Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ౯. బలకథా

    9. Balakathā

    బలకథావణ్ణనా

    Balakathāvaṇṇanā

    ౪౪. ఇదాని లోకుత్తరకథాయ అనన్తరం కథితాయ లోకుత్తరకథావతియా సుత్తన్తపుబ్బఙ్గమాయ బలకథాయ అపుబ్బత్థానువణ్ణనా. తత్థ ఆదితో సుత్తన్తవసేన పఞ్చ బలాని దస్సేత్వా తదఞ్ఞానిపి బలాని దస్సేతుకామో అపిచ అట్ఠసట్ఠి బలానీతిఆదిమాహ. సబ్బానిపి తంతంపటిపక్ఖేహి అకమ్పియట్ఠేన బలాని నామ హోన్తి. హిరిబలన్తిఆదీసు పాపతో హిరీయన్తి ఏతాయాతి హిరీ, లజ్జాయేతం నామం. పాపతో ఓత్తప్పన్తి ఏతేనాతి ఓత్తప్పం, పాపతో ఉబ్బేగస్సేతం నామం. అజ్ఝత్తసముట్ఠానా హిరీ, బహిద్ధాసముట్ఠానం ఓత్తప్పం. అత్తాధిపతి హిరీ, లోకాధిపతి ఓత్తప్పం . లజ్జాసభావసణ్ఠితా హిరీ, భయసభావసణ్ఠితం ఓత్తప్పం. సప్పతిస్సవలక్ఖణా హిరీ, వజ్జభీరుకభయదస్సావిలక్ఖణం ఓత్తప్పం. సా ఏవ హిరీ అహిరికేన న కమ్పతీతి హిరిబలం. తదేవ ఓత్తప్పం అనోత్తప్పేన న కమ్పతీతి ఓత్తప్పబలం. అప్పటిసఙ్ఖానేన న కమ్పతీతి పటిసఙ్ఖానబలం. ఉపపరిక్ఖణపఞ్ఞాయేతం నామం. వీరియసీసేన సత్త బోజ్ఝఙ్గే భావేన్తస్స ఉప్పన్నబలం భావనాబలం. తథాపవత్తానం చతున్నం ఖన్ధానమేతం నామం. పరిసుద్ధాని సీలాదీని అనవజ్జబలం. చత్తారి సఙ్గహవత్థూని సఙ్గహబలం. సఙ్గహే బలన్తిపి పాఠో. దుక్ఖమానం అధివాసనం ఖన్తిబలం. ధమ్మకథాయ పరేసం తోసనం పఞ్ఞత్తిబలం. అధితస్స అత్థస్స అధిగమాపనం నిజ్ఝత్తిబలం. కుసలేసు బహుభావో ఇస్సరియబలం. కుసలేసు యథారుచి పతిట్ఠానం అధిట్ఠానబలం. హిరిబలాదీనం అత్థో మాతికాపదేసు బ్యఞ్జనవసేన విసేసతో యుజ్జమానం గహేత్వా వుత్తో. సమథబలం విపస్సనాబలన్తి బలప్పత్తా సమథవిపస్సనా ఏవ.

    44. Idāni lokuttarakathāya anantaraṃ kathitāya lokuttarakathāvatiyā suttantapubbaṅgamāya balakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha ādito suttantavasena pañca balāni dassetvā tadaññānipi balāni dassetukāmo apica aṭṭhasaṭṭhi balānītiādimāha. Sabbānipi taṃtaṃpaṭipakkhehi akampiyaṭṭhena balāni nāma honti. Hiribalantiādīsu pāpato hirīyanti etāyāti hirī, lajjāyetaṃ nāmaṃ. Pāpato ottappanti etenāti ottappaṃ, pāpato ubbegassetaṃ nāmaṃ. Ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ. Attādhipati hirī, lokādhipati ottappaṃ . Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ. Sappatissavalakkhaṇā hirī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ. Sā eva hirī ahirikena na kampatīti hiribalaṃ. Tadeva ottappaṃ anottappena na kampatīti ottappabalaṃ. Appaṭisaṅkhānena na kampatīti paṭisaṅkhānabalaṃ. Upaparikkhaṇapaññāyetaṃ nāmaṃ. Vīriyasīsena satta bojjhaṅge bhāventassa uppannabalaṃ bhāvanābalaṃ. Tathāpavattānaṃ catunnaṃ khandhānametaṃ nāmaṃ. Parisuddhāni sīlādīni anavajjabalaṃ. Cattāri saṅgahavatthūni saṅgahabalaṃ. Saṅgahe balantipi pāṭho. Dukkhamānaṃ adhivāsanaṃ khantibalaṃ. Dhammakathāya paresaṃ tosanaṃ paññattibalaṃ. Adhitassa atthassa adhigamāpanaṃ nijjhattibalaṃ. Kusalesu bahubhāvo issariyabalaṃ. Kusalesu yathāruci patiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānabalaṃ. Hiribalādīnaṃ attho mātikāpadesu byañjanavasena visesato yujjamānaṃ gahetvā vutto. Samathabalaṃ vipassanābalanti balappattā samathavipassanā eva.

    మాతికానిద్దేసే అస్సద్ధియే న కమ్పతీతి సద్ధాబలన్తి మూలబలట్ఠం వత్వా తమేవ అపరేహి నవహి పరియాయేహి విసేసేత్వా దస్సేసి. యో హి ధమ్మో అకమ్పియో బలప్పత్తో హోతి, సో సహజాతే ఉపత్థమ్భేతి, అత్తనో పటిపక్ఖే కిలేసే పరియాదియతి, పటివేధస్స ఆదిభూతం సీలం దిట్ఠిఞ్చ విసోధేతి, చిత్తం ఆరమ్మణే పతిట్ఠాపేతి, చిత్తం పభస్సరం కరోన్తో వోదాపేతి, వసిం పాపేన్తో విసేసం అధిగమాపేతి, తతో ఉత్తరిం పాపేన్తో ఉత్తరిపటివేధం కారేతి, కమేన అరియమగ్గం పాపేత్వా సచ్చాభిసమయం కారేతి, ఫలప్పత్తియా నిరోధే పతిట్ఠాపేతి. తస్మా నవధా బలట్ఠో విసేసితో. ఏస నయో వీరియబలాదీసు చతూసు.

    Mātikāniddese assaddhiye na kampatīti saddhābalanti mūlabalaṭṭhaṃ vatvā tameva aparehi navahi pariyāyehi visesetvā dassesi. Yo hi dhammo akampiyo balappatto hoti, so sahajāte upatthambheti, attano paṭipakkhe kilese pariyādiyati, paṭivedhassa ādibhūtaṃ sīlaṃ diṭṭhiñca visodheti, cittaṃ ārammaṇe patiṭṭhāpeti, cittaṃ pabhassaraṃ karonto vodāpeti, vasiṃ pāpento visesaṃ adhigamāpeti, tato uttariṃ pāpento uttaripaṭivedhaṃ kāreti, kamena ariyamaggaṃ pāpetvā saccābhisamayaṃ kāreti, phalappattiyā nirodhe patiṭṭhāpeti. Tasmā navadhā balaṭṭho visesito. Esa nayo vīriyabalādīsu catūsu.

    కామచ్ఛన్దం హిరీయతీతి నేక్ఖమ్మయుత్తో యోగీ నేక్ఖమ్మేన కామచ్ఛన్దతో హిరీయతి. ఓత్తప్పేపి ఏసేవ నయో. ఏతేహి సబ్బాకుసలేహిపి హిరీయనా ఓత్తప్పనా వుత్తాయేవ హోన్తి. బ్యాపాదన్తిఆదీనమ్పి ఇమినావ నయేన అత్థో వేదితబ్బో. పటిసఙ్ఖాతీతి అసమ్మోహవసేన ఆదీనవతో ఉపపరిక్ఖతి. భావేతీతి వడ్ఢేతి. వజ్జన్తి రాగాదివజ్జం. సఙ్గణ్హాతీతి బన్ధతి. ఖమతీతి తస్స యోగిస్స ఖమతి రుచ్చతి. పఞ్ఞాపేతీతి తోసేతి. నిజ్ఝాపేతీతి చిన్తాపేతి. వసం వత్తేతీతి చిత్తే పహు హుత్వా చిత్తం అత్తనో వసం కత్వా పవత్తేతి. అధిట్ఠాతీతి విదహతి. భావనాబలాదీని సబ్బానిపి నేక్ఖమ్మాదీనియేవ. మాతికావణ్ణనాయ అఞ్ఞథా వుత్తో, అత్థో పన బ్యఞ్జనవసేనేవ పాకటత్తా ఇధ న వుత్తోతి వేదితబ్బం. సమథబలం విపస్సనాబలఞ్చ విత్థారతో నిద్దిసిత్వా అవసానే ఉద్ధచ్చసహగతకిలేసే చ ఖన్ధే చ న కమ్పతీతిఆది చ అవిజ్జాసహగతకిలేసే చ ఖన్ధే చ న కమ్పతీతిఆది చ సమథబలవిపస్సనాబలానం లక్ఖణదస్సనత్థం వుత్తం.

    Kāmacchandaṃ hirīyatīti nekkhammayutto yogī nekkhammena kāmacchandato hirīyati. Ottappepi eseva nayo. Etehi sabbākusalehipi hirīyanā ottappanā vuttāyeva honti. Byāpādantiādīnampi imināva nayena attho veditabbo. Paṭisaṅkhātīti asammohavasena ādīnavato upaparikkhati. Bhāvetīti vaḍḍheti. Vajjanti rāgādivajjaṃ. Saṅgaṇhātīti bandhati. Khamatīti tassa yogissa khamati ruccati. Paññāpetīti toseti. Nijjhāpetīti cintāpeti. Vasaṃ vattetīti citte pahu hutvā cittaṃ attano vasaṃ katvā pavatteti. Adhiṭṭhātīti vidahati. Bhāvanābalādīni sabbānipi nekkhammādīniyeva. Mātikāvaṇṇanāya aññathā vutto, attho pana byañjanavaseneva pākaṭattā idha na vuttoti veditabbaṃ. Samathabalaṃ vipassanābalañca vitthārato niddisitvā avasāne uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampatītiādi ca avijjāsahagatakilese ca khandhe ca na kampatītiādi ca samathabalavipassanābalānaṃ lakkhaṇadassanatthaṃ vuttaṃ.

    సేఖాసేఖబలేసు సమ్మాదిట్ఠిం సిక్ఖతీతి సేఖబలన్తి సేఖపుగ్గలో సమ్మాదిట్ఠిం సిక్ఖతీతి సేఖో, సా సమ్మాదిట్ఠి తస్స సేఖస్స బలన్తి సేఖబలన్తి అత్థో. తత్థ సిక్ఖితత్తా అసేఖబలన్తి అసేఖపుగ్గలో తత్థ సమ్మాదిట్ఠియా సిక్ఖితత్తా న సిక్ఖతీతి అసేఖో, సాయేవ సమ్మాదిట్ఠి తస్స అసేఖస్స బలన్తి అసేఖబలం. ఏసేవ నయో సమ్మాసఙ్కప్పాదీసు. సమ్మాఞాణన్తి పచ్చవేక్ఖణఞాణం. తమ్పి హి లోకికమ్పి హోన్తం సేఖస్స పవత్తత్తా సేఖబలం, అసేఖస్స పవత్తత్తా అసేఖబలన్తి వుత్తం. సమ్మావిముత్తీతి అట్ఠ మగ్గఙ్గాని ఠపేత్వా సేసా ఫలసమ్పయుత్తా ధమ్మా . కేచి పన ‘‘ఠపేత్వా లోకుత్తరవిముత్తిం అవసేసా విముత్తియో సమ్మావిముత్తీ’’తి వదన్తి. తస్స సేఖాసేఖబలత్తం వుత్తనయమేవ.

    Sekhāsekhabalesu sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekhabalanti sekhapuggalo sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekho, sā sammādiṭṭhi tassa sekhassa balanti sekhabalanti attho. Tattha sikkhitattā asekhabalanti asekhapuggalo tattha sammādiṭṭhiyā sikkhitattā na sikkhatīti asekho, sāyeva sammādiṭṭhi tassa asekhassa balanti asekhabalaṃ. Eseva nayo sammāsaṅkappādīsu. Sammāñāṇanti paccavekkhaṇañāṇaṃ. Tampi hi lokikampi hontaṃ sekhassa pavattattā sekhabalaṃ, asekhassa pavattattā asekhabalanti vuttaṃ. Sammāvimuttīti aṭṭha maggaṅgāni ṭhapetvā sesā phalasampayuttā dhammā . Keci pana ‘‘ṭhapetvā lokuttaravimuttiṃ avasesā vimuttiyo sammāvimuttī’’ti vadanti. Tassa sekhāsekhabalattaṃ vuttanayameva.

    ఖీణాసవబలేసు సబ్బానిపి ఞాణబలాని. ఖీణాసవస్స భిక్ఖునోతి కరణత్థే సామివచనం, ఖీణాసవేన భిక్ఖునాతి అత్థో. అనిచ్చతోతి హుత్వా అభావాకారేన అనిచ్చతో. యథాభూతన్తి యథాసభావతో. పఞ్ఞాయాతి సహవిపస్సనాయ మగ్గపఞ్ఞాయ. అనిచ్చతో సుదిట్ఠా దుక్ఖతో అనత్తతో సుదిట్ఠా హోన్తి తమ్మూలకత్తా. న్తి భావనపుంసకవచనం, యేన కారణేనాతి వా అత్థో. ఆగమ్మాతి పటిచ్చ. పటిజానాతీతి సమ్పటిచ్ఛతి పటిఞ్ఞం కరోతి. అఙ్గారకాసూపమాతి మహాభితాపట్ఠేన అఙ్గారకాసుయా ఉపమితా. కామాతి వత్థుకామా చ కిలేసకామా చ.

    Khīṇāsavabalesu sabbānipi ñāṇabalāni. Khīṇāsavassa bhikkhunoti karaṇatthe sāmivacanaṃ, khīṇāsavena bhikkhunāti attho. Aniccatoti hutvā abhāvākārena aniccato. Yathābhūtanti yathāsabhāvato. Paññāyāti sahavipassanāya maggapaññāya. Aniccato sudiṭṭhā dukkhato anattato sudiṭṭhā honti tammūlakattā. Yanti bhāvanapuṃsakavacanaṃ, yena kāraṇenāti vā attho. Āgammāti paṭicca. Paṭijānātīti sampaṭicchati paṭiññaṃ karoti. Aṅgārakāsūpamāti mahābhitāpaṭṭhena aṅgārakāsuyā upamitā. Kāmāti vatthukāmā ca kilesakāmā ca.

    వివేకనిన్నన్తి ఫలసమాపత్తివసేన ఉపధివివేకసఙ్ఖాతనిబ్బాననిన్నం. తయో హి వివేకా – కాయవివేకో చిత్తవివేకో ఉపధివివేకోతి. కాయవివేకో చ వివేకట్ఠకాయానం నేక్ఖమ్మాభిరతానం. చిత్తవివేకో చ అధిచిత్తమనుయుత్తానం. ఉపధివివేకో చ నిరుపధీనం పుగ్గలానం విసఙ్ఖారగతానం, నిస్సరణవివేకసఙ్ఖాతనిబ్బాననిన్నం వా. పఞ్చ హి వివేకా – విక్ఖమ్భనవివేకో తదఙ్గవివేకో సముచ్ఛేదవివేకో పటిప్పస్సద్ధివివేకో నిస్సరణవివేకోతి. వివేకనిన్నన్తి వివేకే నిన్నం. వివేకపోణన్తి వివేకే నతం. వివేకపబ్భారన్తి వివేకసీసభారం. ద్వేపి పురిమస్సేవ వేవచనాని. వివేకట్ఠన్తి కిలేసేహి వజ్జితం, దూరీభూతం వా. నేక్ఖమ్మాభిరతన్తి నిబ్బానే అభిరతం, పబ్బజ్జాయ అభిరతం వా. బ్యన్తీభూతన్తి విగతన్తీభూతం, ఏకదేసేనాపి అనల్లీనం విప్పముత్తం విసంసట్ఠం. సబ్బసోతి సబ్బథా. ఆసవట్ఠానియేహి ధమ్మేహీతి సంయోగవసేన ఆసవానం కారణభూతేహి కిలేసధమ్మేహీతి అత్థో. అథ వా బ్యన్తీభూతన్తి విగతనికన్తిభూతం, నిత్తణ్హన్తి అత్థో. కుతో? సబ్బసో ఆసవట్ఠానియేహి ధమ్మేహి సబ్బేహి తేభూమకధమ్మేహీతి అత్థో. ఇధ దసహి ఖీణాసవబలేహి ఖీణాసవస్స లోకియలోకుత్తరో మగ్గో కథితో. ‘‘అనిచ్చతో సబ్బే సఙ్ఖారా’’తి దుక్ఖపరిఞ్ఞాబలం, ‘‘అఙ్గారకాసూపమా కామా’’తి సముదయపహానబలం, ‘‘వివేకనిన్నం చిత్తం హోతీ’’తి నిరోధసచ్ఛికిరియాబలం, ‘‘చత్తారో సతిపట్ఠానా’’తిఆది సత్తవిధం మగ్గభావనాబలన్తిపి వదన్తి. దస ఇద్ధిబలాని ఇద్ధికథాయ ఆవి భవిస్సన్తి.

    Vivekaninnanti phalasamāpattivasena upadhivivekasaṅkhātanibbānaninnaṃ. Tayo hi vivekā – kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti. Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca adhicittamanuyuttānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānaṃ, nissaraṇavivekasaṅkhātanibbānaninnaṃ vā. Pañca hi vivekā – vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇavivekoti. Vivekaninnanti viveke ninnaṃ. Vivekapoṇanti viveke nataṃ. Vivekapabbhāranti vivekasīsabhāraṃ. Dvepi purimasseva vevacanāni. Vivekaṭṭhanti kilesehi vajjitaṃ, dūrībhūtaṃ vā. Nekkhammābhiratanti nibbāne abhirataṃ, pabbajjāya abhirataṃ vā. Byantībhūtanti vigatantībhūtaṃ, ekadesenāpi anallīnaṃ vippamuttaṃ visaṃsaṭṭhaṃ. Sabbasoti sabbathā. Āsavaṭṭhāniyehi dhammehīti saṃyogavasena āsavānaṃ kāraṇabhūtehi kilesadhammehīti attho. Atha vā byantībhūtanti vigatanikantibhūtaṃ, nittaṇhanti attho. Kuto? Sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi sabbehi tebhūmakadhammehīti attho. Idha dasahi khīṇāsavabalehi khīṇāsavassa lokiyalokuttaro maggo kathito. ‘‘Aniccato sabbe saṅkhārā’’ti dukkhapariññābalaṃ, ‘‘aṅgārakāsūpamā kāmā’’ti samudayapahānabalaṃ, ‘‘vivekaninnaṃ cittaṃ hotī’’ti nirodhasacchikiriyābalaṃ, ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi sattavidhaṃ maggabhāvanābalantipi vadanti. Dasa iddhibalāni iddhikathāya āvi bhavissanti.

    తథాగతబలనిద్దేసే తథాగతబలానీతి అఞ్ఞేహి అసాధారణాని తథాగతస్సేవ బలాని. యథా వా పుబ్బబుద్ధానం బలాని పుఞ్ఞుస్సయసమ్పత్తియా ఆగతాని, తథా ఆగతబలానీతిపి అత్థో. తత్థ దువిధం తథాగతబలం – కాయబలం ఞాణబలఞ్చ. తేసు కాయబలం హత్థికులానుసారేన వేదితబ్బం. వుత్తఞ్హేతం పోరాణేహి –

    Tathāgatabalaniddese tathāgatabalānīti aññehi asādhāraṇāni tathāgatasseva balāni. Yathā vā pubbabuddhānaṃ balāni puññussayasampattiyā āgatāni, tathā āgatabalānītipi attho. Tattha duvidhaṃ tathāgatabalaṃ – kāyabalaṃ ñāṇabalañca. Tesu kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    ‘‘కాళావకఞ్చ గఙ్గేయ్యం, పణ్డరం తమ్బపిఙ్గలం;

    ‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;

    గన్ధమఙ్గలహేమఞ్చ, ఉపోసథఛద్దన్తిమే దసా’’తి. (విభ॰ అట్ఠ॰ ౭౬౦; మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౪౮; సం॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౨.౨౨);

    Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti. (vibha. aṭṭha. 760; ma. ni. aṭṭha. 1.148; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22);

    ఇమాని దస హత్థికులాని. తత్థ కాళావకన్తి పకతిహత్థికులం దట్ఠబ్బం. యం దసన్నం పురిసానం కాయబలం, తం ఏకస్స కాళావకస్స హత్థినో బలం. యం దసన్నం కాళావకానం బలం, తం ఏకస్స గఙ్గేయ్యస్స బలం. యం దసన్నం గఙ్గేయ్యానం, తం ఏకస్స పణ్డరస్స. యం దసన్నం పణ్డరానం , తం ఏకస్స తమ్బస్స. యం దసన్నం తమ్బానం, తం ఏకస్స పిఙ్గలస్స. యం దసన్నం పిఙ్గలానం, తం ఏకస్స గన్ధహత్థినో. యం దసన్నం గన్ధహత్థీనం, తం ఏకస్స మఙ్గలహత్థినో. యం దసన్నం మఙ్గలహత్థీనం, తం ఏకస్స హేమవతస్స. యం దసన్నం హేమవతానం, తం ఏకస్స ఉపోసథస్స. యం దసన్నం ఉపోసథానం, తం ఏకస్స ఛద్దన్తస్స. యం దసన్నం ఛద్దన్తానం, తం ఏకస్స తథాగతస్స బలం. నారాయనసఙ్ఘాతబలన్తిపి ఇదమేవ వుచ్చతి. తదేతం పకతిహత్థినో గణనాయ హత్థీనం కోటిసహస్సస్స, పురిసగణనాయ దసన్నం పురిసకోటిసహస్సానం బలం హోతి. ఇదం తావ తథాగతస్స కాయబలం.

    Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino balaṃ. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa balaṃ. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ , taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalahatthino. Yaṃ dasannaṃ maṅgalahatthīnaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa balaṃ. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthino gaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassassa, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ.

    ఞాణబలం పన ఇధ తావ అఞ్ఞత్థ చ పాళియం ఆగతమేవ దసబలఞాణం, మజ్ఝిమే (మ॰ ని॰ ౧.౧౫౦) ఆగతం చతువేసారజ్జఞాణం, అట్ఠసు పరిసాసు అకమ్పనఞాణం, చతుయోనిపరిచ్ఛేదకఞాణం, పఞ్చగతిపరిచ్ఛేదకఞాణం, సంయుత్తకే (సం॰ ని॰ ౨.౩౩-౩౪) ఆగతాని తేసత్తతి ఞాణాని, సత్తసత్తతి ఞాణానీతి ఏవమఞ్ఞానిపి అనేకాని ఞాణసహస్సాని. ఏతం ఞాణబలం నామ. ఇధాపి ఞాణబలమేవ అధిప్పేతం. ఞాణఞ్హి అకమ్పియట్ఠేన ఉపత్థమ్భనట్ఠేన చ బలన్తి వుత్తం.

    Ñāṇabalaṃ pana idha tāva aññattha ca pāḷiyaṃ āgatameva dasabalañāṇaṃ, majjhime (ma. ni. 1.150) āgataṃ catuvesārajjañāṇaṃ, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ, saṃyuttake (saṃ. ni. 2.33-34) āgatāni tesattati ñāṇāni, sattasattati ñāṇānīti evamaññānipi anekāni ñāṇasahassāni. Etaṃ ñāṇabalaṃ nāma. Idhāpi ñāṇabalameva adhippetaṃ. Ñāṇañhi akampiyaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena ca balanti vuttaṃ.

    ఠానఞ్చ ఠానతోతి కారణఞ్చ కారణతో. కారణఞ్హి యస్మా తత్థ ఫలం తిట్ఠతి తదాయత్తవుత్తితాయ ఉప్పజ్జతి చేవ పవత్తతి చ, తస్మా ఠానన్తి వుచ్చతి. తం భగవా యే యే ధమ్మా యేసం యేసం ధమ్మానం హేతూ పచ్చయా ఉప్పాదాయ, తం తం ఠానన్తి, యే యే ధమ్మా యేసం యేసం ధమ్మానం న హేతూ న పచ్చయా ఉప్పాదాయ, తం తం అట్ఠానన్తి పజానన్తో ఠానఞ్చ ఠానతో అట్ఠానఞ్చ అట్ఠానతో యథాభూతం పజానాతి. యమ్పీతి యేన ఞాణేన. ఇదమ్పీతి ఇదమ్పి ఠానాట్ఠానఞాణం, తథాగతస్స తథాగతబలం నామ హోతీతి అత్థో. ఏవం సేసపదేసుపి యోజనా వేదితబ్బా.

    Ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato. Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati. Taṃ bhagavā ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānanti, ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhānanti pajānanto ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampīti yena ñāṇena. Idampīti idampi ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ, tathāgatassa tathāgatabalaṃ nāma hotīti attho. Evaṃ sesapadesupi yojanā veditabbā.

    ఆసభం ఠానన్తి సేట్ఠట్ఠానం ఉత్తమట్ఠానం, ఆసభా వా పుబ్బబుద్ధా, తేసం ఠానన్తి అత్థో. అపిచ గవసతజేట్ఠకో ఉసభో, గవసహస్సజేట్ఠకో వసభో, వజసతజేట్ఠకో వా ఉసభో, వజసహస్సజేట్ఠకో వసభో, సబ్బగవసేట్ఠో సబ్బపరిస్సయసహో సేతో పాసాదికో మహాభారవహో అసనిసతసద్దేహిపి అసన్తసనీయో నిసభో, సో ఇధ ఉసభోతి అధిప్పేతో. ఇదమ్పి హి తస్స పరియాయవచనం. ఉసభస్స ఇదన్తి ఆసభం. ఠానన్తి చతూహి పాదేహి పథవిం ఉప్పీళేత్వా అవట్ఠానం. ఇదం పన ఆసభం వియాతి ఆసభం యథేవ హి నిసభసఙ్ఖాతో ఉసభో ఉసభబలేన సమన్నాగతో చతూహి పాదేహి పథవిం ఉప్పీళేత్వా అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి, ఏవం తథాగతోపి దసహి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో చతూహి వేసారజ్జపాదేహి అట్ఠపరిసపథవిం ఉప్పీళేత్వా సదేవకే లోకే కేనచి పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన అకమ్పియో అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి, ఏవం తిట్ఠమానో చ తం ఆసభం ఠానం పటిజానాతి ఉపగచ్ఛతి న పచ్చక్ఖాతి, అత్తని ఆరోపేతి. తేన వుత్తం – ‘‘ఆసభం ఠానం పటిజానాతీ’’తి (సం॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౨.౨౨; మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౪౮).

    Āsabhaṃṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ, āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asantasanīyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ. Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ – ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22; ma. ni. aṭṭha. 1.148).

    పరిసాసూతి ఖత్తియబ్రాహ్మణగహపతిసమణచాతుమహారాజికతావతింసమారబ్రహ్మానం వసేన అట్ఠసు పరిసాసు. సీహనాదం నదతీతి సేట్ఠనాదం అఛమ్భితనాదం నదతి, సీహనాదసదిసం వా నాదం నదతి. అయమత్థో సీహనాదసుత్తేన (మ॰ ని॰ ౧.౧౪౬ ఆదయో; దీ॰ ని॰ ౧.౩౮౧ ఆదయో) దీపేతబ్బో. యథా వా సీహో సహనతో హననతో చ సీహోతి వుచ్చతి, ఏవం తథాగతో లోకధమ్మానం సహనతో పరప్పవాదానం హననతో సీహోతి వుచ్చతి. ఏవం వుత్తస్స సీహస్స నాదం సీహనాదం. తత్థ యథా సీహో సీహబలేన సమన్నాగతో సబ్బత్థ విసారదో విగతలోమహంసో సీహనాదం నదతి, ఏవం తథాగతసీహోపి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో అట్ఠసు పరిసాసు విసారదో విగతలోమహంసో ‘‘ఇతి రూప’’న్తిఆదినా (సం॰ ని॰ ౩.౭౮) నయేన నానావిధదేసనావిలాససమ్పన్నం సీహనాదం నదతి. తేన వుత్తం – ‘‘పరిసాసు సీహనాదం నదతీ’’తి.

    Parisāsūti khattiyabrāhmaṇagahapatisamaṇacātumahārājikatāvatiṃsamārabrahmānaṃ vasena aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ achambhitanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena (ma. ni. 1.146 ādayo; dī. ni. 1.381 ādayo) dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānaṃ hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.78) nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ – ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.

    బ్రహ్మచక్కం పవత్తేతీతి ఏత్థ బ్రహ్మన్తి సేట్ఠం ఉత్తమం విసుద్ధం. చక్కసద్దో పనాయం –

    Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ visuddhaṃ. Cakkasaddo panāyaṃ –

    సమ్పత్తియం లక్ఖణే చ, రథఙ్గే ఇరియాపథే;

    Sampattiyaṃ lakkhaṇe ca, rathaṅge iriyāpathe;

    దానే రతనధమ్మూర, చక్కాదీసు చ దిస్సతి;

    Dāne ratanadhammūra, cakkādīsu ca dissati;

    ధమ్మచక్కే ఇధ మతో, తమ్పి ద్వేధా విభావయే.

    Dhammacakke idha mato, tampi dvedhā vibhāvaye.

    ‘‘చత్తారిమాని , భిక్ఖవే, చక్కాని, యేహి సమన్నాగతానం దేవమనుస్సాన’’న్తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౩౧) హి అయం సమ్పత్తియం దిస్సతి. ‘‘హేట్ఠా పాదతలేసు చక్కాని జాతాని హోన్తీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౩౫) ఏత్థ లక్ఖణే. ‘‘చక్కంవ వహతో పద’’న్తి (ధ॰ ప॰ ౧) ఏత్థ రథఙ్గే. ‘‘చతుచక్కం నవద్వార’’న్తి (సం॰ ని॰ ౧.౨౯) ఏత్థ ఇరియాపథే. ‘‘దదం భుఞ్జ మా చ పమాదో , చక్కం వత్తయ కోసలాధిపా’’తి (జా॰ ౧.౭.౧౪౯) ఏత్థ దానే. ‘‘దిబ్బం చక్కరతనం పాతురహోసీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౨౪౩) ఏత్థ రతనచక్కే. ‘‘మయా పవత్తితం చక్క’’న్తి (సు॰ ని॰ ౫౬౨) ఏత్థ ధమ్మచక్కే. ‘‘ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకే’’తి (జా॰ ౧.౧.౧౦౪; ౧.౫.౧౦౩) ఏత్థ ఉరచక్కే. ‘‘ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేనా’’తి (దీ॰ ని॰ ౧.౧౬౬) ఏత్థ పహరణచక్కే. ‘‘అసనివిచక్క’’న్తి (దీ॰ ని॰ ౩.౬౧; సం॰ ని॰ ౨.౧౬౨) ఏత్థ అసనిమణ్డలే. ఇధ పనాయం ధమ్మచక్కే మతో.

    ‘‘Cattārimāni , bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussāna’’ntiādīsu (a. ni. 4.31) hi ayaṃ sampattiyaṃ dissati. ‘‘Heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni hontī’’ti (dī. ni. 2.35) ettha lakkhaṇe. ‘‘Cakkaṃva vahato pada’’nti (dha. pa. 1) ettha rathaṅge. ‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) ettha iriyāpathe. ‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo , cakkaṃ vattaya kosalādhipā’’ti (jā. 1.7.149) ettha dāne. ‘‘Dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosī’’ti (dī. ni. 2.243) ettha ratanacakke. ‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) ettha dhammacakke. ‘‘Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti (jā. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke. ‘‘Khurapariyantena cepi cakkenā’’ti (dī. ni. 1.166) ettha paharaṇacakke. ‘‘Asanivicakka’’nti (dī. ni. 3.61; saṃ. ni. 2.162) ettha asanimaṇḍale. Idha panāyaṃ dhammacakke mato.

    తం పనేతం ధమ్మచక్కం దువిధం హోతి పటివేధఞాణఞ్చ దేసనాఞాణఞ్చ. తత్థ పఞ్ఞాపభావితం అత్తనో అరియఫలావహం పటివేధఞాణం, కరుణాపభావితం సావకానం అరియఫలావహం దేసనాఞాణం. తత్థ పటివేధఞాణం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పన్నన్తి దువిధం. తఞ్హి అభినిక్ఖమనతో యావ అరహత్తమగ్గా ఉప్పజ్జమానం నామ, ఫలక్ఖణే ఉప్పన్నం నామ. తుసితభవనతో వా యావ బోధిపల్లఙ్కే అరహత్తమగ్గా ఉప్పజ్జమానం నామ, ఫలక్ఖణే ఉప్పన్నం నామ. దీపఙ్కరదసబలతో వా పట్ఠాయ యావ అరహత్తమగ్గా ఉప్పజ్జమానం నామ, ఫలక్ఖణే ఉప్పన్నం నామ. దేసనాఞాణమ్పి పవత్తమానం పవత్తన్తి దువిధం. తఞ్హి యావ అఞ్ఞాతకోణ్డఞ్ఞత్థేరస్స అరహత్తమగ్గా పవత్తమానం నామ, ఫలక్ఖణే పవత్తం నామ. తత్థ పటివేధఞాణం లోకుత్తరం, దేసనాఞాణం లోకియం. ఉభయమ్పి పనేతం అఞ్ఞేహి అసాధారణం, బుద్ధానంయేవ ఓరసఞాణం. తేన వుత్తం – ‘‘బ్రహ్మచక్కం పవత్తేతీ’’తి.

    Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva bodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkaradasabalato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññātakoṇḍaññattherassa arahattamaggā pavattamānaṃ nāma, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tattha paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.

    కమ్మసమాదానానన్తి సమాదియిత్వా కతానం కుసలాకుసలకమ్మానం, కమ్మమేవ వా కమ్మసమాదానం. ఠానసో హేతుసోతి పచ్చయతో చేవ హేతుతో చ. తత్థ గతిఉపధికాలపయోగా విపాకస్స ఠానం. కమ్మం హేతు.

    Kammasamādānānanti samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ, kammameva vā kammasamādānaṃ. Ṭhānaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ. Kammaṃ hetu.

    సబ్బత్థగామినిన్తి సబ్బగతిగామినిఞ్చ అగతిగామినిఞ్చ. పటిపదన్తి మగ్గం. యథాభూతం పజానాతీతి బహూసుపి మనుస్సేసు ఏకమేవ పాణం ఘాతేన్తేసు ఇమస్స చేతనా నిరయగామినీ భవిస్సతి, ఇమస్స తిరచ్ఛానయోనిగామినీతి ఇమినా నయేన ఏకవత్థుస్మిమ్పి కుసలాకుసలచేతనాసఙ్ఖాతానం పటిపత్తీనం అవిపరీతతో సభావం జానాతి.

    Sabbatthagāmininti sabbagatigāminiñca agatigāminiñca. Paṭipadanti maggaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ ghātentesu imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa tiracchānayonigāminīti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvaṃ jānāti.

    అనేకధాతున్తి చక్ఖుధాతుఆదీహి, కామధాతుఆదీహి వా ధాతూహి బహుధాతుం. నానాధాతున్తి తాసంయేవ ధాతూనం విలక్ఖణత్తా నానప్పకారధాతుం . లోకన్తి ఖన్ధాయతనధాతులోకం. యథాభూతం పజానాతీతి తాసం తాసం ధాతూనం అవిపరీతతో సభావం పటివిజ్ఝతి.

    Anekadhātunti cakkhudhātuādīhi, kāmadhātuādīhi vā dhātūhi bahudhātuṃ. Nānādhātunti tāsaṃyeva dhātūnaṃ vilakkhaṇattā nānappakāradhātuṃ . Lokanti khandhāyatanadhātulokaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti tāsaṃ tāsaṃ dhātūnaṃ aviparītato sabhāvaṃ paṭivijjhati.

    నానాధిముత్తికతన్తి హీనపణీతాదిఅధిముత్తీహి నానాధిముత్తికభావం.

    Nānādhimuttikatanti hīnapaṇītādiadhimuttīhi nānādhimuttikabhāvaṃ.

    పరసత్తానన్తి పధానసత్తానం. పరపుగ్గలానన్తి తతో పరేసం హీనసత్తానం. ఏకత్థమేవ వా ఏతం పదద్వయం వేనేయ్యవసేన భగవతా ద్వేధా వుత్తం. ఇధాపి భగవతా వుత్తనయేనేవ వుత్తం. ఇన్ద్రియపరోపరియత్తన్తి సద్ధాదీనం ఇన్ద్రియానం పరభావఞ్చ అపరభావఞ్చ, వుద్ధిఞ్చ హానిఞ్చాతి అత్థో.

    Parasattānanti padhānasattānaṃ. Parapuggalānanti tato paresaṃ hīnasattānaṃ. Ekatthameva vā etaṃ padadvayaṃ veneyyavasena bhagavatā dvedhā vuttaṃ. Idhāpi bhagavatā vuttanayeneva vuttaṃ. Indriyaparopariyattanti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvañca aparabhāvañca, vuddhiñca hāniñcāti attho.

    ఝానవిమోక్ఖసమాధిసమాపత్తీనన్తి పఠమాదీనం చతున్నం ఝానానం, ‘‘రూపీ రూపాని పస్సతీ’’తిఆదీనం (పటి॰ మ॰ ౧.౨౦౯) అట్ఠన్నం విమోక్ఖానం, సవితక్కసవిచారాదీనం తిణ్ణం సమాధీనం, పఠమజ్ఝానసమాపత్తిఆదీనఞ్చ నవన్నం అనుపుబ్బసమాపత్తీనం. సంకిలేసన్తి హానభాగియధమ్మం. వోదానన్తి విసేసభాగియధమ్మం. వుట్ఠానన్తి యేన కారణేన ఝానాదీహి వుట్ఠహన్తి, తం కారణం. తం పన ‘‘వోదానమ్పి వుట్ఠానం, తమ్హా తమ్హా సమాధిమ్హా వుట్ఠానమ్పి వుట్ఠాన’’న్తి (విభ॰ ౮౨౮) ఏవం వుత్తం పగుణజ్ఝానఞ్చేవ భవఙ్గఫలసమాపత్తియో చ. హేట్ఠిమం హేట్ఠిమఞ్హి పగుణజ్ఝానం ఉపరిమస్స ఉపరిమస్స పదట్ఠానం హోతి, తస్మా ‘‘వోదానమ్పి వుట్ఠాన’’న్తి వుత్తం. భవఙ్గేన పన సబ్బజ్ఝానేహి వుట్ఠానం హోతి, నిరోధసమాపత్తితో ఫలసమాపత్తియా వుట్ఠానం హోతి. తం సన్ధాయ ‘‘తమ్హా తమ్హా సమాధిమ్హా వుట్ఠానమ్పి వుట్ఠాన’’న్తి వుత్తం.

    Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ (paṭi. ma. 1.209) aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ. Saṃkilesanti hānabhāgiyadhammaṃ. Vodānanti visesabhāgiyadhammaṃ. Vuṭṭhānanti yena kāraṇena jhānādīhi vuṭṭhahanti, taṃ kāraṇaṃ. Taṃ pana ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttaṃ paguṇajjhānañceva bhavaṅgaphalasamāpattiyo ca. Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā ‘‘vodānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Bhavaṅgena pana sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti, nirodhasamāpattito phalasamāpattiyā vuṭṭhānaṃ hoti. Taṃ sandhāya ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.

    పుబ్బేనివాసదిబ్బచక్ఖుఆసవక్ఖయఞాణాని హేట్ఠా పకాసితానేవ.

    Pubbenivāsadibbacakkhuāsavakkhayañāṇāni heṭṭhā pakāsitāneva.

    తత్థ ఆసవానం ఖయాతి అరహత్తమగ్గేన సబ్బకిలేసానం ఖయా. అనాసవన్తి ఆసవవిరహితం. చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిన్తి ఏత్థ చేతోవచనేన అరహత్తఫలసమ్పయుత్తో సమాధి, పఞ్ఞావచనేన తంసమ్పయుత్తా చ పఞ్ఞా వుత్తా. తత్థ చ సమాధి రాగతో విముత్తత్తా చేతోవిముత్తి, పఞ్ఞా అవిజ్జాయ విముత్తత్తా పఞ్ఞావిముత్తీతి వేదితబ్బా. వుత్తఞ్హేతం భగవతా – ‘‘యో హిస్స, భిక్ఖవే, సమాధి, తదస్స సమాధిన్ద్రియం. యా హిస్స, భిక్ఖవే, పఞ్ఞా, తదస్స పఞ్ఞిన్ద్రియం. ఇతి ఖో, భిక్ఖవే, రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౫౧౬; ౫౨౦). అపిచేత్థ సమథబలం చేతోవిముత్తి, విపస్సనాబలం పఞ్ఞావిముత్తీతి వేదితబ్బం. దిట్ఠేవ ధమ్మేతి ఇమస్మింయేవ అత్తభావే. సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వాతి అధికాయ పఞ్ఞాయ అత్తనాయేవ పచ్చక్ఖం కత్వా, అపరప్పచ్చయేన ఞత్వాతి అత్థో. ఉపసమ్పజ్జాతి అధిగన్త్వా, నిప్ఫాదేత్వా వా. ఇమేసం పన దసన్నం దసబలఞాణానం విత్థారో అభిధమ్మే (విభ॰ ౮౦౯ ఆదయో) వుత్తనయేన వేదితబ్బో.

    Tattha āsavānaṃ khayāti arahattamaggena sabbakilesānaṃ khayā. Anāsavanti āsavavirahitaṃ. Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasampayutto samādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā. Tattha ca samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ. Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ. Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516; 520). Apicettha samathabalaṃ cetovimutti, vipassanābalaṃ paññāvimuttīti veditabbaṃ. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti adhikāya paññāya attanāyeva paccakkhaṃ katvā, aparappaccayena ñatvāti attho. Upasampajjāti adhigantvā, nipphādetvā vā. Imesaṃ pana dasannaṃ dasabalañāṇānaṃ vitthāro abhidhamme (vibha. 809 ādayo) vuttanayena veditabbo.

    తత్థ పరవాదికథా హోతి – దసబలఞాణం నామ పాటియేక్కం ఞాణం నత్థి, సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణస్సేవాయం పభేదోతి. న తం తథా దట్ఠబ్బం. అఞ్ఞమేవ హి దసబలఞాణం, అఞ్ఞం సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం. దసబలఞాణఞ్హి సకసకకిచ్చమేవ జానాతి, సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం తమ్పి, తతో అవసేసమ్పి జానాతి. దసబలఞాణేసు హి పఠమం కారణాకారణమేవ జానాతి, దుతియం కమ్మన్తరవిపాకన్తరమేవ, తతియం కమ్మపరిచ్ఛేదమేవ, చతుత్థం ధాతునానత్తకారణమేవ, పఞ్చమం సత్తానం అజ్ఝాసయాధిముత్తిమేవ, ఛట్ఠం ఇన్ద్రియానం తిక్ఖముదుభావమేవ, సత్తమం ఝానాదీహి సద్ధిం తేసం సంకిలేసాదిమేవ, అట్ఠమం పుబ్బేనివుత్థఖన్ధసన్తతిమేవ, నవమం సత్తానం చుతిపటిసన్ధిమేవ, దసమం సచ్చపరిచ్ఛేదమేవ. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం పన ఏతేహి జానితబ్బఞ్చ, తతో ఉత్తరిఞ్చ పజానాతి. ఏతేసం పన కిచ్చం న సబ్బం కరోతి. తఞ్హి ఝానం హుత్వా అప్పేతుం న సక్కోతి, ఇద్ధి హుత్వా వికుబ్బితుం న సక్కోతి, మగ్గో హుత్వా కిలేసే ఖేపేతుం న సక్కోతి.

    Tattha paravādikathā hoti – dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ ñāṇaṃ natthi, sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedoti. Na taṃ tathā daṭṭhabbaṃ. Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ. Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti, sabbaññutaññāṇaṃ tampi, tato avasesampi jānāti. Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammantaravipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakāraṇameva, pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva. Sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca, tato uttariñca pajānāti. Etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti. Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.

    అపిచ పరవాదీ ఏవం పుచ్ఛితబ్బో ‘‘దసబలఞాణం నామేతం సవితక్కసవిచారం అవితక్కవిచారమత్తం అవితక్కావిచారం కామావచరం రూపావచరం అరూపావచరం లోకియం లోకుత్తర’’న్తి. జానన్తో ‘‘పటిపాటియా సత్త ఞాణాని సవితక్కసవిచారానీ’’తి వక్ఖతి. ‘‘తతో పరాని ద్వే అవితక్కఅవిచారానీ’’తి వక్ఖతి. ‘‘ఆసవక్ఖయఞాణం సియా సవితక్కసవిచారం, సియా అవితక్కవిచారమత్తం, సియా అవితక్కఅవిచార’’న్తి వక్ఖతి. తథా ‘‘పటిపాటియా సత్త కామావచరాని, తతో పరాని ద్వే రూపావచరాని, తతో అవసానే ఏకం లోకుత్తర’’న్తి వక్ఖతి. ‘‘సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం పన సవితక్కసవిచారమేవ కామావచరమేవ లోకియమేవా’’తి వక్ఖతి.

    Apica paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘dasabalañāṇaṃ nāmetaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkāvicāraṃ kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokiyaṃ lokuttara’’nti. Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānī’’ti vakkhati. ‘‘Tato parāni dve avitakkaavicārānī’’ti vakkhati. ‘‘Āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāra’’nti vakkhati. Tathā ‘‘paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato parāni dve rūpāvacarāni, tato avasāne ekaṃ lokuttara’’nti vakkhati. ‘‘Sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva kāmāvacarameva lokiyamevā’’ti vakkhati.

    ఏవమేత్థ అపుబ్బత్థానువణ్ణనం ఞత్వా ఇదాని యస్మా తథాగతో పఠమంయేవ ఠానాట్ఠానఞాణేన వేనేయ్యసత్తానం ఆసవక్ఖయాధిగమస్స చేవ అనధిగమస్స చ ఠానాట్ఠానభూతం కిలేసావరణాభావం పస్సతి లోకియసమ్మాదిట్ఠిట్ఠానదస్సనతో నియతమిచ్ఛాదిట్ఠిట్ఠానాభావదస్సనతో చ. అథ నేసం కమ్మవిపాకఞాణేన విపాకావరణాభావం పస్సతి తిహేతుకపటిసన్ధిదస్సనతో. సబ్బత్థగామినిపటిపదాఞాణేన కమ్మావరణాభావం పస్సతి ఆనన్తరికకమ్మాభావదస్సనతో. ఏవం అనావరణానం అనేకధాతునానాధాతుఞాణేన అనుకూలధమ్మదేసనత్థం చరియావిసేసం పస్సతి ధాతువేమత్తదస్సనతో. అథ నేసం నానాధిముత్తికతాఞాణేన అధిముత్తిం పస్సతి పయోగం అనాదియిత్వాపి అధిముత్తివసేన ధమ్మదేసనత్థం . అథేవం దిట్ఠఅధిముత్తీనం యథాసత్తి యథాబలం ధమ్మం దేసేతుం ఇన్ద్రియపరోపరియత్తఞాణేన ఇన్ద్రియపరోపరియత్తం పస్సతి సద్ధాదీనం తిక్ఖముదుభావదస్సనతో. ఏవం పరిఞ్ఞాతిన్ద్రియపరోపరియత్తాపి పనేతే సచే దూరే హోన్తి, అథ ఝానాదిఞాణేన ఝానాదీసు వసీభూతత్తా ఇద్ధివిసేసేన ఖిప్పం ఉపగచ్ఛతి. ఉపగన్త్వా చ నేసం పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణేన పుబ్బజాతివిభావనం దిబ్బచక్ఖానుభావతో పత్తబ్బేన చేతోపరియఞాణేన సమ్పతి చిత్తవిసేసం పస్సన్తో ఆసవక్ఖయఞాణానుభావేన ఆసవక్ఖయగామినియా పటిపదాయ విగతసమ్మోహత్తా ఆసవక్ఖయాయ ధమ్మం దేసేతి. తస్మా ఇమినానుక్కమేన ఇమాని దస బలాని వుత్తానీతి వేదితబ్బానీతి.

    Evamettha apubbatthānuvaṇṇanaṃ ñatvā idāni yasmā tathāgato paṭhamaṃyeva ṭhānāṭṭhānañāṇena veneyyasattānaṃ āsavakkhayādhigamassa ceva anadhigamassa ca ṭhānāṭṭhānabhūtaṃ kilesāvaraṇābhāvaṃ passati lokiyasammādiṭṭhiṭṭhānadassanato niyatamicchādiṭṭhiṭṭhānābhāvadassanato ca. Atha nesaṃ kammavipākañāṇena vipākāvaraṇābhāvaṃ passati tihetukapaṭisandhidassanato. Sabbatthagāminipaṭipadāñāṇena kammāvaraṇābhāvaṃ passati ānantarikakammābhāvadassanato. Evaṃ anāvaraṇānaṃ anekadhātunānādhātuñāṇena anukūladhammadesanatthaṃ cariyāvisesaṃ passati dhātuvemattadassanato. Atha nesaṃ nānādhimuttikatāñāṇena adhimuttiṃ passati payogaṃ anādiyitvāpi adhimuttivasena dhammadesanatthaṃ . Athevaṃ diṭṭhaadhimuttīnaṃ yathāsatti yathābalaṃ dhammaṃ desetuṃ indriyaparopariyattañāṇena indriyaparopariyattaṃ passati saddhādīnaṃ tikkhamudubhāvadassanato. Evaṃ pariññātindriyaparopariyattāpi panete sace dūre honti, atha jhānādiñāṇena jhānādīsu vasībhūtattā iddhivisesena khippaṃ upagacchati. Upagantvā ca nesaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pubbajātivibhāvanaṃ dibbacakkhānubhāvato pattabbena cetopariyañāṇena sampati cittavisesaṃ passanto āsavakkhayañāṇānubhāvena āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā āsavakkhayāya dhammaṃ deseti. Tasmā iminānukkamena imāni dasa balāni vuttānīti veditabbānīti.

    ౪౫. ఇదాని సబ్బబలాని లక్ఖణతో నిద్దిసితుకామో కేనట్ఠేన సద్ధాబలన్తిఆదినా నయేన పుచ్ఛం కత్వా అస్సద్ధియే అకమ్పియట్ఠేనాతిఆదినా నయేన విస్సజ్జనం అకాసి. తత్థ హిరీయతీతిఆది పుగ్గలాధిట్ఠానా దేసనా. భావనాబలాదీసు అధిట్ఠానబలపరియన్తేసు ‘‘తత్థా’’తి చ, ‘‘తేనా’’తి చ, ‘‘త’’న్తి చ నేక్ఖమ్మాదికమేవ సన్ధాయ వుత్తన్తి వేదితబ్బం. తేన చిత్తం ఏకగ్గన్తి తేన సమాధినా చిత్తం ఏకగ్గం హోతీతి వుత్తం హోతి. తత్థ జాతేతి తత్థ సమథే సమ్పయోగవసేన జాతే, తస్మిం వా విపస్సనారమ్మణం హుత్వా జాతే. తత్థ సిక్ఖతీతి తత్థ సేఖబలే సేఖో సిక్ఖతీతి సేఖబలన్తి అత్థో. తత్థ సిక్ఖితత్తాతి తత్థ అసేఖబలే అసేఖస్స సిక్ఖితత్తా అసేఖబలం. తేన ఆసవా ఖీణాతి తేన లోకియలోకుత్తరేన ఞాణేన ఆసవా ఖీణాతి తం ఞాణం ఖీణాసవబలం . లోకియేనాపి హి ఞాణేన ఆసవా ఖీణా నామ విపస్సనాయ అభావే లోకుత్తరమగ్గాభావతో. ఏవం ఖీణాసవస్స బలన్తి ఖీణాసవబలం. తస్స ఇజ్ఝతీతి ఇద్ధిబలన్తి తస్స ఇద్ధిమతో ఇజ్ఝతీతి ఇద్ధియేవ బలం ఇద్ధిబలం. అప్పమేయ్యట్ఠేనాతి యస్మా సావకా ఠానాట్ఠానాదీని ఏకదేసేన జానన్తి, సబ్బాకారేన పజాననంయేవ సన్ధాయ ‘‘యథాభూతం పజానాతీ’’తి వుత్తం. కిఞ్చాపి తీసు విజ్జాసు ‘‘యథాభూతం పజానాతీ’’తి న వుత్తం, అఞ్ఞత్థ పన వుత్తత్తా తాసుపి వుత్తమేవ హోతి. అఞ్ఞత్థాతి సేసేసు సత్తసు ఞాణబలేసు చ అభిధమ్మే (విభ॰ ౭౬౦) చ దససుపి బలేసు. ఇన్ద్రియపరోపరియత్తఞాణం పన సబ్బథాపి సావకేహి అసాధారణమేవ. తస్మా దసపి బలాని సావకేహి అసాధారణానీతి. అధిమత్తట్ఠేన అతులియట్ఠేన అప్పమేయ్యాని, తస్మాయేవ చ ‘‘అప్పమేయ్యట్ఠేన తథాగతబల’’న్తి వుత్తన్తి.

    45. Idāni sabbabalāni lakkhaṇato niddisitukāmo kenaṭṭhena saddhābalantiādinā nayena pucchaṃ katvā assaddhiye akampiyaṭṭhenātiādinā nayena vissajjanaṃ akāsi. Tattha hirīyatītiādi puggalādhiṭṭhānā desanā. Bhāvanābalādīsu adhiṭṭhānabalapariyantesu ‘‘tatthā’’ti ca, ‘‘tenā’’ti ca, ‘‘ta’’nti ca nekkhammādikameva sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Tena cittaṃ ekagganti tena samādhinā cittaṃ ekaggaṃ hotīti vuttaṃ hoti. Tattha jāteti tattha samathe sampayogavasena jāte, tasmiṃ vā vipassanārammaṇaṃ hutvā jāte. Tattha sikkhatīti tattha sekhabale sekho sikkhatīti sekhabalanti attho. Tattha sikkhitattāti tattha asekhabale asekhassa sikkhitattā asekhabalaṃ. Tena āsavā khīṇāti tena lokiyalokuttarena ñāṇena āsavā khīṇāti taṃ ñāṇaṃ khīṇāsavabalaṃ . Lokiyenāpi hi ñāṇena āsavā khīṇā nāma vipassanāya abhāve lokuttaramaggābhāvato. Evaṃ khīṇāsavassa balanti khīṇāsavabalaṃ. Tassa ijjhatīti iddhibalanti tassa iddhimato ijjhatīti iddhiyeva balaṃ iddhibalaṃ. Appameyyaṭṭhenāti yasmā sāvakā ṭhānāṭṭhānādīni ekadesena jānanti, sabbākārena pajānanaṃyeva sandhāya ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuttaṃ. Kiñcāpi tīsu vijjāsu ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti na vuttaṃ, aññattha pana vuttattā tāsupi vuttameva hoti. Aññatthāti sesesu sattasu ñāṇabalesu ca abhidhamme (vibha. 760) ca dasasupi balesu. Indriyaparopariyattañāṇaṃ pana sabbathāpi sāvakehi asādhāraṇameva. Tasmā dasapi balāni sāvakehi asādhāraṇānīti. Adhimattaṭṭhena atuliyaṭṭhena appameyyāni, tasmāyeva ca ‘‘appameyyaṭṭhena tathāgatabala’’nti vuttanti.

    బలకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Balakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౯. బలకథా • 9. Balakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact