Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၉. ဗလကထာ
9. Balakathā
ဗလကထာဝဏ္ဏနာ
Balakathāvaṇṇanā
၄၄. ဣဒာနိ လောကုတ္တရကထာယ အနန္တရံ ကထိတာယ လောကုတ္တရကထာဝတိယာ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင္ဂမာယ ဗလကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ အာဒိတော သုတ္တန္တဝသေန ပဉ္စ ဗလာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ တဒညာနိပိ ဗလာနိ ဒသ္သေတုကာမော အပိစ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဗလာနီတိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗာနိပိ တံတံပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ဟိရိဗလန္တိအာဒီသု ပာပတော ဟိရီယန္တိ ဧတာယာတိ ဟိရီ, လဇ္ဇာယေတံ နာမံ။ ပာပတော ဩတ္တပ္ပန္တိ ဧတေနာတိ ဩတ္တပ္ပံ, ပာပတော ဥဗ္ဗေဂသ္သေတံ နာမံ။ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ, ဗဟိဒ္ဓာသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ, လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ, ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ သပ္ပတိသ္သဝလက္ခဏာ ဟိရီ, ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒသ္သာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ။ သာ ဧဝ ဟိရီ အဟိရိကေန န ကမ္ပတီတိ ဟိရိဗလံ။ တဒေဝ ဩတ္တပ္ပံ အနောတ္တပ္ပေန န ကမ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပဗလံ။ အပ္ပဋိသင္ခာနေန န ကမ္ပတီတိ ပဋိသင္ခာနဗလံ။ ဥပပရိက္ခဏပညာယေတံ နာမံ။ ဝီရိယသီသေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ဘာဝေန္တသ္သ ဥပ္ပန္နဗလံ ဘာဝနာဗလံ။ တထာပဝတ္တာနံ စတုန္နံ ခန္ဓာနမေတံ နာမံ။ ပရိသုဒ္ဓာနိ သီလာဒီနိ အနဝဇ္ဇဗလံ။ စတ္တာရိ သင္ဂဟဝတ္ထူနိ သင္ဂဟဗလံ။ သင္ဂဟေ ဗလန္တိပိ ပာဌော။ ဒုက္ခမာနံ အဓိဝာသနံ ခန္တိဗလံ။ ဓမ္မကထာယ ပရေသံ တောသနံ ပညတ္တိဗလံ။ အဓိတသ္သ အတ္ထသ္သ အဓိဂမာပနံ နိဇ္ဈတ္တိဗလံ။ ကုသလေသု ဗဟုဘာဝော ဣသ္သရိယဗလံ။ ကုသလေသု ယထာရုစိ ပတိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနဗလံ။ ဟိရိဗလာဒီနံ အတ္ထော မာတိကာပဒေသု ဗ္ယဉ္ဇနဝသေန ဝိသေသတော ယုဇ္ဇမာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဝုတ္တော။ သမထဗလံ ဝိပသ္သနာဗလန္တိ ဗလပ္ပတ္တာ သမထဝိပသ္သနာ ဧဝ။
44. Idāni lokuttarakathāya anantaraṃ kathitāya lokuttarakathāvatiyā suttantapubbaṅgamāya balakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha ādito suttantavasena pañca balāni dassetvā tadaññānipi balāni dassetukāmo apica aṭṭhasaṭṭhi balānītiādimāha. Sabbānipi taṃtaṃpaṭipakkhehi akampiyaṭṭhena balāni nāma honti. Hiribalantiādīsu pāpato hirīyanti etāyāti hirī, lajjāyetaṃ nāmaṃ. Pāpato ottappanti etenāti ottappaṃ, pāpato ubbegassetaṃ nāmaṃ. Ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ. Attādhipati hirī, lokādhipati ottappaṃ . Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ. Sappatissavalakkhaṇā hirī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ. Sā eva hirī ahirikena na kampatīti hiribalaṃ. Tadeva ottappaṃ anottappena na kampatīti ottappabalaṃ. Appaṭisaṅkhānena na kampatīti paṭisaṅkhānabalaṃ. Upaparikkhaṇapaññāyetaṃ nāmaṃ. Vīriyasīsena satta bojjhaṅge bhāventassa uppannabalaṃ bhāvanābalaṃ. Tathāpavattānaṃ catunnaṃ khandhānametaṃ nāmaṃ. Parisuddhāni sīlādīni anavajjabalaṃ. Cattāri saṅgahavatthūni saṅgahabalaṃ. Saṅgahe balantipi pāṭho. Dukkhamānaṃ adhivāsanaṃ khantibalaṃ. Dhammakathāya paresaṃ tosanaṃ paññattibalaṃ. Adhitassa atthassa adhigamāpanaṃ nijjhattibalaṃ. Kusalesu bahubhāvo issariyabalaṃ. Kusalesu yathāruci patiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānabalaṃ. Hiribalādīnaṃ attho mātikāpadesu byañjanavasena visesato yujjamānaṃ gahetvā vutto. Samathabalaṃ vipassanābalanti balappattā samathavipassanā eva.
မာတိကာနိဒ္ဒေသေ အသ္သဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓာဗလန္တိ မူလဗလဋ္ဌံ ဝတ္ဝာ တမေဝ အပရေဟိ နဝဟိ ပရိယာယေဟိ ဝိသေသေတ္ဝာ ဒသ္သေသိ။ ယော ဟိ ဓမ္မော အကမ္ပိယော ဗလပ္ပတ္တော ဟောတိ, သော သဟဇာတေ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ, အတ္တနော ပဋိပက္ခေ ကိလေသေ ပရိယာဒိယတိ, ပဋိဝေဓသ္သ အာဒိဘူတံ သီလံ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ဝိသောဓေတိ, စိတ္တံ အာရမ္မဏေ ပတိဋ္ဌာပေတိ, စိတ္တံ ပဘသ္သရံ ကရောန္တော ဝောဒာပေတိ, ဝသိံ ပာပေန္တော ဝိသေသံ အဓိဂမာပေတိ, တတော ဥတ္တရိံ ပာပေန္တော ဥတ္တရိပဋိဝေဓံ ကာရေတိ, ကမေန အရိယမဂ္ဂံ ပာပေတ္ဝာ သစ္စာဘိသမယံ ကာရေတိ, ဖလပ္ပတ္တိယာ နိရောဓေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ တသ္မာ နဝဓာ ဗလဋ္ဌော ဝိသေသိတော။ ဧသ နယော ဝီရိယဗလာဒီသု စတူသု။
Mātikāniddese assaddhiye na kampatīti saddhābalanti mūlabalaṭṭhaṃ vatvā tameva aparehi navahi pariyāyehi visesetvā dassesi. Yo hi dhammo akampiyo balappatto hoti, so sahajāte upatthambheti, attano paṭipakkhe kilese pariyādiyati, paṭivedhassa ādibhūtaṃ sīlaṃ diṭṭhiñca visodheti, cittaṃ ārammaṇe patiṭṭhāpeti, cittaṃ pabhassaraṃ karonto vodāpeti, vasiṃ pāpento visesaṃ adhigamāpeti, tato uttariṃ pāpento uttaripaṭivedhaṃ kāreti, kamena ariyamaggaṃ pāpetvā saccābhisamayaṃ kāreti, phalappattiyā nirodhe patiṭṭhāpeti. Tasmā navadhā balaṭṭho visesito. Esa nayo vīriyabalādīsu catūsu.
ကာမစ္ဆန္ဒံ ဟိရီယတီတိ နေက္ခမ္မယုတ္တော ယောဂီ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒတော ဟိရီယတိ။ ဩတ္တပ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိပိ ဟိရီယနာ ဩတ္တပ္ပနာ ဝုတ္တာယေဝ ဟောန္တိ။ ဗ္ယာပာဒန္တိအာဒီနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိသင္ခာတီတိ အသမ္မောဟဝသေန အာဒီနဝတော ဥပပရိက္ခတိ။ ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ဝဇ္ဇန္တိ ရာဂာဒိဝဇ္ဇံ။ သင္ဂဏ္ဟာတီတိ ဗန္ဓတိ။ ခမတီတိ တသ္သ ယောဂိသ္သ ခမတိ ရုစ္စတိ။ ပညာပေတီတိ တောသေတိ။ နိဇ္ဈာပေတီတိ စိန္တာပေတိ။ ဝသံ ဝတ္တေတီတိ စိတ္တေ ပဟု ဟုတ္ဝာ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသံ ကတ္ဝာ ပဝတ္တေတိ။ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဝိဒဟတိ။ ဘာဝနာဗလာဒီနိ သဗ္ဗာနိပိ နေက္ခမ္မာဒီနိယေဝ။ မာတိကာဝဏ္ဏနာယ အညထာ ဝုတ္တော, အတ္ထော ပန ဗ္ယဉ္ဇနဝသေနေဝ ပာကဋတ္တာ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမထဗလံ ဝိပသ္သနာဗလဉ္စ ဝိတ္ထာရတော နိဒ္ဒိသိတ္ဝာ အဝသာနေ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ န ကမ္ပတီတိအာဒိ စ အဝိဇ္ဇာသဟဂတကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ န ကမ္ပတီတိအာဒိ စ သမထဗလဝိပသ္သနာဗလာနံ လက္ခဏဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
Kāmacchandaṃ hirīyatīti nekkhammayutto yogī nekkhammena kāmacchandato hirīyati. Ottappepi eseva nayo. Etehi sabbākusalehipi hirīyanā ottappanā vuttāyeva honti. Byāpādantiādīnampi imināva nayena attho veditabbo. Paṭisaṅkhātīti asammohavasena ādīnavato upaparikkhati. Bhāvetīti vaḍḍheti. Vajjanti rāgādivajjaṃ. Saṅgaṇhātīti bandhati. Khamatīti tassa yogissa khamati ruccati. Paññāpetīti toseti. Nijjhāpetīti cintāpeti. Vasaṃ vattetīti citte pahu hutvā cittaṃ attano vasaṃ katvā pavatteti. Adhiṭṭhātīti vidahati. Bhāvanābalādīni sabbānipi nekkhammādīniyeva. Mātikāvaṇṇanāya aññathā vutto, attho pana byañjanavaseneva pākaṭattā idha na vuttoti veditabbaṃ. Samathabalaṃ vipassanābalañca vitthārato niddisitvā avasāne uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampatītiādi ca avijjāsahagatakilese ca khandhe ca na kampatītiādi ca samathabalavipassanābalānaṃ lakkhaṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
သေခာသေခဗလေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ သိက္ခတီတိ သေခဗလန္တိ သေခပုဂ္ဂလော သမ္မာဒိဋ္ဌိံ သိက္ခတီတိ သေခော, သာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တသ္သ သေခသ္သ ဗလန္တိ သေခဗလန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ သိက္ခိတတ္တာ အသေခဗလန္တိ အသေခပုဂ္ဂလော တတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သိက္ခိတတ္တာ န သိက္ခတီတိ အသေခော, သာယေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တသ္သ အသေခသ္သ ဗလန္တိ အသေခဗလံ။ ဧသေဝ နယော သမ္မာသင္ကပ္ပာဒီသု။ သမ္မာဉာဏန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တမ္ပိ ဟိ လောကိကမ္ပိ ဟောန္တံ သေခသ္သ ပဝတ္တတ္တာ သေခဗလံ, အသေခသ္သ ပဝတ္တတ္တာ အသေခဗလန္တိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ အဋ္ဌ မဂ္ဂင္ဂာနိ ဌပေတ္ဝာ သေသာ ဖလသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ ။ ကေစိ ပန ‘‘ဌပေတ္ဝာ လောကုတ္တရဝိမုတ္တိံ အဝသေသာ ဝိမုတ္တိယော သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တသ္သ သေခာသေခဗလတ္တံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Sekhāsekhabalesu sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekhabalanti sekhapuggalo sammādiṭṭhiṃ sikkhatīti sekho, sā sammādiṭṭhi tassa sekhassa balanti sekhabalanti attho. Tattha sikkhitattā asekhabalanti asekhapuggalo tattha sammādiṭṭhiyā sikkhitattā na sikkhatīti asekho, sāyeva sammādiṭṭhi tassa asekhassa balanti asekhabalaṃ. Eseva nayo sammāsaṅkappādīsu. Sammāñāṇanti paccavekkhaṇañāṇaṃ. Tampi hi lokikampi hontaṃ sekhassa pavattattā sekhabalaṃ, asekhassa pavattattā asekhabalanti vuttaṃ. Sammāvimuttīti aṭṭha maggaṅgāni ṭhapetvā sesā phalasampayuttā dhammā . Keci pana ‘‘ṭhapetvā lokuttaravimuttiṃ avasesā vimuttiyo sammāvimuttī’’ti vadanti. Tassa sekhāsekhabalattaṃ vuttanayameva.
ခီဏာသဝဗလေသု သဗ္ဗာနိပိ ဉာဏဗလာနိ။ ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနောတိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ, ခီဏာသဝေန ဘိက္ခုနာတိ အတ္ထော။ အနိစ္စတောတိ ဟုတ္ဝာ အဘာဝာကာရေန အနိစ္စတော။ ယထာဘူတန္တိ ယထာသဘာဝတော။ ပညာယာတိ သဟဝိပသ္သနာယ မဂ္ဂပညာယ။ အနိစ္စတော သုဒိဋ္ဌာ ဒုက္ခတော အနတ္တတော သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ တမ္မူလကတ္တာ။ ယန္တိ ဘာဝနပုံသကဝစနံ, ယေန ကာရဏေနာတိ ဝာ အတ္ထော။ အာဂမ္မာတိ ပဋိစ္စ။ ပဋိဇာနာတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ပဋိညံ ကရောတိ။ အင္ဂာရကာသူပမာတိ မဟာဘိတာပဋ္ဌေန အင္ဂာရကာသုယာ ဥပမိတာ။ ကာမာတိ ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ။
Khīṇāsavabalesu sabbānipi ñāṇabalāni. Khīṇāsavassa bhikkhunoti karaṇatthe sāmivacanaṃ, khīṇāsavena bhikkhunāti attho. Aniccatoti hutvā abhāvākārena aniccato. Yathābhūtanti yathāsabhāvato. Paññāyāti sahavipassanāya maggapaññāya. Aniccato sudiṭṭhā dukkhato anattato sudiṭṭhā honti tammūlakattā. Yanti bhāvanapuṃsakavacanaṃ, yena kāraṇenāti vā attho. Āgammāti paṭicca. Paṭijānātīti sampaṭicchati paṭiññaṃ karoti. Aṅgārakāsūpamāti mahābhitāpaṭṭhena aṅgārakāsuyā upamitā. Kāmāti vatthukāmā ca kilesakāmā ca.
ဝိဝေကနိန္နန္တိ ဖလသမာပတ္တိဝသေန ဥပဓိဝိဝေကသင္ခာတနိဗ္ဗာနနိန္နံ။ တယော ဟိ ဝိဝေကာ – ကာယဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော ဥပဓိဝိဝေကောတိ။ ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တဝိဝေကော စ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင္ခာရဂတာနံ, နိသ္သရဏဝိဝေကသင္ခာတနိဗ္ဗာနနိန္နံ ဝာ။ ပဉ္စ ဟိ ဝိဝေကာ – ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော တဒင္ဂဝိဝေကော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဝိဝေကော နိသ္သရဏဝိဝေကောတိ။ ဝိဝေကနိန္နန္တိ ဝိဝေကေ နိန္နံ။ ဝိဝေကပောဏန္တိ ဝိဝေကေ နတံ။ ဝိဝေကပဗ္ဘာရန္တိ ဝိဝေကသီသဘာရံ။ ဒ္ဝေပိ ပုရိမသ္သေဝ ဝေဝစနာနိ။ ဝိဝေကဋ္ဌန္တိ ကိလေသေဟိ ဝဇ္ဇိတံ, ဒူရီဘူတံ ဝာ။ နေက္ခမ္မာဘိရတန္တိ နိဗ္ဗာနေ အဘိရတံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘိရတံ ဝာ။ ဗ္ယန္တီဘူတန္တိ ဝိဂတန္တီဘူတံ, ဧကဒေသေနာပိ အနလ္လီနံ ဝိပ္ပမုတ္တံ ဝိသံသဋ္ဌံ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗထာ။ အာသဝဋ္ဌာနိယေဟိ ဓမ္မေဟီတိ သံယောဂဝသေန အာသဝာနံ ကာရဏဘူတေဟိ ကိလေသဓမ္မေဟီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ ဗ္ယန္တီဘူတန္တိ ဝိဂတနိကန္တိဘူတံ, နိတ္တဏ္ဟန္တိ အတ္ထော။ ကုတော? သဗ္ဗသော အာသဝဋ္ဌာနိယေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေဟိ တေဘူမကဓမ္မေဟီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဒသဟိ ခီဏာသဝဗလေဟိ ခီဏာသဝသ္သ လောကိယလောကုတ္တရော မဂ္ဂော ကထိတော။ ‘‘အနိစ္စတော သဗ္ဗေ သင္ခာရာ’’တိ ဒုက္ခပရိညာဗလံ, ‘‘အင္ဂာရကာသူပမာ ကာမာ’’တိ သမုဒယပဟာနဗလံ, ‘‘ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတီ’’တိ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာဗလံ, ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ သတ္တဝိဓံ မဂ္ဂဘာဝနာဗလန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဒသ ဣဒ္ဓိဗလာနိ ဣဒ္ဓိကထာယ အာဝိ ဘဝိသ္သန္တိ။
Vivekaninnanti phalasamāpattivasena upadhivivekasaṅkhātanibbānaninnaṃ. Tayo hi vivekā – kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti. Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca adhicittamanuyuttānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānaṃ, nissaraṇavivekasaṅkhātanibbānaninnaṃ vā. Pañca hi vivekā – vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇavivekoti. Vivekaninnanti viveke ninnaṃ. Vivekapoṇanti viveke nataṃ. Vivekapabbhāranti vivekasīsabhāraṃ. Dvepi purimasseva vevacanāni. Vivekaṭṭhanti kilesehi vajjitaṃ, dūrībhūtaṃ vā. Nekkhammābhiratanti nibbāne abhirataṃ, pabbajjāya abhirataṃ vā. Byantībhūtanti vigatantībhūtaṃ, ekadesenāpi anallīnaṃ vippamuttaṃ visaṃsaṭṭhaṃ. Sabbasoti sabbathā. Āsavaṭṭhāniyehi dhammehīti saṃyogavasena āsavānaṃ kāraṇabhūtehi kilesadhammehīti attho. Atha vā byantībhūtanti vigatanikantibhūtaṃ, nittaṇhanti attho. Kuto? Sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi sabbehi tebhūmakadhammehīti attho. Idha dasahi khīṇāsavabalehi khīṇāsavassa lokiyalokuttaro maggo kathito. ‘‘Aniccato sabbe saṅkhārā’’ti dukkhapariññābalaṃ, ‘‘aṅgārakāsūpamā kāmā’’ti samudayapahānabalaṃ, ‘‘vivekaninnaṃ cittaṃ hotī’’ti nirodhasacchikiriyābalaṃ, ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi sattavidhaṃ maggabhāvanābalantipi vadanti. Dasa iddhibalāni iddhikathāya āvi bhavissanti.
တထာဂတဗလနိဒ္ဒေသေ တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတသ္သေဝ ဗလာနိ။ ယထာ ဝာ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ ဗလာနိ ပုညုသ္သယသမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ, တထာ အာဂတဗလာနီတိပိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ တထာဂတဗလံ – ကာယဗလံ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ပောရာဏေဟိ –
Tathāgatabalaniddese tathāgatabalānīti aññehi asādhāraṇāni tathāgatasseva balāni. Yathā vā pubbabuddhānaṃ balāni puññussayasampattiyā āgatāni, tathā āgatabalānītipi attho. Tattha duvidhaṃ tathāgatabalaṃ – kāyabalaṃ ñāṇabalañca. Tesu kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင္ဂေယ္ယံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင္ဂလံ။
‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;
ဂန္ဓမင္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပောသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။ (ဝိဘ. အဋ္ဌ. ၇၆၀; မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁၄၈; သံ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၂.၂၂)။
Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti. (vibha. aṭṭha. 760; ma. ni. aṭṭha. 1.148; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22);
ဣမာနိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာဠာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ, တံ ဧကသ္သ ကာဠာဝကသ္သ ဟတ္ထိနော ဗလံ။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ, တံ ဧကသ္သ ဂင္ဂေယ္ယသ္သ ဗလံ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင္ဂေယ္ယာနံ, တံ ဧကသ္သ ပဏ္ဍရသ္သ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ , တံ ဧကသ္သ တမ္ဗသ္သ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ, တံ ဧကသ္သ ပိင္ဂလသ္သ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင္ဂလာနံ, တံ ဧကသ္သ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ, တံ ဧကသ္သ မင္ဂလဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ မင္ဂလဟတ္ထီနံ, တံ ဧကသ္သ ဟေမဝတသ္သ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ, တံ ဧကသ္သ ဥပောသထသ္သ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပောသထာနံ, တံ ဧကသ္သ ဆဒ္ဒန္တသ္သ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ, တံ ဧကသ္သ တထာဂတသ္သ ဗလံ။ နာရာယနသင္ဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိနော ဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟသ္သသ္သ, ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟသ္သာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတသ္သ ကာယဗလံ။
Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino balaṃ. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa balaṃ. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ , taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalahatthino. Yaṃ dasannaṃ maṅgalahatthīnaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa balaṃ. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthino gaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassassa, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ.
ဉာဏဗလံ ပန ဣဓ တာဝ အညတ္ထ စ ပာဠိယံ အာဂတမေဝ ဒသဗလဉာဏံ, မဇ္ဈိမေ (မ. နိ. ၁.၁၅၀) အာဂတံ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ, အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ, စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ, ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ, သံယုတ္တကေ (သံ. နိ. ၂.၃၃-၃၄) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ, သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီတိ ဧဝမညာနိပိ အနေကာနိ ဉာဏသဟသ္သာနိ။ ဧတံ ဉာဏဗလံ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏဗလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ဉာဏဉ္ဟိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန စ ဗလန္တိ ဝုတ္တံ။
Ñāṇabalaṃ pana idha tāva aññattha ca pāḷiyaṃ āgatameva dasabalañāṇaṃ, majjhime (ma. ni. 1.150) āgataṃ catuvesārajjañāṇaṃ, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ, saṃyuttake (saṃ. ni. 2.33-34) āgatāni tesattati ñāṇāni, sattasattati ñāṇānīti evamaññānipi anekāni ñāṇasahassāni. Etaṃ ñāṇabalaṃ nāma. Idhāpi ñāṇabalameva adhippetaṃ. Ñāṇañhi akampiyaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena ca balanti vuttaṃ.
ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ကာရဏဉ္ဟိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒာယတ္တဝုတ္တိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ, တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဘဂဝာ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒာယ, တံ တံ ဌာနန္တိ, ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒာယ, တံ တံ အဋ္ဌာနန္တိ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပီတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ, တထာဂတသ္သ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato. Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati. Taṃ bhagavā ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānanti, ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhānanti pajānanto ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampīti yena ñāṇena. Idampīti idampi ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ, tathāgatassa tathāgatabalaṃ nāma hotīti attho. Evaṃ sesapadesupi yojanā veditabbā.
အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ, အာသဘာ ဝာ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓာ, တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိစ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော, ဂဝသဟသ္သဇေဋ္ဌကော ဝသဘော, ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝာ ဥသဘော, ဝဇသဟသ္သဇေဋ္ဌကော ဝသဘော, သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိသ္သယသဟော သေတော ပာသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အသန္တသနီယော နိသဘော, သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တသ္သ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘသ္သ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပာဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတ္ဝာ အဝဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင္ခာတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပာဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတ္ဝာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပာဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတ္ဝာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ တိဋ္ဌမာနော စ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ, အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ (သံ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၂.၂၂; မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁၄၈)။
Āsabhaṃṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ, āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asantasanīyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ. Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ – ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22; ma. ni. aṭṭha. 1.148).
ပရိသာသူတိ ခတ္တိယဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိသမဏစာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသမာရဗ္ရဟ္မာနံ ဝသေန အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဆမ္ဘိတနာဒံ နဒတိ, သီဟနာဒသဒိသံ ဝာ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန (မ. နိ. ၁.၁၄၆ အာဒယော; ဒီ. နိ. ၁.၃၈၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝာ သီဟော သဟနတော ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော ပရပ္ပဝာဒာနံ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တသ္သ သီဟသ္သ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒော ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ, ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒော ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ (သံ. နိ. ၃.၇၈) နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။
Parisāsūti khattiyabrāhmaṇagahapatisamaṇacātumahārājikatāvatiṃsamārabrahmānaṃ vasena aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ achambhitanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena (ma. ni. 1.146 ādayo; dī. ni. 1.381 ādayo) dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānaṃ hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.78) nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ – ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
ဗ္ရဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗ္ရဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသုဒ္ဓံ။ စက္ကသဒ္ဒော ပနာယံ –
Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ visuddhaṃ. Cakkasaddo panāyaṃ –
သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ၊ ရထင္ဂေ ဣရိယာပထေ။
Sampattiyaṃ lakkhaṇe ca, rathaṅge iriyāpathe;
ဒာနေ ရတနဓမ္မူရ၊ စက္ကာဒီသု စ ဒိသ္သတိ။
Dāne ratanadhammūra, cakkādīsu ca dissati;
ဓမ္မစက္ကေ ဣဓ မတော၊ တမ္ပိ ဒ္ဝေဓာ ဝိဘာဝယေ။
Dhammacakke idha mato, tampi dvedhā vibhāvaye.
‘‘စတ္တာရိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, စက္ကာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုသ္သာန’’န္တိအာဒီသု (အ. နိ. ၄.၃၁) ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိသ္သတိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပာဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၃၅) ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ (ဓ. ပ. ၁) ဧတ္ထ ရထင္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒ္ဝာရ’’န္တိ (သံ. နိ. ၁.၂၉) ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒံ ဘုဉ္ဇ မာ စ ပမာဒော , စက္ကံ ဝတ္တယ ကောသလာဓိပာ’’တိ (ဇာ. ၁.၇.၁၄၉) ဧတ္ထ ဒာနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပာတုရဟောသီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၂၄၃) ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု. နိ. ၅၆၂) ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတသ္သ ပောသသ္သ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ (ဇာ. ၁.၁.၁၀၄; ၁.၅.၁၀၃) ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၁.၁၆၆) ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ (ဒီ. နိ. ၃.၆၁; သံ. နိ. ၂.၁၆၂) ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေ။ ဣဓ ပနာယံ ဓမ္မစက္ကေ မတော။
‘‘Cattārimāni , bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussāna’’ntiādīsu (a. ni. 4.31) hi ayaṃ sampattiyaṃ dissati. ‘‘Heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni hontī’’ti (dī. ni. 2.35) ettha lakkhaṇe. ‘‘Cakkaṃva vahato pada’’nti (dha. pa. 1) ettha rathaṅge. ‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) ettha iriyāpathe. ‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo , cakkaṃ vattaya kosalādhipā’’ti (jā. 1.7.149) ettha dāne. ‘‘Dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosī’’ti (dī. ni. 2.243) ettha ratanacakke. ‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) ettha dhammacakke. ‘‘Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti (jā. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke. ‘‘Khurapariyantena cepi cakkenā’’ti (dī. ni. 1.166) ettha paharaṇacakke. ‘‘Asanivicakka’’nti (dī. ni. 3.61; saṃ. ni. 2.162) ettha asanimaṇḍale. Idha panāyaṃ dhammacakke mato.
တံ ပနေတံ ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ, ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉ္ဟိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နာမ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ဝာ ယာဝ ဗောဓိပလ္လင္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နာမ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင္ကရဒသဗလတော ဝာ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နာမ, ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉ္ဟိ ယာဝ အညာတကောဏ္ဍညတ္ထေရသ္သ အရဟတ္တမဂ္ဂာ ပဝတ္တမာနံ နာမ, ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ, ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ, ဗုဒ္ဓာနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗ္ရဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။
Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva bodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkaradasabalato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ nāma, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññātakoṇḍaññattherassa arahattamaggā pavattamānaṃ nāma, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tattha paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.
ကမ္မသမာဒာနာနန္တိ သမာဒိယိတ္ဝာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ, ကမ္မမေဝ ဝာ ကမ္မသမာဒာနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂာ ဝိပာကသ္သ ဌာနံ။ ကမ္မံ ဟေတု။
Kammasamādānānanti samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ, kammameva vā kammasamādānaṃ. Ṭhānaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ. Kammaṃ hetu.
သဗ္ဗတ္ထဂာမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂာမိနိဉ္စ အဂတိဂာမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုသ္သေသု ဧကမေဝ ပာဏံ ဃာတေန္တေသု ဣမသ္သ စေတနာ နိရယဂာမိနီ ဘဝိသ္သတိ, ဣမသ္သ တိရစ္ဆာနယောနိဂာမိနီတိ ဣမိနာ နယေန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကုသလာကုသလစေတနာသင္ခာတာနံ ပဋိပတ္တီနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ဇာနာတိ။
Sabbatthagāmininti sabbagatigāminiñca agatigāminiñca. Paṭipadanti maggaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ ghātentesu imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa tiracchānayonigāminīti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvaṃ jānāti.
အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ, ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝာ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတ္တာ နာနပ္ပကာရဓာတုံ ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။
Anekadhātunti cakkhudhātuādīhi, kāmadhātuādīhi vā dhātūhi bahudhātuṃ. Nānādhātunti tāsaṃyeva dhātūnaṃ vilakkhaṇattā nānappakāradhātuṃ . Lokanti khandhāyatanadhātulokaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti tāsaṃ tāsaṃ dhātūnaṃ aviparītato sabhāvaṃ paṭivijjhati.
နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနပဏီတာဒိအဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။
Nānādhimuttikatanti hīnapaṇītādiadhimuttīhi nānādhimuttikabhāvaṃ.
ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ။ ဧကတ္ထမေဝ ဝာ ဧတံ ပဒဒ္ဝယံ ဝေနေယ္ယဝသေန ဘဂဝတာ ဒ္ဝေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓာဒီနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ, ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။
Parasattānanti padhānasattānaṃ. Parapuggalānanti tato paresaṃ hīnasattānaṃ. Ekatthameva vā etaṃ padadvayaṃ veneyyavasena bhagavatā dvedhā vuttaṃ. Idhāpi bhagavatā vuttanayeneva vuttaṃ. Indriyaparopariyattanti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvañca aparabhāvañca, vuddhiñca hāniñcāti attho.
ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ, ‘‘ရူပီ ရူပာနိ ပသ္သတီ’’တိအာဒီနံ (ပဋိ. မ. ၁.၂၀၉) အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ, သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ, ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝောဒာနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ယေန ကာရဏေန ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟန္တိ, တံ ကာရဏံ။ တံ ပန ‘‘ဝောဒာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ, တမ္ဟာ တမ္ဟာ သမာဓိမ္ဟာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ. ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင္ဂဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉ္ဟိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမသ္သ ဥပရိမသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဝောဒာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင္ဂေန ပန သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ, နိရောဓသမာပတ္တိတော ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တမ္ဟာ တမ္ဟာ သမာဓိမ္ဟာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ (paṭi. ma. 1.209) aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ. Saṃkilesanti hānabhāgiyadhammaṃ. Vodānanti visesabhāgiyadhammaṃ. Vuṭṭhānanti yena kāraṇena jhānādīhi vuṭṭhahanti, taṃ kāraṇaṃ. Taṃ pana ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttaṃ paguṇajjhānañceva bhavaṅgaphalasamāpattiyo ca. Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā ‘‘vodānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Bhavaṅgena pana sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti, nirodhasamāpattito phalasamāpattiyā vuṭṭhānaṃ hoti. Taṃ sandhāya ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
ပုဗ္ဗေနိဝာသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယဉာဏာနိ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာနေဝ။
Pubbenivāsadibbacakkhuāsavakkhayañāṇāni heṭṭhā pakāsitāneva.
တတ္ထ အာသဝာနံ ခယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ ခယာ။ အနာသဝန္တိ အာသဝဝိရဟိတံ။ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဧတ္ထ စေတောဝစနေန အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ, ပညာဝစနေန တံသမ္ပယုတ္တာ စ ပညာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ စ သမာဓိ ရာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ, ပညာ အဝိဇ္ဇာယ ဝိမုတ္တတ္တာ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယော ဟိသ္သ, ဘိက္ခဝေ, သမာဓိ, တဒသ္သ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ။ ယာ ဟိသ္သ, ဘိက္ခဝေ, ပညာ, တဒသ္သ ပညိန္ဒ္ရိယံ။ ဣတိ ခော, ဘိက္ခဝေ, ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၅၁၆; ၅၂၀)။ အပိစေတ္ထ သမထဗလံ စေတောဝိမုတ္တိ, ဝိပသ္သနာဗလံ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာတိ အဓိကာယ ပညာယ အတ္တနာယေဝ ပစ္စက္ခံ ကတ္ဝာ, အပရပ္ပစ္စယေန ဉတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ အဓိဂန္တ္ဝာ, နိပ္ဖာဒေတ္ဝာ ဝာ။ ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ ဒသဗလဉာဏာနံ ဝိတ္ထာရော အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ. ၈၀၉ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
Tattha āsavānaṃ khayāti arahattamaggena sabbakilesānaṃ khayā. Anāsavanti āsavavirahitaṃ. Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasampayutto samādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā. Tattha ca samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ. Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ. Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516; 520). Apicettha samathabalaṃ cetovimutti, vipassanābalaṃ paññāvimuttīti veditabbaṃ. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti adhikāya paññāya attanāyeva paccakkhaṃ katvā, aparappaccayena ñatvāti attho. Upasampajjāti adhigantvā, nipphādetvā vā. Imesaṃ pana dasannaṃ dasabalañāṇānaṃ vitthāro abhidhamme (vibha. 809 ādayo) vuttanayena veditabbo.
တတ္ထ ပရဝာဒိကထာ ဟောတိ – ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပာဋိယေက္ကံ ဉာဏံ နတ္ထိ, သဗ္ဗညုတညာဏသ္သေဝာယံ ပဘေဒောတိ။ န တံ တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ, အညံ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒသဗလဉာဏဉ္ဟိ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ, သဗ္ဗညုတညာဏံ တမ္ပိ, တတော အဝသေသမ္ပိ ဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသု ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ, ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပာကန္တရမေဝ, တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ, စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကာရဏမေဝ, ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ, ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ, သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ, အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထခန္ဓသန္တတိမေဝ, နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ, ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ, တတော ဥတ္တရိဉ္စ ပဇာနာတိ။ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉ္ဟိ ဈာနံ ဟုတ္ဝာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ, ဣဒ္ဓိ ဟုတ္ဝာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ, မဂ္ဂော ဟုတ္ဝာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။
Tattha paravādikathā hoti – dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ ñāṇaṃ natthi, sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedoti. Na taṃ tathā daṭṭhabbaṃ. Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ. Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti, sabbaññutaññāṇaṃ tampi, tato avasesampi jānāti. Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammantaravipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakāraṇameva, pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva. Sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca, tato uttariñca pajānāti. Etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti. Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.
အပိစ ပရဝာဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမေတံ သဝိတက္ကသဝိစာရံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ အဝိတက္ကာဝိစာရံ ကာမာဝစရံ ရူပာဝစရံ အရူပာဝစရံ လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိ။ ဇာနန္တော ‘‘ပဋိပာဋိယာ သတ္တ ဉာဏာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘တတော ပရာနိ ဒ္ဝေ အဝိတက္ကအဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘အာသဝက္ခယဉာဏံ သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ, သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ, သိယာ အဝိတက္ကအဝိစာရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ တထာ ‘‘ပဋိပာဋိယာ သတ္တ ကာမာဝစရာနိ, တတော ပရာနိ ဒ္ဝေ ရူပာဝစရာနိ, တတော အဝသာနေ ဧကံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ ကာမာဝစရမေဝ လောကိယမေဝာ’’တိ ဝက္ခတိ။
Apica paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘dasabalañāṇaṃ nāmetaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkāvicāraṃ kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokiyaṃ lokuttara’’nti. Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānī’’ti vakkhati. ‘‘Tato parāni dve avitakkaavicārānī’’ti vakkhati. ‘‘Āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāra’’nti vakkhati. Tathā ‘‘paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato parāni dve rūpāvacarāni, tato avasāne ekaṃ lokuttara’’nti vakkhati. ‘‘Sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva kāmāvacarameva lokiyamevā’’ti vakkhati.
ဧဝမေတ္ထ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနံ ဉတ္ဝာ ဣဒာနိ ယသ္မာ တထာဂတော ပဌမံယေဝ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏေန ဝေနေယ္ယသတ္တာနံ အာသဝက္ခယာဓိဂမသ္သ စေဝ အနဓိဂမသ္သ စ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတံ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ ပသ္သတိ လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနဒသ္သနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဘာဝဒသ္သနတော စ။ အထ နေသံ ကမ္မဝိပာကဉာဏေန ဝိပာကာဝရဏာဘာဝံ ပသ္သတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိဒသ္သနတော။ သဗ္ဗတ္ထဂာမိနိပဋိပဒာဉာဏေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝံ ပသ္သတိ အာနန္တရိကကမ္မာဘာဝဒသ္သနတော။ ဧဝံ အနာဝရဏာနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏေန အနုကူလဓမ္မဒေသနတ္ထံ စရိယာဝိသေသံ ပသ္သတိ ဓာတုဝေမတ္တဒသ္သနတော။ အထ နေသံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏေန အဓိမုတ္တိံ ပသ္သတိ ပယောဂံ အနာဒိယိတ္ဝာပိ အဓိမုတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ။ အထေဝံ ဒိဋ္ဌအဓိမုတ္တီနံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တံ ပသ္သတိ သဒ္ဓာဒီနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဒသ္သနတော။ ဧဝံ ပရိညာတိန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တာပိ ပနေတေ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ, အထ ဈာနာဒိဉာဏေန ဈာနာဒီသု ဝသီဘူတတ္တာ ဣဒ္ဓိဝိသေသေန ခိပ္ပံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပဂန္တ္ဝာ စ နေသံ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏေန ပုဗ္ဗဇာတိဝိဘာဝနံ ဒိဗ္ဗစက္ခာနုဘာဝတော ပတ္တဗ္ဗေန စေတောပရိယဉာဏေန သမ္ပတိ စိတ္တဝိသေသံ ပသ္သန္တော အာသဝက္ခယဉာဏာနုဘာဝေန အာသဝက္ခယဂာမိနိယာ ပဋိပဒာယ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ဣမိနာနုက္ကမေန ဣမာနိ ဒသ ဗလာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
Evamettha apubbatthānuvaṇṇanaṃ ñatvā idāni yasmā tathāgato paṭhamaṃyeva ṭhānāṭṭhānañāṇena veneyyasattānaṃ āsavakkhayādhigamassa ceva anadhigamassa ca ṭhānāṭṭhānabhūtaṃ kilesāvaraṇābhāvaṃ passati lokiyasammādiṭṭhiṭṭhānadassanato niyatamicchādiṭṭhiṭṭhānābhāvadassanato ca. Atha nesaṃ kammavipākañāṇena vipākāvaraṇābhāvaṃ passati tihetukapaṭisandhidassanato. Sabbatthagāminipaṭipadāñāṇena kammāvaraṇābhāvaṃ passati ānantarikakammābhāvadassanato. Evaṃ anāvaraṇānaṃ anekadhātunānādhātuñāṇena anukūladhammadesanatthaṃ cariyāvisesaṃ passati dhātuvemattadassanato. Atha nesaṃ nānādhimuttikatāñāṇena adhimuttiṃ passati payogaṃ anādiyitvāpi adhimuttivasena dhammadesanatthaṃ . Athevaṃ diṭṭhaadhimuttīnaṃ yathāsatti yathābalaṃ dhammaṃ desetuṃ indriyaparopariyattañāṇena indriyaparopariyattaṃ passati saddhādīnaṃ tikkhamudubhāvadassanato. Evaṃ pariññātindriyaparopariyattāpi panete sace dūre honti, atha jhānādiñāṇena jhānādīsu vasībhūtattā iddhivisesena khippaṃ upagacchati. Upagantvā ca nesaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pubbajātivibhāvanaṃ dibbacakkhānubhāvato pattabbena cetopariyañāṇena sampati cittavisesaṃ passanto āsavakkhayañāṇānubhāvena āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā āsavakkhayāya dhammaṃ deseti. Tasmā iminānukkamena imāni dasa balāni vuttānīti veditabbānīti.
၄၅. ဣဒာနိ သဗ္ဗဗလာနိ လက္ခဏတော နိဒ္ဒိသိတုကာမော ကေနဋ္ဌေန သဒ္ဓာဗလန္တိအာဒိနာ နယေန ပုစ္ဆံ ကတ္ဝာ အသ္သဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယဋ္ဌေနာတိအာဒိနာ နယေန ဝိသ္သဇ္ဇနံ အကာသိ။ တတ္ထ ဟိရီယတီတိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ။ ဘာဝနာဗလာဒီသု အဓိဋ္ဌာနဗလပရိယန္တေသု ‘‘တတ္ထာ’’တိ စ, ‘‘တေနာ’’တိ စ, ‘‘တ’’န္တိ စ နေက္ခမ္မာဒိကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန စိတ္တံ ဧကဂ္ဂန္တိ တေန သမာဓိနာ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဇာတေတိ တတ္ထ သမထေ သမ္ပယောဂဝသေန ဇာတေ, တသ္မိံ ဝာ ဝိပသ္သနာရမ္မဏံ ဟုတ္ဝာ ဇာတေ။ တတ္ထ သိက္ခတီတိ တတ္ထ သေခဗလေ သေခော သိက္ခတီတိ သေခဗလန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ သိက္ခိတတ္တာတိ တတ္ထ အသေခဗလေ အသေခသ္သ သိက္ခိတတ္တာ အသေခဗလံ။ တေန အာသဝာ ခီဏာတိ တေန လောကိယလောကုတ္တရေန ဉာဏေန အာသဝာ ခီဏာတိ တံ ဉာဏံ ခီဏာသဝဗလံ ။ လောကိယေနာပိ ဟိ ဉာဏေန အာသဝာ ခီဏာ နာမ ဝိပသ္သနာယ အဘာဝေ လောကုတ္တရမဂ္ဂာဘာဝတော။ ဧဝံ ခီဏာသဝသ္သ ဗလန္တိ ခီဏာသဝဗလံ။ တသ္သ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိဗလန္တိ တသ္သ ဣဒ္ဓိမတော ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိယေဝ ဗလံ ဣဒ္ဓိဗလံ။ အပ္ပမေယ္ယဋ္ဌေနာတိ ယသ္မာ သာဝကာ ဌာနာဋ္ဌာနာဒီနိ ဧကဒေသေန ဇာနန္တိ, သဗ္ဗာကာရေန ပဇာနနံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ တီသု ဝိဇ္ဇာသု ‘‘ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ န ဝုတ္တံ, အညတ္ထ ပန ဝုတ္တတ္တာ တာသုပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ အညတ္ထာတိ သေသေသု သတ္တသု ဉာဏဗလေသု စ အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ. ၇၆၀) စ ဒသသုပိ ဗလေသု။ ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ ပန သဗ္ဗထာပိ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏမေဝ။ တသ္မာ ဒသပိ ဗလာနိ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏာနီတိ။ အဓိမတ္တဋ္ဌေန အတုလိယဋ္ဌေန အပ္ပမေယ္ယာနိ, တသ္မာယေဝ စ ‘‘အပ္ပမေယ္ယဋ္ဌေန တထာဂတဗလ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။
45. Idāni sabbabalāni lakkhaṇato niddisitukāmo kenaṭṭhena saddhābalantiādinā nayena pucchaṃ katvā assaddhiye akampiyaṭṭhenātiādinā nayena vissajjanaṃ akāsi. Tattha hirīyatītiādi puggalādhiṭṭhānā desanā. Bhāvanābalādīsu adhiṭṭhānabalapariyantesu ‘‘tatthā’’ti ca, ‘‘tenā’’ti ca, ‘‘ta’’nti ca nekkhammādikameva sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Tena cittaṃ ekagganti tena samādhinā cittaṃ ekaggaṃ hotīti vuttaṃ hoti. Tattha jāteti tattha samathe sampayogavasena jāte, tasmiṃ vā vipassanārammaṇaṃ hutvā jāte. Tattha sikkhatīti tattha sekhabale sekho sikkhatīti sekhabalanti attho. Tattha sikkhitattāti tattha asekhabale asekhassa sikkhitattā asekhabalaṃ. Tena āsavā khīṇāti tena lokiyalokuttarena ñāṇena āsavā khīṇāti taṃ ñāṇaṃ khīṇāsavabalaṃ . Lokiyenāpi hi ñāṇena āsavā khīṇā nāma vipassanāya abhāve lokuttaramaggābhāvato. Evaṃ khīṇāsavassa balanti khīṇāsavabalaṃ. Tassa ijjhatīti iddhibalanti tassa iddhimato ijjhatīti iddhiyeva balaṃ iddhibalaṃ. Appameyyaṭṭhenāti yasmā sāvakā ṭhānāṭṭhānādīni ekadesena jānanti, sabbākārena pajānanaṃyeva sandhāya ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuttaṃ. Kiñcāpi tīsu vijjāsu ‘‘yathābhūtaṃ pajānātī’’ti na vuttaṃ, aññattha pana vuttattā tāsupi vuttameva hoti. Aññatthāti sesesu sattasu ñāṇabalesu ca abhidhamme (vibha. 760) ca dasasupi balesu. Indriyaparopariyattañāṇaṃ pana sabbathāpi sāvakehi asādhāraṇameva. Tasmā dasapi balāni sāvakehi asādhāraṇānīti. Adhimattaṭṭhena atuliyaṭṭhena appameyyāni, tasmāyeva ca ‘‘appameyyaṭṭhena tathāgatabala’’nti vuttanti.
ဗလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Balakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၉. ဗလကထာ • 9. Balakathā