabbudānanti nirabbudasaṅkhātānaṃ gaṇanānaṃ satasahassāni. Vassānañhi dasadasakaṃ sataṃ, dasa satānaṃ sahassaṃ, sataṃ sahassānaṃ satasahassaṃ, sataṃ satasahassānaṃ koṭi nāma, sataṃ koṭisatasahassānaṃ pakoṭi nāma, sataṃ pakoṭisatasahassānaṃ koṭipakoṭi nāma, sataṃ koṭipakoṭisatasahassānaṃ ekaṃ nahutaṃ nāma, sataṃ nahutasatasahassānaṃ ekaṃ ninnahutaṃ nāma. Cheko gaṇako ettakaṃ gaṇetuṃ sakkoti, tato paraṃ gaṇanā nāma buddhānameva visayo. Tattha sataṃ ninnahutasatasahassānaṃ ekaṃ abbudaṃ, vīsati abbudāni ekaṃ nirabbudaṃ, tesaṃ nirabbudasatasahassānaṃ ekaṃ ahahaṃ nāma, ettakaṃ bakassa brahmuno tasmiṃ bhave avasiṭṭhaṃ āyu, taṃ sandhāya bhagavā evamāha.
តំ សុត្វា ពកោ តតិយំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā bako tatiyaṃ gāthamāha –
៧០.
70.
‘‘អនន្តទស្សី ភគវាហមស្មិ, ជាតិជ្ជរំ សោកមុបាតិវត្តោ;
‘‘Anantadassī bhagavāhamasmi, jātijjaraṃ sokamupātivatto;
កិំ មេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, អាចិក្ខ មេ តំ យមហំ វិជញ្ញ’’ន្តិ។ (សំ. និ. ១.១៧៥);
Kiṃ me purāṇaṃ vatasīlavattaṃ, ācikkha me taṃ yamahaṃ vijañña’’nti. (saṃ. ni. 1.175);
តត្ថ ភគវាតិ ភគវា តុម្ហេ ‘‘អាយុំ បជានាមិ តវាហ’’ន្តិ វទន្តា ‘‘អហំ អនន្តទស្សី ជាតិជរញ្ច សោកញ្ច ឧបាតិវត្តោស្មី’’តិ វទថ។ វតសីលវត្តន្តិ វតសមាទានញ្ច សីលវត្តញ្ច។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យទិ តុម្ហេ សព្ពញ្ញុពុទ្ធា, ឯវំ សន្តេ កិំ មយ្ហំ បុរាណំ វតញ្ច សីលវត្តញ្ច, អាចិក្ខ មេ តំ, យមហំ តយា អាចិក្ខិតំ យាថាវសរសតោ វិជានេយ្យន្តិ។
Tattha bhagavāti bhagavā tumhe ‘‘āyuṃ pajānāmi tavāha’’nti vadantā ‘‘ahaṃ anantadassī jātijarañca sokañca upātivattosmī’’ti vadatha. Vatasīlavattanti vatasamādānañca sīlavattañca. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi tumhe sabbaññubuddhā, evaṃ sante kiṃ mayhaṃ purāṇaṃ vatañca sīlavattañca, ācikkha me taṃ, yamahaṃ tayā ācikkhitaṃ yāthāvasarasato vijāneyyanti.
អថស្ស ភគវា អតីតានិ វត្ថូនិ អាហរិត្វា អាចិក្ខន្តោ ចតស្សោ គាថា អភាសិ –
Athassa bhagavā atītāni vatthūni āharitvā ācikkhanto catasso gāthā abhāsi –
៧១.
71.
‘‘យំ ត្វំ អបាយេសិ ពហូ មនុស្សេ, បិបាសិតេ ឃម្មនិ សម្បរេតេ;
‘‘Yaṃ tvaṃ apāyesi bahū manusse, pipāsite ghammani samparete;
តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ។
Taṃ te purāṇaṃ vatasīlavattaṃ, suttappabuddhova anussarāmi.
៧២.
72.
‘‘យំ ឯណិកូលស្មិ ជនំ គហីតំ, អមោចយី គយ្ហក នីយមានំ;
‘‘Yaṃ eṇikūlasmi janaṃ gahītaṃ, amocayī gayhaka nīyamānaṃ;
តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ។
Taṃ te purāṇaṃ vatasīlavattaṃ, suttappabuddhova anussarāmi.
៧៣.
73.
‘‘គង្គាយ សោតស្មិំ គហីតនាវំ, លុទ្ទេន នាគេន មនុស្សកប្បា;
‘‘Gaṅgāya sotasmiṃ gahītanāvaṃ, luddena nāgena manussakappā;
អមោចយិ ត្វំ ពលសា បសយ្ហ, តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ;
Amocayi tvaṃ balasā pasayha, taṃ te purāṇaṃ vatasīlavattaṃ;
សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមិ។
Suttappabuddhova anussarāmi.
៧៤.
74.
‘‘កប្បោ ច តេ ពទ្ធចរោ អហោសិំ, សម្ពុទ្ធិមន្តំ វតិនំ អមញ្ញំ;
‘‘Kappo ca te baddhacaro ahosiṃ, sambuddhimantaṃ vatinaṃ amaññaṃ;
តំ តេ បុរាណំ វតសីលវត្តំ, សុត្តប្បពុទ្ធោវ អនុស្សរាមី’’តិ។ (សំ. និ. ១.១៧៥);
Taṃ te purāṇaṃ vatasīlavattaṃ, suttappabuddhova anussarāmī’’ti. (saṃ. ni. 1.175);
តត្ថ អបាយេសីតិ បាយេសិ។ ឃម្មនិ សម្បរេតេតិ ឃម្មេន សម្បរេតេ អតិវិយ ផុដ្ឋេ ឃម្មកិលន្តេ។ សុត្តប្បពុទ្ធោវាតិ បច្ចូសកាលេ សុបន្តោ សុបិនំ បស្សិត្វា តំ សុបិនកំ វិយ អនុស្សរាមិ។ សោ កិរ ពកព្រហ្មា ឯកស្មិំ កប្បេ តាបសោ ហុត្វា មរុកន្តារេ វសន្តោ ពហូនំ កន្តារបដិបន្នានំ បានីយំ អាហរិត្វា អទាសិ។ អថេកទិវសំ ឯកោ សត្ថវាហោ បញ្ចហិ សកដសតេហិ មរុកន្តារំ បដិបជ្ជិ។ មនុស្សា ទិសា វវត្ថបេតុំ អសក្កោន្តា សត្ត ទិវសានិ អាហិណ្ឌិត្វា ខីណទារុទកា និរាហារា ឧណ្ហាភិភូតា ‘‘ឥទានិ នោ ជីវិតំ នត្ថី’’តិ សកដេ បរិវត្តេត្វា គោណេ មោចេត្វា ហេដ្ឋាសកដេសុ និបជ្ជិំសុ។ តទា តាបសោ អាវជ្ជេន្តោ តេ ទិស្វា ‘‘មយិ បស្សន្តេ មា នស្សិំសូ’’តិ ចិន្តេត្វា អត្តនោ ឥទ្ធានុភាវេន គង្គាសោតំ ឧព្ពត្តេត្វា សត្ថវាហាភិមុខំ អកាសិ, អវិទូរេ ច ឯកំ វនសណ្ឌំ មាបេសិ។ មនុស្សា បានីយំ បិវិត្វា ន្ហត្វា គោណេ សន្តប្បេត្វា វនសណ្ឌតោ តិណំ លាយិត្វា ទារូនិ គហេត្វា ទិសំ សល្លក្ខេត្វា អរោគា កន្តារំ អតិក្កមិំសុ, តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។
Tattha apāyesīti pāyesi. Ghammani sampareteti ghammena samparete ativiya phuṭṭhe ghammakilante. Suttappabuddhovāti paccūsakāle supanto supinaṃ passitvā taṃ supinakaṃ viya anussarāmi. So kira bakabrahmā ekasmiṃ kappe tāpaso hutvā marukantāre vasanto bahūnaṃ kantārapaṭipannānaṃ pānīyaṃ āharitvā adāsi. Athekadivasaṃ eko satthavāho pañcahi sakaṭasatehi marukantāraṃ paṭipajji. Manussā disā vavatthapetuṃ asakkontā satta divasāni āhiṇḍitvā khīṇadārudakā nirāhārā uṇhābhibhūtā ‘‘idāni no jīvitaṃ natthī’’ti sakaṭe parivattetvā goṇe mocetvā heṭṭhāsakaṭesu nipajjiṃsu. Tadā tāpaso āvajjento te disvā ‘‘mayi passante mā nassiṃsū’’ti cintetvā attano iddhānubhāvena gaṅgāsotaṃ ubbattetvā satthavāhābhimukhaṃ akāsi, avidūre ca ekaṃ vanasaṇḍaṃ māpesi. Manussā pānīyaṃ pivitvā nhatvā goṇe santappetvā vanasaṇḍato tiṇaṃ lāyitvā dārūni gahetvā disaṃ sallakkhetvā arogā kantāraṃ atikkamiṃsu, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
ឯណិកូលស្មិន្តិ ឯណិយា នាម នទិយា កូលេ។ គយ្ហក នីយមានន្តិ ករមរគាហំ គហេត្វា នីយមានំ។ សោ កិរ តាបសោ អបរស្មិំ កាលេ ឯកំ បច្ចន្តគាមំ និស្សាយ នទីតីរេ វនសណ្ឌេ វិហាសិ។ អថេកស្មិំ ទិវសេ បព្ពតតោ ចោរា ឱតរិត្វា តំ គាមំ បហរិត្វា មហាជនំ គហេត្វា បព្ពតំ អារោបេត្វា អន្តរាមគ្គេ ចារកមនុស្សេ ឋបេត្វា បព្ពតពិលំ បវិសិត្វា អាហារំ បចាបេន្តា និសីទិំសុ។ តាបសោ គោមហិំសាទីនញ្ចេវ ទារកទារិកាទីនញ្ច មហន្តំ អដ្ដស្សរំ សុត្វា ‘‘មយិ បស្សន្តេ មា នស្សិំសូ’’តិ ឥទ្ធានុភាវេន អត្តភាវំ ជហិត្វា ចតុរង្គិនិយា សេនាយ បរិវុតោ រាជា ហុត្វា យុទ្ធភេរិំ អាកោដាបេន្តោ តំ ឋានំ អគមាសិ។ ចារកមនុស្សា តំ ទិស្វា ចោរានំ អារោចេសុំ។ ចោរា ‘‘រញ្ញា សទ្ធិំ វិគ្គហោ នាម ន យុត្តោ’’តិ សព្ពំ គហិតគហិតំ ភណ្ឌកំ ឆឌ្ឌេត្វា ភត្តំ អភុញ្ជិត្វាវ បលាយិំសុ។ តាបសោ តេ សព្ពេ អានេត្វា សកគាមេយេវ បតិដ្ឋាបេសិ, តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។
Eṇikūlasminti eṇiyā nāma nadiyā kūle. Gayhaka nīyamānanti karamaragāhaṃ gahetvā nīyamānaṃ. So kira tāpaso aparasmiṃ kāle ekaṃ paccantagāmaṃ nissāya nadītīre vanasaṇḍe vihāsi. Athekasmiṃ divase pabbatato corā otaritvā taṃ gāmaṃ paharitvā mahājanaṃ gahetvā pabbataṃ āropetvā antarāmagge cārakamanusse ṭhapetvā pabbatabilaṃ pavisitvā āhāraṃ pacāpentā nisīdiṃsu. Tāpaso gomahiṃsādīnañceva dārakadārikādīnañca mahantaṃ aṭṭassaraṃ sutvā ‘‘mayi passante mā nassiṃsū’’ti iddhānubhāvena attabhāvaṃ jahitvā caturaṅginiyā senāya parivuto rājā hutvā yuddhabheriṃ ākoṭāpento taṃ ṭhānaṃ agamāsi. Cārakamanussā taṃ disvā corānaṃ ārocesuṃ. Corā ‘‘raññā saddhiṃ viggaho nāma na yutto’’ti sabbaṃ gahitagahitaṃ bhaṇḍakaṃ chaḍḍetvā bhattaṃ abhuñjitvāva palāyiṃsu. Tāpaso te sabbe ānetvā sakagāmeyeva patiṭṭhāpesi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
គហីតនាវន្តិ និគ្គហិតនាវំ។ លុទ្ទេនាតិ កក្ខឡេន។ មនុស្សកប្បាតិ មនុស្សេ វិនាសេតុកាមតាយ។ ពលសាតិ ពលេន។ បសយ្ហាតិ អភិភវិត្វា។ អបរស្មិំ កាលេ សោ តាបសោ គង្គាតីរេ វិហាសិ។ តទា មនុស្សា ទ្វេ តយោ នាវាសង្ឃាដេ ពន្ធិត្វា សង្ឃាដមត្ថកេ បុប្ផមណ្ឌបំ ការេត្វា សង្ឃាដេ និសីទិត្វា ខាទន្តា បិវន្តា សម្ពន្ធកុលំ គច្ឆន្តិ។ តេ បីតាវសេសំ សុរំ ភុត្តខាទិតាវសេសានិ ភត្តមច្ឆមំសតម្ពុលាទីនិ គង្គាយមេវ បាតេន្តិ។ គង្គេយ្យោ នាគរាជា ‘‘ឥមេ ឧច្ឆិដ្ឋកំ មម ឧបរិ ខិបន្តី’’តិ កុជ្ឈិត្វា ‘‘សព្ពេ តេ ជនេ គហេត្វា គង្គាយ ឱសីទាបេស្សាមី’’តិ មហន្តំ ឯកទោណិកនាវប្បមាណំ អត្តភាវំ មាបេត្វា ឧទកំ ភិន្ទិត្វា ផណំ ធារយមានោ តេសំ អភិមុខោ បាយាសិ។ តេ នាគរាជានំ ទិស្វា មរណភយតជ្ជិតា ឯកប្បហារេនេវ មហាសទ្ទំ ករិំសុ។ តាបសោ តេសំ បរិទេវិតសទ្ទំ សុត្វា នាគរាជស្ស ច កុទ្ធភាវំ ញត្វា ‘‘មយិ បស្សន្តេ មា នស្សិំសូ’’តិ ខិប្បនិសន្តិយា អត្តនោ អានុភាវេន ខិប្បំ សុបណ្ណវណ្ណំ អត្តានំ មាបេត្វា អគមាសិ ។ នាគរាជា តំ ទិស្វា មរណភយតជ្ជិតោ ឧទកេ និមុជ្ជិ។ មនុស្សា សោត្ថិភាវំ បត្វា អគមំសុ, តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។
Gahītanāvanti niggahitanāvaṃ. Luddenāti kakkhaḷena. Manussakappāti manusse vināsetukāmatāya. Balasāti balena. Pasayhāti abhibhavitvā. Aparasmiṃ kāle so tāpaso gaṅgātīre vihāsi. Tadā manussā dve tayo nāvāsaṅghāṭe bandhitvā saṅghāṭamatthake pupphamaṇḍapaṃ kāretvā saṅghāṭe nisīditvā khādantā pivantā sambandhakulaṃ gacchanti. Te pītāvasesaṃ suraṃ bhuttakhāditāvasesāni bhattamacchamaṃsatambulādīni gaṅgāyameva pātenti. Gaṅgeyyo nāgarājā ‘‘ime ucchiṭṭhakaṃ mama upari khipantī’’ti kujjhitvā ‘‘sabbe te jane gahetvā gaṅgāya osīdāpessāmī’’ti mahantaṃ ekadoṇikanāvappamāṇaṃ attabhāvaṃ māpetvā udakaṃ bhinditvā phaṇaṃ dhārayamāno tesaṃ abhimukho pāyāsi. Te nāgarājānaṃ disvā maraṇabhayatajjitā ekappahāreneva mahāsaddaṃ kariṃsu. Tāpaso tesaṃ paridevitasaddaṃ sutvā nāgarājassa ca kuddhabhāvaṃ ñatvā ‘‘mayi passante mā nassiṃsū’’ti khippanisantiyā attano ānubhāvena khippaṃ supaṇṇavaṇṇaṃ attānaṃ māpetvā agamāsi . Nāgarājā taṃ disvā maraṇabhayatajjito udake nimujji. Manussā sotthibhāvaṃ patvā agamaṃsu, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
ពទ្ធចរោតិ អន្តេវាសិកោ។ សម្ពុទ្ធិមន្តំ វតិនំ អមញ្ញន្តិ ពុទ្ធិសម្បន្នោ ចេវ វតសម្បន្នោ ច តាបសោតិ តំ មញ្ញមានោ។ ឥមិនា កិំ ទស្សេតិ? មហាព្រហ្មេ អហំ អតីតេ តវ កេសវតាបសកាលេ កប្បោ នាម អន្តេវាសិកោ វេយ្យាវច្ចករោ ហុត្វា តុយ្ហំ នារទេន នាម អមច្ចេន ពារាណសិតោ ហិមវន្តំ អានីតស្ស រោគំ វូបសមេសិំ។ អថ នំ នារទោ ទុតិយវារេ អាគន្ត្វា និរោគំ ទិស្វា ឥមំ គាថំ អភាសិ –
Baddhacaroti antevāsiko. Sambuddhimantaṃ vatinaṃ amaññanti buddhisampanno ceva vatasampanno ca tāpasoti taṃ maññamāno. Iminā kiṃ dasseti? Mahābrahme ahaṃ atīte tava kesavatāpasakāle kappo nāma antevāsiko veyyāvaccakaro hutvā tuyhaṃ nāradena nāma amaccena bārāṇasito himavantaṃ ānītassa rogaṃ vūpasamesiṃ. Atha naṃ nārado dutiyavāre āgantvā nirogaṃ disvā imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘មនុស្សិន្ទំ ជហិត្វាន, សព្ពកាមសមិទ្ធិនំ;
‘‘Manussindaṃ jahitvāna, sabbakāmasamiddhinaṃ;
កថំ នុ ភគវា កេសិ, កប្បស្ស រមតិ អស្សមេ’’តិ។ (ជា. ១.៤.១៨១);
Kathaṃ nu bhagavā kesi, kappassa ramati assame’’ti. (jā. 1.4.181);
តមេនំ ត្វំ ឯតទវោច –
Tamenaṃ tvaṃ etadavoca –
‘‘សាទូនិ រមណីយានិ, សន្តិ វក្ខា មនោរមា;
‘‘Sādūni ramaṇīyāni, santi vakkhā manoramā;
សុភាសិតានិ កប្បស្ស, នារទ រមយន្តិ ម’’ន្តិ។ (ជា. ១.៤.១៨២);
Subhāsitāni kappassa, nārada ramayanti ma’’nti. (jā. 1.4.182);
ឥតិស្ស ភគវា ឥមំ អត្តនា អន្តេវាសិកេន ហុត្វា រោគស្ស វូបសមិតភាវំ ទីបេន្តោ ឯវមាហ។ តញ្ច បន ព្រហ្មុនា មនុស្សលោកេ កតកម្មំ សព្ពំ មហាព្រហ្មានំ សល្លក្ខាបេន្តោវ កថេសិ។
Itissa bhagavā imaṃ attanā antevāsikena hutvā rogassa vūpasamitabhāvaṃ dīpento evamāha. Tañca pana brahmunā manussaloke katakammaṃ sabbaṃ mahābrahmānaṃ sallakkhāpentova kathesi.
សោ សត្ថុ វចនេន អត្តនា កតកម្មំ សរិត្វា តថាគតស្ស ថុតិំ ករោន្តោ ឱសានគាថមាហ –
So satthu vacanena attanā katakammaṃ saritvā tathāgatassa thutiṃ karonto osānagāthamāha –
៧៥.
75.
‘‘អទ្ធា បជានាសិ មមេតមាយុំ, អញ្ញម្បិ ជានាសិ តថា ហិ ពុទ្ធោ;
‘‘Addhā pajānāsi mametamāyuṃ, aññampi jānāsi tathā hi buddho;
តថា ហិ តាយំ ជលិតានុភាវោ, ឱភាសយំ តិដ្ឋតិ ព្រហ្មលោក’’ន្តិ។
Tathā hi tāyaṃ jalitānubhāvo, obhāsayaṃ tiṭṭhati brahmaloka’’nti.
តត្ថ តថា ហិ ពុទ្ធោតិ តថា ហិ ត្វំ ពុទ្ធោ។ ពុទ្ធានញ្ហិ អញ្ញាតំ នាម នត្ថិ, សព្ពធម្មានំ ពុទ្ធត្តាយេវ ហិ តេ ពុទ្ធា នាមាតិ ទស្សេតិ។ តថា ហិ តាយន្តិ ពុទ្ធត្តាយេវ ច បន តវ អយំ ជលិតោ សរីរប្បភានុភាវោ។ ឱភាសយំ តិដ្ឋតីតិ ឥមំ សកលម្បិ ព្រហ្មលោកំ ឱភាសេន្តោ តិដ្ឋតិ។
Tattha tathā hi buddhoti tathā hi tvaṃ buddho. Buddhānañhi aññātaṃ nāma natthi, sabbadhammānaṃ buddhattāyeva hi te buddhā nāmāti dasseti. Tathā hi tāyanti buddhattāyeva ca pana tava ayaṃ jalito sarīrappabhānubhāvo. Obhāsayaṃ tiṭṭhatīti imaṃ sakalampi brahmalokaṃ obhāsento tiṭṭhati.
ឯវំ សត្ថា អត្តនោ ពុទ្ធគុណំ ជានាបេន្តោ ធម្មំ ទេសេត្វា សច្ចានិ បកាសេសិ, សច្ចបរិយោសានេ សម្បត្តានំ ទសមត្តានំ ព្រហ្មសហស្សានំ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តានិ វិមុច្ចិំសុ។ ឥតិ ភគវា ពហូនំ ព្រហ្មានំ អវស្សយោ ហុត្វា ព្រហ្មលោកា ជេតវនំ អាគន្ត្វា តត្ថ កថិតនិយាមេនេវ តំ ធម្មទេសនំ ភិក្ខូនំ កថេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា កេសវតាបសោ ពកព្រហ្មា អហោសិ, កប្បមាណវោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Evaṃ satthā attano buddhaguṇaṃ jānāpento dhammaṃ desetvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne sampattānaṃ dasamattānaṃ brahmasahassānaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. Iti bhagavā bahūnaṃ brahmānaṃ avassayo hutvā brahmalokā jetavanaṃ āgantvā tattha kathitaniyāmeneva taṃ dhammadesanaṃ bhikkhūnaṃ kathetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kesavatāpaso bakabrahmā ahosi, kappamāṇavo pana ahameva ahosi’’nti.
ពកជាតកវណ្ណនា ទសមា។
Bakajātakavaṇṇanā dasamā.
កុក្កុវគ្គោ បឋមោ។
Kukkuvaggo paṭhamo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៤០៥. ពកជាតកំ • 405. Bakajātakaṃ
